Magazine van het ZonMw-programma Vrijwillige inzet voor en door jeugd en gezin. Positief opvoedklimaat in de wijk scheppen

Vrijwillige

Oktober 2011

Magazine van het ZonMw-programma Vrijwillige inzet voor en door jeugd en gezin

De speelbus komt langs Jonge sportcoaches in de wijk

Opvoeden doe je met z’n allen

Positief opvoedklimaat in de wijk scheppen Kinderen in veilige handen Seksueel misbruik de baas

VRIJWILLIGE INzet

1

de ZIN

Soms hoef je iemand alleen maar zachtjes aan te stoten. Anderen hebben meer nodig om in actie te komen.

Dat komt het vaakst voor.

Kies dan voor

Hup, wat pit erin.

aanjagen. S u c c e s verzekerd.

Kijk wel even of er al een lichte neiging tot actie is.

opjagen.

Anders heet het Daar zijn minder goede ervaringen 2

VRIJWILLIGE INzet

mee. VRIJWILLIGE INzet

3

INhoud

Reportages en interviews

Oktober 2011

Aanjagen De Zin | Aanjagen

Prachtproject | Moby Dick is van ons allemaal Uitgesproken | Opvoeden doe je met z’n allen

44-45 In de wijk | De speelbus komt langs 48-55 Op bezoek 2 | Promotour in Doedorp 64-65 Mooi voorbeeld | The Family Factory 68-77

2-3

Op bezoek 1 | Even lekker weg

6-11 32-41

In het land | Europees Jaar van het Vrijwilligerswerk De inzet van | Projectleiders Allemaal Opvoeders In je dromen | In gemeenten In beeld | Projecten

12-23 24-29

42-43

56-62

Goed geregeld | Seksueel misbruik de baas

Op bezoek 3 | Platteland ontmoet buitenland in ’t Zandt

80-82

84-93

Weten en doen 30-31 Het vrolijke vrijwilligersspel 46-47

Column

Neem een abonnement

Vrijwillige inzet voor en door jeugd en gezin

78-79 Congres: Een wereld te winnen 83

66-67

Heleen Jumelet | Eigen inzet verdient ondersteuning

63

Week van de Opvoeding

4

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

5

IN

het land

2011

Europees Jaar van het Vrijwilligerswerk

Een najaar vol applausen De ruim 5 miljoen vrijwilligers die in ons land actief zijn, krijgen dit najaar een oorverdovend applaus. Hun inzet maakt Nederland tot wat het is: een prettig land om in te wonen. In de Week van het Applaus (11 tot en met 18 september) gaven tientallen organisaties de aftrap voor een najaar vol applausen.

Vrijwilligers van 250 voetbalclubs Feyenoord nodigde bij de bekerwedstrijd tegen AGOVV op 20 september duizenden vrijwilligers uit van haar ongeveer 250 amateurpartners uit het hele land. Met deze actie laat Feyenoord zien dat ze heel blij zijn met al die mensen die zich dag in dag uit inzetten voor het amateurvoetbal in Nederland. Het applaus gold uiteraard ook voor de vele mensen die zich belangeloos voor Feyenoord inzetten.

Leerlingen die

het helder zien

Elke week zijn de vrijwilligers van de Voedselbank in Rotterdam Ommoord en Oosterflank hard aan het werk. Ze voorzien de cliënten, die voor hun dagelijks eten afhankelijk zijn van de hulp van deze pakketten, van etenswaren. De vrijwilligers zorgen voor een kopje koffie, een soepje en een praatje. Dit doen ze

6

VRIJWILLIGE INzet

met een warm hart, met liefde voor de medemens die deze hulp hard nodig heeft! Cliënten gaven samen met leerlingen van de Gereformeerde Scholengemeenschap Randstad deze vrijwilligers een enorm applaus en een gezellige maaltijd op school!

VRIJWILLIGE INzet

7

2011

Europees Jaar van het Vrijwilligerswerk

Blijvend groeien als Scoutingvrijwilliger Scouting vindt vrijwilligers en hun persoonlijke ontwikkeling enorm bijdragen aan Scouting als grootste jeugd- en jongerenorganisatie van Nederland. Op 18 september sloot deze organisatie de driedaagse Scout-in af met heel veel muzikanten van sambagroepen die een speciale remix ten gehore brachten met aangepaste bedankteksten voor de scouts. Veel jonge scouts in de leeftijd van 5 tot 15 overspoelden het terrein met handenklappertjes en spandoeken. Een ZuidAmerikaans ritmisch applaus voor de 25.000 vrijwilligers die zorgen dat Scouting een belevenis is.

Tielse wethouder enthousiast Op tien september applaudisseerden in Tiel tienduizenden mensen voor vrijwilligers. Wethouder Henk Driessen: ‘Vaak worden evenementen of bepaalde activiteiten als iets vanzelfsprekend ervaren. Veel mensen genieten van bijvoorbeeld een voetbaltoernooi, openluchtconcert, rommelmarkt voor de vereniging of kerk. Wat vaak vergeten wordt, is dat dit meestal alleen maar mogelijk is door de inzet van de vrijwilligers.’

Jongeren goed bezig De Slinger Jongeren maakte in de Week van het Applaus een lustrumtour langs allerlei jongerenplekken zoals scholen en jongerencentra. Met een speciaal gepimpte camper kwamen ze onder andere in Amsterdam, Haarlem, Den Haag, Rotterdam, Almere en Hengelo. Daar zetten ze jongeren die vrijwilligerswerk doen in het zonnetje. Met leuke maatschappelijke activiteiten hieromheen werden ook weer andere jongeren geïnspireerd om hun talenten in te zetten voor een betere samenleving.

8

VRIJWILLIGE INzet

Feestelijke uitreikingen De-meer-dan-handen-awards trekken een mooi spoor door Nederland. Twee voorbeelden van mooie uitreikingen.

Zomerfeest

in Hellevoetsluis

De gemeenten Hellevoetsluis en Brielle reikten samen acht meer-dan-handen-awards uit op een prachtig Zomerfeest bij Stichting PUSH en Vluchtelingenwerk. De verrassing was groot bij de familie Landgraf, Riet Ruylof, Jan Lageweg, Dick Wezenaar, de lokale Rabobank en de regionale organisaties Scouting, Sensoor en Vluchtelingenwerk. Zij ontvingen uit handen van wethouder Jorriena de Jongh een prachtig kunstwerkje voor de meer-dan-handenawards.

Foto Sjef Lagro.

Zonovergoten uitreiking

in Amsterdam In een zonovergoten Oosterpark reikten wethouder Freek Ossel en juryvoorzitter Rudolf Buurma tijdens het Alliantie Roots Open Air acht meer-dan-handenawards uit. Er waren vier publieksprijzen en vier juryprijzen voor vrijwilligers, vrijwilligersorganisaties en projecten die zich met hart en ziel inzetten voor anderen, die een kei zijn in het verbinden van mensen, die nieuwe ideeën in de praktijk brengen of die zorgen voor talentontwikkeling. In de categorie Passie won Sinterklaas in Amsterdam de publieksprijs en Mike Mansfield, buddy bij de Regenboog Groep de juryprijs. Radio Sunshine was de publiekslieveling in de categorie Verbinding en VONK Amsterdam kreeg de juryprijs in deze categorie. In de categorie Competentie kreeg Ans Bockma, vrijwilliger bij Dynamo, de publieksprijs en de Vrijwilligersacademie Amsterdam de juryprijs. In de categorie Innovatie ontving Chatproject het Luisterend Oog zowel de publieksals de juryprijs.

VRIJWILLIGE INzet

9

2011

Europees Jaar van het Vrijwilligerswerk

Jeroen Janmaat: ‘Bij

de scouting leer je normen en waarden.’ Jeroen begon ooit op zijn zesde als welp bij Scouting Nootdorp en is vanaf zijn vijftiende betrokken bij de begeleiding. Nu, ruim 25 jaar later, is hij nog steeds actief  als beheerder van het clubhuis. Ook hij werd vrijwilliger van de week en kreeg de Opsteker opgespeld.

Vrijwilligerswerk beloond

Een compliment versturen aan iemand die zich vrijwillig inzet kan via www.vrijwilligerwerk.nl. Wie een compliment ontvangt, maakt kans

Lizette van de Moosdijk: drijfveer

om TROS-vrijwilliger van de week te worden. De TROS beloont elke week

bij de reddingsbrigade

een vrijwilliger met een gouden opsteker, uitgereikt door een bekende

Lizette is al tientallen jaren actief bij de Reddingsbrigade Nederweert. Ze geeft zelf les in reddend zwemmen, neemt examens af en heeft een bestuurlijke pr-functie. Ze is één van de grote drijfveren van de vereniging, al heeft de 47-jarige Lizette de ziekte van Parkinson. Kortom, ze is een belangrijke kracht voor deze Reddingsbrigade.

Nederlander. Van de Stichting De Grootste Familie helpt, krijgt hij € 1.000,- voor zijn vrijwilligerswerk. Een paar gelukkigen:

Laura van Kooten:

samen met haar begeleidster een gouden duo Laura van Kooten is samen met haar begeleidster Marjolein Engelen actief bij kindercentrum De Berk in Zeist. Dit is een dagverblijf voor kinderen met een verstandelijke en lichamelijke handicap. Tijdens hun verblijf in de observatiegroep komt Laura één dag in de week met de kinderen spelen. Zij kreeg de TROS Opsteker van de week opgespeld.

Jan Mathijsen: medeoprichter

van Stichting Tess

Samen met een vriend zette Jan Stichting Tess op. Hij organiseert onder andere evenementen om zoveel mogelijk kinderen met een beperking dolfijnondersteunende therapie op Curaçao te kunnen geven. Mede dankzij deze therapie maken de kinderen een enorme stap in hun ontwikkeling.

Foto’s Marek Hardens. 10

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

11

PRACHT project

Tekst Afke Hielkema. Foto’s Hans Oostrum.

De buurtfunctie terug naar de speeltuin

Moby Dick is van ons allemaal! Verscholen in een woonwijk in Beverwijk ligt al 64 jaar de speeltuin Moby Dick. Sinds mei van dit jaar is het een bijzondere natuurspeeltuin. Inzet sprak met vier vrijwilligers uit de buurt die intensief bij de renovatie betrokken waren. Bij grappig toeval beginnen hun voornamen allemaal met de M van Moby Dick. Maar Marjan Kauffmann, Monique Schaap, Marichel Weel en Margot Reesink hebben meer gemeen: enthousiasme, creativiteit en doorzettingsvermogen. Daar heeft een buurt wat aan!

Meer weten? www.vrijwillige-inzet.nl/P013 12

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

13

De speeltuin was een paar jaar geleden nodig aan vernieuwing toe. Belangrijke knelpunten waren de veiligheid, de slechte afwatering en het gebrek aan speeltoestellen voor oudere kinderen. Bovendien was de speeltuin niet toegankelijk voor kinderen met een beperking. De buurtbewoners onderzochten voortvarend de mogelijkheden om de speeltuin nieuw leven in te blazen. Ze kwamen in contact met de NUSO, organisatie voor speeltuinwerk in Nederland. Dat leidde ertoe dat Moby Dick één van de 45 speeltuinen werd die kunnen worden begeleid binnen een project dat de buurtfunctie van speeltuinen beoogt te

versterken. De projectleider van de NUSO attendeerde de vrouwen er ook op dat de Nederlandse Stichting voor het Gehandicapte Kind (NSGK) in het kader van haar 60-jarig jubileum in drie jaar tijd 25 speeltuinen toegankelijk wilde maken voor kinderen met een beperking. Nog een mooie kans! Maar eerst moest de gemeente Beverwijk overgehaald worden om te investeren in de renovatie. Anders zouden de fondsen geen geld geven. Het is een intensief traject geworden, met ups en downs. Het resultaat mag er zijn: een unieke natuurspeeltuin waar bewoners nauw bij betrokken zijn!

Sean (4), vertelt trots dat hij als eerste over de nieuwe brug heeft gelopen en vindt eigenlijk alles leuk.

‘Alleen de nieuwe glijbaan vind ik nog een beetje eng.’ 14

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

15

Marichel: ‘Je staat er versteld van hoeveel creativiteit en handigheid er in je naaste omgeving zit. Deze keet bijvoorbeeld is afgetimmerd door een paar mannen uit de buurt. Er is echt niemand van onze leden die helemaal niets gedaan heeft. Een project als dit moet ook van iedereen zijn, je moet niemand buitensluiten. Daar hoort bij dat je delegeert en eigen inbreng van mensen waardeert.’

Marjan Kauffmann: ‘De gemeente zag ons buurtinitiatief wel zitten. Deze speeltuin is al jaren een topattractie, die wilden ze graag in stand houden. Maak maar een plan van aanpak, zeiden ze, dan praten we verder. De projectleider van de NUSO heeft ons daar goed bij geholpen. Behalve van de gemeente hebben we ook subsidie gekregen van ZonMw, NSGK, VSBfonds, Jantje Beton, ANWB Fonds, Oranje Fonds, Prins Bernhard Cultuurfonds, Wijkertorenfonds en Fonds Wiggers van Kerchem. Daarnaast hebben vele lokale ondernemers ons gesponsord, al dan niet in natura. Momenteel ben ik nog bezig om geld los te krijgen voor een roestvrijstalen glijbaan. En neem maar van mij aan: die baan die gaat er komen!’

Monique Schaap: ‘We hadden aanvankelijk een vrij traditioneel ontwerp. Toen hebben we de projectleider van de NUSO een keer meegenomen naar een kinderdagverblijf in de buurt waar ze een natuurspeeltuin aan het maken waren. Hij was meteen net zo enthousiast als wij. De richting was toen duidelijk. Samen met het hoveniersbedrijf De Twee Heren hebben we de tuin vervolgens organisch laten groeien. We

hebben dus niet gewerkt met een vaststaand ontwerp en bestek, maar gaandeweg samen de speeltuin ontwikkeld en gebouwd. De hovenier had daardoor ook ruimte om creatief te zijn. Zo bedacht hij opeens dat het leuk zou zijn om de zitbank van Moby Dick de vorm van een walvis te geven. Leuk toch?’

Marichel Weel: ‘Zo’n open aanpak vraagt om een strakke projectleiding en een vertrouwensrelatie met de aannemer. En een projectteam dat het doel goed voor ogen houdt. Ik moest als projectleider soms streng zijn. Steeds maar weer de vraag stellen: is dit wat we willen, zitten we nog op koers? Ik wilde ook beslist geen geld uitgeven dat we nog niet binnen hadden. Na een lange voorbereidingstijd hebben we deze klus met z’n allen waanzinnig snel geklaard. In september zijn we begonnen, in januari hebben we opdracht verleend en in mei konden we open. Zo’n tempo maak ik in mijn gewone baan als projectleider zelden mee.’

Margot Reesink: ‘We hebben in het hele renovatietraject veel aandacht besteed aan communicatie. Dat is toevallig ook mijn vak. In het begin hebben we een

‘Ik vind de brug en de uitkijktoren het leukst. Je kunt nu alleen geen waterbanen meer maken in de zandbak, dat is wel een beetje jammer.’

Patrick (bijna 8):

16

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

17

Marjan: ‘Ons eigen enthousiasme is een belangrijke motor achter het succes. Wij dragen uit dat Moby Dick van ons allemaal is. Geen kleine clubjes die de dienst uitmaken, we doen het met z’n allen voor onze kinderen. Misschien kost het ons daardoor geen moeite om vrijwilligers te vinden. Mensen willen graag bij de club horen, ook die vibe voelen.’

professioneel sponsorinformatiepakket samengesteld. We hebben regelmatig persberichten verstuurd en via nieuwsbrieven iedereen steeds op de hoogte gehouden van het reilen en zeilen hier. Dat is goed voor het draagvlak en de bekendheid. Het is nu ook buiten de buurt bekend dat hier een prachtige natuurspeeltuin is die ook toegankelijk is voor kinderen met een beperking. De mensen komen vanuit heel Noord-Holland, soms met schoolklassen tegelijk.’

Marjan: ‘Wij zijn erg gericht op samenwerking. Zo hebben we nauwe banden met de Stichting Kinderopvang en de scouting, die praktisch onze buren zijn. Waarom zou je niet van elkaars faciliteiten gebruik maken als dat in beider belang is? En weet je wat nou zo leuk is? De leidsters van het kinderdagverblijf merken dat de kinderen anders spelen sinds ze hier in de speeltuin komen. Fantasievoller, rustiger en ze maken minder ruzie.’

Monique: ‘Eerlijk is eerlijk, de renovatie was best veel Marichel: ‘Wij willen onze ervaring graag delen met werk. Sommigen van ons hadden er bijna een fulltime vrijwilligersbaan aan. Als ik van vakantie terugkwam en zag wat er allemaal lag te wachten, dan dacht ik wel eens: vind ik dit nog leuk? Maar dan praat je elkaar weer moed in. Ons motto is: wie A zegt moet ook Z zeggen.’

mensen die ook een natuurspeeltuin willen inrichten. Ze mogen altijd bij ons komen kijken en we willen ook best meedenken.’

‘De nieuwe waterbaan is vet cool. Het water loopt er zo leuk uit. En de grote glijbaan is ook spannend. Maar voor de kabelbaan ben ik nog te klein.’ Kick (4):

18

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

19

Margot: ‘We zijn pas sinds mei weer open, maar het is nu al een succes. Ons ledental stijgt en de verkoop van dagkaartjes ook. Leuk is dat er steeds meer allochtone vrouwen met hun kinderen komen. We merken dat de buurtbewoners elkaar beter leren kennen door de ontmoetingen in de speeltuin. Na de vakantie willen we dat verder uitbouwen, bijvoorbeeld door interculturele en inloopactiviteiten te organiseren.’ 20

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

21

Monique: ‘We hebben nu ook aantrekkelijke speelvoorzieningen voor oudere kinderen. Het is mooi om te zien hoe die grote jongens hun fantasie hier uitleven. De kleintjes vinden dat leuk en ze leren er ook van. Sommige jongeren blijven betrokken als ze te oud zijn voor de speeltuin. Dan houden ze toezicht of helpen bij een buurtactiviteit. Wij houden die pubers er graag bij!’

Paul Berlee, gepensioneerde buurman van Moby Dick:

Henk Bleyendaal, projectleider van de NUSO:

‘Mijn vrouw heeft hier als kind nog gespeeld, haar moeder zat in het eerste bestuur van de speeltuin. Dat schept een band. Wij vinden het gezellig, die levendigheid. Ik hou het voorterrein bij, dat doe ik graag. Het is zo’n leuke enthousiaste club jongelui. En ’s avonds hou ik ook altijd een oogje in het zeil.’

‘Moby Dick laat goed zien hoe je zoiets kunt aanpakken. Ze hebben een enthousiast jong bestuur en er zat ook veel deskundigheid in het renovatieteam. Ik heb ze vanuit het NUSO met plezier begeleid. Vorig jaar hebben ze meegewerkt aan een presentatie over ons project in Leiden, waar ook voormalig minister Rouvoet bij aanwezig was. Ze hadden daar een uitstekend verhaal. Een voorbeeld van vrijwillige inzet met een professionele uitstraling!’

Josée Berlee: ‘Laatst was er een hele schoolklas in de speeltuin. Ze gingen een liedje zingen en toen heb ik vanuit de tuin zachtjes meegezongen. Als onze kleinkinderen straks groot genoeg zijn, ga ik er met hen ook zeker heen.’

‘De oude speeltuin vond ik maar middelmatig. De vogelnestschommel is het leukst. Ik vind het wel jammer dat ik niet meer kan voetballen achterin.’

Maurits (bijna 8):

22

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

23

UITgesproken

Tekst Mariette Huisjes. Foto’s Sietske Raaijmakers.

Opvoeden doe je met z’n

allen Mireille Gemmeke werkt bij het Nederlands Jeugdinstituut en is de sturende kracht achter Allemaal Opvoeders, een project dat ouders, familieleden, buurtbewoners en andere ‘medeopvoeders’ stimuleert elkaar te ondersteunen. Ze is er sterk van overtuigd dat het beter is als niet alleen ouders zich om jongeren bekommeren, maar hun hele omgeving.

24

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

25

er moet juist veel gepraat worden over opvoeding! ‘It takes a village to raise a child.’ Tot voor kort was het jeugdbeleid Dat is een Afrikaans spreekwoord en de ti- vooral gericht op probleemgevaltel van een boek geschreven door Hillary len. Daar zie je nu overal een reactie op. Clinton. Het wil zeggen dat niet alleen de ouders maar ook grootouders, ooms, tantes, leraren, buren en ouders van vriendjes invloed hebben op hoe een kind zich ontwikkelt. Het idee van de pedagogische civil society bouwt voort op die oude gedachte. Een kind groeit het beste op in een veilige omgeving met hechte sociale verbanden, waar mensen niet onverschillig staan tegenover elkaar en elkaars kinderen.

Nee, de pedagogische civil society is niet bedoeld om te bezuinigen. Er wordt wel een beroep gedaan op vrijwilligers en de professionele hulpverleners doen een stapje terug. Maar dat is niet in de eerste plaats bedoeld om de overheid geld te besparen. Ouders zijn vaak onzeker; ze weten niet of ze het goede doen in de opvoeding. We willen hen niet afhankelijk maken van deskundigen, maar het vertrouwen geven dat ze dingen zelf kunnen oplossen. We willen ook dat ze zich gesteund voelen door hun omgeving en de verantwoordelijkheid voor de opvoeding met anderen delen.

26

VRIJWILLIGE INzet

Gemeentes hebben meer interesse voor alledaagse opvoedvragen, in plaats van zich alleen maar te bekommeren om die kleine groep met wie het echt fout loopt. Nu overheerst een meer positieve blik: hoe kun je een klimaat scheppen waarin kinderen zich zo goed mogelijk kunnen ontplooien en hun talenten tot volle bloei brengen? Voor zo’n klimaat is een sterke pedagogische civil society van belang. En ja, daarmee kun je ook voorkomen dat er serieuze problemen ontstaan, die de gemeenschap veel geld kosten.

Het lijkt wel of er een taboe rust op het delen van twijfels over de opvoeding, of het je bemoeien met de opvoeding van kinderen die niet de jouwe zijn. Zo’n taboe is niet in het belang van de jeugd. Natuurlijk zijn er opvoedkwesties die privé zijn. Ik zou het ook niet fijn vinden als de buren mij erop aanspreken dat ze mijn kinderen te veel naar Nickelodeon zien kijken, in elk geval niet als dat op een betweterige of verwijtende toon gebeurt. Hoe je je kinderen opvoedt is nu eenmaal doortrokken van

waarden; dat ligt heel gevoelig. Maar er zijn ook situaties waarin het wél functioneel is om je ergens tegenaan te bemoeien. Als kinderen bijvoorbeeld rotzooi trappen in de wijk, dan moet je ouders daarop aan durven spreken. Waar de grens ligt tussen opvoedkwesties die privé zijn en waar je ook ongevraagd raad moet geven, kan ik niet precies zeggen. Dat is een kwestie van experimenteren. Maar we willen in elk geval af van dat taboe. Er moet juist veel gepraat worden over opvoeding!

dels, maar ze moeten nog vaste vorm krijgen. Daarnaast bereiden gemeenten zich er nu op voor dat ze in de toekomst meer gaan doen aan de zorg voor jeugdigen met serieuze problemen, een verantwoordelijkheid die nu nog bij de provincies ligt. Dat laatste is misschien wel een stimulans voor gemeenten om extra hun best te doen om te voorkomen dat kinderen en jongeren zo ontsporen dat ze intensieve zorg nodig hebben. Al met al is er een vruchtbare voedingsbodem voor nieuwe ideeën en een nieuwe aanpak.

Het project Allemaal Opvoeders is de concrete uitwerking van het De professionele hulpverlener idee van de pedagogische civil soci- trekt zich wat terug, maar het is ety. We helpen mensen op weg om in hun zeker niet de bedoeling om tegemeente te verkennen hoe jeugd, ouders, gen ouders en buurtbewoners te buurtbewoners, vrijwilligers en andere be- zeggen: ga het nu maar zelf doen, trokkenen meer voor elkaar kunnen beteke- prettige wedstrijd. Integendeel! Bijnen. Zo zal er – hopen we – in die gemeenten een veilige, stimulerende omgeving ontstaan, waarin het goed opgroeien is. Het project is in 2009 van start gegaan, toevallig in een periode dat er van alles verandert in het jeugdbeleid: eerst moesten in elke gemeente ondersteunende activiteiten op het gebied van gezondheid, opgroeien en opvoeden worden gebundeld in Centra voor Jeugd en Gezin (CJG’s). Die zijn er inmid-

zonder aan Allemaal Opvoeders is dat de CJG’s juist een cruciale rol vervullen in het ondersteunen van burgers en het op gang brengen van vrijwilligersactiviteiten. Zij zorgen voor gelegenheden en plekken waar ouders elkaar kunnen ontmoeten, of waar jongeren en de mensen uit hun omgeving met elkaar in gesprek kunnen gaan. De CJG’s houden ook in de gaten of zich problemen voordoen, en leggen hun oor te

VRIJWILLIGE INzet

27

Ik hoop dat Allemaal Opvoeders zich als een inktvlek zal verspreiden. Naar andere gemeenten dan de elf die er nu mee bezig zijn, maar ook binnen de gemeenten zelf. Dat het gedachtengoed achter de pedagogische civil society verankerd raakt in gemeentelijke beleidsplannen en dat de afdeling jeugdbeleid gaat samenwerken met andere afdelingen van de gemeente, bijvoorbeeld welzijn of volkshuisvesting.

luisteren om erachter te komen waar de buurt behoefte aan heeft. De CJG’s zorgen dat de activiteiten van de gemeente, scholen, peuterspeelzalen, vrijwilligersorganisaties, welzijnsstichtingen en woningbouwverenigingen goed op elkaar afgestemd zijn. En ten slotte dragen zij uit hoe belangrijk het is dat iedereen meehelpt om een buurt tot een goede opgroeiomgeving te maken.

Natuurlijk laat de oude werkwijze zich niet één twee drie vervangen door een nieuwe. Het goed luisteren naar en samenwerken met ouders en vrijwilligers uit de buurt loopt nog niet overal even soepel. De mensen van de gemeente zijn nu eenmaal gewend om alles zelf te doen. Als het nodig is, bieden wij een intensieve begeleiding bij het overschakelen naar de nieuwe werkwijze. Meestal worden mensen gaandeweg steeds enthousiaster.

Aan Allemaal Opvoeders doen elf gemeenten mee. We hebben een lange Mijn ideaal is dat in de toekomst aanlooptijd gehad, maar in de meeste ge- steeds meer mensen en instanties meenten heeft de nieuwe visie op de rol zich actief gaan inzetten voor een van burgers bij opvoeden en opgroeien een goed opvoedklimaat. Laatst zag ik erstevige voet aan de grond gekregen. Er zijn allerlei activiteiten opgezet: variërend van een Koerdische moederochtend in Maastricht tot opvoeddebatten in Eindhoven of voetbaltoernooien voor ouders en kinderen in Enschede. Daarbij gaat het trouwens lang niet altijd om compleet nieuwe dingen. Soms kijken gemeenten met een iets andere blik naar wat er al is. In Zaanstad bestonden bijvoorbeeld zwangerschapsgroepjes die bij elkaar kwamen voor en direct na de bevalling. Die blijven nu langer bestaan, zodat ouders met kleine kinderen ook nog iets aan elkaar hebben.

28

VRIJWILLIGE INzet

gens een aankondiging van een crèche die op zaterdag een fietstocht organiseerde voor ouders en kinderen uit de buurt. Dat soort initiatieven bedoel ik nu. De CJG’s hebben een voortrekkersrol, maar ik hoop echt dat het steeds normaler zal worden om je verantwoordelijkheid te nemen als mede-opvoeder.

Meer informatie: www.allemaalopvoeders.nl

Mireille Gemmeke is van huis uit politicoloog, maar heeft zich altijd ook voor jeugd geïnteresseerd. Ze promoveerde op een proefschrift over de politieke vorming van basisschoolleerlingen. Na haar promotie werkte ze als beleidsonderzoeker op het gebied van kinderopvang, onderwijs en gemeentelijk jeugdbeleid. Sinds 2009 is Mireille Gemmeke als adviseur en onderzoeker verbonden aan het Nederlands Jeugdinstituut (www.nji.nl). Zij is getrouwd en heeft twee dochters, van twaalf en zeven. VRIJWILLIGE INzet

29

Gratis! Vrijwillige INzet een magazine vol inspiratie!

Neem een abonnement of bestel kosteloos extra magazines om uit te delen tijdens een evenement, congres of activiteit.

Kijk op www.vrijwillige-inzet.nl

30

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

31

de INzet van

Tekst Mariëtte Huisjes. Foto’s Sietske Raaijmakers.

TE STRAK BEHEER IS EEN HANDICAP Als projectleider doe ik twee dingen: aanjagen en verbinden. Ik laat me graag uitnodigen bij bijeenkomsten van beroepskrachten en vrijwilligers. Daar leg ik het streven naar een goed opvoedklimaat als gezamenlijke missie op tafel. Ik vraag de mensen wat er in hun wijk moet gebeuren, wat ze zelf kunnen doen en wat ze nodig hebben. Ik stimuleer de beroepskrachten ook om goed te luisteren naar jongeren en hun ouders. Helaas zijn werkplannen en tijdsbudgetten tegenwoordig nogal dominant bij organisaties. Er is daardoor nauwelijks ruimte om snel in te spelen op spontane initiatieven Leonie Reumers is als projectleider verbonden aan het CJG in Eindhoven. Een jaar geleden besloot ze met het project Allemaal Opvoeders te beginnen in de wijk Vlokhoven. Van daaruit verspreiden succesvolle initiatieven zich nu als een inktvlek over de stad.

32

VRIJWILLIGE INzet

vanuit de wijk. Je kunt zo’n idee wel een jaar later in een werkplan opnemen, maar dan is de schwung eruit. Jammer, want het is zo mooi om te zien wat er bereikt wordt als je wél kunt aansluiten bij de behoeften uit de wijk.

VRIJWILLIGE INzet

33

EEN ANDERE BRIL

Zit je met allemaal professionele

hulpverleners om de tafel, dan wil zo’n gezelschap nog wel eens ver weg

Pim van Hulst heeft vanuit de gemeente Enschede aan de wieg gestaan van het CJG in die stad. Zij en haar collega’s laten zich graag inspireren door het project Allemaal Opvoeders.

drijven van de gewone, alledaagse vragen waar ouders echt mee zitten. Het programma Allemaal Opvoeders reikt ons een andere bril aan. We zijn nu veel alerter op wat ouders zelf willen en wat ze voor elkaar kunnen betekenen. Dat laatste laten we steeds terugkomen, in persoonlijke gesprekken, in de artikelen die we plaatsen in huis-aan-huisbladen en bij de beantwoording van vragen op onze website: praat ook eens met de buurvrouw of met je moeder. Bij thema-avonden stimuleren we ouders nu om met elkaar in gesprek te gaan in plaats van alleen maar te luisteren naar een professional. Die bijeenkomsten zijn er een stuk levendiger op geworden!

34

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

35

HERKENBAAR EN TOCH VERNIEUWEND In Groningen is laagdrempelige opvoedondersteuning al dertig jaar traditie. De spel- en opvoedwinkels functioneerden als ontmoetingsplek voor ouders en kinderen. Dat zijn nu CJG’s geworden, wat betekent dat ze vaker open zijn en dat ze zijn uitgebreid met een consultatiebureau, een maatschappelijk werker, een pedagogisch ondersteuner en soms een verloskundige. De gedachte achter Allemaal Opvoeders is voor ons dus niet nieuw, maar juist herkenbaar. We gebruiken het programma vooral om onszelf scherp te houden en ook om ons voordeel te doen met de goede ideeën uit de rest van het land. Zo geven we nu geen lezingen meer over opvoedthema’s, maar we maken er theater van, met speciaal uitgedoste ‘nannies’, die op de kermis of Anita Schnieders is senior beleidsadviseur Onderwijs en Jeugd in de stad Groningen en heeft daar zes spel- en opvoedwinkels omgebouwd tot CJG’s.

36

VRIJWILLIGE INzet

het schoolplein het gesprek aangaan. In een tijd waarin er veel verandert en vernieuwt geeft Allemaal Opvoeders richting aan onze plannen en gedachten.

VRIJWILLIGE INzet

37

WIJ WILLEN VRAGEN VOOR ZIJN We wachten niet tot ouders en jongeren bij ons komen, maar zoeken hen op, op school, thuis of in de wijk. Daar houden onze pedagogisch medewerkers spreekuur. Volgens de principes van Allemaal Opvoeders zetten ze ook acti-

Henk Bruns werkt als strategisch beleidsmedewerker Onderwijs en Jeugd bij de gemeente Sittard-Geleen. Hij heeft daar het nieuwe CJG opgezet en is nu bezig dat verder vorm te geven.

viteiten op. Zo hebben we in de wijk Born gesprekken georganiseerd tussen jongeren die voor overlast zorgden en buurtbewoners die daar last van hadden. Tot die tijd communiceerden ze alleen via de wijkagent en raadsleden, in plaats van rechtstreeks. Het gesprek liep eerst stroef, maar kwam uiteindelijk toch op gang. Er ontstond meer begrip voor elkaars belangen. De jongeren veroorzaken nu minder problemen en de oudere buurtbewoners zijn verdraagzamer. Dit soort projecten zijn voor ons een kans om de CJG’s een gezicht te geven en stevig wortel te laten schieten.

38

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

39

STEEDS DEZELFDE BOODSCHAP OP VEEL VERSCHILLENDE MANIEREN ‘Wij hebben Allemaal Opvoeders toegepast in een bestaande overlegstructuur: de werkgroep rond drie brede scholen in de wijk Kaatsheuvel WestPannenhoef. Daarin nemen behalve de schooldirecteuren ook de schoolmaatschappelijk werkster, een welzijnswerker, de wijkcoördinator en ikzelf namens het CJG deel. We proberen de activiteiten in de buurt meer op elkaar af te stemmen. Op ouderavonden, buurtspeeldagen en in de dagelijkse praktijk van de leerlingenzorg, overal laten we nu hetzelfde geluid horen: dat het belangrijk is om een goede sfeer en een goed opvoedklimaat in de wijk te Marga Tegelaars is ketenregisseur voor Allemaal Opvoeders in Loon op Zand. Zij coördineert drie deelprojecten: versterking van buurtkracht, schoolloopbaanbegeleiding en opleiding van CJGmedewerkers tot pedagogisch adviseur.

hebben en dat we daar samen voor moeten zorgen. Het gaat niet van de ene dag op de andere, maar ik merk dat de nieuwe aanpak aanslaat. Vroeger ging het in de werkgroep altijd alleen maar over de kinderen, nu gaat het steeds vaker ook over de ouders.’

40

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

41

IN

je dromen

#ikverwachtdatwealsgemeentensteedsmeertemakenkrijgenmetdenieuwevrijwilliger

#drukbezetmaarbestbereidomeenuurtjevanzijntijdtebesteden #erzijnmooievoorbeeldenvanhoejeookhenkuntwerveneninzetten

#latenwediegoedbenutten ‘Ik verwacht dat we als gemeenten steeds meer te maken krijgen met

#wemoetenookblijvenzoekennaarnieuwemogelijkheden

‘de nieuwe vrijwilliger’. Druk bezet, maar best bereid om een uurtje van zijn tijd te besteden. Er zijn mooie voorbeelden van hoe je ook hen kunt werven en inzetten. Laten we die goed benutten. We moeten ook blijven zoeken naar nieuwe mogelijkheden. Ik denk dan: richt je

#ikdenkdanrichtjevooralopjongemensenenexperimenteermetsocialemediaomzeinhunwijktebereiken

vooral op jonge mensen en experimenteer met sociale media om ze in hun wijk te bereiken. Voer in je gemeente ook een fundamenteel gesprek over vrijwillige inzet. Je móet wel, gezien de bezuinigingen

#voerinjegemeenteookeenfundamenteelgesprekovervrijwilligeinzet

en wat daardoor straks niet meer kan. Het is juist goed als mensen in hun eigen woongebied voor hun eigen omgeving helpen zorgen. Dat versterkt de onderlinge betrokkenheid. En dat is toch wat we willen?’

#jemoetwelgeziendebezuinigingenenwatdaardoorstraksnietmeerkan

Annemarie Jorritsma Voorzitter VNG, Lid Nationaal Comité van aanbeveling Europees Jaar van het vrijwilligerswerk

#hetisjuistgoedalsmenseninhuneigenwoongebiedvoorhuneigenomgevinghelpenzorgen

#datversterktdeonderlingebetrokkenheid

#endatistochwatwewillen 42

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

43

op

bezoek 1

Even lekker weg

Meer weten? www.vrijwillige-inzet.nl/P023

NIVON natuurvrienden Nederland organiseert voor eenoudergezinnen die van een minimuminkomen moeten rondkomen een onbezorgde vakantieweek. Uiteraard met hulp van vrijwilligers. De gezinnen Op het drieprovinciënpunt van doen nieuwe contacten op, Groningen, Friesland en Drenthe ligt Natuurvriendenhuis Allardsoog in

nemen weer deel aan het een rustige, mooie omgeving. Tussen maatschappelijk verkeer en weilanden met koeien aan de ene keren vol goede moed terug kant en bos, heide en zandverstuiin hun dagelijks leven. Foto’s Hans Oostrum.

44

VRIJWILLIGE INzet

vingen aan de andere kant vierden de gezinnen hier vakantie. Tijdens de week deden de ouders en kinderen mee aan het activiteitenprogramma. Ze bakten, knutselden, fietsten, zwommen en bezochten een attractiepark in de buurt.

Op woensdagochtend lieten de kinderen hun bakkunsten zien. Van tarwebloem, tarwemeel, gist, zout, margarine, melk maakten ze luxe broodjes. De kinderen hadden vooral veel plezier in het kneden van het deeg en het vlechten van de broodjes. Daarna werden de broodjes ingesmeerd met eigeel en versierd met sesamzaad of maanzaad. Tijdens de lunch die middag kon iedereen genieten van de vers gebakken broodjes.

Eerder die week hadden de ouders en kinderen van plastic flessen en papier-maché katten en honden gemaakt. Op woensdagmiddag beschilderden de kinderen en ouders die zelfgemaakte beeldjes met waterverf. Ze konden er al hun creativiteit in kwijt. Het werden ware kunstwerken. Nadat de verf was opgedroogd, werkten ze de beeldjes af met een laagje vernis.

Drie vrijwilligers verzorgden de hele week het eten. Tijdens het ontbijt maakte iedereen ook de lunchpakketjes. Het avondeten bestond uit een macaronischotel, zelf gebakken pizza’s, friet met salades of er werd gebarbecued. Na het eten deden ouders en kinderen de afwas. ’s Avonds konden de kinderen nog wat spelletjes doen. Zodra de kinderen op bed lagen keken de ouders film, deden aan theatersport of praatten ze met een drankje wat na.

Naast de vakantie op Allardsoog werden er op nog drie plaatsen in Nederland dergelijke vakanties georganiseerd. Behalve de eenoudergezinnen, mogen er ook gezinnen meedoen die door vluchtelingenwerk Nederland zijn voorgedragen. Ook volgend jaar organiseert het Nivon weer nieuwe projecten onder de noemer Maximaal Sociaal Kapitaal.

VRIJWILLIGE INzet

45

Twee dobbelstenen vrijwilliger

Zoveel pionnen als er spelers zijn

19 vr

ijw

il l

ige r

23 27

54

18

45

33 36

Spelregels Wie het hoogste gooit, begint. Zet zoveel vakjes als je ogen gooit. – Gooi je bij de eerste worp 4 en 5, ga je direct door naar vakje 53. – Gooi je bij de eerste worp 3 en 6, ga je direct door naar vakje 26.

speler op dit vak komt; dan mag jij verder en hij/zij moet blijven zitten. 33 Je hebt subsidie aangevraagd. Helaas, het duurt even voor je antwoord krijgt. Sla een beurt over. 37 De nieuwe burgemeester is zelf een enthousiast vrijwil- liger. Ga naar 40. 42 Helaas, je vrijwilligersdag is helemaal verregend. Er kwam bijna niemand. Ga terug naar 39. 45 Jouw vrijwilligersorganisatie heeft beleid opgesteld dat aansluit bij de verklaring ‘In veilige Handen’ over preventie van seksueel misbruik. Ga naar 48. 50 Een groot verslag van jullie evenement in de krant. De wethou- der is geïnteresseerd in uitbreiding van het project. Ga naar 55. 52 Je hebt te weinig aandacht besteed aan ondersteuning van je vrijwilligers. Blijf staan tot een andere speler op dit vak komt: dan mag jij verder, en moet hij blijven zitten. 54 Twee jongeren die een maatschappelijke stage deden, besluiten te blijven. Ga naar 57. 58 Je luisterde te weinig naar wat vrijwilligers inbrach ten. Ze liepen allemaal teleurgesteld weg. Terug naar start, opnieuw beginnen.

14

32

er

6 De VNG-promotour is langs geweest in jouw gemeente. Nieuwe vrijwilligers melden zich aan. Ga naar 12. 9 Het is gelukt om sponsoring voor je project van lokale middenstanders te krijgen. Ga naar 15. 19 Je vaste contactpersoon bij de gemeente vertrekt. Sla 1 beurt over om kennis te maken met zijn vervanger. 27 Het debat tussen beroepskrachten en vrijwilligers over jeugd en opvoeden was een succes. Ga naar 34. 31 Je wijkproject mislukt omdat je vergeten bent samenwerking te zoeken met bestaande organisaties zoals woningbouwverenigingen, politie en de gemeente. Blijf staan tot een andere

vrijwilliger

50

52

58

59

vrijwilliger

31 g vrijwilli

het vrolijke vrijwilligersspel

Benodigdheden:

vr

ijw i

llig er

41

42

37 vrijwilliger

9

Om het spel te winnen moet je precies op veld 63 uitkomen. Gooi je meer, dan tel je vanaf 63 weer terug. Kom bij het terugtellen op een vrijwilliger (blauw veld), dan zet je nogmaals het aantal dat je gooide terug.

zet

start

Kom je op een vrijwilliger (blauw veld), dan zet je nogmaals het aantal dat je gooide. Kom je op een rood of groen veld, lees dan wat je moet doen.

* Als je 46 met z’n tweeën speelt kan VRIJWILLIGE INhet zijn dat de ene speler op vak 31 terechtkomt en de andere op 52. Dan is het gelijkspel en heeft niemand gewonnen.

9

5

6 vrijwilliger

U kunt het spel ook downloaden: www.vrijwillige-inzet.nl/vrijwilligersspel

IN

de wijk

De speelbus komt langs Foto’s Hans Oostrum.

48

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

49

een aantal wijken in nederland krijgt dit jaar sportcoaches op bezoek. Zoals in Wageningen met een bus vol met sport- en spelattributen en een aantal jongeren die als vrijwilliger de activiteiten begeleiden. Kinderen uit de buurt kunnen zich naar hartenlust uitleven. met het project coaches 16-21 vangt het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) een heleboel vliegen in één klap. Kinderen kunnen zich vermaken en zijn in de eigen wijk gezond in beweging. Dat geldt ook voor de coaches. Dat zijn jongeren van 16 tot 21 jaar die over het algemeen relatief lage kansen op de arbeidsmarkt hebben. Het NISB geeft hen een korte sport- en beweegopleiding, zodat ze aan de slag kunnen als organisator van buurtsportactiviteiten. Dat geeft hen betere kansen op een baan waardoor ze makkelijker een plaats in de maatschappij kunnen vinden. Te vaak belanden jongeren uit aandachtswijken in hangjongerengroepen en criminaliteit. Geen beter middel om hen te bereiken dan sport. nisb gaat op zes pilotlocaties verspreid over het land aan de slag met elk twaalf jongeren tussen de 16 en 21 jaar. Zij verzorgen als sportcoach een groot aantal activiteiten voor jonge kinderen (6 tot 16 jaar) in hun wijk, onder toeziend oog van een jongerenbegeleider. Het is de bedoeling dat minstens 48 van de 72 jongeren het diploma van de cursus Leider Sportieve Recreatie halen. Na evaluatie moet in 2012 een kant-en-klaar draaiboek op de NISB-site staan waarmee professionals, welzijnswerk, gemeente en sportverenigingen zelf aan de slag kunnen.

50

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

51

De coaches kwamen met de mobiele speelbus onder andere langs bij wijkcentrum Pomhorst in Wageningen waar ze de aftrap opluisterden van het seizoen Sportief Pomhorst Open 2011-2012. De kinderen hadden de bus snel gevonden. Materialen uitladen, opbouwen en even kort alle taken verdelen. Het skeltermateriaal vindt gretig aftrek onder de jongere kinderen.

De speelbus blijft voortdurend bemand door twee coaches. Kinderen kunnen de hele dag bij hen terecht met vragen, opmerkingen of een zomaar een leuk gesprek. Al doende worden de coaches-in-de-dop aangesproken op hun verantwoordelijkheidsgevoel en wordt hun zelfvertrouwen en gevoel van eigenwaarde vergroot. Zelf kunnen ze daardoor een goede invloed hebben op jeugd die ze onder hun hoede krijgen. 52

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

53

De (sport)coaches begeleiden in samenspraak de spelactiviteiten, zodat iedereen mee kan doen en eventuele problemen niet uit de hand lopen. De kinderen hebben de grootste lol, maar in het onderlinge gedrang wil er wel eens iets mis gaan waar de coaches op in moeten spelen. De glijbaan is absoluut favoriet vandaag. Maar wel netjes om de beurt!

Aan alles komt een eind, ook aan deze enerverende dag. Alles wordt opgeruimd, de coaches kunnen terugkijken op een geslaagd evenement. De kinderen lijken onvermoeibaar. Nog even een zetje geven aan de bus….

54

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

55

IN beeld Moeders Informeren moeders. Ervaren moeders (vrijwilligsters) gaan maandelijks op bezoek bij nieuwe moeders en praten met hen over de opvoeding en verzorging tot het kind 18 maanden oud is. Projectleiding: Nederlands Jeugdinstituut Foto Henk Braam/Hollandse Hoogte.

www.vrijwillige-inzet.nl/P079

56

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

57

Jong en groen. Jongeren participeren in projecten waarbij ze hun creativiteit volop kunnen inzetten bij de inrichting van openbaar groen in hun directe woonomgeving. Projectleiding: Stichting Alexander Foto Jaco Klamer/Hollandse Hoogte. www.vrijwillige-inzet.nl/P016

58

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

59

Doorstart Opvoedingsondersteuning voor gezinnen met kinderen tussen zeven en veertien jaar door ervaren en getrainde vrijwilligers Projectleiding: Humanitas Foto Koen Verheijden/Hollandse Hoogte. www.vrijwillige-inzet.nl/P025

60

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

61

Heleen Jumelet voorzitter programmacommissie Vrijwillige inzet voor en door jeugd en gezin

Eigen inzet

verdient ondersteuning

Mijn buurt; ONZE buurt! Ouders en kinderen ontwikkelen met elkaar instrumenten om te werken aan andere sociale omgangsvormen in de buurt met respect voor verschillende culturen. Projectleiding: Stichting Alleato Centrum voor Maatschappelijke Ontwikkeling Foto Kees van de Veen/Hollandse Hoogte.

Vrijwillige inzet is ‘in’. Het wordt vaak gekoppeld aan het stimuleren van de eigen kracht van burgers, zeker wanneer het gaat over opgroeien en opvoeden. De achtergrond van deze positieve trend varieert. Van het inzicht dat versterking van eigen kracht leidt tot geluk en meer probleemoplossend vermogen tot de zorg over een te ver doorschietende verzorgingsstaat waar burgers van afhankelijk zijn. Een pragmatische reden is de kostenpost: hulp kost geld en vrijwillige inzet is goedkoper. Dit laat onverlet dat het stimuleren van eigen oplossend vermogen en een appel doen op eigen inzet positief is. Maar niet iedereen is daar zonder hulp toe in staat. Wat als je geen netwerk hebt om op terug te vallen? Wat als problemen te complex zijn? Vrijwillige inzet is niet nieuw: het romantische beeld van een vroeger met meer gemeenschapszin en solidariteit komt ieder decennium in een of andere vorm naar voren. Niets zo variabel als het interpreteren van geschiedenis. Natuurlijk verandert de samenleving maar de kern van vrijwillige inzet is en blijft dat het simpelweg leuk en zinvol is om samen met anderen te

werken aan zaken die er volgens jou toe doen; opgroeien tot participerende burgers is in iedere tijd en elke samenleving van groot belang. Echter, soms is bescherming of extra zorg nodig en dan komen professionals in zicht. Al een aantal maal hoorde en las ik de stelling dat professionals meer op hun handen moeten gaan zitten. Dat menige organisatie voor zorg en welzijn het eigen belang nastreeft en zichzelf in stand houdt door mensen afhankelijk te maken. Dit is niet alleen een onterechte veralgemenisering: het is tevens ondermijnend voor de samenleving. Weerzin tegen een bemoeizuchtige overheid wordt als excuus gebruikt om de meer kwetsbaren in onze samenleving minder steun te bieden en niet meer te helpen kansen te creëren en te pakken. Het vergt specifieke kennis, kunde en compassie om als beroepskracht steun, soms bescherming en (tijdelijk) hulp te verlenen. Dat doe je juist door de eigen kracht van jeugdigen, hun ouders en mensen uit de omgeving te stimuleren. Lering trekken uit goede en slechte voorbeelden helpt hierbij. Solidariteit, vakmanschap en eigen verantwoordelijkheid zijn niet elkaars tegenpolen.

www.vrijwillige-inzet.nl/P038

62

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

63

op

bezoek 2

Promotour in Doedorp

Meer weten? www.vrijwillige-inzet.nl/P088

Residence Ola in aanbouw. Aan het eind van de week zijn deze houtskeletten omgetoverd tot een archikindertectisch dorp.

Als vrijwilliger moet je over een sterke rug beschikken. Wat één kind mag, wil de volgende natuurlijk ook. Oef!

Tijdens het Europees Jaar van het vrijwilligerswerk tourt de promobus van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) door het hele land om overal vrijwilligers in het zonnetje te zetten. Zo ook afgelopen augustus in Zevenaar tijdens een prachtig kinderfeest onder het motto ‘Doedorp’. Een week lang konden kinderen zich uitleven in dit dorp,

Blij en gelukkig spoeden de kinderen zich, na de afsluiting van de dag in de circustent, naar hun wachtende ouders. Morgen weer een dag, en wat voor één!

En toen was er soep. Die de kinderen ’s ochtends zelf hebben gemaakt, onder begeleiding van een superkok, dat wel!

Iedereen kan verzoekplaten aanvragen bij de brandweer-discobus. Tevens fungeert de auto als communicatiecentrum: ’Er is een rode hamer vermist. Wil de vinder/ster die naar de brandweerauto brengen?’

liefdevol opgezet en begeleid door meer dan 100 vrijwilligers. Veel van hen hebben er vrije dagen aan opgeofferd om dit feest mogelijk te maken. Tekst en foto’s Cees Kruithof.

Kinderen leefden zich, onder begeleiding van een vrijwilliger, uit op de Sutu Wall, een voetbalmuurtje, onderdeel van de VNG-promotour.

64

VRIJWILLIGE INzet

Iedereen kon zich lekker uitleven. Ook de vrijwiligers. Bijvoorbeeld als een wezen uit ‘The Future’, één van de thema’s uit het Doedorp.

Het springkussen van de VNG-promotietour was een trekpleister van jewelste. Vrijwilligers van Doedorp houden ook hier een oogje in het zeil.

350 Kinderen en een aantal vrijwilligers op de foto. Achter de kinderen staat de brandweerauto van de promotietour VNG, met ‘cheering’ discjockeys op het dak.

Bijna thuis. Joop de Poortwachter (rechts) regelt het verkeer: ‘Wat een dag, hé? Geweldig, al die glunderkoppies!’

VRIJWILLIGE INzet

65

Vrijwillige inzet voor en door jeugd en gezin Het ZonMw-programma Vrijwillige Inzet stimuleert de actieve rol van bewoners

INZET komt naar u toe Opent uw gemeente een CJG? Komt binnenkort de VNG-promotour van het Europees Jaar van het Vrijwilligerswerk langs? Het INZETteam kan uw activiteit een feestelijk tintje geven met een korte quiz, een paar uitdagende stellingen en de overhandiging van het INZETpakket. Neem contact met ons op voor meer informatie: [email protected]

van buurten, wijken en dorpen bij het opvoeden en opgroeien van kinderen en jongeren. Daarbij richt het programma zich speciaal op samenwerking en uitwisseling tussen gemeenten, jeugdzorg, welzijnswerk en vrijwilligersorganisaties. Wat kunt u van ons verwachten? Wanneer vindt wat plaats?

INZETpakket Voor een goed opgroeiklimaat in wijken is samenwerking tussen gemeenten, Centra voor Jeugd en Gezin, welzijnswerk, vrijwilligersorganisaties en andere burgerinitiatieven essentieel. Wilt u in uw gemeente een debat organiseren over het samenspel tussen vrijwilligers en professionals bij opvoeden en opgroeien? Bestel dan de gratis toolkit met handige tips, affiches met stellingen, stemkaarten, zaalversiering, suggesties voor werkvormen, voorbeeldbrieven, checklists en achtergrondinformatie.

Debatbijdrage Gemeenten kunnen een financiële bijdrage van maximaal 1.200 euro aanvragen voor het organiseren van zo’n dialoog tussen professionals en vrijwilligers. Meer info op www.vrijwilllige-inzet.nl

Zet vast in uw agenda: 14 juni 2012

Volg ons op twitter

Volgend jaar organiseren het ZonMw-programma Vrijwillige inzet voor en door jeugd en gezin samen met het programma Diversiteit in het jeugdbeleid op 14 juni een groot congres over alle resultaten van beide programma’s.

Wilt u op de hoogte blijven van onze activiteiten? Kijk dan regelmatig op www.vrijwillige-inzet.nl of volg ons op twitter: @vrijwilliginzet

66

VRIJWILLIGE INzet

Wanneer vindt wat plaats? Op www.vrijwillige-inzet.nl vindt u in de rubriek In Agenda een overzicht van allerlei activiteiten van het ZonMw-programma Vrijwillige inzet voor en door jeugd en gezin die de komende tijd plaatsvinden. Debatten, congressen, u kunt het allemaal snel opzoeken.

VRIJWILLIGE INzet

67

MOOI voorbeeld

The Family Factory:

Tekst Afke Hielkema. Foto’s Hans Oostrum.

Ouders maken iets moois van hun gezin Ben je zwanger of net bevallen, dan is in Nederland de hulp goed geregeld. Daarna wordt het stil en staan de jonge ouders er alleen voor. Tot er iets mis gaat in het gezin, dan is er weer genoeg hulp beschikbaar. Daar moeten we wat aan doen bedachten Jan Willem Roseboom, zijn vrouw en een bevriend ouderpaar aan de keukentafel. In 2008 richtten ze The Family Factory op. Anno 2011 inspireren duizenden ouders in meer dan zestig gemeenten elkaar om iets moois te maken van hun gezinsleven.

Meer weten? www.vrijwillige-inzet.nl/P026 68

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

69

Hé, dit zou wel eens heel leuk kunnen worden ‘Ik begon vanuit een idealistische gedachte, met een flinke dosis naïviteit,’ vertelt Jan Willem Roseboom. ‘Die heb je trouwens ook wel nodig. Als ik van tevoren had geweten wat er allemaal bij komt kijken, dan had ik me misschien nog wel een keer bedacht.’ De initiatiefnemers legden allereerst hun oor goed te luisteren bij andere ouders. Hoog op hun verlanglijstje bleek meer contact met andere ouders te staan, dieper gaand dan de gesprekjes op het schoolplein. Zo ontstonden de workshops De Tijd van je Leven: vijf avonden waarop ouders intensief met elkaar praten over wisselende thema’s. Roseboom:’Op de eerste serie kregen we ontzettend enthousiaste reacties. Toen dacht ik: hé, dit zou wel eens heel leuk kunnen worden.’

In korte tijd is The Family Factory uitgegroeid tot een levendige organisatie van ouders voor ouders. Al meer dan 2500 vaders en moeders deden mee aan De Tijd van je Leven. Die ouders zetten met elkaar weer allerlei activiteiten op poten, zoals een MoederOntmoetMoment, koffiegesprekken op scholen (Meet the parents) en Inspiratiedagen. Aandacht voor specifieke doelgroepen kan een volgende stap zijn, vertelt Roseboom. ‘We ontwikkelen nu bijvoorbeeld workshops voor kersverse ouders. Ook verkennen we wat

70

VRIJWILLIGE INzet

we kunnen doen voor gezinnen met jonge tieners die de overstap naar het voortgezet onderwijs maken. Ouders kunnen zoveel voor elkaar betekenen en dat hoeft helemaal niet ingewikkeld te zijn. Om een voorbeeld te noemen: in Amersfoort moeten ouders met een begeleide omgangsregeling naar een ‘tussenvoorziening’ in Utrecht om hun kind te zien. Daar zou ik dus echt iets aan willen doen. Het moet toch te organiseren zijn dat iemand in Amersfoort z’n huiskamer even beschikbaar stelt zodat die ontmoeting dichtbij en in een huiselijke sfeer kan plaatsvinden!?’

De Tijd van je Leven is een groot succes. Ouders hebben veel aan de workshops. Ze zijn bewuster bezig met hun gezin en genieten er ook meer van. Vaak houden deelnemers na de workshops contact. The Family Factory wil dat potentieel graag benutten. ‘Daarom zetten we nu Gezinsnetwerken op. Het idee daarachter is simpel: jij hebt een gezin en ik heb een gezin, hoe kunnen wij iets voor elkaar betekenen? De sleutel ligt in een soort kernploeg van ouders die dingen bedenken, activiteiten organiseren, een website beheren, enzovoort. We gaan dit concept vanaf september in drie of vier gemeenten uittesten.’

Een euforisch moment voor Jan Willem Roseboom was toen

hij hoorde dat The Family Factory mocht deelnemen aan het Groeiprogramma van het Oranje Fonds. ‘Dat is toch een soort keurkorps, als je daar in mag, hebben ze echt wel vertrouwen in je. Net als de steun vanuit het programma Vrijwillige Inzet stimuleert ons dat enorm om onze ideeën verder te concretiseren. De uitdaging is nu om onze activiteiten te verduurzamen, zodat we ook verder kunnen als de steun wegvalt. Deze fase vraagt om een nieuw soort vrijwilligers, doeners die het ook leuk vinden om te netwerken. Niet iedereen heeft het in zich om op een schooldirecteur af te stappen met de vraag of er workshops op school gegeven mogen worden. Toch gebeurt dat al op verschillende plaatsen en de scholen reageren erg enthousiast.’

The Family Factory startte vlak voordat de Centra van Jeugd en Gezin (CJG) werden opgericht. Door al die aandacht voor jeugd en gezin ontstond er een gunstig klimaat voor de jonge organisatie. Toch kwam de samenwerking met de CJG’s moeilijk op gang. Roseboom: ‘Deze centra waren tot voor kort erg intern gericht, druk met het regelen van de onderlinge samenwerking. Bovendien zijn de mensen die daar werken vooral getraind in zaken als preventie, multiproblematiek, achter de voordeur kijken

en zo. Ouders zien ze in de eerste plaats als cliënten, niet als vaders en moeders. Gelukkig is dat aan het veranderen. De visie is ook steeds meer dat ouders een zichtbare rol moeten krijgen in het CJG. We gaan binnenkort samen met tien CJG’s inspiratiemarkten voor ouders organiseren, dus er begint echt schot in te komen.’

Aan ideeën geen gebrek bij The Family Factory. Toch trapt Roseboom een klein beetje op de rem. ‘We moeten wat we al hebben eerst stevig neerzetten en prioriteiten stellen. Wat we nu het hardst nodig hebben zijn enthousiaste mensen die zich structureel willen inzetten om ons concept uit te bouwen. Voldoende financiële middelen zijn natuurlijk ook prettig maar dat komt wel goed. Als het idee klopt, komen de middelen er meestal wel achteraan.’ In bredere zin pleit Roseboom ervoor dat organisaties die zich op jeugd en gezin richten de krachten bundelen. ‘De heersende visie is dat de overheid geen dingen moet oplossen die mensen zelf kunnen regelen. Laten we nou eens samen kijken hoe we dat grote potentieel van ouders kunnen benutten. De overheid kan dat proces versterken en ondersteunen. En daar mag wat mij betreft flink bij geëxperimenteerd worden!’

VRIJWILLIGE INzet

71

Gerlinda en Theo hebben de tijd van hun leven met het gezin Grutter! Gerlinda (33) en Theo (35) Grutter wonen met Mila (6), Femke (5) en Lizet (2) in Zwolle. Theo is manager bij een zorginstelling en dat is bepaald geen negen-tot-vijfbaan. Gerlinda noemt het gezin ‘mijn hoofdbaan’ en werkt daarnaast een ochtend per week in de zorg. Samen volgden ze het afgelopen seizoen De Tijd van je Leven. ‘We zouden het iedereen aanraden!’

Gerlinda: ‘Wij vinden het allebei best lastig om ons voor langere tijd aan iets te verbinden. Het leven is al druk genoeg. Maar dit was zes avonden, dat is te overzien. Het was bovendien heel praktisch. Leuk materiaal en geen lange verhalen. De workshopleider, ook een ouder, hield een korte inleiding en daar gingen we dan met elkaar over praten. Het is frappant hoe je allemaal tegen dezelfde dingen aanloopt in je gezin. Door die herkenning krijg je een klik en je kunt elkaar ook ideeën aanreiken om het eens anders aan te pakken.’

ze nou al weer weg? Nu denk ik: ja, zo doen wij dat en welke prioriteiten anderen stellen, dat moeten zij weten. Dat voelt stevig.’

Theo: ‘Ik ben door deze workshops nog bewuster naar de balans tussen werk en gezin gaan kijken. Het was al zo dat ik het eten kook en samen met Gerlinda de kinderen naar bed breng. ’s Avonds ga ik dan weer aan het werk. We hebben nu ook ingevoerd dat elk van ons regelmatig iets alleen met de oudste twee kinderen doet. Dat is gewoon leuk en niet alleen voor de kinderen. We moeten trouwens wel oppassen dat daar de klad niet in komt. De waan van de dag zuigt je zo weer mee.’ Gerlinda: ‘We hebben niet echt contact gehouden met de ouders van de groep, maar als ik ze tegenkom, herken ik ze wel meteen. Je hebt toch behoorlijk kwetsbare dingen met elkaar gedeeld. Op zich zou het best goed zijn als hier een gezinsnetwerk uit voort zou komen. Maar dan moet het wel heel praktisch en steunend zijn. Ik heb geen behoefte aan zo maar wat met elkaar kletsen, dat doe ik wel met m’n vrienden.’

Gerlinda:

‘Mij heeft het erg geholpen om een gezinsvisie en -missie op te stellen. Daarmee focus je op wat je als ouders belangrijk vindt voor je gezin. Wij vinden het bijvoorbeeld belangrijk om vaak op vakantie te gaan. Eerder dacht ik dan: de buren zullen wel denken, gaan

72

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

73

Joyce de Wit, moeder van twee kinderen (10 en 11), duurzaamheidsadviseur, geeft als vrijwilliger de workshop De Tijd van je Leven. ‘Ik

las in de Culemborgse Courant dat The Family Factory workshopleiders zocht voor de Tijd van je Leven. Dat sprak me meteen aan. Ik wilde al wat meer de trainingskant op en ik vond dit een prachtig concept. Het gezin is de tijd van je leven, je weet het wel maar je beseft het niet altijd. Het leek me leuk om daar met andere ouders een aantal avonden aan te besteden.’

‘Ik heb de workshop samen met een vriendin gegeven. Wij waren beide superenthousiast, ook over het materiaal en de werkvormen. Blijkbaar straalden we dat uit, want er zat meteen veel energie in de groep. De vaders en moeders waren heel openhartig. We deden een keer een oefening met de stelling: Ik vind dat ik genoeg tijd voor mijn gezin heb. Je gaat op een plek op een lijn staan om aan te geven in hoeverre de stelling voor jou geldt. Vervolgens ga je met elkaar in gesprek: waarom sta je daar, waar zou je liever willen staan? Dat werkt heel verhelderend.’ ‘Als

workshopleider ben je ook verantwoordelijk voor de locatie en de werving. Dat laatste vond ik misschien nog wel het lastigste. Het kost veel tijd en overtuigingskracht om mensen over te halen om mee te doen. Daar hadden wij trouwens wel Koninklijke assistentie bij. Net toen wij begonnen met werven, stond in de lokale krant dat Willem Alexander de Family Factory had bezocht. Mooiere publiciteit konden we ons natuurlijk niet wensen!’

‘Het mooie aan De Tijd van je Leven is dat het een programma is van ouders voor ouders. We gaan niet uit van problemen. Het gaat vooral om persoonlijke bewustwording, van je eigen potentie en die van je gezin. Als workshopleider ben je geen expert, je bent gewoon een ouder die het programma leidt en ook haar eigen vragen inbrengt. Ik denk dat de deelnemers in de workshops net zoveel hebben gehaald als gebracht. Ze doen vooral ook bij elkaar inspiratie op.’

74

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

75

Gezinsnetwerken, graag met vaders erbij!

Renske

en Emile van Velsen, beide 36, zijn de ouders van Julia (5) en Anne (3). Zij werkt parttime als tolk Russisch en daarnaast als vrijwilliger voor daklozen. Hij is bestuurslid/ directeur a.i. bij de Politievakorganisatie ACP. Renske en Emile stelden het gezin altijd al voorop, maar sinds ze De Tijd van je Leven gevolgd hebben, zijn ze er nog bewuster mee bezig. Dat gunnen ze andere gezinnen ook. Renske neemt deel aan het Gezinsnetwerk Houten in oprichting. Emile denkt mee over een Family Factory vestiging in Houten.

Renske: ‘De Tijd van je Leven heeft ons veel geleerd. Zo hebben we een aantal familierituelen ingevoerd en op zondagmiddag doen we altijd iets met z’n vieren. We hebben ook hele concrete tips van andere ouders gekregen, bijvoorbeeld over hoe om te gaan met ‘datlust-ik-niet’-gedrag van de meiden. Het is nu ‘s avonds een stuk rustiger bij ons aan tafel.’

Emile:

‘Als je jonge kinderen hebt en een drukke baan, leef je voordat je het weet langs elkaar heen en vergeet je hoe bijzonder het is om een gezin te hebben. De Tijd van je Leven helpt je om dat patroon te doorbreken. Ik geef eerlijk toe dat Renske me er naartoe heeft moeten slepen, maar ik ben heel enthousiast over wat het heeft opgeleverd.’

76

VRIJWILLIGE INzet

Renske: ‘We zijn met negen moeders uit de Tijd van je Levengroep verder gegaan met het MoederOntmoetMoment. Dat groepje moet doorgroeien tot een Gezinsnetwerk in Houten. We komen ongeveer zes keer per jaar bij elkaar en gebruiken daarvoor het materiaal van de Family Factory. Het idee is dat je in kleinere groepen meer de diepte in kunt gaan en elkaar ook heel praktisch kunt steunen. Op dit moment zijn we nog met alleen vrouwen, maar de uitdaging is om ook de vaders er bij te betrekken. Die moeten vaak wat schroom overwinnen om in een groep over gezinsproblemen te praten. Maar als ze eenmaal die drempel over zijn, worden ze enthousiast.’

Emile: ‘De psychiater Carla Rus legde mij ooit uit hoe belangrijk de binding van kinderen met hun ouders is voor hun latere ontwikkeling. Het gezin is bij uitstek de plek waar dat moet gebeuren. Veel problemen in de samenleving zijn wellicht te voorkomen als kinderen opgroeien in stabiele, liefdevolle gezinnen. Daarom wil ik graag meehelpen om gezinnen hier in Houten sterker te maken.’ . Renske: ‘Ik denk dat een Gezinsnetwerk in Houten in een behoefte voorziet. Ik zie het wel gebeuren dat er over twee jaar 300 gezinnen bij aangesloten zijn. Deze gemeente heeft het hoogste echtscheidingspercentage van Nederland. Zou dat komen doordat ouders te veel willen werken en geen tijd meer hebben voor elkaar en de kinderen? Ik weet het niet, maar ik denk het wel. Gescheiden ouders kunnen ook veel baat hebben bij Gezinsnetwerken, zij staan er dan niet helemaal alleen voor. Ik vind het gezin heel belangrijk. Daarom span ik mij in voor The Family Factory.’

VRIJWILLIGE INzet

77

Week van de Opvoeding

Van 10 tot 17 oktober staat Nederland in het teken van de Week van de Opvoeding. In het hele land vinden allerlei activiteiten plaats. Van opvoeddebatten tot voorleesochtenden en van mobiele koffietafel tot beste opa/omaverkiezing. Ouders, verzorgers, kinderen en jongeren krijgen tijdens deze eerste landelijke Week van de Opvoeding de kans om ervaringen over opvoeden en opgroeien te delen en de gewone alledaagse vragen aan elkaar te stellen. Doel van de Week van de Opvoeding is om tijdens alledaagse ontmoetingen vaders en moeders met elkaar over opvoeding te laten praten.

Opvoedfeiten: – In de periode 1980-2005 is de tijd die ouders wekelijks aan kinderen besteden bijna



verdubbeld tot 13,9 uur voor moeders en 6,3 uur voor vaders. – Ouders brengen ongeveer 15 procent van hun vrije tijd door met het hele gezin. – Meer dan 15 procent van de vaders en 20 procent van de moeders heeft soms twijfels over de mate waarin zij de opvoeding van hun kinderen aankunnen. Ouderschap is voor de helft van alle vaders en meer dan de helft van de moeders moeilijker dan ze van tevoren dachten. – De meeste ouders krijgen regelmatig steun uit hun netwerk, vooral van ouders, vrienden en kennissen. – Buren worden zelden of nooit om advies gevraagd. Bron: www.weekvandeopvoeding.nl

Op www.weekvandeopvoeding.nl leest u wat er allemaal te doen is tijdens de Week van de Opvoeding.

78

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

79

op

bezoek 3

Platteland ontmoet buitenland in ’t Zandt Plattelandsjongeren hebben eerder negatieve vooroordelen over andere culturen dan stadsjongeren. Waarom? Omdat ze er nauwelijks mee in contact komen. Dit onderzochten jongeren uit het Noord-Groningse dorp ’t Zandt waarna ze besloten er wat aan te doen met een multicultureel festival. Resultaat was een oergezellige dag. In de stortregen, dat

mis, leggen de dames na afloop uit. ‘Na regen komt zonneschijn’, is de boodschap van hun act. Zowel letterlijk als figuurlijk.

De stichting Gerepatrieerde Indische Nederlanders in Delfzijl heeft direct veel aanloop van nieuwsgierige dorpsbewoners. Je kunt er martabaks eten – Indonesische pannenkoeken – maar ook exotisch gekruide kip. ‘Binding van culturen kan ook door te eten’, filosofeert financieel manager Tim Dijkhuis, één van jongeren die TorenPOB organiseerde, terwijl hij met een zorgelijk gezicht naar de hemel kijkt. ‘Als het in de maag goed zit, komt het in het hoofd vanzelf goed.’

Komt ’t Zandt echt nauwelijks in contact met andere culturen? Niet helemaal, want in Loppersum, waarvan het dorp deel uitmaakt, zit al 25 jaar een Derde Wereldwinkel. Die heeft op TorenPOB een drukbezochte stand, met snuisterijen uit de hele wereld.

Aantreden van dansgroep Africanguala onder tromgeroffel en gezang. Danser Serge uit Kongo oogst applaus met een vijfdubbele flikflak over het dorpsplein. Ondanks de regen toch op blote voeten. ‘Zo hoort het bij ons, weer of geen weer’, vertelt Serge naderhand uithijgend onder het genot van een patatje van culinair specialist Jan de Patatman. ‘Leuk dat we dat hier eens kunnen laten zien.’

wel. Tekst Edo Beerda. Foto’s Ries van Wendel de Joode. Zaterdag 16 juli 15.00 uur: donkere wolken trekken samen boven de toren van ’t Zandt. Alles staat klaar voor TorenPOB (Platteland Ontmoet Buitenland): marktstands, bier- en eettentjes en natuurlijk de grote trailer waarop tot middernacht optredens plaats vinden voor jong en oud.

80

VRIJWILLIGE INzet

Met het eten zit het goed, met het weer minder. Daar komen de dames van dansgroep Yasmijn achter wanneer zij aan hun waaierdans beginnen. Meteen barst het noodweer los. ‘Een waaierdans? Een regendans!’ klinkt vanuit de biertent aan de voet van de toren. Daarmee slaan ze de plank niet helemaal

En wat te denken van de dertig Turkse arbeiders, die overdag bouwen aan een nieuwe energiecentrale in Eemshaven en overnachten in een statig pand aan het dorpsplein van ’t Zandt? Ze kijken van een afstandje de kat uit de boom, maar schuiven uiteindelijk allemaal aan op TorenPOB.

‘Echte boesboesmuziek,’ zegt Lucky Kroes (l) tegen zijn maat Henk Winkel (Buikopschrift: ‘BIER bevat vrouwelijke hormonen, als je er te veel van drink klets je onzin en ken je niet meer autorijden’). ‘Zo zie je het alleen in de binnenlanden van Afrika.’

VRIJWILLIGE INzet

81

Geen spoor ondertussen van plattelandsjongeren met angst voor andere culturen. Bereik je hen wel met een multicultureel festival? ‘Zeker wel’, zegt ’t Zandtenaar Teun de Beunhaas, die een paar uur later een spetterend optreden geeft met zijn Groninger hiphop formatie Wat Aans! ‘Als er wat te doen is, komen ze. En dat ze komen is belangrijk: je wordt besmet waarmee je omgaat.’

TorenPOB is één van de activiteiten van Radicaal Jong, waarbij jongeren zelf oplossingen aandragen om radicalisering op het platteland tegen te gaan. Een project van Plattelandsjongeren.nl en Movisie.

congres een wereld te winnen:

kwaliteit in de zorg voor alle jeugd 10 november

2011

Hoe kan jeugdbeleid kansen creëren voor ALLE kinderen? Hoe kunnen we interventies toesnijden op specifieke klantgroepen? Tractorrijder Janko Elema heeft tot zijn verrassing ineens een paar Afrikaanse danseressen voor zijn John Deere trekker uit 1950. ‘Na een oldtimertocht kwam ik alleen een patatje halen. Dan is dit een leuke verrassing.’ De uitgelaten landbouwer (50 hectare aardappelen, 50 hectare graan, 20 hectare bieten) rijdt uit enthousiasme een rondje over het marktplein.

Hoe werkt diversiteitgevoelig jeugdbeleid in de praktijk? Welke ervaringen bestaan er? Luister, denk, praat en doe mee op 10 november tijdens het congres over diversiteit in het jeugdbeleid onder leiding van Jörgen Raymann.

Met het vallen van de avond en de start van de podiumconcerten stroomt het torenplein voller. Met hulp van de programmahost MC Sherlock: ‘Mensen kom nou toch onder die tenten vandaan. Het is maar water dat uit de hemel valt!’

Want één ding is zeker: Diversiteit in jeugdbeleid levert winst op. Voor kind, gezin, de jeugdsector en gemeente! Tegen die tijd is de stand van het Discriminatie Meldpunt al opgedoekt. ‘Helaas is ons bestaan nog steeds nodig,’ zegt voorlichter Isabella Magioncalda. ‘Maar wat betreft ’t Zandt kan ik vandaag met een gerust hart zeggen: wegens succes gesloten.’

Meer info: www.vrijwillige-inzet.nl/P005 82

VRIJWILLIGE INzet

Het congres is bedoeld voor gemeentelijke beleidsmakers, wethouders en ondersteuners in de gemeentelijke jeugdsector.

Meer informatie en aanmelden op:

www.cs-vng.nl. VRIJWILLIGE INzet

83

goed geregeld

Seksueel misbruik de baas

Kinderen in

veilige handen

bij vrijwilligers Tekst: Afke Hielkema. Foto Gerhard van Roon/Hollandse Hoogte.

84

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

85

Foto Sietske Raaijmakers

Seksueel misbruik komt voor in alle lagen van de samenleving dus ook in het vrijwillig jeugdwerk. Het doel van In Veilige Handen is het voorkómen van seksueel misbruik van kinderen binnen vrijwilligersorganisaties. De Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV) voert het programma samen met MOVISIE, NOC*NSF en Scouting Nederland uit.

Projectleider Saskia

Daru van MOVISIE:

‘Veel

organisaties vinden preventie van seksueel misbruik wel belangrijk maar ze nemen er de tijd niet voor. Wij willen dat ze beleid maken. Niet pas als zich een incident voordoet, maar nu meteen. We stimuleren organisaties om hiermee aan de slag te gaan en ondersteunen ze daar bij. Daarvoor hebben we een toolkit die lokale organisaties kunnen gebruiken. Met steun van ZonMw trainen we 24 lokale ondersteuners en brengen we een dvd uit.’

‘Als een vrijwilligersorganisatie te maken krijgt met seksueel misbruik dan heeft dat een enorme impact. Op de dvd staat een voorbeeld van iemand die een kind had betast. Die man was al jaren actief als vrijwilliger bij die organisatie, iedereen kende hem, ook de ouders van het slachtoffertje. Op zo’n schok kun je maar beter voorbereid zijn. Hoe je dat kunt aanpakken, leren de lokale ondersteuners in onze training. Zij kunnen vervolgens de organisaties trainen.’

‘Ruim zestig organisaties ondertekenden inmiddels ‘We zien dat gemeenten, vooral de grotere, In de intentieverklaring In Veilige Handen. Daar zijn hele grote bij, zoals de Voetbalbond en Scouting Nederland. Andere organisaties ondertekenden de verklaring niet maar namen wel delen van In Veilige Handen in hun procedures op. Verder zijn we zo goed als klaar met de invoering van een tuchtcollege en een landelijke registratie van vrijwilligers die over de schreef zijn gegaan. In 2012 moet dat allemaal operationeel zijn.’

Veilige Handen steeds meer gaan zien als een waarborg voor veilig vrijwilligerswerk. Vaak stellen ze het als voorwaarde voor subsidiëring. Jantje Beton doet dat ook al en bij andere fondsen begint het te leven. Aan de ene kant is het veld daar blij mee, aan de andere kant zeggen ze: wat vraag je allemaal van ons? Wij ondersteunen organisaties om dit thema praktisch in hun beleid te integreren, zodat het niet al teveel

Op zo’n schok kun je maar beter voorbereid zijn. 86

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

87

extra werk is. Het blijkt goed te werken als iemand of een tweemanschap dit als aandachtsgebied toebedeeld krijgt. Ons advies is om het niet te groot te maken. Je hoeft echt niet alles tot in detail te beschrijven. Je hoeft ook geen expert te worden op het gebied van seksueel misbruik. Daar hebben we de zedenpolitie en de GGD voor.’

‘Vrijwilligers hebben vaak moeite met het gevoel dat ze onderling wantrouwen uitstralen als ze alert zijn op signalen van seksueel misbruik. Daarom is het zo goed om er met elkaar over te praten. Mensen moeten zich bewust worden van kwetsbare situaties die zich tussen vrijwilligers en kinderen kunnen voordoen. Meestal

zien mensen daar ook wel het belang van in. De dvd die in september uitkwam, ondersteunt dit gesprek. Het eerste deel gaat over de achtergrond van seksueel misbruik, wat is het, hoe manifesteert het zich, enzovoort. In deel twee zitten praktische situatieschetsen.’

Stappenplan uit de Toolkit van In Veilige Handen

‘Omdat seksueel misbruik zo weinig voorkomt,

Stap 3: Voer een gedragscode in

kunnen organisaties niet echt leren van eigen ervaringen. Daarom is het zo belangrijk dat we dit op landelijk niveau kunnen aanpakken en op die manier kennis kunnen delen.’ Meer informatie: www.inveiligehanden.nl

Stap 1: Zet het onderwerp op de agenda Stap 2: Stel omgangsregels vast

Stap 4: Maak een risicoanalyse Stap 5: Stel een vertrouwenspersoon aan Stap 6: Voer een zorgvuldig aanstellingsbeleid Stap 7: Maak een meldprotocol Stap 8: Pas het huishoudelijk reglement en de statuten aan Stap 9: Zorg voor training van de vrijwilligers Stap 10: Veilige omgang creëren en behouden Stap 11: Haak aan bij het gezamenlijk tuchtrecht Stap 12: Doe mee met het registratiesysteem Stap 13: Informeer alle betrokkenen over het ontwikkelde

Foto BeckersIN/Hollandse Hoogte. 88 Amber VRIJWILLIGE zet

preventiebeleid

VRIJWILLIGE INzet

89

Wie het belang van kinderen voorop stelt, moet hier echt mee aan de slag.

Fedde Boersma, waarnemend adjunct-directeur van Scouting Nederland, één van de initiatiefnemers van In Veilige Handen:

‘Veiligheid van de kinderen is voor Scouting

‘Veel vrijwilligersorganisaties denken dat seksueel

Nederland het hoogste goed. Avontuur en uitdaging horen bij onze activiteiten, maar op het gebied van sociale veiligheid en lichamelijke integriteit doen wij geen concessies. Behalve dat we een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) verplicht stellen, vragen we aan nieuwe vrijwilligers bijvoorbeeld ook: waarom wil je graag met kinderen werken, waar ben je eerder als vrijwilliger actief geweest, enzovoort. Verder gebruiken we al vanaf de jaren negentig een protocol ongewenst gedrag. Daarin staat dat je een meldplicht hebt als je ongewenst gedrag vermoedt en welke stappen je dan moet zetten. Dat protocol is ook gebruikt bij het maken van de toolkit In Veilige Handen.’

misbruik hun deur wel voorbij zal gaan. Het onderwerp komt dan niet op de agenda, er is namelijk al genoeg te doen. Of men zegt: als we hier aandacht aan besteden, denken mensen dat er bij ons iets aan de hand is. Het is aan de bestuurders om die impasse te doorbreken. Maak dit onderwerp bespreekbaar in je organisatie. In Veilige Handen helpt daarbij. Wie het belang van kinderen voorop stelt, moet hier echt mee aan de slag. Het afbreukrisico voor je organisatie is trouwens ook groot als je bij een incident niet kunt aantonen dat je er alles aan gedaan hebt om het te voorkomen.’

‘Een jaar of vijf geleden ging er in de omgeving van Nijmegen een vrijwilliger in de fout bij een jeugdorganisatie. Korte tijd later ging hij vrolijk aan de slag bij een andere club, waar het weer mis ging. Wij vonden met een aantal grote organisaties dat zoiets niet meer mocht gebeuren. Daarom werken we samen aan In Veilige Handen. Veel van wat Scouting Nederland sinds de jaren tachtig heeft ontwikkeld, is hierin opgenomen. Met de combinatie van de VOG, de landelijke registratielijst en het toegespitste tuchtrecht kunnen we straks de risico’s goed afdekken en zijn er ook sancties mogelijk.’ 90

VRIJWILLIGE INzet

prettig wanneer je als groepsleider een geruststellend antwoord kunt geven.’

groep bijstaat wanneer zich een incident voordoet. Dat team is 24 uur per dag bereikbaar.’

‘De

‘Wij merken dat de politie de laatste tijd alerter is

veiligheid van kinderen is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van ouders, organisaties en de overheid. Lang niet alle vrijwilligersorganisaties stellen een VOG verplicht en dat zou wel moeten. Zo’n verklaring kost dertig euro, dat drukt behoorlijk op de groepsbegroting. Binnenkort kan de VOG digitaal aangevraagd worden, dat is al een hele verbetering. De overheid wil nu vijf euro van de prijs afdoen, maar dat vind ik niet echt een royaal gebaar. Wij proberen als organisaties de veiligheid van de kinderen te garanderen, een steunende overheid is daarbij erg welkom.’

‘Scouting Nederland heeft vanaf de jaren tachtig een ‘zwarte lijst’ opgebouwd waar zo’n veertig mensen op staan die een overtreding hebben begaan. Er zijn bij ons momenteel 25.000 vrijwilligers actief en een veelvoud daarvan is de afgelopen dertig jaar actief geweest, dus dat lijkt misschien niet veel. Maar elk lastiggevallen kind is één teveel. Daarom doen wij er alles aan om seksueel misbruik te voorkomen. Als het desondanks toch gebeurt, zijn wij goed voorbereid. Het protocol is helder. Daarnaast hebben we een landelijk opvangteam dat een

in het opsporen van bezoekers van kinderpornosites. Als ze daarbij iemand tegenkomen die ook bij Scouting Nederland actief is, nemen ze contact met ons op. Wij stellen iemand dan op non-actief tot de zaak is uitgezocht. Als bewezen wordt dat de vrijwilliger fout zit, komt hij op de zwarte lijst. Als de landelijke registratielijst straks operationeel is, zal zo iemand nergens meer met kinderen kunnen werken.’

‘Op papier is het nu allemaal goed geregeld. Toch zal er nog wel wat tijd overheen gaan voordat In Veilige Handen goed ingevoerd is. De training van 24 lokale ondersteuners is een goed begin, maar die mensen moeten nog wel bij de lokale groepen aan tafel komen. Bij recente voorlichtingsbijeenkomsten voor vrijwilligersorganisaties in een aantal gemeenten was de opkomst allerbelabberdst. Het blijft een uitdaging om dit beladen onderwerp overal op de agenda te krijgen. Landelijk zullen we ons daarvoor moeten blijven inspannen, ook als het project straks afgelopen is.’

‘De

doelstelling van In Veilige Handen is het voorkomen van seksueel misbruik. Het werkt goed wanneer je dit onderwerp in een bredere context bespreekbaar maakt: hoe willen wij omgaan met kinderen, wat doe je als een kind heimwee heeft op kamp, hoe gaan wij om met pesten, mag je een kind op schoot nemen om het te troosten, enzovoort. Het is niet de bedoeling dat er een heksenjacht ontstaat en fysiek contact helemaal niet meer mag. Vrijwilligers en kinderen moeten op een normale manier met elkaar kunnen omgaan. Wel is het belangrijk dat je samen gedragsregels afspreekt en elkaar eerlijke feedback geeft op gedrag. Ouders vragen steeds vaker hoe dit bij ons geregeld is. Dan is het Foto Diana Scheilen/Hollandse Hoogte.

VRIJWILLIGE INzet

91

Foto Spiertz/Hollandse Hoogte. 92 Bert VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

93

INzet Neem een gratis abonnement of bestel extra nummers om uit te delen tijdens uw activiteiten, congressen of bijeenkomsten.

Colofon

INZET is een magazine voor iedereen die binnen gemeenten, Centra voor Jeugd en Gezin, de jeugdsector of het welzijnswerk

Samenstelling en eindredactie:

met vrijwilligers werkt.

Marcel Senten

Het ZonMw-programma Vrijwillige inzet voor en door jeugd en

Basisconcept:

gezin; versterking van de (pedagogische) civil society in de lokale

Carel Jansen, Marcel Senten,

praktijk wil met dit magazine laten zien dat er veel vrijwilligers-

Cecile Vossen

initiatieven zijn waar kinderen, jongeren, ouders, wijken en

Met medewerking van:

gemeenten profijt van hebben. Opgroeien in een positief

Loes Hartman, Hankie Hol, Carel Jansen,

pedagogisch klimaat vergt betrokkenheid van buurtbewoners,

Marcel Senten, Aleida Soonius,

ouders, beroepskrachten, vrijwilligers, gemeenten en van kinderen

Ellen Spanjaard, Cecile Vossen,

en jongeren zelf. Opvoeden en opgroeien doe je samen. Dat kan

Jolien Wenink

dankzij de inzet van velen – jong en oud.

Teksten: Afke Hielkema, Mariette Huisjes, Carel Jansen, Cees Kruithof, Cecile Vossen

Het ZonMw-programma wordt gefinancierd door het ministerie

en anderen

van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het programma wil

Fotografie:

samenwerking en uitwisseling tussen gemeenten, jeugdzorg,

Hans Oostrum, Sietske Raaijmakers

welzijnswerk en vrijwilligersorganisaties stimuleren op het gebied

en anderen

van actief burgerschap rondom opvoeden en opgroeien.

Vrijwillige

Vormgeving: Oktober 2011

Ontwerpstudio Spanjaard

Inzet is het magazine voor iedereen die binnen gemeenten, de jeugdsector, Centra voor Jeugd en Gezin of het welzijnswerk met vrijwilligers werkt. Inzet biedt een gevarieerd overzicht van vrijwilligersprojecten, meningen en achtergrondinformatie. U kunt u abonneren of kosteloos extra nummers bestellen om uit te delen via www.vrijwillige-inzet.nl

Magazine van het ZonMw-programma Vrijwillige inzet voor en door jeugd en gezin

De speelbus komt laNgs jonge sportcoaches in de wijk

opvoeDeN Doe je met z’N alleN

Positief opvoedklimaat in de wijk scheppen kINDereN IN veIlIge haNDeN Seksueel misbruik de baas

VRIJWILLIGE INzet

Drukwerk: Drukkerij Geers

Het ZonMw-programma werkt samen met:

Programmacoördinatie ZonMw: Jolien Wenink

1

Wilt u de komende nummers van Inzet ook ontvangen, meldt u dan aan via de

Volgend nummer

december 2011

website www.vrijwillige-inzet.nl. ZonMw heeft getracht alle rechthebbenden te achterhalen. Mocht u desondanks menen dat uw rechten niet zijn gehonoreerd dan kunt u contact opnemen met ZonMw.

94

VRIJWILLIGE INzet

VRIJWILLIGE INzet

95

pedagogische civil society <de ~;-ties> dat deel van de samenleving waar burgers (kinderen, jongeren, ouders en andere volwassenen) in vrijwillige verbanden verantwoordelijkheid nemen voor een pedagogisch klimaat waarin het goed opvoeden en opgroeien is, in samenwerking met of juist als tegenkracht tot overheden (gemeenten, de jeugdsector, het welzijnswerk), bedrijven en andere civil society organisaties (bijvoorbeeld sportverenigingen).

96

VRIJWILLIGE INzet