Door: Thijs Wartenbergh – – –
Verslag en foto's 7e Dag van IJburg 19-03-2004 citaten gehoord op de Dag van IJburg Journalistieke toevoeging
Verslag Dag van IJburg: ‘Verbinding via IJmeer op termijn onontkoombaar’ Veel belangstelling tijdens zevende en laatste Dag van IJburg Eén ding werd duidelijk, vrijdag 19 maart tijdens de zevende en tevens laatste Dag van IJburg: een verbinding tussen Amsterdam en Almere via het IJmeer moet er komen. “Het is een must, voor zowel Amsterdam als Almere”, liet directeur Maarten Kloos van het Architectuurcentrum Amsterdam (ARCAM) de aanwezigen in zijn narede van dit symposium weten. “Zo’n brug zouden we naar Spinoza kunnen vernoemen. Deze 17e eeuwse filosoof, die ooit uit Amsterdam werd verbannen, bepleitte eenheid van gedachte en realisatie. Een dergelijke visie zou ons nu goed van pas komen.”
Maarten Kloos (directeur ARCAM)
Tijdens de bijeenkomst aan boord van een partyboot, vanwege de golfslag aangemeerd onder de Hollandse Brug in plaats van bij het eiland Pampus, werd niet – zoals bij de zes eerdere edities van de Dag van IJburg – de aandacht puur gericht op dit hoofdstedelijke uitbreidingsgebied. Dit keer zou de blik worden verruimd en de omliggende regio nader worden bekeken. Amsterdam is tenslotte geen zelfstandig opererende stad meer. De hoofdstad maakt deel uit van een regionaal stedelijk netwerk. Economische schaalvergroting, explosieve toename van de mobiliteit en regionale spreiding van woon- en werklocaties zorgen voor een regio, aangeduid als de Noordvleugel, waar circa twee miljoen mensen wonen, werken en recreëren.
Plankaart Noordvleugel inclusief IJmeerverbinding
Tijdens de diverse uiteenzettingen en discussie stond centraal welke positie IJburg inneemt in de ontwikkelingen van de Noordvleugel en wat het belang is van een verbinding tussen Almere en IJburg. Om die reden was een delegatie uit Almere (met name via de wethouders Visser, Van der Velde en Halbesma en architectuurcentrum CASLa) uitgenodigd om deel te nemen aan het symposium.
Genodigden uit Almere
‘Achtertuin’ Natuurlijk, niet alle aanwezigen, met name enkele IJburgers, vond het een even prettig vooruitzicht om nadrukkelijk betrokken te worden bij de beoogde verbinding tussen Amsterdam en Almere. “Ik heb het liefst niet een railverbinding, of wat het ook moet worden, in mijn achtertuin”, zoals een van hen zei. Het bekende NIMBY-syndroom (Not In My BackYard) stak hierbij de kop op. Elke plek is goed, maar niet bij mij. Wethouder Duco Stadig (wethouder Stedelijke Ontwikkeling en Waterbeheer Amsterdam) moest deze betrokkenen teleurstellen. “Er is vanaf het begin in IJburg ruimte gereserveerd voor een spoorverbinding met Almere.” De meerderheid van de sprekers schaarde zich achter de noodzaak van een fysieke connectie tussen de hoofdstad en Almere. Igor Roovers, projectleider van Projectbureau IJburg had het over een ‘IJmeerlijn die van groot belang is voor de ontwikkeling van IJburg’, San Verschuuren (teamleider Structuur, Stad en Regio bij DRO) zei dat een rechtstreekse verbinding met de tweelingstad van Amsterdam een onontkoombare toevoeging is, Stadig meende dat ‘op termijn een derde verbinding – naast de A1 en de A6-A9 - in de vorm van een brug niet tegen te houden is’, de Almeerse afvaardiging liet doorschemeren een IJmeerroute op termijn noodzakelijk te vinden maar zien liever eerst een verbreding van de A6 en de Hollandse Brug, een realisatie van de A6-A9 (boven- of ondergronds) en een beter toegankelijke A1. Plattegrond Roovers wilde zien wat zeven symposia over IJburg hebben opgeleverd. Daar was hij – bekeken in een wat groter verband - niet al te optimistisch over. De bouwkosten zijn toegenomen van 76.000 naar 127.000 euro, de bouwproductie is afgenomen van 90.000 naar 60.000, de economische groei is volledig verdwenen en het wordt er niet veiliger op in de hoofdstad. Tot overmaat van ramp staat IJburg niet op de plattegrond van Amsterdam, omdat ‘het niet interessant genoeg is’. Maar, hij had goed nieuws over de bouwactiviteiten op IJburg, die mede onder invloed van het succes van strand Blijburg en de daaraan gekoppelde belangstelling voor dit project in de lift zitten. In volgorde: Steigereiland, Haveneiland-West, dat aan ‘Oost’ wordt gekoppeld. Als Oost klaar is, dan start de bouw in het Middeneiland. Wellicht in 2007. Volgens Verschuuren is de diversiteit van de regio Amsterdam tevens haar kracht. Dat benadrukte door kleuren op een grote kaart aan te wijzen. Er is in Amsterdam en omgeving een grote verscheidenheid aan economische- en recreatieve mogelijkheden, infrastructuur, cultuur. De essentie is het samenspel van het landschap, de bereikbaarheid en de stedelijke ontwikkeling. Maar er zijn, met het oog op de toekomst, nog wel wat onzekerheden. Hoe gaat een en ander zich ontwikkelen? Duidelijk is wel dat Amsterdam een dienstenstad is. De volgende stap, richting een kennisstad, is een kwestie van tijd. “Het gaat om interactie. Wonen en werken,
het soort economische functies en de bereikbaar: het zijn facetten die geoptimaliseerd moeten worden.” Er moeten nogal wat woningen gebouwd worden in Amsterdam, zo’n 50.000 stuks (o.a. in IJburg, Zuidas, OverAmstel). In de Haarlemmermeer is weinig ruimte, daarom wordt richting Almere gekeken. ‘We moeten naar het oosten’, zoals hij het plastisch omschreef. ‘Daar ligt de ruimte’. Een wat dynamischer invulling, los van de verbinding, van het IJmeer zou hem welkom zijn. ‘Het is nu nogal saai. Ik denk aan een waterpark: een combinatie van natuur en recreatie. Er ligt op dat punt een geweldige uitdaging.” Een aspect dat hierbij een rol is de Habitat-richtlijn die van toepassing is voor het IJmeer. Het is een beschermd natuurgebied, dat om speciale voorzieningen vraagt. 2.5 mrd euro Wethouder Visser meende dat er momenteel een unieke verhouding is tussen Amsterdam en Almere is. ‘Die moeten we koesteren en verder uitbouwen.’ Een woordvoerder van Holland Rail Consult legde uit dat een railverbinding via Almere en Amsterdam een tijdbesparing van 10 minuten oplevert. Een ‘metroachtige’ invulling van een dienstregeling lijkt hem voor de hand te liggen. De kosten voor een burg schatte hij in op 2.5 mrd euro. Hij noemde als mogelijkheid voor een verbreding van de A6 en de Hollandse Burg een weg met 12 rijstroken. Stadig stelde de aanwezigen, met name de IJburgers, gerust door te stelen dat de auto’s niet via IJburg ‘aanlanden’ in Amsterdam. Planoloog Tjeerd Dijkstra, die zich recentelijk ontfermde over een plan voor Purmerend, stelde voor een ontwerpopgave te maken voor het IJmeer. “We kunnen dan eens kijken welke leuke nieuwe ideeën voor het gebied naar boven komen. Er is op dit moment namelijk nog veel mogelijk.” Architect Kees Rijnboutt zag wel iets in de aanleg van een tunnel onder het IJmeer. “Dan hou je tenminste een mooie plas over, voor recreatie en natuur.”
Discussie naar afloop
Citaten op de Dag van IJburg ‘Liever geen railverbinding in mijn achtertuin’ (IJburger) ‘Ik denk dat ik na zeven keer De Dag van IJburg, in een diep, zwart gat val’ (Maarten Kloos, directeur ARCAM)) ‘Misschien heeft u ‘Gewassen Vlees’ van Thomans Rosenboom gelezen. Daarin wordt verhaald over een tocht van Workum naar Bergen op Zoom in vroeger tijden. Een hele onderneming. Nu zijn de verbindingen heel wat beter, maar ook in deze tijd moet er op dit gebied nog veel gebeuren.’ (Maarten Kloos)
‘Het is fraai! Nu moet ik eerst met een boot een eind het IJmeer op, waardoor ik zeeziek word. Dan pas kan ik het woord tot de aanwezigen richten. U begrijpt dat ik vandaag, onder dit soort omstandigheden, terugverlang naar de keer dat ik in Artis een redevoering hield.’ (Igor Roovers, projectleider Projectbureau IJburg) ‘Hoe meer bezuinigingen, des te betere plannen’ (Igor Roovers) ‘Het gedurende zeven jaar even zovele malen de Dag van IJburg organiseren, heeft voorzitter Maarten Kloos van Architectuurcentrum Amsterdam (ARCAM) geen windeieren gelegd. Hij is inmiddels tot Amsterdammer van het Jaar gekozen en ARCAM heeft er een mooi kantoor aan overgehouden.’ (Igor Roovers) ‘Onder de IJburgers is een baby van nog geen jaar oud. Het aantal baby’s neemt de komende tijd ongetwijfeld toe. We moeten snel kinderopvang regelen op IJburg.’ (Igor Roovers) ‘De kracht van de regio Amsterdam is het samenspel van het landschap, de bereikbaarheid en de stedelijke ontwikkeling.’ (San Verschuuren, teamleider Structuur, Stad en Regio bij DRO) ‘Interactie is de komende jaren het sleutelwoord. Aspecten als wonen en werken, soorten van economische functies en bereikbaarheid: die moeten in de regio Amsterdam geoptimaliseerd worden.’ (San Verschuuren) ‘We moeten naar het oosten kijken. Amsterdam wil vanaf 2010 50.000 woningen bouwen. IJburg, de Zuidas en OverAmstel zijn potentiële bouwlocaties. Dat is echter niet voldoende, ook al omdat er westwaarts weinig gedaan kan worden. In Almere ligt de ruimte.’ (San Verschuuren) ‘Er ligt een prachtige kans om van het IJmeer een soort waterpark te maken. Nu heb je een open plas, dat is saai. Combineer natuur en recreatie, die twee facetten moeten samen kunnen gaan. Denk ook een jachthaven.’ (San Verschuuren) ‘Er is een prachtige relatie aan het ontstaan tussen Amsterdam en Almere. Die verhouding moeten we koesteren en uitbouwen.’ (Heleen Visser, Almeerse wethouder Natuur en Milieu) ‘Ik heb liever geen railverbinding in mijn achtertuin.’ (een IJburger) ‘Met een railverbinding over het IJmeer is de reiziger 10 minuten eerder in Amsterdam dan met de bestaande treintrajecten.’ (Holland Rail Consult) ‘De IJmeerbrug is de snelste weg naar God’ (Klaas de Boer, directeur Amsterdamse Dienst Ruimtelijke Ordening) ‘De kustlijn van Amsterdam en het hele IJmeergebied kan wel wat interessanter’ (Duco Stadig, Amsterdamse wethouder Stedelijke Ontwikkeling) ‘Auto’s gaan niet via IJburg, als de verbinding er eenmaal is tussen Amsterdam en Almere’ (Klaas de Boer) ‘Hoe meer kustlijn, hoe beter’ (Maarten Kloos) ‘We kijken ernaar of het mogelijk is van IJburg een archipel van eilanden te maken.’ (Igor Roovers) ‘Als de Markerwaard gerealiseerd zou zijn, dan hadden we vanuit Almere, en vice versa, meer verbindingswegen gehad’ (Douwe Halbesma, Almeerse wethouder Verkeer en Vervoer) ‘We moeten niet vergeten het IJmeer en Markermeer ecologisch te verbeteren. Het slib kan niet neerdalen. Er moeten grote gleuven gegraven worden in deze wateren om dat mogelijk te
maken.’ (Heleen Visser) ‘De Gaasperdammerweg, de A1: het is onontkoombaar dat er een derde verbinding komt tussen Amsterdam en Almere, via het IJmeer. Alleen het moment waarop die route gestalte krijgt, is onduidelijk’ (Duco Stadig) ‘Wat hebben Amsterdammers in hemelsnaam aan een IJmeerbrug?! (een IJburger) ‘Het was de bedoeling dat bouwen in de Haarlemmermeer Almere meer lucht zou verschaffen. In de Haarlemmermeer is echter weinig mogelijk, mede onder invloed van Schiphol. Daardoor wordt de druk op Almere vergroot’ (Duco Stadig) ‘Meer bouwen in Almere en minder in de regio Utrecht is een politieke keuze geweest’ (Duco Stadig) ‘Het zou goed zijn als er een ontwerpopgave voor het IJmeer werd gemaakt. Ik denk dat er met het gebied namelijk meer mogelijk is dat er simpelweg een brug doorheen te leggen.’ (planoloog Sjoerd Dijkstra) ‘Leg een tunnel onder het IJmeer. Dan houd je een prachtig watergebied over.’ (architect Kees Rijnboutt) ‘Het is vrij droevig om 5 kilometer in een tunnel te moeten rijden.’ ‘Ik ben blij dat er vandaag gesproken wordt over de IJmeerverbinding als een ontsluiting van Almere, en niet als een ontlasting.’ (Vincent van der Velde, Almeerse wethouder Financiën) ‘De IJmeerbrug is eens omschreven als de ‘Flink-in-de-war-brug’.’ ‘Degenen die deze laatste Dag van IJburg hebben bijgewoond zullen nooit meer vergeten dat het seminar werd gehouden in een boot die – gedwongen door de hoge golfslag – was gedwongen aan te meren onder de Hollandse Brug.’ (Maarten Kloos)
Reactie uit de zaal
Meer over het onderwerp 'de IJmeerverbinding Verbinding via IJmeer al lang geleden als noodzakelijk gezien Een verbinding tussen Amsterdam en Almere via het IJmeer staat de laatste tijd volop in de belangstelling. Daarbij wordt wel eens vergeten dat zo’n route via dit water al vele jaren geleden door sommigen als noodzakelijk werd beschouwd. Architect Teun Koolhaas is zo iemand. Hij buigt zich momenteel over een plan voor het IJmeer. Al in 1976 toonde hij het belang van een dergelijke relatie tussen de twee steden aan. Dirk Frieling van de vereniging Deltametropool hield in 1983, als projectleider voor Almere, een warm pleidooi voor zo’n verbinding. ‘Nu, 21 jaar later, is de brug eindelijk hoog op de politieke agenda beland”, verzucht Frieling in dit verband.
Hij wil daarmee maar aangeven dat de politieke gang om een bepaalde weg, brug of railverbinding gerealiseerd te krijgen een weg is waar een lange adem voor vereist is. Ofwel: engelengeduld, volhardendheid en niet gefrustreerd raken zijn eigenschappen die daarbij goed van pas komen. Eenzelfde ervaring is opgedaan met de verbinding A6-A9 (als onderdeel van de zogenaamde ‘Uitweg’), ook nu meer dan ooit genoemd als route die als noodzakelijk wordt gezien. Ook in dit geval werd al vanaf het begin van de jaren 80 gelobbyd om die verbinding aangelegd te krijgen. Het blijkt, en die ervaring wordt elders in Nederland ook opgedaan, dat voor een nieuwe verbinding (via weg, water of spoor) rekening moet worden gehouden met al gauw een jaar of 20 jaar, minimaal, dat wel, voorbereidingstijd. Goedkeuring voor de realisatie is er niet. De eerste schop kan nog steeds niet de grond in… Netwerkregio Verbindingen tussen steden zijn meer dan ooit nodig. Amsterdam was vroeger, net als andere steden, een min of meer op zichzelf staande en zelf functionerende stad. Daar is geen sprake meer van. De regio ontwikkelt zich snel tot een netwerkregio. Amsterdam maakt deel uit van een samenhangend, regionaal stedelijk netwerk, waartoe Haarlem, Zaanstad, Hoofddorp en Almere behoren. Vooral door de combinatie van economische schaalvergroting, een explosieve toename van de mobiliteit en regionale spreiding van locaties op het gebied van werken en wonen, is deze netwerkregio ontstaan, c.q. krijgt deze steeds meer gestalte. In dit gebied, ook wel Noordvleugel genoemd, wonen, werken en recreëren 2 miljoen mensen. De luchthaven en de zeehaven, het netwerk van autowegen, spoorlijnen en vaarwegen, maar ook het net van kabels en leidingen vormen samen het framework van de netwerkregio. Hiermee worden interne relaties binnen de netwerkstad mogelijk, maar ook externe relaties met de rest van de wereld. Algemeen wordt gedacht dat zo’n grote regio, althans voor Nederlandse begrippen, in Europees verband valt dat wel mee, pas goed kan gedijen als er adequate verbindingen zijn. Icoon Hoe zou een IJmeerbrug, als we het even beperken tot deze verbinding, eruit moeten zien? In het Parool werd onlangs door ambtenaren van de dienst Ruimtelijke Ordening Amsterdam gesteld dat zo’n brug een icoon moet zijn, een beeldmerk, een 'beeldmerk van de dubbelstad Amsterdam-Almere'. Iets wat later door kioskhouders op ansichtkaarten wordt verkocht. “Een 'beeldmerk' als de Golden Gate Bridge in San Francisco of de Zwaan in Rotterdam. Qua lengte is de enig vergelijkbare oeververbinding in Nederland de Zeelandbrug, die inderdaad een icoon werd. De in de jaren '60 van de vorige eeuw gebouwde brug werd zelfs op postzegels afgedrukt.” De ambtenaren op het stadhuis vinden bruggen belangrijk. Lang voordat de nieuwe wijk IJburg werd aangelegd, besloot Amsterdam reeds tot de aanleg van een gezichtsbepalende brug. Wie kent 'm niet, de Heermabrug, de opvallende, golvende verbinding tussen het oude en het nieuwe Amsterdam. De IJmeerbrug moet ook zoiets worden, alleen dan wel ruim acht kilometer lang en over een van de grootste wateroppervlaktes van Nederland. Zichtbaar Over horizonvervuiling maken de plannenmakers zich niet druk. De machtige brug moet juist vanaf zoveel mogelijk plekken in Almere, Amsterdam en het Gooi te zien zijn. Er is een hele studie gemaakt over de 'zichtlijnen' vanaf de A1, IJburg, Almere en Muiden om er achter te komen hoe het bouwwerk zo goed mogelijk in ieders blikveld kan komen. De IJmeerbrug moet straks deel worden van ieders leven rondom het IJmeer, en we moeten er met zijn allen trots op zijn.
