Oikos Nieuws #62 / maart 2011 Pagina 3
Desert Alert Pagina 5
ISO-certificering Oikos Pagina 6–7
Nieuwe huisstijl Pagina 8–11
Beleidsplan 2011-2015 Pagina 12
Vertrek directeur Ineke Bakker Pagina 13
Conferentie Fair Green Deal Pagina 14
Opinieartikel Draagvlak Pagina 15
Ideeënwedstrijd 2010
#62 / maart 2011
2
Redactioneel
Speciale editie Voor u ligt een speciale editie van Oikos Nieuws. Zoals u van ons gewend bent, praten we u ook in dit nummer weer bij over onderwerpen die betrekking hebben op duurzame ontwikkeling. Ook kunt u lezen over nieuwe projecten en recente activiteiten van Oikos. Wat deze dubbeldikke editie zo speciaal maakt, is dat we voor één keer Stichting Oikos zelf in het middelpunt plaatsen. Daar is dan ook alle reden toe. Er is namelijk veel heugelijks te melden uit de organisatie. In december behaalde Oikos het felbegeerde ISO-certificaat. Dit certificaat is het bewijs dat Oikos voldoet aan internationale kwaliteitscriteria. U leest hier meer over op pagina 5. In januari presenteerde Oikos haar nieuwe huisstijl. Het nieuwe logo dat hierbij hoort straalt krachtig uit dat door samenwerking verandering bereikt kan worden. Nieuwsgie-
rig? Kijk snel op pagina 6 en 7. Toch staat in deze editie van Oikos Nieuws niet de vorm of de methode centraal, maar de inhoud. Daarom is het hoofdartikel gewijd aan het nieuwe beleidsplan. Dit nieuwe beleidsplan stippelt de visie uit voor de komende periode. Op de pagina’s 8-10 presenteren we u de belangrijkste punten uit dit beleidsplan. Zonder de steun van onze Vrienden, verenigd in de Stichting Vrienden van Oikos, zou Oikos niet in staat zijn om nieuwe projecten te initiëren projecten uit te voeren. Op pagina 11 krijgen de Vrienden van Oikos de ruimte om u uit te leggen waarom hun steun zo belangrijk is en de manieren waarop u Oikos financieel kunt ondersteunen. Op het moment dat u dit leest is Oikosdirecteur Ineke Bakker vertrokken naar Den Haag om daar directeur te worden bij Stek. Het bestuur en personeel van Oikos vinden
Afsluiting Decade to Overcome Violence
Wordt het nog wat met de vrede? Oorlogen en geruchten van oorlogen. Niet voor niets wordt daar vaak over gesproken. Zo ook door de Wereldraad van Kerken, die in mei dit jaar haar Decade to Overcome Violence zal afsluiten. Tijdens de afsluitende Wereldconvocatie in Jamaica geeft Oikos vier workshops over Dialogue for Peaceful Change, de dialoogmethode die inmiddels wereldwijd wordt ingezet bij conflicten. Het is in de afgelopen tien jaar niet gelukt om het te winnen van het geweld in de wereld. In die zin was de Decade to Overcome Violence op voorhand gedoemd te mislukken. Toch is er veel bereikt in de afgelopen tien jaar. De feitelijke oogst van de afgelopen tien jaar zal aan de orde komen aan de hand van vier thema’s. Het eerste is ‘Vrede in de gemeenschap’, daarbij gaat het niet om de kerkelijke gemeenschap, maar om de buurt, de wijk, de stad. De vraag is: hoe ga je om met je buren, hoe spreek je met hen en hoe ga je om met de verschillen in visie, leefstijl, waarden? Het tweede thema is ‘Vrede met de aarde’. Daarbij speelt de milieuthematiek een grote rol evenals de zorg voor de levende natuur. Het derde thema is ‘Vrede in de Markt’. De globale verhoudingen tussen landen wordt sterk bepaald door regels die zijn afgesproken of worden opgelegd. Wie wordt aan de kant gezet, genegeerd,
uitgebuit ten behoeve van de welvaart van anderen? Het laatste thema ‘Vrede tussen de mensen’ is gericht op de manier waarop mensen zichzelf zien in relatie tot anderen en de manier waarop kerken vredestaken kunnen uitvoeren. De afsluitende International Ecumenical Peace Convocation vindt plaats in mei 2011 in Kingston, Jamaica. Oikos kreeg het verzoek een bijdrage te leveren over het programma Dialogue for Peaceful Change (DPC). We organiseren vier workshops. De eerste workshop is open voor alle belangstellenden, de overige drie workshops vormen één geheel en kunnen niet los gevolgd worden. De workshops worden gegeven door DPCtrainers uit Roemenië en van de Filippijnen. Zij zullen enkele elementen uit de reguliere zesdaagse training naar voren brengen. Aan de hand van de ervaringen tot nu toe, zullen ze laten zien dat mensen zelf kunnen leren vreedzaam veranderingen door te voeren. Conflict zullen waarschijnlijk altijd blijven voorkomen, maar we kunnen wel een alternatief bieden voor geweld als oplossing voor conflicten. Complete vrede is daarmee nog niet bereikt, maar we zetten wel kleine stapjes in de goede richting! Jaap van der Sar
het jammer dat ze vertrekt, maar wensen haar alle goeds toe in haar nieuwe baan. Op pagina 12 krijgt Ineke Bakker op haar beurt de ruimte om haar wensen voor Oikos te verwoorden. Naast de voorgaande onderwerpen, die betrekking hebben op onze eigen organisatie, kunt u in deze editie ook ondermeer lezen over de Decade to Overcome Violence (hieronder), de Ideeënwedstrijd voor Migranten & Ontwikkelingssamenwerking (pagina 15), de klimaatexpeditie Desert Alert (pagina 3) en de werkconferentie over een Fair Green Deal (pagina 4). Uw speciale aandacht vraag ik voor een opinieartikel over draagvlak (pagina 14). Ik wens u veel leesplezier! Rogier van der Weijden
April 2011
DPC-training Nederland Tijdens twee achtereenvolgende weekenden (8-10 en 15-17 april) vindt in Huissen de derde Nederlandse DPC-training plaats. De methodiek wordt toegepast in het tegengaan van geweld door jongeren in Amerikaanse jeugdbendes, maar ook in het dagelijks leven van mensen in Harare, Lahore, Oss en Wageningen. De training biedt instrumenten om effectief met conflicten om te gaan. Deze instrumenten zijn bruikbaar voor de direct betrokkene in een conlict, maar ook voor tussenpersoon die de beide partijen in een conflict bij elkaar wil brengen op zoek naar een oplossing. Voor meer informatie zie www.stichtingoikos.nl/dpctraining
3
Klimaatexpeditie van Bernice Notenboom en Margot Ribberink
Hoe kunnen miljoenen mensen in de Sahel en de Sahara onder steeds extremere weersomstandigheden overleven? Met deze vraag startte Bernice Notenboom en haar team (waarin ondermeer Margot Ribberink van MeteoConsult) de expeditie Desert Alert! Tijdens een kajaktocht over de rivieren Bani en Niger in Mali zag Notenboom dagelijks de gevolgen van klimaatverandering. Ook ging zij in gesprek met de lokale bevolking en bezocht zij diverse projecten, waar men experimenteert aan aanpassing aan het veranderende klimaat. Van klimaatverandering hebben de meeste Malinezen nog nooit gehoord, laat staan dat zij weten wat de oorzaken daarvan zijn. Maar dat het weer verandert, hoeft niemand hen te vertellen. Hoewel de mensen in de Sahel wel wat gewend zijn door regelmatig terugkerende perioden van droogte, overstromingen of sprinkhanenplagen, is dat nu duidelijk anders. De Malinezen vertellen dat zij het gevoel hebben dat zij de laatste twintig tot dertig jaar door het noodlot zijn getroffen. De droge tijd duurt langer, de regentijd begint later, is korter en heftiger en de temperaturen zijn hoger geworden. De temperaturen in bereikten in 2010 een recordhoogte, ook was het extreem nat. De regentijd begon echter niet zoals gewoonlijk in mei, maar pas in augustus. Bovendien viel ruim negentig procent van alle neerslag in
#62 / maart 2011
Desert alert
deze maand. Dorpsbewoners vertelden dat de regen in stortbuien van 100 millimeter per dag viel. Ze vertelden dat de oogsten mislukten doordat gewassen wegspoelden of doordat het groeiseizoen te kort was. Ook lieten zij de plaatsen zien waar hun huizen waren weggespoeld. De meteorologen waarmee Bernice Notenboom en Margot Ribberink spraken, bevestigden dit beeld. Dat het in de Sahel en de Sahara warmer wordt, staat eigenlijk niet ter discussie, wel de vraag of het er droger of natter gaat worden. Mama Konate, directeur van Meteo Mali, vertelde dat er de laatste twintig, dertig jaar gemiddeld twintig procent minder regen is gevallen. Duidelijk is ook dat het weer extremer is geworden. Aanpassing aan het veranderende klimaat is voor de lokale bevolking van levensbelang. Meteo Mali maakt tegenwoordig een speciaal weerbericht voor boeren, dat ze via de radio kunnen volgen. Daarnaast zijn bij de boeren regenmeters geplaatst. Met behulp van de gevallen neerslag en een eenvoudige handleiding, kunnen boeren bepalen wanneer ze moeten gaan zaaien. Onderweg kwam Bernice diverse voorbeelden tegen waarbij de lokale bevolking haar veerkracht laat zien door zich aan te passen aan de veranderende omstandigheden. Bijvoorbeeld de vrouwen die een landbouwcoöperatie hebben opgezet en van ICRISAT leerden met
betere technieken en droogtebestendige zaden beter om te gaan met de veranderde regentijd. Zij dromen nu van een waterpomp zodat ze ook tomaten en pompoenen kunnen verbouwen. In het land van de Dogon, een eindje van de Niger af, weet de bevolking al eeuwenlang hoe ze de onvruchtbare rotsbodem moeten bebouwen. De Dogon zijn voorzichtig met water, want ze kennen de waarde van iedere druppel in de woestijn. Bij het project EcoSahel in dit gebied laat de bevolking de bomen in hun veldjes staan in plaats van deze om te kappen en laten ze de kleine struikjes doorgroeien. Meer bomen betekent meer schaduw voor de gewassen, een koeler klimaat en het tegengaan van zandstormen die overal in het gebied van de Dogon oprukken. Een belangrijke les van de Dogon is dat je een Baobab niet omhakt. Af en toe haal je een stukje bast van de apenbroodboom voor bijvoorbeeld een touw of een stukje wortel voor tandpasta. De vruchten zijn eetbaar, maar de bovenste laat je zitten voor de vogels. Als we net zo met het klimaat omgaan als de Dogon met de Baobab, houden we onze omgeving leefbaar.
Caroline Doelman
#62 / maart 2011
4
Debat over een routeplan voor een eerlijke economie
Maatschappelijk middenveld: probleem of oplossing?
Op steeds meer plaatsen worden mensen zich ervan bewust dat als we zo doorgaan, de bestaande ecologische problemen, uitputting van grondstoffen en sociale onrechtvaardigheid alleen maar toe zullen nemen. De toekomst van onze planeet zou er zoveel rooskleuriger uitzien als we nú van koers veranderen en kiezen voor een eerlijke economie. Aantrekkelijke alternatieven zijn beschikbaar, maar krijgen nog onvoldoende ruimte en steun. Onder dat motto kwamen op 3 februari 2011 in Tilburg zo’n 240 mensen bijeen in de conferentie ‘Routeplan voor een eerlijke economie. Over de realisatie van een Fair & Green Deal’. De doelstelling van de conferentie was concrete stappen te definiëren om de transitie naar een ‘eerlijke economie’ daadwerkelijk in gang te zetten en taken te verdelen. Daarvoor was als discussiedocument een ‘Aanzet tot een routeplan’ geschreven. In workshops bogen de deelnemers zich over verschillende deelthema’s. In zeker opzicht is de transitie al gaande, stelde Jan Rotmans, hoogleraar transitiemanagement en initiatiefnemer van Urgenda. De energie daarvoor komt echter eerder vanuit maatschappelijke organisaties en bedrijven dan van de politiek, zoals ook in de ‘aanzet tot een routeplan werd gesuggereerd.
Hoofdspreker Leida Rijnhout, directeur van Northern Alliance for Sustainability (ANPED), riep daarom de maatschappelijke organisaties op, nu eindelijk eens gezamenlijk in actie te komen. Verwijzend naar de afbeelding op de flyer voor de conferentie, vroeg Rijnhout zich echter af of niet ook deze organisaties de afslag naar een duurzame en solidaire economie dreigen te missen. Laten zij zich niet teveel vastzuigen in een gesubsidieerd poldermodel en teveel leiden door ‘good feeling’ en ‘positive thinking’? Ook Jan Rotmans verwachtte op dit punt weinig van het bestaande ‘maatschappelijk middenveld’. Volgens hem is dit eerder probleem dan oplossing. Het middenveld is bij het streven naar verduurzaming eerder een vertragende dan een stimulerende factor. Middenveldorganisaties zitten volgens hem teveel vast in een oude, statische manier van organiseren. De vorm van het werken vanuit vaste organisaties, is aan het verdwijnen ten gunste van flexibele netwerken die door de grenzen van organisaties en bedrijven heen breken. Waar Rijnhout in feite opriep tot politiseren en polariseren, pleitte Rotmans juist voor verbinden en samenwerking in dergelijke netwerken. Daarmee onderschreef hij één van de kernelementen uit de ‘Aanzet tot een routeplan’. In zijn reactie op Rijnhout wees Klaas van Egmond, hoogleraar milieukunde aan de
Universiteit van Utrecht, erop dat we het toch van de overheid moeten hebben. Politiek én samenleving hebben echter geen duidelijk, gemeenschappelijk doel meer. In combinatie met het korte termijndenken en de ideologische stammenstrijd in de politiek is volgens hem het gebrek aan doelbewustzijn de belangrijkste oorzaak van de geringe resultaten op het punt van duurzame ontwikkeling. “Daar moet je dus iets aan doen,” zei hij en riep in dat verband op tot een politiek en moreel debat over de vraag waar we met de samenleving eigenlijk heen willen. De bijdrage van Van Egmond sloot daarmee naadloos aan op enkele centrale punten uit de ‘Aanzet tot een routeplan’. Al met al leverde de conferentie nog geen eenstemmigheid op over de te volgen strategie met betrekking tot een Fair & Green Deal. In de workshops over de deelthema’s werden echter wel concrete afspraken gemaakt. Aan het Platform Duurzame en Solidaire Economie en de Alliantie Fair & Green Deal de taak om te kijken of daaruit alsnog een concreet gezamenlijk routeplan is te maken. Christiaan Hogenhuis
Kijk voor verslagen van de conferentie op www.PlatformDSE.org
5
#62 / maart 2011
In deze special vind u veel informatie over nieuwe ontwikkelingen bij Stichting Oikos. We staan allereerst stil bij de ISO-certificatie van Oikos door Certiked. Vervolgens presenteren we u vol trots ons nieuwe logo. Het is een logo met een verhaal, dat we u dan ook graag uit de doeken doen. Ook geven we u antwoord op de vraag waarom een nieuw logo eigenlijk nodig is voor Oikos. De ontwerpers van de nieuwe huisstijl komen ook aan het woord over de weg die is afgelegd
om tot dit logo te komen. In het hoofdartikel kunt u lezen over het beleidsplan voor de periode 2011–2015. Het bestuur van Oikos zet hiermee de koers uiteen die de komende jaren gevolgd zal worden. De Vrienden van Oikos steunen al jarenlang het werk van Oikos. In deze special leest u meer over hoe u Oikos kunt steunen via de Stichting Vrienden van Oikos. Vertrekkend directeur Ineke Bakker kijkt ten slotte vooruit naar de toekomst en formuleert haar wensen voor Oikos.
Stichting Oikos is ISO-gecertificeerd
Het kan (nog) beter
Het kwaliteitsmanagementsysteem van Oikos is in overeenstemming met de eisen van ISO 9001. Deze verklaring ontving Oikos op 9 december 2010 van Certiked, de instantie die de beoordeling heeft uitgevoerd. Tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst op 11 januari 2011 hebben medewerkers en bestuursleden het glas geheven op het behalen van deze mijlpaal. Waar gaat het om? ISO 9001 is een internationale norm, bedoeld om de producten en diensten (nog) beter af te stemmen op de wensen van de klanten. Voor Oikos zijn de ‘klanten’ o.a. de constituerende organisaties (lidkerken), de subsidie- en opdrachtgevers, organisaties waarmee Oikos anderszins samenwerkt en vanzelfsprekend de doelgroepen. In de kern gaat het bij certificering om enkele samenhangende thema’s. Het is allereerst belangrijk om te weten wat Oikos als organisatie nastreeft. De missie van Oikos is om bij te dragen aan veranderingen in de Nederlandse samenleving, gericht op rechtvaardige en duurzame ontwikkeling wereldwijd. Vervolgens is het zaak om een antenne te hebben voor de wensen van onze ‘klanten’. Daarna volgt de vertaling van die wensen in specifieke producten en diensten;
onze projecten. Tenslotte gaat het om een open houding voor de reacties van de ‘klanten’ op de geleverde producten en diensten. Cruciaal hierbij zijn de noties van verbeteren, leren en vernieuwen. Bovendien dient Oikos alles administratief op orde te hebben.
Waarom doet Oikos mee? Oikos had zich gaandeweg al veel eigen gemaakt van deze wijze van werken. Tegelijkertijd hadden we de indruk dat een meer systematische verbetering wenselijk en mogelijk was. Naast deze motivatie van binnenuit, kregen we ook signalen dat certificering op kortere of langere termijn een belangrijk element zou worden bij contracten met andere organisaties. Ook worden door brancheorganisatie Partos eisen gesteld aan de kwaliteitsystemen van zijn leden. Kortom, reden genoeg om in 2008 de voorbereidingen op de certificering te starten.
Hoe verder? De certificering geldt vanaf 9 december 2010 voor een periode van 3 jaar. In die tijd vinden jaarlijks beoordelingen plaats. Ook zullen we voortdurend attent moeten zijn op mogelijke verbeteringen. De uitdaging is om verder te kijken dan de administratieve rompslomp.
De inzet is om als Oikos-medewerkers in het licht van onze missie de goede dingen op een juiste wijze te doen, om te leren en te vernieuwen en om plezier te houden bij het werk aan Oikos’ missie. David Renkema
#62 / maart 2011
6
Het kan anders – een nieuw logo voor Oikos Oikos heeft een nieuw logo! Aan het logo is ook een nieuw motto gekoppeld: Het kan anders! Met het nieuwe logo en motto wil Oikos haar missie nog duidelijker en krachtiger naar voren brengen. Oikos slaat de handen ineen voor verandering. Het kan anders, duurzaam, eerlijk en samen! Het nieuwe logo lijkt in eerste instantie één hand te laten zien, maar wie beter kijkt ontdekt al snel meerdere handen. Het beeld van handen dat gebruikt wordt in het nieuwe logo verwijst ernaar dat het ménsen zijn die veranderingen kunnen realiseren. De menselijke hand is daar het krachtigste beeld voor: de hand aan de ploeg, de handen uit de mouwen. Duurzame veranderingen tot stand brengen kan een mens niet alleen. Zoals te zien is in de korte animatie op de website van Oikos
staat elke hand voor een persoon die gelooft dat verandering mogelijk is. Bij elke hand hoort een ander motto: de eerste persoon gelooft in rechtvaardigheid en zegt: het kan eerlijk. De tweede persoon voegt daaraan toe: het kan duurzaam. De derde hand benadrukt het samenleven in pluraliteit (zie pagina 10) door te zeggen: het kan samen. Tezamen vormen de handen de uitroep: het kan anders! Zij die oplettend kijken, zullen ontdekken dat de handen allemaal verschillend zijn. Juist in diversiteit ligt kracht. Ieders hand is nodig. Er is immers niet één route naar een eerlijke en duurzame wereld. De handen in het logo zijn open, uitgestoken en opgestoken: uitnodigend naar allen die mee willen doen, klaar om de handen van anderen te pakken en vol vertrouwen dat het gaat lukken. Want achter mensenhanden vermoeden wij soms Gods hand.
7
Waarom een nieuw logo? en motiveren. Dit mag ons nieuwe logo ook uitstralen! Met die opdracht werden diverse ontwerpbureaus benaderd. Uiteindelijk werd besloten om verder te gaan met EdenSpiekermann. Juist in een tijd waarin wordt bezuinigd en van verschillende kanten wordt gekort op ontwikkelingssamenwerking, is het belangrijk voor een ontwikkelingsorganisatie als Oikos om een duidelijk profiel neer te zetten. Een sterk logo kan veel bijdragen aan het publieke profiel van een organisatie. Dit was één van de redenen om juist nu te kiezen voor dit nieuwe logo dat samen met het nieuwe motto ‘Het kan anders’ duidelijk weergeeft waar Oikos voor staat.
Zo versterkt de gekozen huisstijl de kwaliteit die al zichtbaar is in het werk van Oikos en onlangs bevestigd werd door de toekenning van het ISO 9001-certificaat. De vernieuwde huisstijl wordt vanaf heden ingevoerd op briefpapier en tijdens activiteiten. In de loop van het voorjaar zal de nieuwe huisstijl ook worden toegepast op de website van Oikos. Totdat de website is vernieuwd, wordt de huidige website gewoon up-to-date gehouden. Oikos Nieuws zal gewoon in de huidige vormgeving blijven verschijnen, wel is de typografie op de cover licht gewijzigd om goed aan te sluiten bij de nieuwe huisstijl.
Onderweg naar een nieuw logo voor Oikos Het nieuwe logo van Oikos is ontworpen door het gerenommeerde internationale ontwerpbureau EdenSpiekermann. Dit bureau ontstond in 2009 uit het samengaan van Eden Design uit Amsterdam met SpiekermannPartners uit Berlijn. Hans Booms, één van de negen creative directors, vertelt hoe zijn bureau te werk is gegaan bij het ontwerpen van de nieuwe huisstijl van Oikos. ‘Als ontwerpbureau heb je eigenlijk maar één probleem en dat is dat je een vak beoefent waar iedereen verstand van denkt te hebben. Voordat je een merk maakt, moet je als ontwerper heel scherp weten waar een merk voor moet staan. Dit doen we door enige rationalisatie in te vlechten in het proces. Bij Oikos hebben we dat gedaan door ons te verdiepen in de organisatie. Daarvoor gebruikten we beleidsplannen, jaarverslagen en visiedocumenten van Oikos. In de interactie met de verschillende Oikos-medewerkers die we hebben gesproken, kreeg de visie uit deze documenten pas echt invulling. Eerst spraken we apart met een aantal projectmedewerkers over hun eigen project en hun visie op Oikos. Daarna gingen we tijdens een workshop aan de hand van moodboards met een aantal medewerkers praten over de kernwaarden waar Oikos voor staat. De beelden die hieruit naar voren kwamen, hebben we meegenomen in het ontwerpproces.’
Hand ‘Het kan nooit zo zijn dat wij als ontwerpers ons terugtrekken in ons bastion, dat wij bepalen wat het meest geschikte logo is. In tegendeel, de klant bepaalt welk logo het krijgt. Soms moet je na een eerste ronde weer terug naar de tekentafel. Ook bij Oikos was dit het geval. We gingen samen op zoek naar nieuwe aanknopingspunten. Wat bij ons bleef hangen was het ‘doen’; het tastbaar maken. Oikos is een tamelijk abstract begrip, daarom ligt de uitdaging erin om een symbool te gebruiken in het logo dat betekenis heeft. Zo maak je het voor de mensen met wie je als organisatie in aanraking komt, tastbaarder waar je mee bezig bent. De menselijke hand is voor Oikos een geschikt symbool omdat het aangeeft: we willen niet alleen verandering, we willen die verandering ook bewerkstelligen. Oikos werkt aan bewustwording en gedragsverandering, Oikos wil mensen los maken en hen aanzetten om in actie te komen. En er is niet slechts één weg die naar Rome leidt, er zijn er veel meer. Vandaar die verschillende handen: Oikos wil verandering op verschillende manieren mogelijk maken.’
Het kan anders ‘Mijn wens voor Oikos is dat dit nieuwe huisstijlontwerp de organisatie zal stimuleren om continu nieuwe wegen te vinden om verandering te bewerkstelligen. Ik hoop dat
het Oikos impulsen geeft om dingen anders te doen, om telkens zichzelf te vernieuwen. ‘Het kan anders’, dat impliceert ook een zekere verrassing die je moet toelaten. Tegelijk zal je als organisatie aandacht moeten blijven geven aan datgene wat je belooft als je zegt: “het kan duurzaam/eerlijk/samen/ anders”. Het vraagt waakzaamheid om deze gedachte ook in de organisatie levend te houden. Het is essentieel dat Oikos haar eigen motto waarmaakt, door zichzelf te bevragen; doen wij het ook anders, eerlijk, duurzaam, samen?’ Rogier van der Weijden
#62 / maart 2011
Bij de oprichting van Oikos in 1994 werd het eerste logo onthuld door toenmalig Minister voor Ontwikkelingssamenwerking Jan Pronk. Dit logo werd in vrijwel ongewijzigde vorm gebruikt tot begin dit jaar. In 2010 concludeerde de directie dat het logo niet langer voldeed. Geconcludeerd werd dat Oikos behoefte heeft aan een logo dat iets zegt over de missie van waaruit wij ons werk doen. In het zeventien jaar oude logo was dat te weinig het geval. Oikos ging op zoek naar een logo dat niet alleen iets zegt over onze missie, maar ook iets weerspiegelt van de ontwikkeling die we sinds de oprichting hebben doorgemaakt. Oikos is anno 2011 een krachtige organisatie die wat te zeggen heeft over tal van onderwerpen, expertise heeft op verschillende gebieden en verschillende doelgroepen weet te activeren
#62 / maart 2011
8
Van huis uit! Nieuw beleidsplan voor Oikos
9
De mondiale uitdagingen zijn groter dan ooit. Gebeurtenissen die elders plaatsvinden, hebben een directe weerslag in onze eigen samenleving. Dit is ondermeer het gevolg van de moderne media en het feit dat veel mensen in Nederland zich verbonden voelen met mensen die in andere landen leven. Dit alles neemt echter niet weg dat Nederland zich achter de dijken lijkt terug te trekken. Het politieke draagvlak voor internationale samenwerking is kwetsbaar. De bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking illustreren deze situatie. Oikos werkt in deze context van huis uit en in Nederland aan mondiale veranderingen. Oikos kiest voor samenwerking met anderen. In het beleidsplan 2011-2015 zijn de contouren van het beleid voor de komende jaren vastgelegd.
Missie De missie van Oikos is sinds de oprichting in 1994 niet fundamenteel gewijzigd. Daar is ook geen reden toe. Wie de oorzaken van armoede, ongelijke verdeling van middelen en uitputting van de aarde wil aanpakken, moet niet alleen in zogenaamde ‘ontwikkelingslanden’ aan het werk, maar ook in rijke landen, zoals Nederland. Oikos’ specialiteit ligt in het werken aan verandering in denken, houding en doen in Nederland, als het gaat om vraagstukken van internationale samenwerking en duurzame ontwikkeling. Het oude Noord-Zuid-paradigma, van waaruit rijke landen in het Noorden hulp en ondersteuning bieden aan ontwikkelingslanden in het Zuiden, schiet tekort om de huidige situatie in de wereld te analyseren. Wereldwijd leven mensen beneden het bestaansminimum, zowel in arme als in rijke landen. Zij zijn uitgesloten van deelname aan de samenleving en aan democratische besluitvorming. Maar er is ook een wereldwijde elite, niet alleen in welvarende landen, maar ook in arme landen. De klassieke tegenstelling tussen arme en rijke landen is aangevuld met tegenstellingen binnen arme en binnen rijke landen. Denkend vanuit dit mondiale perspectief wil Oikos werken aan veranderingen in Nederland. De missie in de meest recente formulering luidt dan ook: Het leveren van een bijdrage aan veranderingen in de Nederlandse samenleving, gericht op rechtvaardige en duurzame ontwikkelingwereldwijs. Oikos doet dat door middel van onderzoek, educatie en campagnes.
Oecumenische organisatie voor verandering Oikos staat in de oecumenische traditie. Die betekent in het kader van het beleidsplan dat (mensen uit) verschillende kerken in Oikos samenwerken, maar ook dat Oikos wil bijdragen aan het heil van ‘heel de bewoonde wereld’ (oikoumene). Voor het werk van Oikos zijn de waarden gerechtigheid, duurzaamheid en participatie uit de oecumenische traditie van blijvend belang. Daarnaast is in de praktijk van het werk de waarde van het verbinden van mensen steeds belangrijker geworden. Oikos wil bruggen slaan tussen mensen, want alleen als mensen zich verenigen kan een maatschappelijke omslag worden bereikt. Oikos zoekt daarom actief naar samenwerking met andere mensen en organisaties, die ook uit zijn op duurzame ontwikkeling, ongeacht hun religieuze of socio-culturele achtergrond. Deze openheid hangt samen met de visie van Oikos op verandering. Oikos zoekt naar verbindingen tussen mensen en organisaties vanuit de overtuiging dat voor het bereiken van werkelijke veranderingen de inbreng van mensen met uiteenlopende visies en belangen nodig is. Er zijn veel mensen nodig om te komen tot een omslagpunt, het tipping point.
Doelen en thema’s Hoe gaat Oikos de komende jaren doen werken aan die veranderingen? In het beleidsplan worden de volgende algemene beleidsdoelen geformuleerd: Oikos streeft naar het ontwikkelen van veranderingsstrategieën. Hierbij richt Oikos zich enerzijds op de de structuren en instituties van economie, politiek, overheid en samenleving. Dit zouden we kunnen beschrijven als de benodigde hardware die voor dergelijke veranderingen nodig is. Anderzijds richt Oikos zich op de cultuur, visies, ethos en gedragspraktijken van mensen en hun gemeenschappen. Dit zouden we kunnen aanduiden als de software. Oikos beseft dat er interactie nodig is tussen beide terreinen van verandering om duurzame veranderingen tot stand te brengen (zie ook de kadertekst). Oikos doet onderzoek, bouwt kennis op en ontwikkelt methoden om mensen en organisaties in staat te stellen zichzelf een mening te vormen, betrokken te raken bij en inzicht te krijgen in de mondiale problematiek en desgewenst alternatieven en veranderingsLees verder >
#62 / maart 2011
Eind november 2010 aanvaardde het Algemeen Bestuur van Oikos het nieuwe beleidsplan 2011-2015. Onder de titel ‘Van huis uit! Werken aan mondiale veranderingen ‘ geeft het plan de kaders aan waarbinnen Oikos de komende jaren zal werken. In dit artikel worden de belangrijkste punten op een rij gezet.
#62 / maart 2011
10
trategieën te ontwikkelen. Het gaat Oikos erom mensen uit te dagen om mee te doen en een bijdrage te leveren aan een rechtvaardiger en duurzamer wereld. Daarmee kunnen zij beginnen in hun eigen context, zeg maar: van huis uit.
subthema Leven in pluraliteit werkt Oikos aan projecten en methoden die het vreedzaam samenleven van mensen in een plurale samenleving bevorderen. Religie kan hierbij zowel een splijtende als een verbindende factor zijn.
In de komende jaren wil Oikos zich concentreren op de volgende drie centrale thema’s: Duurzame en rechtvaardige verhoudingen, Religie en ontwikkeling en Samenleven in pluraliteit. Het thema Duurzame en rechtvaardige verhoudingen bestaat uit de subthema’s Duurzame levensstijl, Voedsel en landbouw, Rechtvaardige belastingsystemen en tot slot Klimaatverandering. Het thema Religie en ontwikkeling bestaat uit drie subthema’s, te weten Transformatie, Pluraliteit en Zingeving. Het nieuwe thema Samenleven in pluraliteit is onderverdeeld in de drie subthema’s Leven in pluraliteit, Onzekerheid en (sociaal) vertrouwen en tot slot Migratie en ontwikkeling.
De spanningen rond migranten – en in het bijzonder rond moslims en de islam - lijken symptomen van een dieper liggende fundamentele onzekerheid onder de bevolking. Al vóór de financieel-economische crisis was (existentiële) onzekerheid een kenmerk van de moderne samenleving. Ondanks de enorm toegenomen materiële welvaart en veiligheid voelen veel mensen zich fundamenteel onzeker. De huidige crisis heeft dat gevoel eerder versterkt dan verminderd. Dit besef van onzekerheid kan gemakkelijk leiden tot een focus op eigen identiteit en zelfs tot een pleidooi voor ‘’eigen volk eerst’’. In het kader van het subthema Onzekerheid en (sociaal) vertrouwen zoekt Oikos naar wegen om het persoonlijk en sociaal vertrouwen van mensen te vergroten. Oikos brengt mensen met uiteenlopende visies bijeen en wil hen laten zien op welke manieren vreedzaam samenleven mogelijk is. Oikos biedt mensen het gereedschap om creatief om te gaan met conflicten en wil religieuze tradities benutten als bronnen van inspiratie tot vertrouwen. Zo wil Oikos indirect bijdragen aan verbreding en versterking van het draagvlak voor internationale samenwerking door werk te maken van het verminderen van de weerstanden ertegen.
De eerste twee centrale thema’s haken in op bekende Oikos-thema’s. Van het derde centrale thema is alleen Migratie en ontwikkeling een subthema, waarop Oikos al actief is. Aandacht voor de twee andere subthema’s Leven in pluraliteit en Onzekerheid en (sociaal) vertrouwen is nieuw en verdient enige toelichting.
Samenleven in pluraliteit Eén van de gevolgen van de globalisering is de wereldwijde migratie van mensen. Nederland is mede door de komst van mensen van elders een plurale samenleving geworden. Dit gegeven stelt hoge eisen aan het vermogen van mensen om ook daadwerkelijk samen te leven met anderen die een andere socio-culturele of religieuze achtergrond hebben. De spanningen in de Nederlandse samenleving rond immigratie zijn de afgelopen decennia toegenomen. De discussies over het al dan niet mislukken van de multiculturele samenleving en de opkomst van populistische partijen en bewegingen zijn er symptomen van. In het kader van het
Tenslotte In het Beleidsplan worden aan het slot prioriteiten aangegeven en resultaten per 2015 benoemd. In de besprekingen over het Beleidsplan in het Algemeen Bestuur werd meermalen naar voren gebracht dat de ontwikkelingen in de samenleving, met name met betrekking tot ontwikkelingssamenwerking, ongewis zijn. Dit beleidsplan zal daarom gebruikt worden als een breed kader waarbinnen de organisatie flexibel kan inspelen op alle veranderingen. Het gaat niet om een ‘in beton gegoten plan’, maar wel om een routekaart. Het blijft Oikos’ ambitie om werkelijk bij te dragen aan rechtvaardige en duurzame ontwikkeling wereldwijd, want we blijven geloven: Het kan anders!
De drie thema’s van Oikos 1. Duurzame en rechtvaardige verhoudingen 2. Religie en Ontwikkeling 3. Samenleven in pluraliteit
Algemene beleidsdoelen 2011–2015 Oikos draagt bij aan de structurele en institutionele veranderingen door: > analyse van de bestaande structuren en instituties en van de mogelijkheden tot verandering in de richting van een meer duurzame en rechtvaardige wereld; > participatie in samenwerkingsverbanden en bewegingen die werken aan en lobbyen voor duurzame en rechtvaardige ontwikkeling wereldwijd en concrete alternatieven ontwikkelen; > het prikkelen/uitdagen en toerusten van (groepen) mensen en organisaties om zich in te zetten voor een duurzame en rechtvaardige wereld. Oikos draagt bij aan de culturele veranderingen door: > het gaandeweg ervaren en analyseren van de rol van religie, levensbeschouwing en zingeving ten aanzien van veranderingen; > het stimuleren van anders denken en anders doen op het niveau van mensen en hun organisaties en gemeenschappen; > het ontwikkelen van verhalen, beelden, metaforen en gedragspraktijken die behulpzaam kunnen zijn bij het (volhouden van) het werken aan duurzame en rechtvaardige ontwikkeling. > In jaarlijkse werkplannen worden de doelen geconcretiseerd.
11
Al sinds haar oprichting in 1994 werkt Oikos aan een rechtvaardige wereld. Dit doet Oikos op een geheel eigen manier, zoals u elk kwartaal kunt lezen in deze nieuwsbrief. Spreekt de methode van Oikos u aan? Dan kunt u ervoor kiezen om Oikos financieel te ondersteunen. Speciaal hiervoor is de Stichting Vrienden van Oikos opgericht. Deze stichting heeft als doel het werk van Oikos te helpen vernieuwen en te ontwikkelen. In de afgelopen jaren heeft Stichting Vrienden van Oikos diverse nieuwe projecten mogelijk gemaakt. Op deze pagina leest u iets meer over waarom het werk van de Vrienden van Oikos zo belangrijk is. Ook wordt uitgelicht op welke manieren u Oikos kunt steunen.
Waarom Oikos steunen?
Hoe kan u Oikos steunen?
Oikos is een unieke organisatie voor ontwikkelingssamenwerking, omdat het zich niet richt op ontwikkelingsprojecten in het buitenland, maar in Nederland werkt aan verandering. De projecten van Oikos zijn gericht op een verandering van denken en doen, zowel bij beleidsmakers als bij de Nederlandse burgers. Omdat Oikos’ aanpak afwijkt van wat mensen verwachten bij ontwikkelingssamenwerking, is het voor Oikos lastiger om inkomsten te werven dan voor een organisatie die bijvoorbeeld waterputten slaat. Daarom is het belangrijk dat er mensen zijn die Oikos structureel willen steunen. Om dit voor hen eenvoudig te maken, is de Stichting Vrienden van Oikos opgericht.
Als u Oikos een warm hart toedraagt, kunt u besluiten Oikos financieel te ondersteunen. Dit kan op verschillende manieren. Vanzelfsprekend kunt u eenmalig of periodiek een gift overmaken naar het rekeningnummer van de Vrienden van Oikos. Maar u kunt ook een legaat of lijfrenteschikking vastleggen bij de notaris. Bij al deze vormen van steun aan Oikos is het nuttig om te weten dat de belasting in het voordeel van de gever kan werken. Er zijn mensen die geen gebruik maken van dit belastingvoordeel, vanwege het idee dat een gift belangeloos wordt gedaan. Maar wat is er op tegen wanneer de overheid via een belastingvoordeel meedraagt in de financiering van de instelling die je een warm hart toedraagt? Het belastingvoordeel maakt het de gever tenslotte mogelijk om meer te geven. Zo profiteert niet alleen u van deze regeling, maar ook Oikos!
Met uw gift maakt de Stichting Vrienden van Oikos het mogelijk dat Oikos zich voortdurend verder kan ontwikkelen. Bij de reguliere fondsen en subsidiegevers is het vaak niet eenvoudig om financiering te vinden voor het nadenken en ontwikkelen van nieuwe projecten. Terwijl het juist zo belangrijk is dat Oikos steeds nieuwe manieren weet te vinden om mensen handelingsperspectieven te bieden. De maatschappij is de laatste jaren enorm in beweging, Oikos moet daarom nu werken met andere methodes dan tien jaar geleden werden gebruikt. Doordat de Stichting Vrienden van Oikos zich garant stelt voor nieuwe projecten die nog in een pril stadium zijn, kan deze innovatie toch plaatsvinden. Dankzij de Vrienden krijgt Oikos ook de mogelijkheid om werk te doen met en voor groepen uit de samen-leving die zelf geen financiële mogelijkheden hebben. Mijnke Bosman en Zr. Anne-Marie Kras
Giften via de notaris Uw gift aan de Vrienden van Oikos komt niet altijd (geheel) in aanmerking voor belastingteruggave. Deze teruggave geldt alleen als uw totale giften boven de drempel van 1% van uw bruto gezinsinkomen uitkomen. Bovendien is deze regeling gebonden aan een maximum van 10% van uw bruto gezinsinkomen. Hier is echter een oplossing voor! Als u uw bijdrage voor minimaal vijf jaar vastlegt in een notariële akte, kunt u jaarlijks het bedrag volledig in mindering brengen op het belastbaar inkomen, dus zonder toepassing van de drempel en het maximum. Op die manier betaalt de fiscus dus tot 52% (afhankelijk van de hoogte van uw inkomen) mee aan uw schenking. Indien gewenst, kunt u hierdoor ook uw gift verhogen, omdat u door de aftrek aanzienlijk minder zelf hoeft te betalen. Het grote voordeel voor de Vrienden van Oikos is, dat ze door deze meerjarige schenking haar financiële planning beter kan funderen; alle toezeggingen bij elkaar bieden continuïteit voor meerdere jaren.
Stichting Vrienden van Oikos in uw testament (legaat) In een testament, opgemaakt door een notaris, kan aan Stichting Vrienden van Oikos een bepaald bedrag of bepaalde zaak worden nagelaten. Dit noemt men een legaat. Ook kan de Stichting Vrienden van Oikos in een testament tot (mede-)erfgenaam worden benoemd; dat wil zeggen dat de stichting (voor een te benoemen percentage) (mede-)eigenaar van de nalatenschap wordt, inclusief schulden. Geert-Jan Meijerhof, penningmeester Vrienden van Oikos
#62 / maart 2011
Oikos steunen? Dat kan!
#62 / maart 2011
12
Oikos neemt afscheid van directeur
Ineke Bakker vertrekt naar Stek in Den Haag Oikos-directeur Ineke Bakker wordt de nieuwe directeur van Stek (stichting voor stad en kerk). Stek is een Haagse organisatie die zich in opdracht van de Diaconie en de protestantse kerk inzet voor de kwetsbare mensen in de samenleving en voor de vitaliteit van stad en kerk. Ineke Bakker gaat begin april aan de slag in Den Haag. Het bestuur van Oikos heeft de coördinator van de vakgroep Onderzoek, David Renkema, benoemd tot directeur ad interim met ingang van 15 maart. Ineke Bakker was sinds 2007 werkzaam als directeur bij Oikos. Tijdens haar directeurschap werkte Oikos aan thema’s als internationale financiële verhoudingen, milieu & ontwikkeling en globalisering & identiteit. Onder haar leiding heeft Oikos het kwaliteitsbeleid van de organisatie verder verbeterd, zodat in november 2010 het ISO-certificaat werd verkregen. Het Dagelijks Bestuur van Oikos is gestart met de voorbereiding van de sollicitatieprocedure. Tot het moment dat een nieuwe directeur is aangesteld, zal David Renkema de functie van directeur vervullen met alle rechten en bevoegdheden om de organisatie te leiden. Plaatsvervangend directeur Renkema leidde Stichting Oikos ook gedurende enkele maanden na het vertrek van Hielke Wolters naar de Wereldraad in 2007. Rogier van der Weijden
In verband met het vertrek van Oikos-directeur Ineke Bakker naar Stek in Den Haag, legde Oikos Nieuws haar de vraag voor om antwoord te geven op de volgende vraag: Welke wensen heeft u voor Oikos in de komende jaren, vanuit uw ervaring in de nationale oecumene en vanuit uw nieuwe positie in de plaatselijke kerk? Als ik vanuit de landelijke oecumene naar Oikos kijk, dan zie ik dat Oikos nog maar één van de weinige echt oecumenische landelijke organisaties is die de oecumenische winter hebben overleefd. Dat is al heel wat. Maar nu de lente op oecumenisch gebied heel voorzichtig lijkt aan te breken, hoop ik dat Oikos in staat is de contacten met de meer evangelicale en reformatorische delen van de Kerk te versterken. In deze kringen is in de afgelopen paar jaar veel meer aandacht gekomen voor thema’s als duurzaamheid en internationale samenwerking. De Micha campagne is er een mooi voorbeeld van. Vanuit haar jarenlange ervaring heeft Oikos
initiatieven die ontwikkeld worden voor lokale gemeenten en parochies. Als je bedenkt dat het overgrote deel van de lokale diaconieën, caritas instellingen en MOV-groepen (voor Missie, Ontwikkeling en Vrede) door vrijwilligers wordt gerund, is het geen wonder dat veel mensen door de bomen het bos niet meer zien. Ze weten vaak niet waar ze moeten zijn voor inspiratie en ideeën, advies, informatie of materiaal. Oikos organiseerde al een bijeenkomst met organisaties die activiteiten ontwikkelen op het terrein van duurzaam-
Wensen voor Oikos van vertrekkend directeur Ineke Bakker deze kerken en organisaties veel te bieden. Verder hoop ik dat de relaties met migrantenkerken het louter diaconale niveau te boven komen en uitgroeien tot gelijkwaardige relaties. Migranten hebben in het werkgebied van Oikos veel te bieden, dankzij hun kennis van en relaties met hun landen van herkomst. Hun invloed zou niet alleen in projecten, maar ook op bestuurlijk niveau tot uiting moeten komen. Wat mij betreft worden ook de relaties met de rooms-katholieke kerk intensiever, zowel met de parochies in het land als met rooms-katholieke organisaties en met de leiding van de Rooms Katholieke Kerk. Als ik vanuit de lokale praktijk naar Oikos kijk, hoop ik dat Oikos overzicht en afstemming weet te brengen in de wirwar van
heid, om zicht te krijgen op wie wat waar doet. Een toegankelijk overzicht van activiteiten en initiatieven helpt lokale gemeenten en parochies te bepalen bij welke organisatie ze het beste terecht kunnen. Zo hoeft niet elke lokale diaconie het wiel uit te vinden. Op dit punt is nog veel winst te behalen. Maar bovenal hoop ik dat Oikos bij alle aandacht voor lokale activiteiten ook steeds het mondiale perspectief weet in te brengen. Als het gaat om klimaatverandering moet er niet alleen aandacht zijn voor spaarlampen en zonnepanelen, maar ook voor de gevolgen van de zeespiegelstijging in landen als Bangladesh. Als het gaat om opvang van asielzoekers, is het belangrijk te weten wat de oorzaken zijn van hun komst naar Nederland. Als het gaat om armoede-bestrijding in Nederland is het goed te beseffen welke internationale krachten onze nationale economie bepalen in deze tijden van neoliberalisme. Ik ben er van overtuigd dat Oikos dit op zo’n manier kan doen dat mensen kansen en alternatieven zien, dat ze ontdekken wat ze zelf kunnen doen en concrete activiteiten ontwikkelen om werk te maken van een rechtvaardige en duurzame wereld. Die missie van Oikos blijft hoogst relevant!
Ineke Bakker
13
Sport en Ontwikkeling
Peace Beyond Borders Eind 2010 vond in het kader van het Peace & Sports programma een sporttoernooi en een vredesconferentie plaats in het noorden van Kenia (Lokichoggio ). Nomadische krijgers uit het grensgebied tussen Soedan, Oeganda en Kenia kwamen bij elkaar om hun conflic-
ten en mogelijke oplossingen daarvoor te bespreken. Voor vrede is meer nodig dan het (tijdelijk) inruilen van een kalashnikov voor een bal. Maar sport kan in conflictgebieden wel een bijdrage leveren aan een stabiele toekomst. Het is een aantrekkelijke en laagdrempelige manier om mensen bij elkaar te brengen. Productiehuis Jisk Film maakte een documentaire van ongeveer 30 minuten. Deze documentaire schetst de conflictsituatie en laat zien welke rol sport speelt in het vinden van oplossingen voor dit conflict. Op 21 april gaat deze documentaire in première. Vervolgens zal op scholen, in filmhuizen en andere relevante locaties de film gedraaid worden. Op scholen is ook een workshop aan de film gekoppeld. Oikos heeft deze workshop ontwikkeld en de workshopleiders getraind. Voor meer informatie over filmagenda en andere activiteiten zie www.nsa.nl. Zie ook Oikos Nieuws 59 voor een uitgebreidere beschrijving van het Peace & Sports programma.
Sporten met een Hoger Doel De professionele voetbalclubs MVV en Fortuna Sittard zetten zich ook dit jaar weer in voor het project Sporten met een hoger doel! De eerste elftalspelers van deze profclubs betrekken leerlingen van basisscholen en supporters bij het thema Fair Play? Fair Trade! Goed met elkaar omgaan op het sportveld en de klas wordt in het project verbonden aan goed met elkaar omgaan in de wereld. De clubs, de profvoetballers en de leerlingen gaan zich niet alleen verdiepen in het thema, ze gaan ook voor zichzelf na waar zij zich voor gaan inzetten. Ze sluiten een contract af met elkaar tijdens de speciale clinics die de spelers op de basisscholen verzorgen. Tijdens een thuiswedstrijd van de club mogen de leerlingen naar het stadion komen waar ook de supporters bij dit project betrokken worden. Ingeberte Uitslag
Werk aan de wereld in Assen De wijk Marsdijk in Assen ligt boven een leeg gasveld. Volgens het kabinet is dit een ideale locatie voor CO2-opslag. Vanuit de werkgroep Geloof & Economie in de Protestantse Gemeente Assen kwam de vraag op in hoeverre de kerk een rol heeft in de discussie hierover. Het inspelen op de actualiteit is karakteristiek voor deze werkgroep, die meedoet aan het traject Kerken – Werk aan de wereld. Door het bestuderen van de Accra-verklaring uit 2004 voelde een groep gemeenteleden in Assen zich aangesproken op hun geloof. Zij besloten om zich niet alleen verder te bezinnen op gerechtigheid en duurzaamheid, maar ook te werken aan concrete acties. Zo ontstond de werkgroep Geloof & Economie. De werkgroep nam ondermeer het initiatief om in de Opstandingskerk energiezuinige lampen aan te brengen. Voor het nieuwe beleidsplan is een suggestie
gedaan om duurzaamheid op te nemen. Daarnaast is onderzocht hoe de kerkgebouwen in Assen energiezuiniger kunnen worden. Ook is nagedacht over verantwoord inkopen en wordt er naar gestreefd om Fairtrade Kerk te worden. Door mee te doen met ‘Kerken – Werk aan de wereld’ kunnen ideeën met anderen worden gedeeld. Ook biedt het groepen als deze werkgroep, de mogelijkheid om meer structuur in de eigen activiteiten te krijgen. De werkgroep probeert grote thema’s, zoals klimaatverandering, dicht bij de mensen te brengen: wat heeft het voor jezelf en voor de kerk te betekenen? Zo ook de vraag of de kerk een rol heeft in de discussie over CO2-opslag. De werkgroep vroeg zich af of ze zich wel met dergelijke politieke vraagstukken zou moeten bezighouden. En is een kerk wel voldoende inhoudelijk toegerust om aan een dergelijke discussie vorm en
inhoud te geven? Geconstateerd werd dat de kerk zich moet laten leiden vanuit haar pastorale kant en haar verantwoordelijkheid voor het welzijn van mensen. Naast de vraag wat de gevolgen zijn voor de mensen is het ook belangrijk om na te denken over hoe je in het leven staat als rentmeester van de schepping. Naar aanleiding van de presentatie van Reinier van de Berg, heeft de gemeente Assen gevraagd of de kerk mee wil doen in het project ‘Samen energie besparen’. De gemeente zoekt aansluiting bij burgers en groepen, die als partners aan de slag willen gaan met energiebesparing. Hoewel de werkgroep nog geen definitief besluit heeft genomen, past dit goed binnen de doelstelling past: niet alleen werken aan bewustwording, maar ook aan gedragsverandering richting duurzaamheid.
Caroline Doelman
#62 / maart 2011
Sport is een motor voor sociale cohesie en daarmee voor ontwikkeling. Sinds 2007 brengen Oikos en de Nederlandse Sportalliantie (NSA) het thema sport en ontwikkeling onder de aandacht bij Nederlandse doelgroepen. Dit jaar zijn Oikos en NSA samen actief in het kader van twee projecten: Peace Beyond Borders en Sporten met een Hoger Doel.
#62 / maart 2011
14
Opinie
Mondiale burgers krijg je niet vanzelf Laten we weer eens een ‘linkse hobby’ bespreken: ontwikkelingsgeld uitgeven in Nederland. Steeds vaker wordt het gezien als verspilling om ontwikkelingsgeld te besteden aan draagvlakversterking hier. Dit onder het motto dat we het geld beter direct kunnen besteden aan projecten in ontwikkelingslanden. Hierbij maakt men de fout draagvlakversterking te zien als een doel op zich, in plaats van als een middel. Een naar mijn mening noodzakelijk en effectief middel om ongelijkheid te bestrijden. Ook ‘hier’ zijn er veranderingen nodig, om ontwikkeling ‘daar’ te stimuleren. Armoede help je niet alleen de wereld uit door projecten op te zetten in ontwikkelingslanden. Armoede wordt namelijk voor een groot deel veroorzaakt door ons consumptiegedrag en doordat het Westen bijvoorbeeld de markt blijft verstoren en oneerlijke (handels)verhoudingen in stand houdt. Naast de halvering van het budget voor draagvlakversterking in 2009, bezuinigt staatssecretaris Knapen nog eens vijf miljoen extra op wat het kabinet tegenwoordig graag mondiaal burgerschap noemt. Onbegrijpelijk en in tegenspraak met het belang dat het kabinet zelf hieraan toekent.
In beweging komen De betrokkenheid van overheid, bedrijven en burgers in het westen bij mondiale vraagstukken is essentieel voor structurele veranderingen wereldwijd. Door hier met draagvlakversterkende activiteiten constant op te wijzen, komt men in beweging. Een succesvol voorbeeld hiervan is de Groene Sint-campagne van Oxfam Novib. Naast een lobby richting winkelketens, riep de Groene Sint Nederlanders op om alleen ‘eerlijke’ chocoladeletters te kopen. Sindsdien zijn vrijwel alle winkels in Nederland overgestapt op letters die geheel of gedeeltelijk gemaakt zijn van eerlijke en duurzame cacao. De boeren achter de letters ontvangen nu een fatsoenlijke prijs voor hun cacao. De Groene Sint verbond op een aansprekende manier de koopdrift in december met de mogelijkheid iets te doen voor de allerarmsten. Wat bedoelen we eigenlijk met ‘draagvlak’? Een bruikbare definitie vind ik die van Develtere: ‘draagvlak is de al dan niet door kennis gedragen houding en gedrag ten opzichte van de doelen van internationale samenwerking’. Vroeger ging draagvlak voornamelijk over kennisoverdracht. Intussen weten we dat de vroegere theorie niet strookt met de werkelijkheid. Namelijk als je de doelgroep dingen vertelt die ze nog niet wisten (kennis), ze dat daarna van je aannemen en op grond daarvan de attitude (houding) aanpassen en hun gedrag veranderen. Helaas werkt beïnvloeding niet zo makkelijk. Veel van deze processen vinden tegelijkertijd of helemaal niet plaats. Draagvlak is een complex geheel van de drie componenten kennis, houding en gedrag. Het is eerder uitzondering dan regel dat verandering van houding een verandering van gedrag bepaalt. Onder andere om spanning tussen gedrag en houding op te heffen, passen mensen hun houding niet zelden aan hun gedrag aan. Daarom stuurt EEN met de handelingsperspectieven die zij aanbiedt in de EENshop direct aan op gedrag. Geen recht doen Met de vijf miljoen euro die staatsecretaris Knapen extra gaat korten op onder andere het subsidiepotje SBOS (Subsudiefaculteit voor Burgerschap en Ontwikkelingssamenwerking) en het NCDO, doet hij geen recht aan het belang van draagvlakversterking. Dat terwijl hij zelf nog meegeschreven heeft aan het WRR rapport ‘Aan het buitenland gehecht’. Het buitenlandbeleid moet zich volgens dit rapport gaan richten op een collectieve vooruitgang van de wereld als geheel. Hierbij spelen de staat en de markt een rol, maar ook burgers hebben grote invloed op de global
public goods: zaken die alleen collectief aan te pakken zijn, zoals het klimaat en voedselzekerheid. Tegenwoordig is er veel aandacht voor civic driven change door burgers in het Zuiden: veranderingsprocessen die opgezet en geleid worden door mensen zelf. Maar niet alleen zij moeten gestimuleerd worden om zich in te zetten, juist ook ‘onze eigen burgers’ hebben een belangrijke rol te vervullen als het gaat om gemeenschappelijke problemen die het individuele belang overstijgen. Actieve mondiale betrokkenheid van Nederlanders is cruciaal, zo leek ook Knapen te vinden toen hij meeschreef aan dit WRR rapport. Om deze betrokkenheid te vergroten zijn draagvlakversterkende activiteiten van groot belang. Erg jammer dat dit niet is terug te zien in het budget dat hij hiervoor heeft gereserveerd. Frédérique Kram Frédérique Kram is teamleider van het EEN-campagneteam. De campagne EEN – Armoede de wereld uit is een initiatief van het Nederlands Platform Millenniumdoelen, een samenwerkingsverband van 54 maatschappelijke en ontwikkelingsorganisaties. Oikos is sinds de oprichting nauw betrokken bij het platform en de EENcampagne. Oikos-medewerker Jaap van der Sar is secretaris van het platform. De medewerkers van het campagnebureau in Woerden zijn in dienst van Stichting Oikos. Kijk voor meer informatie op www.EEN.nl
Sabao di Terra wint zevende editie Ideeënwedstrijd
De winnaars van de Ideeënwedstrijd werden geselecteerd op basis van de wedstrijdcriteria, waarin duurzaamheid van het project, de aanwezigheid van lokale partners, milieuen genderaspecten centraal staan. Stichting Afonso Varela, die de eerste prijs in de wacht sleepte, leert in het kader van het project Sabao di Terra 50 tot 100 vrouwen uit landelijk gebied in Kaapverdië hoe ze op een snelle manier traditionele zeep kunnen maken,
Over Oikos Oikos
Stichting Oikos is een oecumenische organisatie die zich sterk maakt voor armoedebestrijding en duurzame ontwikkeling. Oikos spoort politici én burgers in Nederland aan om actie te ondernemen tegen armoede en onrecht in de wereld. Oikos doet dit door campagnes, lobby, workshops en diverse activiteiten uit te voeren rond verschillende thema’s. Oikos doet ook onderzoek naar de oorzaken van armoede en hoe deze het beste kan worden bestreden.
Vrienden van Oikos
Oikos krijgt al vanaf de oprichting financiële steun van de Vrienden van Oikos. Zij maken een deel van het werk van Oikos financieel mogelijk. Met de bijdragen worden nieuwe thema’s opgepakt en projecten geïnitieerd. Nog geen Vriend van Oikos? Vraag dan de folder aan via het bestelformulier. Maar u kunt ook rechtstreeks een gift overmaken op giro 2324411 t.n.v. Stichting Vrienden van Oikos. Wij stellen uw betrokkenheid zeer op prijs.
om zo in hun eigen inkomen te voorzien. In Kaapverdië is in de vorige eeuw een jarenlange traditie verloren gegaan van het maken van zeep. ‘Sabao di Terra’ wil met behulp van natuurlijke kleur- en grondstoffen zoals Aloë Vera zeep en aanverwante producten maken. Hoewel de situatie in stedelijke gebieden de laatste tijd is verbeterd dankzij de opkomst van het toerisme, hebben mensen buiten de steden het nog steeds zwaar. Het project ‘Sabao di Terra’ biedt door middel van een meerjarenplan de deelnemende gemeenschappen kans om mee te profiteren van het toerisme. De tweede prijs ging dit jaar naar The School girls of Azaghar, een project van Amal Ben Salah en is gericht op het dorp Azaghar in Marokko waar niet in termen van ontwikkeling en educatie wordt gedacht. Dit project richt zich op scholing van meisjes. De derde prijs werd gewonnen door Opbouw Team Nederland – Suriname dat een projectidee indiende om mensen in de seksindustrie in Suriname te steunen. Zij krijgen hulp om zelfredzaam te worden door middel van training en begeleiding. De jongerenprijs werd in de wacht gesleept door Stichting Samrawit Microkrediet, die broedmachines
De afgelopen jaren is de bekendheid van de Ideeënwedstrijd enorm gegroeid. Toch zal de wedstrijd volgend jaar in een ander jasje gestoken worden. Tot nu toe stond vooral de laagdrempeligheid centraal en richtte de Ideeënwedstrijd zich alleen op migranten. Hierdoor blijven vele ontwikkelingsmogelijkheden onbenut. Door een koppeling te maken met studerende jongeren, wordt een link gelegd naar kennis uit andere vakgebieden. Zo kunnen migranten tot nieuwe en nog betere ideeën komen. Samenwerking met studerende jongeren zorgt er ook voor dat de jongeren kennis maken met het leven van mensen in ontwikkelingslanden. Deze combinatie moet leiden tot meer draagvlakversterking voor internationale en multiculturele samenwerking in de Nederlandse samenleving. Jacqueline van Rooijen
Bestelformulier ik bestel:
Algemene folder Oikos (gratis)
nederlands
english
‘Oikos zoekt vrienden’ Wervingsfolder Vrienden van Oikos (gratis) Oikos Jaarverslag 2009 (gratis)
Publicatie ‘De Omgekeerde Wereld’ ( 6,95)* Praktijkboek Geloofwaardige Globalisering ( 2,50) Boek ‘Uitsluitend Participatie’, onder redactie van Hielke Wolters en Greetje Witte-Rang ( 17,50)* Boek ‘Economie van de eerbied’ door Roelf Haan ( 14,50)* Boek ‘Van grenzen weten’ onder redactie van Koo van der Wal en Bob Goudzwaard ( 17,90)* Boek ‘Leven alsof ’t niet op kan’ door Christiaan Hogenhuis ( 14,90)* Boek ‘Tegenpolen’ door Bernice Notenboom ( 19,90) Praktijkboek Religie en Ontwikkeling. Handreikingen voor de praktijk. ( 12,50) Oikos Nieuws Kwartaalblad (gratis)
per e-mail (pdf)
per post
Informatiefolder Kenniscentrum Religie & Ontwikkeling (gratis)
nederlands
english
DVD ‘Ons IJs Smelt’ ( 7,50)* ‘Moving Forward’ Publicatie Migranten en Ontwikkelingssamenwerking (gratis) Informatiefolder Dialogue for Peaceful Change (gratis) Publicatie ‘52 simpele manieren om armoede de wereld uit te helpen’, uitgave van Brighter World ( 10,–)* Voor een volledig overzicht van publicaties kunt u contact opnemen met het secretariaat van Oikos of raadpleeg de website.
*excl. verzendkosten
stuur het bestelformulier naar: oikos antwoordnummer 51008 3501 vb utrecht u kunt uw bestelling ook via e-mail versturen:
[email protected]
op zonne-energie wil inzetten voor de bevolking in Eritrea. De aanmoedigingsprijs ging naar het idee Tent for an event van Juliet Visser-Inialu. Dit project laat jongeren in Nairobi (Kenia) ervaring opdoen op het gebied van ondernemen. Daarmee zorgt dit project ook voor werkgelegenheid.
#62 / maart 2011
Op 18 december 2010 vond de Prijsuitreiking van de Ideeënwedstrijd Migranten & Ontwikkelingssamenwerking 2010 plaats. De wedstrijd was dit jaar opnieuw een groot succes, met maar liefst 82 ingezonden ideeën voor projecten in 37 landen. De wedstrijd stimuleert migranten hun ideeën voor een project in het land van herkomst op papier te zetten. De jury, onder leiding van Kathleen Ferrier, koos de beste vijf projectvoorstellen. Deze winnaars gingen naar huis met een prijs die in elk geval bestond uit een trainingsweekend. Daarnaast kon ook een geldbedrag gewonnen worden van e 2.500, e 5.000 en e 10.000. Stichting Afonso Varela won de 1e prijs met het project Sabao di Terra.
15
naam adres postcode + woonplaats telefoon email
16 #62 / maart 2011
Ideeënwedstrijd 2010 Bij de zevende editie van de Ideeënwedstrijd Migranten & Ontwikkelingssamenwerking werd de eerste prijs in de wacht gesleept door de Stichting Afonso Varela met het project Sabao di Terra. De prijs werd uitgereikt door juryvoorzitter Kathleen Ferrier. Dit jaar werd een recordaantal van 82 projectideeën ingezonden voor de wedstrijd. Lees verder op pagina 15…
Predikant & Populisme
Op 14 maart verzonden negen predikanten van de Protestantse Kerk in Nederland een brief met aanbevelingen over pastoraat
Praktijkboek Religie & Ontwikkeling Op 4 maart is het boek
en maatschappelijke onzekerheid.
‘Religie en Ontwikkeling.
De brief, gericht aan alle predikanten van
Handreikingen voor de
de PKN, bevat vijf aanbevelingen hoe
praktijk’ gepresenteerd.
predikanten om kunnen gaan met zorgen
In dit praktijkboek staan
van gemeenteleden in tijden van maat-
de ervaringen van
schappelijke onzekerheid, toenemende
professionals met religie in
polarisatie en publieke controverse over
ontwikkelingsprojecten
de islam. De negen predikanten geven
centraal. Het boek is een
aan zowel binnen als buiten de gemeente
uitgave van het Kennis-
een rol te willen spelen in het verbinden van
centrum Religie & Ontwikkeling, dat met dit
mensen om zo een tochtgenoot te zijn voor de hele
boek medewerkers van verschillende Nederlandse
gemeenschap. De aanbevelingen zijn afkomstig uit
ontwikkelingsorganisaties aan wil spreken.
het Predikantenberaad, dat in november in Huissen
Lezers worden gestimuleerd om om op de
plaatsvond. Het beraad werd georganiseerd door
bijbehorende website en tijdens workshops
Stichting Oikos in opdracht van Kerk in Actie
door te praten over het onderwerp religie en
Diaconaat in Nederland.
ontwikkeling. Kijk voor een online versie op www.religie-en-ontwikkeling.nl/praktijkboek
Colofon
Oikos Nieuws is het kwartaalblad van Oikos. Vrienden van Oikos ontvangen het blad gratis. Overige abonnees wordt één maal per jaar gevraagd een vrijwillige bijdrage te geven. Ontwerp & layout In Ontwerp, Assen Productie Nilsson, Goes Eindredactie Rogier van der Weijden Fotografie Jim Cummins/Getty (p.1), Martin Hartley (p.3), Patrick van der Sande (p.12), NSA (p.13), FOTOFLEX Nederland (p.14), Dina Amekran (p.16).
Administratie Oikos Postbus 19170 3501 DD Utrecht T (030) 236 15 00
[email protected] www.stichtingoikos.nl
het kan anders
