PEG-sonde
Maag-, darm-, leverziekten
-
informatie over de ingreep informatie over de verzorging
Diaconessenhuis Leiden PEG-sonde
INFORMATIE OVER DE INGREEP Datum en tijd U wordt …………. (dag), ………….
(datum) om …………. uur verwacht.
Plaats Als u van huis komt o
U gaat via de ingang van de polikliniek naar de eerste etage, waar u kunt plaatsnemen in de wachtruimte van de scopieafdeling (functieafdeling route 45).
o
U gaat via de hoofdingang van het ziekenhuis naar verpleegafdeling 2B op de tweede etage en meldt zich bij de afdeling.
Als u al in het ziekenhuis verblijft Het kan zijn dat u al bent opgenomen. In dat geval brengt een verpleegkundige u naar de juiste afdeling. Algemeen De arts heeft voorgesteld om een PEG-sonde te plaatsen. De afkorting PEG staat voor percutane endoscopische gastrostomie. Dit is een voedingssonde (een slangetje) die door de huid in de maag wordt geplaatst met behulp van een endoscoop (een flexibele slang). Dit gebeurt via een gastroscopie, een maagonderzoek. De PEG bestaat uit een sonde met twee schijfvormige plaatjes. Het uiteinde van de sonde voor de voeding bevindt zich in de maag. Het eerste schijfvormige plaatje bevindt zich aan de binnenzijde van de maagwand en zorgt ervoor dat de maagwand, op de plaats van de sonde, tegen de buikwand wordt geklemd. Het tweede plaatje bevestigt de sonde op de buikhuid. Samen vormen zij de fixatie disk die ervoor zorgt dat de sonde op zijn plaats blijft. Een PEG-sonde is bedoeld om sondevoeding toe te dienen, wanneer dit door omstandigheden niet meer via de normale weg kan. Sondevoeding is volwaardige vloeibare voeding voor mensen die niet of niet voldoende kunnen of mogen eten. Doel van de ingreep Het plaatsen van een PEG-sonde kan nodig zijn wanneer er langdurig, langer dan 4 tot 6 weken, voeding in de vorm van sondevoeding moet worden gegeven of wanneer wordt verwacht dat dit in de toekomst nodig is. Voorbeelden hiervan kunnen zijn: •
Neurologische aandoeningen met slikstoornissen;
2
Diaconessenhuis Leiden PEG-sonde
•
Problemen in het keel, neus- en oorgebied waardoor er slikstoornissen en/of passageproblemen zijn;
•
Steeds terugkomende longontsteking door verslikking;
•
Verminderde eetlust door een ziekte (bijvoorbeeld door kanker).
De PEG-sonde kan verwijderd worden wanneer deze niet meer nodig is. Het voordeel van een PEG-sonde is dat hij niet zichtbaar is, omdat hij onder de kleding zit. De PEG-sonde moet op den duur vervangen worden. Dit wordt meestal na 1 tot 1,5 jaar gedaan. Indien deze aan vervanging toe is, wordt er een ballon PEG-sonde geplaatst die elke 6 weken verwisseld moet worden. De eerste procedure voor een ballonsonde vindt plaats in het ziekenhuis. De daarop volgende verwisselingen kunnen thuis plaatsvinden. Voorbereiding De PEG-sonde wordt, zoals eerder vermeld, geplaatst via een gastroscopie. Voor een gastroscopie moeten de slokdarm, maag en twaalfvingerige darm leeg zijn. Indien u bloedverdunnende middelen zoals Sintromitis, Marcoumar of Ascal gebruikt, moet dit tijdig aan de behandelend arts worden gemeld. De arts zal met u bespreken of u deze middelen tijdelijk moet staken. De dag vóór de ingreep vindt zo nodig een stollingsonderzoek plaats. Wanneer de INR, het resultaat van de stollingstest, te hoog is, is het bloed te dun. Dit vergroot de kans op nabloeden. Dan kan het onderzoek niet doorgaan en wordt er meestal vitamine K toegediend. Er wordt een nieuwe datum gepland voor de ingreep. Wanneer u suikerziekte heeft, wordt de dosering van insuline en/of het gebruik van diabetestabletten aangepast in overleg met uw behandelend arts. Op de afdeling krijgt u een infuus. Vaak wordt er preventief, om ontstekingen te voorkomen, één uur voor de PEG-plaatsing, via het infuus antibiotica toegediend. Dit gaat in overleg met de arts. Dieet Voor een gastroscopie moeten de slokdarm, maag en twaalfvingerige darm leeg zijn. 0 Ingreep in de ochtend voor 13.00 uur Vanaf 24.00 uur middernacht een helder vloeibaar dieet aanhouden. Dit betekent heldere dranken drinken, zoals water, thee, limonade, appelsap en bouillon. Eventueel is koffie zonder melk toegestaan. 4 uur voor het onderzoek moet u nuchter zijn. Dit houdt in dat u niet meer mag eten, drinken of roken. 0 Ingreep na 13.00 uur ’s middags Op de ochtend voor de ingreep mag u vóór 8.00 uur twee beschuiten en een
3
Diaconessenhuis Leiden PEG-sonde
kopje thee of koffie zonder melk gebruiken. Na 8.00 uur mag u niets meer eten. Wel mag u nog heldere dranken, zoals water, thee, limonade, appelsap en bouillon. Eventueel is koffie zonder melk toegestaan. Dit mag tot 4 uur voor het onderzoek, daarna moet u nuchter zijn, en mag u niet meer eten, drinken of roken. Sondevoeding Wanneer u al sondevoeding via een neusmaagsonde krijgt moet dit minimaal 6 uur voor de ingreep gestopt worden. Er mag tot 4 uur voor de ingreep water met eventuele medicijnen door de sonde gegeven worden, wanneer de ingreep na 13:00 uur ’s middags plaatsvindt. De PEG-plaatsing De ingreep vindt plaats op de functieafdeling. De verpleegkundige brengt u daar op afroep naar toe. Op de afdeling waar u zich heeft moeten melden, krijgt u een infuusnaald in de arm. Tijdens het onderzoek krijgt u een bijtring tussen uw tanden. Een eventuele gebitsprothese moet worden uitgedaan. Zo wordt voorkomen dat u op de scoop bijt. Vlak voor de ingreep begint dient de arts het rustgevende middel toe door de infuusnaald. Om ademhaling en hartslag te controleren krijgt u een knijpertje op de vinger. In de meeste gevallen wordt het rustgevende middel gebruikt, maar in plaats hiervan kunt u ook kiezen voor een spray, waardoor uw keel wordt verdoofd. De PEG-plaatsing wordt uitgevoerd door een maag- darm- en leverarts, geassisteerd door twee verpleegkundigen. Zij zullen u behulpzaam zijn en uitleg en instructies geven tijdens de ingreep. Tijdens de ingreep ligt u op uw rug in bed met het hoofd naar links gedraaid. De arts brengt de scoop in uw keel en vraagt u te slikken. De ademweg blijft tijdens het onderzoek vrij, u kunt dus gewoon ademhalen. De arts inspecteert de slokdarm, maag en twaalfvingerige darm. De verpleegkundige zuigt, indien nodig, slijm weg uit uw mond. De maag wordt gevuld met lucht en het uiteinde van de scoop wordt tegen de voorzijde van de maag gelegd. Wanneer er een goede plaats voor de PEG-sonde is gevonden, wordt de huid op die plaats verdoofd. Er wordt een klein sneetje in de buik gemaakt, waarna met een speciale naald een draadje van buiten door de buikwand in de maag wordt gebracht. Met een tangetje, dat vastzit aan de scoop, wordt het draadje tegelijk met de scoop naar buiten getrokken. Aan het draadje wordt de PEG-sonde bevestigd. Deze wordt teruggetrokken in de maag door de buikwand. Een fixatieplaatje of ballonnetje aan de binnenkant van de maag houdt de PEG-sonde op zijn plaats. De ingreep duurt 15 tot 20 minuten.
4
Diaconessenhuis Leiden PEG-sonde
Rustgevende injectie De PEG-plaatsing wordt vaak uitgevoerd met een rustgevende injectie (sedatie). Dit rustgevende middel zorgt ervoor dat u meer ontspannen bent en daardoor de ingreep als minder pijnlijk ervaart. Het slaapmiddel dat wordt gebruikt is ‘Dormicum’, een kortwerkend middel dat het bewustzijn verlaagt. U blijft wel aanspreekbaar zodat u tijdens de ingreep aanwijzingen kunt opvolgen. Eén van de eigenschappen van het middel is dat u zich na afloop weinig tot niets meer herinnert van de ingreep en van alles wat daarom heen gebeurt. In de meeste gevallen bent u zelfs vergeten wat er kort voor de toediening van het slaapmiddel is gebeurd. Na de ingreep Na de PEG-plaatsing wordt u naar de afdeling interne geneeskunde gebracht. Hier worden de eerste uren na het plaatsen van de PEG-sonde, regelmatig de bloeddruk, hartslag en de temperatuur gecontroleerd. Ook wordt het wondje regelmatig gecontroleerd op nabloeden. Indien nodig en mogelijk wordt de pijnmedicatie aangepast. Indien u in de eerste week na de ingreep pijnstillers nodig heeft, gebruik dan uitsluitend paracetamol. Overleg na de scopie met uw arts over het hervatten van Ascal, antistollingsmedicijnen en eventuele andere pijnstillers.
INFORMATIE OVER DE VERZORGING De verzorging Wanneer u weer thuis bent, is er mogelijk thuiszorg voor u geregeld. Ook kan het zijn dat u al in een verzorgingshuis of verpleeghuis verblijft. Meestal zal de verpleging de PEG-sonde voor u verzorgen. De eerste 7 dagen Wondverzorging en garanderen van een goede fistelvorming •
Controleer rond fixatiedisk op mogelijk verminderde doorbloeding, infectie en verminderde wondgenezing;
•
Bevestig de fixatiedisk strak, maar niet te strak tegen de huid;
•
Plaats in eerste instantie een gaasje tussen de huid en het fixatieplaatje;
•
Beweeg de PEG-sonde zo min mogelijk;
•
Handhaaf de huiddiepte die bij plaatsing van de PEG is aangegeven (in cm op de sonde);
•
Geef symptomen van te grote speling door aan de MDL arts t.b.v. het
5
Diaconessenhuis Leiden PEG-sonde
wijzigen van de positie van het fixatieplaatje; •
Meet de eerste week dagelijks hoeveel slanglengte buiten blijft of door de markering op de sonde te controleren; dit geeft aan of het fixatieplaatje niet is verschoven;
•
Baden en douchen is mogelijk mits de fixatiedisk is afgeplakt met folie;
•
Start de eerste verbandwisseling de dag na plaatsing en voer de verbandwisseling vervolgens minimaal 1x daags uit. Inspecteer de insteekopening van de PEG-sonde tijdens de verbandwisseling op tekenen van infectie;
•
Als het fistel gaat lekken, trek dan de externe fixatieplaat iets strakker aan en verschoon regelmatig het gaasje;
•
Gebruik bij tekenen van infectie eventueel jodiumzalf;
•
Er mag geen alcohol gebruikt worden om de huid rondom de PEG-opening te reinigen;
•
Er mag geen zalf of lotion op de huid rond de PEG-opening gebruikt worden;
•
Er mag geen verband op de PEG-opening geplakt worden, alleen een splitgaas op de huid.
Voeding •
Dit start na minimaal 6 uur en na controle van de PEG-sonde door een arts/verpleegkundige: er wordt 100 ml water ingespoten, indien dit na 1 uur geen klachten geeft dan is starten met voeden mogelijk.
•
Start wanneer de watertoediening geen problemen heeft opgeleverd, met voeden: wacht bij PEG-sonde plaatsing in de middag met voeden tot de volgende dag.
•
Wanneer er voor het eerst gestart wordt met sondevoeding houd dan een opbouwschema aan, volgens advies van de diëtist.
•
Hervat de sondevoeding, wanneer dit reeds gebruikt werd voor de PEG plaatsing, 7 uur na de ingreep zoals gewend.
Sondevoeding wordt gestart na toestemming van de arts en in overleg met de diëtist over hoeveelheid, soort, toedieningswijze en –snelheid.
Doorspuiten van de sonde •
Spuit na elke toediening van voeding en medicatie de sonde door met minimaal 30 ml water om verstopping van de sonde te voorkomen.
•
Spuit wanneer geen voeding via de sonde toegediend wordt, de sonde minimaal vier tot zes keer per dag door met minimaal 30 ml water.
6
Diaconessenhuis Leiden PEG-sonde
Verzorging na 7 dagen •
Wanneer de wond is genezen, is het in principe niet meer nodig een splitgaas te gebruiken.
•
Huid reinigen met water en goed drogen.
•
De fixatiedisk kan nu iets losser worden bevestigd.
•
De katheter 1 maal per dag dompelen (zie uitleg hieronder). Dit is belangrijk om vastgroeien van de PEG-sonde in de maagwand te voorkomen.
•
Baden en douchen zonder afplakken mag weer.
Dompelen 1.
Fixatiedisk losmaken.
2.
Huid en onderkant fixatiedisk reinigen en goed laten drogen.
3.
PEG-katheter 360 graden ronddraaien en 2-3 cm naar binnen duwen in de peg-opening (dompelen).
4.
De sonde weer aantrekken tot u weerstand voelt.
5.
Schuif de fixatiedisk tot aan de huid met kleine speling (5 - 10 mm).
Voeding en water In overleg met de diëtist krijgt u voeding en water door de PEG-sonde. Zij maakt zo nodig een opbouwschema hiervoor. De hoeveelheid verschilt per persoon. Uw lichaam moet eraan wennen. Wanneer u gewend bent aan sondevoeding, kan dit sneller worden opgebouwd. Meestal wordt er na de PEG-plaatsing eerst gestart met water, en na enkele uren met voeding. Medicijnen Als u een sonde heeft en medicijnen gebruikt, is het nodig om met de apotheek te overleggen hoe de medicijnen kunnen worden toegediend. Sommige medicijnen kunnen worden vervangen door medicijnen die wel door de sonde heen mogen. Als de medicijnen per sonde worden toegediend, is het belangrijk dat u de medicijnen goed fijnmaakt. U moet de medicijnen in water oplossen en nooit in de sondevoeding! Medicijnen mogen niet worden gemengd. Dat betekent dus dat ieder medicijn afzonderlijk moet worden opgelost. Voordat u de medicijnen toedient, moet u de sonde met 30 ml lauw water doorspoelen. Vervolgens kunt u de medicijnen toedienen en de sonde weer
7
Diaconessenhuis Leiden PEG-sonde
doorspoelen met schoon water. Als de sonde een extra poort heeft, kunt u de medicijnen via deze poort toedienen. Complicaties Het inbrengen van een PEG-sonde is een veilige ingreep. Complicaties komen zelden voor. Mogelijke complicaties kunnen zijn: pijn, roodheid, huidirritatie, ontsteking, pusafscheiding of wild vlees. Wanneer de PEG-sonde er uitvalt (meestal per ongeluk, bijvoorbeeld bij het haken van de sonde achter een ander voorwerp, of wanneer het binnenste fixatieplaatje stuk is of wanneer de fistelopening te wijd geworden is), moet de PEG-opening direct worden opgevuld, omdat de insteekopening van de PEGsonde binnen enkele uren dichtgroeit. Neem dan direct contact op met uw huisarts. Buiten kantooruren moet u contact opnemen met de dokterspost, deze kan u doorverwijzen naar het ziekenhuis. Verstopping van de PEG-sonde: • Spuit de PEG-sonde krachtig door met lauw water in een 5-10 ml spuit; •
Laat minimaal 10 minuten inwerken;
•
Zuig bij onvoldoende resultaat de sonde leeg en vul vervolgens, naar keuze, met een basische vloeistof (bijv. natriumbicarbonaat), een eiwitsplitsend middel (bijv. acetylcysteïne = Fluimucil®).
Lekkage van de PEG sonde komt meestal door het te los zitten van het externe fixatieplaatje: • Trek het externe fixatieplaatje iets aan. Huidirritatie door lekkage via de fistel: • Bescherm de huid met bijvoorbeeld een klein beetje zinkzalf. Huidirritatie door het gebruik van pleister: • Gebruik geen pleister. Huidirritatie door overgevoeligheid voor het siliconen materiaal waarvan het fixatieplaatje is gemaakt: • Gebruik een zacht gaasje onder het fixatieplaatje. Schimmelinfectie: •
Raadpleeg een arts voor het voorschrijven van een schimmeldodende zalf.
Bij ernstige huidirritatie kan het gebruik van een hydrocolloïd (in een zo dun mogelijke plak) nodig zijn, schakel hiervoor de verpleegkundig specialist decubitus/wondzorg in.
8
Diaconessenhuis Leiden PEG-sonde
Bloeden van de fistel wordt meestal veroorzaakt door de groei van wild vlees: •
Oefen met een gaasje lichte druk uit op de fistel. Waarschuw de arts wanneer het bloeden niet stopt
Burried bumper: dit is een zeldzame complicatie op de lange termijn, waarbij het binnenste fixatieplaatje onder het maagslijmvlies vergroeid raakt. •
Om dit te voorkomen is het van belang 1x per 24 uur de PEG rond te draaien en te dompelen vanaf 1 week na de plaatsing
Bij problemen, vragen of complicaties, kunt u contact opnemen met: P.H.G.M. (Pieter) de Heuvel, verpleegkundig specialist Polikliniek Interne Geneeskunde/MDL Diaconessenhuis Leiden, tel. 071 - 517 81 78
Afdeling maag-, darm-, leverziekten Telefoonnummer: 071 - 517 81 78 0314/707900/DIA1200
9
