Maag-, Darm- en Leverziekten
Corticosteroïden
www.catharinaziekenhuis.nl
Patiëntenvoorlichting:
[email protected] MDL025 / Corticosteroïden / 20-03-2014
2
Corticosteroïden In overleg met uw Maag-Darm-Leverarts (MDL-arts) heeft u besloten corticosteroïden te gaan gebruiken voor de behandeling van uw chronische darmontstekingen ook wel inflammatoire darmziekte genoemd. De ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa zijn inflammatoire darmziekten. Om dit medicijn goed te kunnen gebruiken, is het belangrijk dat u er een aantal dingen over weet. Lees daarom behalve deze folder ook de bijsluiter van de apotheek.
Het effect van corticosteroïden
De oorzaak van inflammatoire aandoeningen is niet met medicijnen weg te nemen. Wel zijn er medicijnen die deze aandoeningen rustiger maken. Daardoor neemt na enige tijd het ontstekingsproces af. Prednison, beclomethason en budesonide behoren tot de corticosteroïden. Corticosteroïden zijn sterke ontstekingsremmende medicijnen. Ze worden veel toegepast als inductiebehandeling bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. Inductie wil zeggen: behandeling met medicijnen om de ziekte tot rust te brengen. Omdat bij de ziekte van Crohn meestal (ook) de dunne darm en het eerste deel van de dikke darm zijn aangetast, worden vaak corticosteroïden in tabletvorm gebruikt. De startdosering van de tabletten wordt geleidelijk afgebouwd, waarbij wordt gestreefd om na 8 tot 20 weken te stoppen. Stoppen lukt vaak alleen als er andere geneesmiddelen bijgegeven worden als onderhoudsbehandeling. Zodoende komt het regelmatig voor dat corticosteroïden langer worden gebruikt. Als de ontsteking van de ziekte zich aan het einde van de darmen bevindt (endeldarm en/of dikke darm), dan kan het middel als zetpil of klysma worden toegediend. Dit is bij colitis ulcerosa meestal het geval.
3
Bijwerkingen
Of corticosteroïden bijwerkingen geven, hangt af van de dosis en de duur van het gebruik. Bij kortdurend gebruik kunnen wel vervelende bijwerkingen optreden, maar deze zijn meestal niet ernstig. Een voorbeeld van een kortdurend gebruik is een ‘stootkuur’, waarbij enkele weken een hoge dosering wordt gebruikt. Bij langdurig gebruik treden ook bijwerkingen op, maar deze verdwijnen na een paar weken, als uw lichaam gewend is. Wel kunnen op langere termijn andere, soms ernstige bijwerkingen optreden. Dit gebeurt ook bij geregeld herhaald kortdurend gebruik. Om deze redenen wordt onderscheid gemaakt tussen bijwerkingen die direct, na een paar weken en na een paar maanden kunnen optreden. Vanaf het begin van de behandeling
• Soms komen maag- of darmklachten voor. Neem de medicijnen daarom vlak voor of tijdens de maaltijd in. Omdat de maag- en darmwand gevoeliger kan zijn, is de kans op maag- en darmzweren groter, zeker als u al eerder een dergelijke zweer hebt gehad. De arts kan een middel voorschrijven dat de maagwand beschermt tegen het maagzuur. • U kunt tijdelijke veranderingen merken in uw gevoel en stemming. Deze verschillen nogal. U kunt zich energieker, prikkelbaar, rusteloos, angstig of agressief voelen, maar ook neerslachtig, futloos of vermoeid. Ook slapeloosheid komt voor. Overleg voor het gebruik van deze medicijnen met uw arts als u (manisch) depressief bent. • Mensen met suikerziekte (diabetes mellitus) kunnen weer diabetesklachten krijgen, zoals veel dorst en veel moeten plassen. Dit is vooral van toepassing bij oudere mensen. Overleg met uw arts over het aanpassen van uw diabetesmedicijnen. • Wonden genezen slechter. U heeft meer kans op infecties met bacteriën, virussen of schimmels. Neem contact op met uw arts bij een slecht genezende wond of tekenen van een infectie. • Corticosteroïden verzwakken de werking van vaccins. Overleg met uw arts als u een vaccin nodig hebt. • Als u daar gevoelig voor bent, kan hoge bloeddruk ontstaan. Overleg met de arts als u al voor hoge bloeddruk wordt behandeld.
4
• Sommige vrouwen houden tijdens de behandeling op met menstrueren. • Sommige mensen krijgen last van spierzwakte en vermoeidheid. • Uw enkels kunnen vocht vasthouden (oedeem). Mensen met hartfalen zijn hier extra gevoelig voor: overleg met uw arts als u hartfalen heeft. Na het gebruik van meer dan drie weken
• Meer dan de helft van de mensen wordt zwaarder tijdens het gebruik van corticosteroïden. Dat heeft verschillende redenen, onder meer het vasthouden van vocht en een toegenomen eetlust. Vraag eventueel advies hoe u hiermee om kunt gaan. • Veel mensen krijgen een opgezwollen gezicht. Dat is opzich een onschuldige bijwerking, maar veel mensen ervaren dit als vervelend. • De huid wordt vaak dunner. U kunt eerder dan anders last krijgen van blauwe plekken en streepvormige littekens (striae). Na het stoppen van de behandeling krijgt de huid geleidelijk de normale dikte terug, maar de littekens blijven. • Ook andere huidproblemen komen voor: slecht genezende wondjes, acné en overmatige haargroei, vooral in het gezicht. • Het lichaam heeft na het stoppen van de behandeling ongeveer een half jaar nodig om de normale productie van bijnierschorshormoon weer op peil te brengen. Meld om die reden dat u corticosteroïden heeft gebruikt als u een medische ingreep moet ondergaan. Na gebruik van enkele maanden of na meerdere kuren in korte tijd
Deze bijwerkingen treden doorgaans alleen op bij hogere doseringen. De bijwerkingen hoeven pas maanden na het begin op te treden en soms ontstaan ze pas nadat u met de behandeling bent gestopt. • Corticosteroïden remmen de botopbouw. Uw botten worden daarom brozer. Op den duur kan dit tot botontkalking (osteoporose) leiden. Om die reden is het van belang dat u extra calcium gebruikt in de vorm van zuivel en eventueel calciumtabletten. Het is ook belangrijk dat u veel beweegt, omdat beweging de botopbouw stimuleert. Overleg met uw arts als u onder behandeling bent voor osteoporose! 5
Chronische darmziekten kunnen zelf ook botontkalking geven, zonder behandeling met corticosteroïden. • De ooglens kan vertroebelen, vooral bij ouderen en mensen met diabetes. Dit wordt cataract of ouderdomsstaar genoemd. Neem contact op met de arts als u merkt dat uw gezichtsvermogen verandert. Stop nooit abrupt met het gebruik van de corticosteroïden als u last heeft van bijwerkingen, maar neem contact op met uw MDL-arts. Als u corticosteroïden gebruikt, gaan de bijnieren minder corticosteroïden aanmaken. Zolang u deze medicijnen gebruikt, is dat geen probleem. Als u plotseling stopt met het gebruik hiervan, ontstaat er een tekort aan corticosteroïden omdat de bijnieren niet zo snel weer kunnen starten met de eigen productie. Dit kan tot levensgevaarlijke situaties leiden. Dit is dan ook de reden dat de dosis met corticosteroïden op een gegeven moment geleidelijk wordt afgebouwd. Als uw MDL-arts deze medicijnen afbouwt, gaan de bijnieren geleidelijk weer normaal functioneren.
Wanneer neemt u direct contact op?
• zwarte ontlasting; • het braken van bloed; • koorts; • ernstige stemmingsveranderingen. Tijdens kantooruren neemt u contact op met de polikliniek Maag-, Darm- en Leverziekten. Buiten kantoortijden neemt u contact op met de Spoedeisende Hulp.
Controles
Om bijwerkingen in een vroeg stadium op te sporen, meet uw MDL-arts regelmatig uw bloeddruk en laat uw bloed of urine onderzoeken. De uitslag van de onderzoeken is na enkele dagen bij uw MDL-arts bekend. U hoeft niet te bellen of langs te komen voor de uitslag. Uw MDL-arts neemt contact met u op als de uitslag van de onderzoeken afwijkend is.
6
Aanvullende informatie
Het is belangrijk dat u niet plotseling stopt met het gebruik van corticosteroïden. Dit kan tot levensgevaarlijke situaties leiden. • Bij koorts, ziekte of operatieve ingrepen heeft uw lichaam meer corticosteroïden nodig. Informeer daarom altijd uw MDL-arts of huisarts als deze situatie zich bij u voordoet. • Door zelf te letten op voldoende kalk (zuivel) en vitamine D (vis) in uw dieet kunt u veel van de eerder genoemde problemen voorkomen. • Neem nog een keer de tabletten in als u moet braken binnen twee uur nadat u de tabletten innam. • Het gebruik van alcohol in de periode dat u corticosteroïden gebruikt heeft geen invloed op de werking van het medicijn. • Bewaar geneesmiddelen altijd zó, dat kinderen er niet bij kunnen. • Als u medicijnen overhoudt, lever deze dan in bij de apotheek. De apotheek vernietigt de medicijnen op een verantwoorde manier.
Het effect op vruchtbaarheid, zwangerschap en borstvoeding
Voor zover bekend, heeft het gebruik van corticosteroïden in de gebruikelijke dosering geen invloed op de vruchtbaarheid van mannen en vrouwen. Het gebruik van corticosteroïden tijdens de zwangerschap is redelijk veilig gebleken. Het medicijn wordt uitgescheiden in de moedermelk, maar het geven van borstvoeding is mogelijk tijdens het gebruik van corticosteroïden. Verder is het tijdens de zwangerschap belangrijk dat u dagelijks extra foliumzuur inneemt. Dit verkleint de kans op een zogenaamd ‘open ruggetje’ bij de baby. Overleg een zwangerschapswens, een bestaande zwangerschap of een wens tot het geven van borstvoeding altijd met uw MDL-arts.
Vragen
Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, neem dan gerust contact op met uw MDL-arts of de MDL-verpleegkundige. U kunt hiervoor het beste een (telefonische) afspraak maken via de secretaresse van de Polikliniek Maag-, Darm- en Leverziekten.
7
De MDL-verpleegkundige heeft op maandag t/m vrijdag telefonisch spreekuur van 09.00 tot 10.00 uur. Heeft u vragen over het samengaan van uw andere geneesmiddelen met corticosteroïden, neem dan contact op met uw apotheker.
Contactgegevens
Polikliniek Maag-, Darm- en Leverziekten, route 84 040 - 239 97 50 Telefonisch spreekuur MDL- verpleegkundige 040 - 239 97 50 (ma t/m vrij van 09.00 tot 10.00 uur) Spoedeisende Hulp (SEH) 040 - 239 96 00
8
9
10
11
Michelangelolaan 2 – 5623 EJ Eindhoven Postbus 1350 – 5602 ZA Eindhoven
