LOKAAL BESTUUR. De Internationale in de praktijk In Memoriam Schelto Patijn Jan-Jaap over zakkenvullers

LOKAAL BESTUUR

Jaargang 31 nummer 9

september 2007

Maandblad van het Centrum voor Lokaal Bestuur van de PvdA

De Internationale in de praktijk Strijd om de burgemeester Moet de PvdA meer lobbyen?

2007-09 LB september.indd 1

Voorrang allochtonen Quotabeleid onder vuur

De winnende raadsleden Mohammed en Stijn de besten

100 jaar rode gemeentepolitiek Lezingen van Borrie & Van Thijn

In Memoriam Schelto Patijn Jan-Jaap over zakkenvullers

20-08-2007 15:48:01

Foto Marcel van den Bergh/HH

clmn allemaal zakkenvullers Jan-Jaap van den Berg secretaris CLB

 2007-09 LB september.indd 2

Tja, de topinkomens. Veel eer valt daar niet aan te behalen. Want al snel mengt platte jaloezie zich met cynisme jegens alles wat politiek is, en dan dringen argumenten nauwelijks meer door. Een lastige kwestie dus, juist voor de PvdA. Wij leveren immers de minister van Financiën en overigens ook de minister van Binnenlandse Zaken. De twee bewindslieden dus die regelgeving kunnen maken over zowel publieke als private inkomens. Waar nog eens bijkomt dat Wouter Bos toentertijd als lijsttrekker nogal een nummer maakte van het onvermogen van het vorige kabinet-Balkenende om iets aan de topinkomens te (willen) doen. Critici zullen daarom niet nalaten hem daar nog eens fijntjes aan te herinneren. Kortom, met die topinkomens hebben we als PvdA een probleem bij de kop dat ons nog regelmatig natte oksels kan blijven bezorgen. Tenminste, zolang we die kwestie laten lopen en niet duidelijker positie kiezen. Het zou wijs zijn om dat wel te doen. Omdat de PvdA daarmee profiel kan verwerven bij twee groepen kiezers die de partij niet kan missen. Het gaat bij topinkomens om de salarissen van drie groepen vermeende grootverdieners. Te weten: de top van het bedrijfsleven, dan de hoge ambtenaren en bestuurders van met publiek geld gefinancierde instanties, en tot slot politici zelf. Met het bedrijfsleven zijn we snel klaar. Natuurlijk, daar wordt pas echt grof geld verdiend. Maar de overheid kan daar vrij weinig tegen doen. Bedrijven bepalen immers zelf wat ze betalen, en aandeelhouders stemmen daar kennelijk telkens mee in. Je kunt wel een nieuwe hoogste

belastingschijf introduceren, maar verwacht daar geen heil van. Nee, als politiek kun je eigenlijk alleen echt sturen in de salarissen die in de publieke sector verdiend worden. Zoals in de top van verzelfstandigde nutsbedrijven als Nuon en Eneco, maar ook ziekenhuizen en universiteiten (Ritzen). Bij dergelijke instanties is doorlopend politieke druk nodig om te voorkomen dat de topsalarissen daar teveel ‘de markt gaan volgen’. Als het gaat om de ambtenarensalarissen en hun eigen vergoedingen, staan politici helemaal zelf aan de knoppen. Het is nodig dat de PvdA - meer dan tot nu toe gebeurt - werk maakt van het beteugelen van graaineigingen in de publieke sector. Het past de PvdA om op te roepen tot matiging. Het betreft immers gemeenschapsgeld. Los daarvan, zijn die ‘topinkomens’ voor de PvdA ook een uitgelezen thema om het eigen sociale profiel nog eens mooi rood bij te kleuren. Waarom zouden we dat aan de SP overlaten? Ik zou zeggen, Tichelaar draai het kabinet eens de duimschroeven aan. Dat is des te noodzakelijker omdat kritiek op publieke graaiers niet beperkt blijft tot alleen links. Ook in de populistische hoek van de Telegraaf en ex-Fortuyn spreekt men daar schande van. Met een harde lijn tegen graaiers zou de PvdA beslist krediet kunnen opbouwen. Niet alleen bij de arbeidende klasse die zich nu heeft gewend tot de SP, maar ook bij veel verbitterde burgers die naar het populisme zijn afgedreven. Die kans mogen we dan toch niet laten liggen?

20-08-2007 15:48:08

clfn LOKAAL BESTUUR

omslagfoto Krijgt Utrecht na Annie Brouwer weer een PvdAburgemeester?

Jaargang 31 nummer 9

september 2007

Maandblad van het Centrum voor Lokaal Bestuur van de PvdA

De Internationale in de praktijk Strijd om de burgemeester Moet de PvdA meer lobbyen?

Voorrang allochtonen Quotabeleid onder vuur

De winnende raadsleden Mohammed en Stijn de besten

100 jaar rode gemeentepolitiek Lezingen van Borrie & Van Thijn

In Memoriam Schelto Patijn Jan-Jaap over zakkenvullers

Foto Rob Huibers/HH

LOKAAL BESTUUR Maandblad over gemeente- en provinciepolitiek van de PvdA. Verschijnt tien keer per jaar. Lokaal Bestuur is een voortzetting van De gemeente, opgericht in 1907 door F.M. Wibaut en P.L. Tak. UITgAVE Centrum voor Lokaal Bestuur van de Wiardi Beckman Stichting, Postbus 1310, 1000 BH-Amsterdam. ISSN: 0167-0980

Burgemeesters

 

REDACTIE Hans Alberse (voorzitter), Jan-Jaap van den Berg, Yasemin Cegerek, Pierre Heijnen, Iris Meerts, Nico Portegijs, Kim Putters, Huri Sahin, Richard Scalzo, Nicole Teeuwen, Lobke Zandstra. De redactie werkt op basis van een redactiestatuut. EINDREDACTIE Jan de Roos SECRETARIAAT Jessica Schipper Postbus 1310, 1000 BH Amsterdam. Telefoon: 020-5512260. E-mail: [email protected]

MEDEWERKERS AAN DIT NUMMER Michel Berends (dagboek), gilles Borrie, Emine Bozkurt (De geachte Afgevaardigde), Jan-Jaap van den Berg (column), Musetta Blaauw (dagboek), Yasemin Cegerek (dagboek), Harriët van Domselaar, Haci Karacaer (In Memoriam),Jos Kuijs (Lokale kwesties), Ton Langenhuyzen (2e Kamer), Iris Meerts (Onderweg), Rob de Rooij (EUlokaal), Jessica Schipper (Persoonlijk), Ed van Thijn, Kirsten Verdel, Piet Verrijt (dagboek), Margriet Visser, Hub van Wersch PRODUCTIE EN DRUK Thieme Media Center, Rotterdam ABONNEMENTEN gratis voor leden van het Centrum voor Lokaal Bestuur. Voor niet-leden € 20,- per jaargang. Losse nummers (€ 3,50 inclusief verzendkosten) zijn te bestellen bij de PvdA, telefoon 020 5512155. ADVERTENTIES Tarieven en opgave: Recent (Joop Slor), Postbus 17229, 1001 JE Amsterdam, tel. 020 3308998 INTERNET Lokaal Bestuur is ook te raadplegen op Internet: http://www.lokaalbestuur.nl KOPIJ Reacties en bijdragen naar: [email protected]

2007-09 LB september.indd 3

allochtonen

Hoe Stijn Verbruggen (Nijmegen) en Mohammed Mohandes (gouda) het aanpakken

 1

Ed van Thijn en gilles Borrie over een eeuw rode gemeentepolitiek

100 jaar

china en rotterdam

1

BASISLAY-OUT Stan Wagter, csar, Amsterdam VORMgEVINg Jos B. Koene, Amsterdam

Kanttekeningen bij het quotabeleid van minister Ter Horst

jonge raadsleden

31e jaargang no. 9 Overname van artikelen, delen daaruit of illustraties alleen na voorafgaande toestemming.

Doet de PvdA wel genoeg om goede kandidaten naar voren te schuiven?

1

Nieuwe gezichten bij het netwerk

Solidariteit in de praktijk

Gedeputeerden

achterkant

De raadzalen van Kessel en Maastricht



 2 kamer Spookraadsleden 10 afGevaarDiGDe Emine Bozkurt 10 eu-lokaal Samenwerken aan de grens 11 in memoriam Schelto Patijn 1 lokale kWesties Stop intolerantie 1 initiatief van De maanD groene daken in Tilburg 0 lokale Historie grepen uit ‘De gemeente’  onDerWeG Bouwen in de tuin 3 3 jan-jaaP Allemaal zakkenvullers

De

20-08-2007 15:48:16

‘Let erop dat de kandidaat politiek bij je gemeente past’

De strijd om DE burgemeesters Foto Erwin Zijlstra

Matthijs Nijboer

De discussie rond de verdeling van burgemeestersposten laait weer op. Doen we binnen onze eigen PvdA wel moeite om geschikte kandidaten naar voren te schuiven? Of erger nog: hébben we ze wel? En zo ja, hoe krijgen we ‘onze mensen’ in beeld? Kortom: wordt er voldoende gescout en gepromoot, of zijn we (ook) op dit vlak een beetje teveel aan het navel staren?

Harriët van Domselaar freelance journaliste



2007-09 LB september.indd 4

Recent onderzoek wijst uit, dat de PvdA sinds de succesvol verlopen gemeenteraadsverkiezingen van maart vorig jaar tóch een flink verlies heeft geleden als het gaat om nieuwe burgemeestersposten. In zeventien gemeenten raakten we posten kwijt en acht maal kwamen we op een nieuwe plaats binnen. Een saldoverlies dus van negen gemeenten. Waaronder de bijna 100.000 gemeente Deventer. De aanvankelijke onrust binnen de PvdA-fractie aldaar (voor het eerst sinds vijftig jaar krijgt deze stad geen ‘rode’ burgemeester) is ietwat gesust, maar in den lande lijkt de discussie rond burgemeestersbenoemingen op te laaien. Opvallend is het lage aantal sollicitaties vanuit PvdA-kring. Onze partij bleef het afgelopen jaar met 273 brieven sterk achter bij de 411 van het CDA en de 450 van de VVD. Ook in vergelijking met vier jaar geleden is de VVD de lachende derde: deze partij heeft nu een burgemeesterspercentage van 27,1 tegen 20,7 in 2003. Volledigheidshalve (volgens cijfers van het CBS): de PvdA zakte van 31% naar 26,6%. Contrast In dat kader even terug naar Deventer, waar de nieuwe burgervader A.P. Heidema lid van de ChristenUnie is. Een wel erg groot contrast met een halve eeuw Partij van de Arbeid. Vandaar ook dat deze opmerkelijke ommezwaai veel onrust veroorzaakte in de fractie. De woede werd niet onder stoelen

of banken gestoken en dat kostte Jos Pierey het fractievoorzitterschap. Opvolger Matthijs Nijboer wil liever niet op alle geruchten ingaan (‘We hebben de pers al zo vaak over ons heen gehad, dat we besloten hebben tot een publiciteitsstop’), maar is na enig aandringen wel bereid om voor ons eigen Lokaal Bestuur nog wat leermomenten mee te geven. Zodat partijgenoten die het hele traject nog in moeten daar iets aan kunnen hebben. ‘Bij ons is na een hectische periode de rust gelukkig weergekeerd. Maar ik kan terugblikkend wel zeggen dat we in Deventer de pech hebben gehad dat de steun vanuit de landelijke PvdA ontbroken heeft. Na de landelijke verkiezingen van 22 november jl. was er blijkbaar paniek uitgebroken. Er is door ons wel contact gezocht, maar daar bleek het een en ander niet op orde. Het vaste Kamerlid bijvoorbeeld dat binnenlands bestuur in portefeuille had, was er niet meer en er was ook nog geen opvolger. We kregen dus nauwelijks steun. Wél weet ik dat er PvdA-kandidaten gesolliciteerd hebben naar de burgemeesterspost, maar blijkbaar – althans, dat vond de vertrouwenscommissie – waren ze niet goed genoeg. En tja, dan wordt er tegenwoordig liever gekozen voor kwaliteit dan voor partijpolitiek.’ ‘Dat lijkt in het duale stelsel misschien logisch, maar het is in ons geval wel erg jammer. Je wilt als partij toch een maximale invloed hebben binnen je gemeente. En

als dan de burgemeester jouw kleur heeft is dat extra prettig. Hij of zij heeft belangrijke portefeuilles in handen en speelt bovendien ook een grote mediale rol. Als een burgemeester bijvoorbeeld een 1 mei viering bezoekt, straalt dat niet alleen uit naar je leden, maar ook naar de overige inwoners. En wat ik ook nog als tip mee wil geven is: wees alert bij het opstellen van een profielschets. Zorg ervoor dat die passend is bij jouw stad. Met name ook qua politieke kleur. Een kandidaat kan namelijk heel geschikt zijn voor een burgemeesterspost, maar niet in elke gemeente. Ook voor Pierre Heijnen, onze nieuwe man in Den Haag, belangrijk om te weten.’ Vrouwen en allochtonen Heijnen zelf zegt toe de komende burgemeestersbenoemingen nauwlettend te gaan volgen op de kandidatuur van én vrouwelijke én allochtone partijgenoten. Op de vraag of dat volgen niet wat te passief klinkt (zou het niet sturen moeten zijn?) luidt de reactie dat het ook vanuit de partij zélf moet komen om geschikte vrouwen en allochtone PvdA’ers naar voren te schuiven. Lobbyen luidt de leuze. ‘Als dat niet blijkt te werken, kan ik pleiten voor een aanpassing van het primaat van de vertrouwenscommissies. Desnoods ga ik dan in gesprek met coalitiepartners om hen te overtuigen van het belang van een evenredige verdeling.’ In juni 2007 was het aantal PvdAburgemeestersposten verdeeld over 82 mannen en 24 vrouwen.

20-08-2007 15:48:24

‘Voor ons is de volgorde: de beste, PvdA, vrouw’

Foto NFP Photography

eestersposten Frauke van Iperen

In vergelijk met het CDA (131 en 18) en de VVD (108 en 23) zijn dat op zichzelf prima cijfers, maar bij GroenLinks – dat veel minder posten heeft – is meer dan de helft een vrouw: 5 van de 9. Zelfs minister Guusje ter Horst van Binnenlandse zaken overweegt in te grijpen om de verhoudingen weer recht te trekken. Het burgemeesterschap blijkt namelijk nog altijd een ambt voor (witte, oudere) mannen te zijn. Het aantal vrouwen is vorig jaar gedaald tot circa 20%. De overweging ‘past ook de politieke kleur van deze man of vrouw wel bij onze gemeente?’ is wellicht een bruikbare tip voor de vertrouwenscommissies, raadsleden en inwoners die de komende tijd moeten kiezen. Zoals in Utrecht, waar een opvolger/ster moet komen voor ‘onze’ Annie BrouwerKorff. Het raadplegend referendum vindt 10 oktober plaats. Wat te doen om te voorkomen dat deze zo belangrijke post ook verloren gaat voor de PvdA? Fractievoorzitter Frauke van Iperen: ‘Er is achteraf veel op de Deventer fractie gemopperd, maar als er vóóraf hulp geboden was dan hadden er goede PvdAkandidaten naar voren geschoven kunnen worden. We hebben er namelijk veel binnen onze partij. Maar die moeten wel gevonden en gehoord worden. Zelf heb ik prima contact met Pierre Heijnen, dus ik heb er alle vertrouwen in dat er sterke kandidaten van onze eigen partij solliciteren.’ Waar ze snel aan toevoegt: ‘Maar begrijp me goed: we gaan al-

2007-09 LB september.indd 5

lereerst voor de beste kandidaat en dan natuurlijk wel het liefste eentje van de Partij van de Arbeid. En als het even kan: een vrouw. Maar wel in díe volgorde.’ Durf In Utrecht brengt overigens een eventuele kandidatuur nog een nieuwe, extra moeilijkheid met zich: je moet uiteindelijk gekozen worden door de bevolking. Oftewel: als je tot de laatste twee kandidaten behoort, blijft je sollicitatie dus niet geheim. Dat is anders dan bij de aloude besloten benoemingen – al is er ook een tijd geweest dat de twee kandidaten op de voordracht bekend werden gemaakt. Frauke: ‘Je moet voldoende lef hebben om in het openbaar de strijd aan te gaan met je medestander. Die durf is trouwens onontkoombaar om Utrecht sterk en sociaal te houden. Je moet jezelf neer kunnen zetten. Lef hebben. Niet bang zijn om je kwetsbaar op te stellen.’ Om het onderwerp burgemeestersverkiezingen – voorlopig – af te sluiten: het is wellicht niet bij iedereen bekend dat een vertrouwenscommissie het recht heeft om alle namen en brieven van sollicitanten op te vragen. In geval van twijfel een aanrader. Want misschien wordt het voor de betrokkenen de hoogste tijd om zich eens wat minder volgzaam op te stellen. Alleen op die manier blijft denken, dúrven, doen een belangrijk PvdA-credo!

‘Bestuurlijke kwaliteiten belangrijker dan politieke’ Sinds 2001 bepaalt de gemeenteraad in de praktijk wie de burgemeester wordt. Dat geldt ook voor PvdA’er Gerrit Westerink van de gemeente Schagen, die zijn periode graag wil verlengen. Bij een herbenoeming informeert de commissaris van de koningin acht maanden van te voren de raad, nadat er een gesprek is geweest met de betreffende burgemeester. Indien nodig overlegt de raad vervolgens met de CdK, maar in de praktijk bekijkt de door de raad benoemde vertrouwenscommissie of de zittende burgemeester heeft voldaan aan de bij de benoeming opgestelde profielschets. In het geval van Gerrit Westerink – zo blijkt uit navraag – zal dat niet voor problemen zorgen. ‘Toch heeft de commissaris van de koningin ook nog een grote invloed hoor’, zegt hij, ‘maar dat geldt natuurlijk vooral bij de selectie van nieuwe kandidaten. De brieven van sollicitanten komen bij hem of haar terecht, en de CdK bepaalt welke namen er naar de vertrouwenscommissie gaan (al kan die zoals gezegd wel alle namen en brieven opvragen, red.). Ook kunnen – landelijk gezien – politieke partijen nog altijd afspraken maken, maar dat gebeurt steeds minder. Vroeger bepaalde ‘Den Haag’ wie er op welke plek kwam en wie er waar mocht blijven zitten, meestal na zo’n beruchte achterkamertjeslobby, maar die tijd is gelukkig voorbij.’ ‘Een andere grote verandering is natuurlijk de invoering van het duale stelsel’, zegt Westerink, wiens raad zich overigens unaniem enthousiast toont over zijn wens tot verlenging van zijn ambtsperiode. ‘De positie van een burgemeester is daardoor sterker geworden. Je staat boven de partijen. Waardoor ook je bestuurlijke en persoonlijke kwaliteiten belangrijker zijn dan de politieke. Wat tegelijkertijd inderdaad als nadeel heeft, vandaar deze actuele discussie, dat je maatschappelijke visie hoger wordt gewaardeerd dan je politieke. Maar of dat verkeerd is? Lijkt me niet. Maar dat sluit niet uit, dat we erg ons best moeten doen om sterke partijgenoten te scouten en te activeren om te solliciteren naar een burgemeesterspost. Ik weet zeker dat we kwaliteit genoeg in huis hebben!’ Foto Joost Grol

Gerrit Westerink

 20-08-2007 15:48:35

Foute routekeuz in allochtonenbele Foto Jean-Pierre Jans / HH

Minister van Binnenlandse Zaken Guusje ter Horst wil het vraagstuk van achterblijvende minderheden en vrouwen aanpakken door te gaan werken met quota. Niet minder dan 50 van de 800 hoogste managementplaatsen bij de rijksoverheid moeten over enkele jaren zijn bezet door allochtonen en 200 van die 800 banen door vrouwen. Een drastische aanpak, geboren uit het verlangen achterstanden op te heffen, maar gevaarlijk in zijn consequenties, vindt Hub van Wersch. Ook op lokaal niveau.

HUB VAN WERSCH WETHOUDER INTEGRATIE ALPHEN AAN DEN RIJN



2007-09 LB september.indd 6

Het scheppen van gelijke kansen voor iedereen verdient krachtige ondersteuning, maar het middel quotering kent tal van praktische en principiële bezwaren, zeker als het de vorm aanneemt van reservering van banen. Vele malen al is betoogd dat het begrip ‘allochtoon’ in toenemende mate onbruikbaar is. Niet zozeer omdat de term negatieve associaties oproept, maar omdat de vlag een steeds bontere lading dekt die steeds moeilijker met een enkelvoudig begrip kan worden afgedekt. Dat is dus iets anders als zeggen dat daar een ander begrip voor in de plaats moet komen. Het is het lot van elke benaming in dit soort situaties om besmet te raken en met sommige handicaps moet je uiteindelijk leren leven. Het gaat om de erkenning van het feit dat de ene allochtoon de andere niet is, dat personen met een Somalische herkomst in een andere positie verkeren als Turken en dat Molukkers niet op één lijn zijn te stellen met Marokkanen of Surinamers en die weer niet met Afghanen. Enzovoort. Het is nog erger. Binnen de grotere etnische gemeenschappen tekenen zich duidelijk (nieuwe) scheidslijnen af. Tegengestelde belangen en posities binnen die groepen blijven verborgen wanneer er een alles verhullende allochtonensaus overheen wordt gegoten. Als allochtonen moeten worden geholpen dan toch zeker niet alle allochtonen want hun onderlinge positie verschilt vaak dramatisch. Het gaat om de kinderen van Abdul Akdemir tot en met die van Maxima. Discriminatie De achterliggende gedachte is dat

allochtonen gehinderd worden in de normale ontwikkeling van hun loopbaan en gediscrimineerd op de arbeidsmarkt. Discriminatie van allochtonen op de arbeidsmarkt is een feit. Dat tal van allochtonen die kwaliteiten tekort komen zich achter deze constatering verschuilen evenzeer. Het bevoordelen van allochtonen anders dan met maatregelen die niet schadelijk zijn voor andere groepen (zie kader) heeft ernstige gevolgen. Iemand benoemen in een functie die hij niet aankan, slaat niet alleen terug op de persoon in kwestie maar in het geval van de o zo zichtbare allochtoon onvermijdelijk ook op de groep waaruit hij voortkomt. Bestaande vooroordelen ten aanzien van de kwaliteiten van die groep worden er krachtig door bevestigd. Nieuwe vooroordelen worden erdoor geboren. Allochtone personen die wél voldoen aan de kwaliteitseisen voelen zich bovendien bijzonder ongelukkig door de suggestie dat hun positie niet aan die kwaliteiten maar aan andere factoren is te danken. Het fixeren van het aantal te

vervullen posten met ‘allochtonen’ leidt tot cherry picking: de besten worden eruit gelicht zonder dat de onderliggende problematiek wordt aangepakt. Er is reden om aan te nemen dat juist deze besten het ook zonder de bescherming van een voorkeurbehandeling tot een toppositie zouden brengen. Onze illustere allochtone partijgenoten in het kabinet leveren daarvan een voorbeeld. Natuurlijk, er is de wervende werking van het voorbeeld, maar de glans van het voorbeeld verdwijnt als daar quotering aan voorafgaat. Een ander bezwaar van het fixeren van quota is dat het op voorhand twijfelachtig is of er voldoende talent beschikbaar is. Ook hier geldt dat het niet kunnen bereiken van vooraf gestelde doelen ongunstig uitpakt voor de beeldvorming over de doelgroep. Blijkbaar onvoldoende talent. Afspiegeling In de discussie over gelijke kansen duikt voortdurend het argument op van de afspiegeling. ‘Personeel moet een afspiegeling

Suggesties voor kansrijke ondersteuning: • Nooit afzwakken van kwaliteitsnormen • Vasthouden aan taaleisen • Taaltoets voor peuters en VVE uitbouwen • Opleidingen en afstemming op arbeidsmarkt verbeteren • Experimenten anoniem solliciteren uitbreiden • Training voor sollicitaties • Gerichte rekrutering en begeleiding kanshebbers • Samenbrengen autochtone en allochtone werkgevers • Versterking netwerken (werkgevers en allochtone werknemers) • Opvoedingsondersteuning intensiveren • Achterstanden uitdrukken in sociaal-economische criteria

20-08-2007 15:48:48

routekeuze nbeleid Foto Ger Loeffen/HH

De gemeente Nijmegen experimenteert met het anonimiseren van sollicitaties. Daarbij worden naam, geboorteplaats, nationaliteit en land van herkomst weggelakt. Allochtone sollicitanten worden daardoor vaker uitgenodigd.

vormen van de samenleving’. Wat betekent dat? Is de afspiegeling bereikt wanneer de samenstelling van het personeelsbestand spoort met de etnische herkomst van onze bevolking? Wat is het referentiekader? Proportionaliteit? Landelijke cijfers? De (deel)gemeente? Wat doe je met landelijk opererende bedrijven? Betekent dit dat er evenveel mannen als vrouwen moeten werken bij de marine? In de zorg? In de schoonmaak? Verhoudingsgewijs evenveel allochtonen als autochtonen? Of kijken we preciezer en moet het aantal Marokkanen proportioneel even groot zijn als het aantal autochtonen? Maar welke autochtonen? Die uit achterstandswijken? Die uit Wassenaar? Dwangmatigheid in de afspiegelingsgedachte kan slechts leiden tot onhoudbare stellingen. Wie recht wil doen aan de complexiteit van het allochtone bevolkingsdeel zal onvermijdelijk criteria moeten ontwikkelen om de mate van achterstand te bepalen. En wie die criteria vervolgens koppelt aan quotering bewandelt een heilloze weg. De strijd moet niet gaan om afspiegelingscriteria of om etnische achterstandscriteria maar om het wegnemen van misplaatste beletselen voor wie een beroep wil uitoefenen. Allochtonen halen de pers doorgaans enkel door de problemen die met hen worden geassocieerd: criminaliteit, vandalisme, werkeloosheid, gebruik van sociale voorzieningen, slechte beheersing van het Nederlands, discriminatie etc. Het benadrukken van allochtone herkomst door quotering versterkt de negatieve connotatie en zal opnieuw een negatieve associatie toevoegen aan de lange lijst die er al is.

2007-09 LB september.indd 7

Nu nog gaat de discussie over quotering bij overheidsbanen. Straks gaat het misschien over quotering bij het onderwijs of het toekennen van zetels aan minderheidsgroeperingen in de politiek.* Het is nodig te erkennen dat vele factoren succes bepalen. Nadruk te leggen op één factor miskent de complexiteit en legt de bodem voor misplaatste verwachtingen. De hoogst opgeleiden komen overwegend voort uit gezinnen waarin ouders hoog zijn opgeleid. We kennen de herkomst van Turkse en Marokkaanse migranten. Dus is het irreëel hoge verwachtingen te hebben over het tempo waarin deze groepen zich zodanig emanciperen dat zij ook proportioneel terug te vinden zijn op zware managementfuncties. Dat probleem is overigens niet knellender voor allochtonen dan voor witte achterstandgroepen die we evenmin terugvinden op het hoogste niveau en voor wie evenmin iemand een pleidooi houdt deze achterstand middels quotering te bestrijden. Kwaliteit Wat de arbeidsmarkt betreft zal selectie onder alle omstandigheden moeten plaatsvinden op basis van aantoonbare kwaliteit. In open concurrentie met anderen. Daaraan tornen betekent de loper uitrollen voor massieve onvrede die de polarisatie tussen bevolkingsgroepen in de hand werkt. Die onlustgevoelens beginnen bij autochtone groepen die zich achtergesteld voelen, maar wordt gevoed door personen die weliswaar over de vereiste kwaliteiten beschikken maar niet over de juiste huidskleur. Tot slot ook bij allochtonen die gewoon op grond

van kwaliteit benoemd wensen te worden. Zulk beleid levert uiterst vruchtbare grond voor onvrede. De snelheid waarmee die manifest wordt, is afhankelijk van: a. de schaal waarop bevoorrechting plaatsvindt en b. de snelheid waarmee gebreken van de voorkeurbehandeling duidelijker aan het licht treden. Te besluiten zulke onvrede te negeren, is weliswaar moedig maar kortzichtig. Je hebt minder nodig dan Wilders om daar garen bij te spinnen, maar je hebt méér dan Bos en Balkenende nodig om de ontsnapte geest weer in de fles te krijgen. We belanden dan in een etnisch moeras waar we vandaan zouden moeten blijven.

*

India kent een zeer lange geschiedenis op het gebied van voorkeurbehandeling van minderheden. Al tijdens het Britse koloniale regime werd dat beleid geïnitieerd. Het leidde tot een complex stelsel van “reserved seats” bij de overheid, in het onderwijs en in de politiek. Na tientallen jaren positieve discriminatie zijn de spanningen tussen bevolkingsgroepen verscherpt, de voorrechten niet gelijkelijk verdeeld tussen achtergestelde groepen, is er voortdurend strijd om toegelaten te worden tot de groep met voorkeurbehandeling en zijn vooroordelen over groepen die profiteren van het beleid stevig verankerd. De politieke belangen om deze omvangrijke groepen te bedienen zijn zeer groot. De ‘tijdelijkheid’ van het beleid blijkt een hersenschim.

nws Bezoek onze website! Het laatste nieuws over alle activiteiten van het Centrum voor Lokaal Bestuur vindt u op onze website

www.lokaalbestuur.nl Onze site geeft u informatie over: Bijeenkomsten van het CLB, Adviezen, Publicaties, Dualisme, de organisatie van het CLB, artikelen uit Lokaal Bestuur en ProefLokaal. Ook zijn er links naar andere websites die voor u als lokale of provinciale bestuurder interessant zijn.

Automatisch betalen Als u nog per acceptgiro betaalt, maar het CLB wilt machtigen middels een automatische incasso, stuur ons dan een e-mail ([email protected]) of bel ons even: 020-5512260. Wij sturen u dan een machtigingsformulier toe.

 20-08-2007 15:48:56

‘In het begin las ik alle raadsstukken’

Foto Bert Beelen

en de winnaars

Stijn Verbruggen

Bij de verkiezing van de beste jonge raadsleden, een initiatief van de VNG, Raadslid.nu en Raadsleden-Nieuws, scoorde de PvdA dit jaar opvallend goed. Van de twaalf genomineerden kwamen er maar liefst zeven uit de PvdA. Stijn Verbruggen (Nijmegen) en Mohammed Mohandis (Gouda) drongen door tot de finale, Stijn was de uiteindelijke winnaar. Lokaal Bestuur interviewde beide finalisten.

Margriet Visser medewerker CLB



2007-09 LB september.indd 8

Stijn Verbruggen Jong Raadslid van het Jaar 2007 Stijn is 31, raadslid in Nijmegen en werkt voor de Tweede­Kamerfractie website: www.stijnverbruggen.nl

Gefeliciteerd, je bent Jong Raadslid van het Jaar 2007. Waarom denk je dat jij hebt gewonnen? ‘Ik denk dat het komt door mijn website/weblog. Daar ben ik erg actief mee en dat levert af en toe publiciteit op. Als raadslid ben ik zichtbaar en mensen kunnen mij makkelijk benaderen. Ik merk dat mensen mij weten te vinden als zij een vraag hebben. Vaak zijn het mensen die het al via de formele kanalen hebben geprobeerd. Ik probeer me als politicus echt voor deze mensen in te zetten. Ik los graag hun problemen op, maar omdat er steeds meer reacties binnenkomen, stuur ik vragen buiten mijn eigen portefeuille door naar mijn fractiegenoten. Het is belangrijk dat mensen weten wat er met hun vraag gebeurt, ze moeten niet van het kastje naar de muur gestuurd worden.’ Wat zijn de dingen waar jij je voor inzet? ‘Om aandacht van de media te krijgen moet je de boodschap leuk presenteren, de aandacht voor de inhoud komt dan vanzelf. Afgelopen jaar was bijvoorbeeld een weg in Nijmegen opgebroken en de gemeente had geen goede omleiding voor fietsen aangelegd. Fietsers gingen over het voetpad en kregen om het hoekje een bon van de politie. Als ik daar vragen over stel, is dat niet interessant genoeg voor de media. Daarom heb ik op mijn website een prijsvraag uitgeschreven over de

politiecontrole. Ik heb gevraagd waar de politie die dag beter had kunnen controleren. De mensen met de beste ideeën kregen van mij hun boete terugbetaald. Op deze manier wordt het probleem via een ludieke actie zichtbaar en opgepikt door de media. Daarnaast kan een website ook gebruikt worden om standpunten uitgebreider toe te lichten, aangezien het niet altijd duidelijk is hoe partijen stemmen of waarom ze compromissen sluiten. Je kunt informatie kwijt die niet door de media wordt verspreid.’ Je bent 31, is dat jong in de Nijmeegse politiek? ‘Nijmegen is een studentenstad, er zitten relatief veel jonge mensen in de raad. Als je als enige jongere in een gemeenteraad zit, dan ben je al snel hét aanspreekpunt voor jongerenzaken. Ik hou me niet specifiek met dit onderwerp bezig, maar ik vind het wel leuk om bijvoorbeeld op scholen jongeren te interesseren voor politiek. Politiek is namelijk ook voor jongeren leuk.’ Hoe is het eerste jaar als raadslid bevallen? ‘Voordat ik raadslid werd, was ik al jaren actief bezig met de permanente campagne in de afdeling. Ik was bij veel vergaderingen aanwezig en kreeg op deze manier een goed beeld van het raadswerk. Daarnaast werk ik sinds een paar jaar voor de Tweede-Kamerfractie. Deze ervaring is zeker een voordeel. In het begin las ik alle raadsstukken, alle onderwerpen. Nu blader ik door en lees alleen over mijn eigen onderwerpen en controversiële zaken. Ik heb inmiddels genoeg vertrouwen om zo de informatie

te schiften. Desondanks kost het raadswerk meer dan 20 uur in de week. Sinds half augustus heb ik een nieuwe baan met meer uren, ik ben nu persvoorlichter bij de PvdA-Tweede Kamerfractie. Ik zal mijn tijd nu nog beter moeten indelen.’ Maak je ook minder leuke dingen mee als raadslid? ‘Ik vind het nog steeds moeilijk dat ik als raadslid niet alles kan veranderen wat ik wil. Officieel is de gemeenteraad de baas, wij geven de kaders mee aan het college. Maar de voorbereiding van die raadsbesluiten wordt ‘gewoon’ door ambtenaren, en dus onder de regie van het college gedaan. Het is lastig de juiste weg te vinden om zaken aan te passen en je hebt vaak een enorme informatieachterstand ten opzichte van de wethouders.’ Wat vind je ervan dat er momenteel zoveel interne kritiek is op de PvdA? ‘Het debat is gaande, dus er gebeurt in ieder geval iets. Dat is een goede zaak. In de partij hoor je vrij veel kritiek, maar weinig opbouwend. Sommige mensen proberen hun eigen straatje schoon te vegen terwijl ze zelf medeverantwoordelijk zijn, dat vind ik slecht. We moeten op een gezonde kritische manier naar onszelf kijken, maar niet doorslaan. Ik vind het hoopgevend dat er veel jonge politici zijn: zij hebben zich verenigd in een netwerk. Dat is een grote club jonge mensen die als politici dicht bij de praktijk staan. Jonge politici die elkaar tips geven en steunen. Als we die mentaliteit vasthouden, zal de sfeer in de partij op termijn vanzelf beter worden.’

20-08-2007 15:49:04

‘Het is fout te denken dat het allemaal in het gemeentehuis gebeurt’

naars zijn…

Foto Martin Droog

Mohammed Mohandis

Mohammed Mohandis

2e plaats Jong Raadslid van het Jaar 2007 Mohammed is 22, raadslid in Gouda en studeert Overheidscommunicatie De criteria voor de verkiezing van Jong Raadslid waren: zichtbaar, uniek en benaderbaar zijn. Hoe heb je dat aangepakt? ‘Ik ben het afgelopen jaar heel zichtbaar geweest in de stad en in de (lokale) media. Met name een ludieke actie samen met een jong GroenLinks-raadslid heeft veel publiciteit opgeleverd: we hebben condooms op het stadhuis van Gouda geplakt. Wij vinden dat er condoomautomaten met betaalbare condooms moeten komen op middelbare scholen en in cafés. De PvdA organiseert ongeveer een keer per maand een politiek café, een keer in het kwartaal organiseert de JS Gouda het politiek café over een onderwerp dat jongeren aanspreekt. Ik probeer ook discussies en debatten tussen de verschillende bevolkingsgroepen in Gouda te stimuleren, bijvoorbeeld door tijdens de Ramadan ontmoetingsmaaltijden te organiseren. Iedereen mag hierbij aanschuiven en met elkaar in gesprek gaan. Vaak gaat het dan over onderwerpen die ik erg belangrijk vind: integratie, jongeren, werkgelegenheid en veiligheid. De PvdA Gouda heeft hier veel aandacht voor.’ Is het niet lastig om jongeren bij de politiek te betrekken? ‘Nee hoor, je moet het alleen op de juiste manier doen. Ik heb in Gouda de JS afdeling (Jonge So-

2007-09 LB september.indd 9

cialisten, red.) opgericht, in één jaar waren wij de snelst groeiende afdeling. Wij hebben scholen gezocht en jongeren actief gekregen door te benadrukken dat zij kunnen meepraten over de stad. Je moet ze ervan overtuigen dat politiek cool is, en dat ze echt invloed kunnen hebben.’ Heb je ook voordeel van het feit dat je nog zo jong bent? ‘In Gouda ben ik het jongste raadslid ooit en bovendien het eerste raadslid met een Marokkaanse achtergrond. Ik ken alle jongeren in Gouda en vind het erg belangrijk om direct contact met hen te hebben. Voor velen ben ik het aanspreekpunt, maar ik kan ze natuurlijk niet allemaal zelf helpen. De meesten verwijs ik door, maar iedereen die ik kan helpen zal ik ook helpen. Dat is de luxe van zo’n grote fractie, je kunt heel diep op een aantal onderwerpen ingaan en veel buiten de raad organiseren. Maar in een fractie heb je altijd verschillende typen raadsleden nodig. Natuurlijk lees ik alle stukken, maar ik ga geen komma’s verschuiven. Voor je het weet ga je ambtelijk meepraten en denken, ik vul liever nota’s aan met zaken die ontbreken.’ Welke minder leuke dingen maak je mee als raadslid? ‘In Gouda is een nieuwe manier van vergaderen geïntroduceerd. De bedoeling is burgers meer betrekken bij de politiek, maar ik denk dat burgers niet vaker naar een raadsvergadering komen alleen omdat de manier van vergaderen is veranderd. Het ligt veel meer aan de raadsleden zelf, wij moeten de burgers bij ons werk betrekken.’

Op welke manier kan de burger dan wel bereikt worden? ‘Wij moeten in gewone mensentaal uitleggen wat we doen. Een grote valkuil voor raadsleden is dat ze denken dat het allemaal in het gemeentehuis gebeurt. Dat is niet zo. Je moet de informatie van buiten meenemen de raadzaal in. De burgers moeten begrijpen waarom er compromissen gesloten worden en welke beslissingen er worden genomen. We moeten terugkoppelen naar de burger en goed controleren of genomen besluiten ook werkelijk worden uitgevoerd.’ Er moet veel veranderen in de PvdA, zegt de commissie-Vreeman. Wat vind jij van de situatie? ‘We zijn de feeling met onze achterban kwijt. De arbeiders zijn bij de PvdA weggelopen. We moeten onze ideologie meer uitdragen en onze principes en waarden koesteren. Met name op landelijk niveau. Daar hebben we mensen nodig die het PvdA-verhaal kunnen uitdragen. De PvdA is nu net de Titanic met hele kleine gaatjes erin. De Tweede Kamerleden, de eerste klas, zitten hoog en droog bovenop het schip, de lokale PvdA’ers zitten onderin het schip bij de gaatjes. Wij geven wel naar

boven door dat er gaatjes zijn en dat we dreigen te zinken, maar die boodschap komt niet aan. Wij, de lokalen, zinken als eerste en pas daarna de eerste klas. Als zij het doorhebben, is het al te laat. We hebben veel lokaal talent binnen de PvdA, zij staan dicht bij de mensen en daar moeten wij gebruik van maken.’

Stijn en Mohammed houden vanaf volgende maand een dagboek bij voor Lokaal Bestuur.

Netwerk Jonge Politici Op 27 en 28 oktober houdt het netwerk een bijeenkomst in Gouda. ­Mohammed is onze gastheer en zal voor een leuk programma zorgen. Nadere informatie volgt binnenkort.

nws Cursus ­financiën Het CLB geeft op woensdagavond 26 september van 19.00 tot 22.00 uur een cursus financiën voor raadsleden die hier meer over willen weten, die op dit gebied woordvoerder zijn, of die hun kennis willen opfrissen. In de cursus gaat het om inzicht in de financiële huishouding van de gemeente maar ook, en vooral, over hoe je met de begroting je PvdA-idealen kunt bereiken. Niet door als een accountant de cijfers te controleren maar door als politicus politieke sturing te geven aan de begroting. U kunt zich nog aanmelden voor een cursus financiën in Weert, hotel Golden Tulip, Driesveldlaan 99 (tegenover NS-station Weert). Aanmelden kan via de telefonische reserveerlijn van de PvdA: 020-55 12 295. Het reserveringsnummer voor de training in Weert is: 5528. Houd ook uw relatienummer en postcode bij de hand. De cursussen in Zwolle en Leiden zijn reeds volgeboekt, maar bij voldoende belangstelling kunnen wij een tweede avond organiseren. Meer informatie: Vera Bos, 020-5512261/ 06-4124948, [email protected]

Zet de datum alvast in je agenda !

 20-08-2007 15:49:12

2de kmr

SPOOKRAADSLEDEN Nog een paar dagen en het zomerreces van de Tweede Kamer zit er weer op. Vlak voor de Kamer de deur op slot deed, waren er nog een paar onderwerpen aan de orde die interessant zijn voor gemeenten.

Foto Serge Ligtenberg

TON LANGENHUYZEN is beleids­ medewerker van de Tweede Kamer­fractie van de PvdA. Heeft u een vraag aan hem of wilt u reageren? Stuur dan een e-mail naar [email protected] of bel 070-3182792

In mei stelde Pierre Heijnen vragen aan de minister van BZK over zogenaamde spookraadsleden. De vragen zijn intussen beantwoord. Aanleiding voor de vragen was een motie die in de gemeenteraad van Leiderdorp was aangenomen. In die motie werd de minister opgeroepen om de wet aan te passen om op te kunnen treden tegen volksvertegenwoordigers die hun verantwoordelijkheden niet oppakken en veelvuldig bij vergaderingen afwezig zijn: de genoemde ‘spookraadsleden’. In Leiderdorp komt een SP raadslid, dat na de gemeenteraadsverkiezingen door zijn partij werd geroyeerd, niet opdagen bij gemeenteraadsvergaderingen. Hoewel het betreffende raadslid erkent dat hij niet functioneert, wenst hij ook niet zijn zetel op te geven. Het gevolg is dat Leiderdorp feitelijk niet 21 maar 20 raadsleden telt. Heijnen wilde van minister Ter Horst weten hoe zij omgaat met het verzoek van

de gemeenteraad van Leiderdorp om de wet zo te veranderen dat tegen dergelijke spookraadsleden kan worden opgetreden. Het antwoord van de minister was weliswaar begripvol, maar geeft geen zicht op verbetering van de situatie. Naar de mening van de minister gaat alleen de kiezer over het al dan niet functioneren van een raadslid. Zij vond het niet passend om een oordeel te vellen over het functioneren van een gemeenteraadslid. Uit de antwoorden van de minister blijkt dat zij de omvang van de problematiek niet kent. De vraag van Heijnen over het aantal plichtsverzakende volksvertegenwoordigers en de daarmee gepaard gaande kosten, kon de minister niet beantwoorden. De minister wees er wel op dat de gemeenteraad op grond van artikel 4 van het Rechtspositiebesluit raads- en commissieleden bij verordening kan bepalen dat 20% van de vergoeding voor de werkzaamheden wordt uitgekeerd op basis van het aantal bijgewoonde vergaderingen. De minister zelf lijkt niet van plan te zijn om iets aan het fenomeen spookraadsleden te doen. Pierre Heijnen is van mening dat zelfs een beperkt aantal plichtsverzakende raadsleden het vertrouwen in de lokale democratie ondermijnt en daarmee een smet werpt op de overgrote meerderheid van hardwerkende gemeenteraadsleden. Hij legt zich dan ook niet bij de situatie en de antwoorden van de minister neer. Om meer inzicht te krijgen in de omvang van de problematiek zou Heijnen

graag door lokale bestuurders geïnformeerd willen worden over spookraadsleden of andere plichtsverzakende volksvertegenwoordigers. U kunt hem mailen op [email protected] Kwijtschelding gemeentelijke heffingen Mei Li Vos stelde de staatssecretarissen van Financiën, van Economische Zaken en van Sociale Zaken en Werkgelegenheid schriftelijke vragen over de kwijtschelding van gemeentelijke heffingen voor starters met een minimuminkomen. Het probleem dat zij aan de orde stelde was dat particulieren – afhankelijk van hun inkomen, vermogen en gezinsomstandigheden – wel recht kunnen hebben op kwijtschelding van gemeenteheffingen terwijl (startende) ondernemers dat niet kunnen. Die ondernemers moeten, hoewel hun financiële omstandigheden vaak niet beter zijn dan die van particulieren die wel vrijstelling krijgen, wel gemeentelijke- en waterschapsbelastingen betalen. De staatssecretarissen realiseren zich dat (startende) ondernemers met geen of weinig inkomen uit onderneming het moeilijk kunnen hebben met het betalen van gemeentelijke heffingen. Zij vinden het ook redelijk dat die ondernemers in aanmerking zouden moeten kunnen komen voor kwijtschelding. De bewindspersonen zijn, als reactie op een vraag van Vos, bereid om overleg met de VNG te openen. Zij zullen dit overleg overlaten aan hun

collega’s de minister van Verkeer en Waterstaat en de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Die gaan immers over de heffingen van decentrale overheden. Uiteraard zal dan ook worden bekeken wat de genoemde kwijtschelding voor gevolgen voor gemeenten heeft. Feesten en pornografie Khadija Arib en Jeroen Dijsselbloem vroegen de minister van Justitie wat hij vond van ‘urban feesten’ met als onderdeel een pornografische show. De minister beschikte niet over informatie dat dergelijke evenementen ‘gewoon’ zouden worden. Hij wees de vragenstellers er op dat dergelijke evenementen onder de verantwoordelijkheid van de gemeenten vallen. Op grond van de Gemeentewet (artikel 151a) kunnen gemeenten regels stellen ten aanzien van seksinrichtingen. Daarnaast kunnen feesten die gehouden worden in horecagelegenheden en die niet behoren tot de normale bedrijfsvoering worden beschouwd als evenement. De burgemeester kan aan het houden van een evenement voorwaarden verbinden. Een vergunning kan onder andere worden geweigerd in het belang van de openbare orde of de zedelijkheid of gezondheid. Maar vaak worden er geen vergunningen aangevraagd voor de door Arib en Dijsselbloem genoemde evenementen. Ook in dat geval verwijst de minister naar de gemeenten die moeten ingrijpen.

afgvrdgd LUISTER NAAR LEYLA! Wat houdt de PvdA’ers in de Eerste en Tweede Kamer en in het Europees Parlement bezig? Zij komen hier beurtelings aan het woord. Dit keer Europarlementariër Emine Bozkurt. Zij is 40 jaar en werd geboren in Zaandam.

Foto Serge Ligtenberg

10 2007-09 LB september.indd 10

Minister Vogelaar deed haar naam onlangs eer aan en gooide de knuppel in het hoenderhok. De Nederlandse samenleving zal op den duur ook gebaseerd zijn op elementen van de cultuur van moslims, zo liet zij weten. Op den duur? Ik denk dat het nu al het geval is. Moslims vormen al jaren een deel van de Nederlandse samenleving en nog veel langer van de Europese samenleving. Vergeet niet dat Nederland ooit het grootste moslimland ter wereld was. Pardon? Indonesië was ooit deel van ons Koninkrijk en ik meen dat we daar met name profijt van hebben getrokken, onze cultuur is er tenminste niet aan ten onder gegaan. Tenzij je aller-

gisch bent voor rijsttafels. Daarnaast leven er al eeuwen grote groepen moslims in bijvoorbeeld Bosnië, Griekenland en Spanje. In dat laatste land zijn de helft van de moslims geen (kinderen van) immigranten, maar moslims die daar al wonen sinds vóór de tijd van Columbus. Moslims zijn dus niet de vreemde eend in de Europese of Nederlandse bijt zoals Wilders ze graag afschildert. Maar geldt dat ook voor hun cultuur? Zijn onze Nederlandse waarden, zoals de waarde van het leven, waarde van bezit, waarde van gehoorzaamheid aan de wet, de waarde van vrijheid van denken ook de waarden van moslims? Ik zal u verklappen, dat is een strikvraag. Want deze waarden zijn wat moslims ‘de universele waarden van de islam’ noemen. De cultuurclash die sommigen voorspellen hoeft dus helemaal niet plaats te vinden. De grote meerderheid van moslims vindt niet dat homo´s van flats af moeten worden gegooid of dat vrouwen maar thuis moeten blijven zitten. Moslims houden zich aan de islam, maar datzelfde geloof stelt dat zij zich ook hebben te houden aan de wetten en regels van het land waar zij zich bevinden, ook als dat land geen moslimwetgeving kent.

Vogelaar is dus nog te voorzichtig als ze stelt dat ‘de cultuur’ van moslims op den duur een fundament van de Nederlandse samenleving kan zijn. We moeten er nú al aan werken om gedeelde waarden en normen aan het licht te brengen zodat moslims en niet-moslims gezamenlijk verantwoordelijkheid voelen als burgers van Nederland en Europa. Als Europarlementariër doe ik dat bijvoorbeeld door mét moslims, in plaats van alleen óver moslims te praten. Recentelijk bezocht ik als vice-voorzitter van een commissie van sociaal-democraten voor Integratie en Diversiteit Nederlandse moslims om te spreken over problemen, maar vooral ook over oplossingen. Ik zou willen dat heel Nederland mee kon komen naar zo’n bijeenkomst. Om te zien dat gesluierd niet per se niet geïntegreerd betekent. Om te luisteren naar Leyla uit Limburg. Die verontwaardigd en met een Limburgs accent vertelt dat zij haar Nederlandse niet-moslim vrienden vroeg wat die zouden doen als er oorlog uitbreekt tussen Nederland en een ander Europees land. ‘Emigreren’, was het antwoord. Zo niet Leyla. ‘Ik neem mijn geweer op voor mijn vaderland!’ Zo, meneer Wilders, steek dat maar in uw zak. Een samenleving is niet alleen

gebaseerd op een geloof of een cultuur. Een samenleving is gebaseerd op mensen. Mensen als Leyla die, moslim of geen moslim, verantwoordelijkheid nemen voor hun land.

20-08-2007 15:49:15

eu-lkl

Samenwerking aan de grens De kans is groot dat uw gemeente of provincie internationale contacten onderhoudt. Dat kunnen vriendschappelijke contacten met zustergemeenten waar ook ter wereld zijn. Maar soms zal de band minder vrijblijvend zijn, omdat er een echte noodzaak is om samen te werken.

dr. Rob de Rooij is politicoloog en Europadeskundige. Heeft u een vraag of opmerking? Mail hem dan: [email protected]

Dit laatste is vaak het geval bij gemeenten en provincies die direct aan de landsgrens met België of Duitsland liggen. Bestuurders in die grensregio’s hebben mij uitgelegd dat zij bijvoorbeeld te maken kregen met Duitse ambulances die bij de hulpverlening op Nederlands grondgebied terechtkwamen, maar waarvan het personeel volgens Nederlands recht onvoldoende was opgeleid om hulp te verlenen. Ook is het voorgekomen dat zo’n ambulance een aanrijding veroorzaakte op Nederlands grondgebied, waarbij niet duidelijk was hoe een en ander verzekeringstechnisch moest worden afgehandeld. Een ander voorbeeld is de Nieuwstraat in Kerkrade die gescheiden wordt door de landsgrenzen (wellicht kent u die straat van de sfeerreportages op televisie rondom voetbalwedstrijden tussen Nederland en Duitsland). Aan de Duitse kant van de straat was het dragen van een helm verplicht, terwijl dit aan de Nederlandse kant niet zo was. De oplossingen van de nationale overheden en de Europese Unie voor deze en andere grensproblemen bleven uit. Daarom had de gemeente Kerkrade precies op de grens het European Business Center opgericht, om een reactie van de nationale en Europese wetgevers uit te lokken. De gemeente hoopte zo uiteindelijk antwoord te krijgen op vragen als: van wie betrek je water en

elektriciteit; hoe bel je in het gebouw naar elkaar en tegen welk tarief; en hoe zit het met de bouwvergunningen en arbeidscontracten? Om dit soort vragen in de toekomst voor te zijn is door verschillende lokale bestuurders gepleit voor een grenslandtoets op alle aanstaande Nederlandse wetgeving. Die toets zou tijdens de parlementaire behandeling van de wet duidelijk moeten maken of een wet al dan niet tot verwarrende situaties in de grensregio’s leidt. De genoemde voorbeelden duiden op een noodzaak tot samenwerking met overheden aan de andere kant van de grens. Naast die noodzaak kan er ook op meer vrijblijvende basis worden samengewerkt. Deze samenwerking kan grote kansen bieden voor lokale bestuurders en de burgers die zij vertegenwoordigen. Zo heeft de Europese Unie miljoenen euro’s subsidie beschikbaar gesteld uit het programma Interreg. Dit programma subsidieert initiatieven van regio’s die met elkaar een vorm van grensoverschrijdende samenwerking aangaan. Veel Nederlandse gemeenten en provincies hebben hier al van geprofiteerd, bijvoorbeeld bij de aanleg van toeristische routes en grensoverschrijdende bedrijventerreinen of bij uitwisselingen in het onderwijs en de sport. Een voordeel is dat grensover-

schrijdende samenwerking juridisch steeds makkelijker is geworden. In 1991 heeft Nederland verdragen met België en Duitsland gesloten om lokale samenwerking makkelijker te maken. Verder zijn in 1993 de binnengrenzen in de Europese Unie formeel opgeheven. Al voor 1991 zijn er door overheden aan weerszijden van de grens diverse ‘Euregio’s’ opgericht om allerlei praktische zaken in grensregio’s te coördineren. Toch moeten ook de beperkingen van deze samenwerking niet worden onderschat. In de praktijk blijken culturele en taalkundige problemen de slagingskans van grensprojecten van burgers en bestuurders te verkleinen. Ook blijken constructies als de ‘Euregio’ een handig middel, maar als het er echt op aankomt heeft ‘Den Haag’ het voor het zeggen, hoe sympathiek sommige vormen van grensoverschrijdende samenwerking ook mogen zijn. Daarom is het voor u als lokale bestuurder van de PvdA van belang een oog schuin op Den Haag te houden, als u vergaande afspraken wil maken met partners aan de andere kant van de grens.

MENSEN IN BEWEGING

(Advertentie)

De volgende stap na uw bestuurdersfunctie! Na een bestuurlijke functie te hebben bekleed, is het voor een bestuurder niet gemakkelijk om een passende nieuwe functie te vinden. P&O Services Groep (PSG) biedt voormalige bestuurders een specifiek begeleidingstraject met als doel het vinden van een geschikte baan. Wij ontwerpen het begeleidingstraject volgens een aantal basiselementen. Deze zijn: Development Center, Persoonlijk Ontwikkelingsplan, Leergang Bestuurders en Intervisie. Iedere bestuurder kiest in samenspraak met de persoonlijke loopbaancoach een eigen op maat samengesteld pakket. Het begeleidingstraject kan vanuit outplacement of vanuit de overstapconstructie van PSG worden gevolgd. In geval van outplacement behoudt de bestuurder een ww- of appa-uitkering. De overstapconstructie gaat verder. In dat geval ziet de bestuurder af van de uitkering en treedt in dienst bij PSG. De arbeidsvoorwaarden blijven gelijkwaardig aan het huidige arbeidsvoorwaardenpakket. Deze constructie levert op korte termijn een structurele oplossing voor zowel de bestuurder als zijn voormalig werkgever. De bestuurder vergroot de kansen op de arbeidsmarkt en de voormalig werkgever beperkt de uitkeringskosten. PSG is dé mobiliteitspartner binnen de overheid die ook is aangesloten bij het ABP. Wilt u meer weten over onze mogelijkheden in uw specifieke situatie? Neem dan vrijblijvend contact op met de heer M.H.M. van Baaijen (06 - 53424762), of de heer A. Anthonissen (06 - 51073692).

www.poser.nl 073-5039320

Den Haag Plein 17

Meppel Schoolstraat 7a

Tilburg Reitseplein 2

Wageningen Agro Business Park 65

Hedel Kronenburgpark 2

11 2007-09 LB september.indd 11

20-08-2007 15:49:17

100 jaar sociaalgemeente

Foto Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis

Raads- en Statenleden van de SDAP bijeen in Zwolle in 1927. Er waren toen ook al vrouwelijke volksvertegenwoordigers, maar zo te zien hadden ze geen tijd om naar de vergadering te komen.

De sociaal-democratische gemeentepolitiek is een eeuw oud en nog altijd springlevend. In deze jaargang blikt Lokaal Bestuur elk nummer terug op deze rijke geschiedenis. Eind juni werd op het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) in Amsterdam een bijeenkomst gehouden, waarvoor het CLB alle raadsleden, wethouders en burgemeesters had uitgenodigd. Sprekers waren dr. Gilles Borrie, historicus en oud-burgemeester van Eindhoven en drs. Ed van Thijn, onder meer oud-burgemeester van Amsterdam en minister van Binnenlandse Zaken. Op deze pagina’s drukken wij hun inleidingen af. Om te beginnen die van Borrie.

GILLES BORRIE historicus en oud-burgemeester van Eindhoven

12

2007-09 LB september.indd 12

Toen de SDAP in 1894 werd opgericht bleek al spoedig, dat zij van plan was in de gemeenteraden een actieve rol te gaan spelen. Opgericht om parlementaire actie te voeren waren de verkiezingen voor de gemeenteraden een prachtige kans voor de jonge partij om zich te presenteren en een zo groot mogelijke invloed te verkrijgen in de gemeenteraden teneinde haar idealen te verwezenlijken. Twee figuren hebben aan de basis gestaan van de oprichting en ontwikkeling van de sociaal-democratische gemeentepolitiek: Pieter Lodewijk Tak (1848-1907) en Florentinus Marinus Wibaut (1859-1936). Onder invloed van de Fabian Society in Engeland ontstond het idee, dat de gemeentelijke overheid een belangrijke bijdrage kon leveren aan de totstandkoming van collectieve voorzieningen, terwijl men hier in eigen land aanhaakte bij het optreden van de vooruitstrevende radikaal-liberalen in de Amsterdamse gemeenteraad. Onder leiding van Tak en Wibaut wordt in korte tijd een apparaat in het leven geroepen, dat jaren lang het fundament zou vormen van de socialistische gemeentepolitiek. Zo werd in 1899 het eerste gemeenteprogram geformuleerd, een principieel en programmatisch beleid op het terrein van de gemeenten. Twee jaar later werd de Vereeniging van Sociaal-democratische Gemeenteraadsleden opgericht, met een informatiebureau dat adviezen geeft aan raadsleden en in 1907 verscheen tenslotte het maandblad De Gemeente, de voorloper van Lokaal Bestuur. Eén geluid Het waren deze activiteiten waarmede de vormgeving en ontwikkeling van de socialistische gemeentepolitiek sterk werden

gestimuleerd. Werden er bij de eerste gemeenteraadsverkiezingen waaraan de SDAP deelnam 11 raadsleden gekozen, in 1907 waren dit er 100, en telde het blad De Gemeente 325 abonnees. Mede door het geprogrammeerde en goed georganiseerde optreden kon de SDAP in de verschillende gemeenteraden éénzelfde geluid laten horen en deed het partijpolitieke element voor het eerst op een fundamentele wijze zijn intrede in de gemeenteraden. Hiermede ontwikkelden de sociaal-democratische gemeenteraadsleden een kracht in de gemeentepolitiek, die in grote mate zou bijdragen tot het succes dat de SDAP op dit terrein van haar activiteiten heeft gehad. Ook bij de andere politieke partijen zien wij in de loop der jaren een toenemende belangstelling voor de gemeentepolitiek. In het bijzonder tussen de beide wereldoorlogen neemt de politieke belangstelling voor het gemeentewezen toe en treedt ook de maatschappelijke benadering naar voren, waarbij de gemeenten steeds meer werden gezien als een instrument ter regulering van het sociaal-economische en culturele leven. Niet verwonderlijk is dat tijdens het interbellum (tijd tussen de wereldoorlogen) de gemeentepolitiek van de SDAP vaak groter aanzien kreeg dan haar optreden in de landspolitiek, hoewel het feit dat zij hier oppositiepartij was natuurlijk ook een rol heeft gespeeld. Opvallend is dat politici van aanzien in de SDAP een belangrijke rol speelden in de gemeentepolitiek, hoewel zij uiteraard ook deel uitmaakten van de volksvertegenwoordiging. Was dit zo in de beginjaren van de partij, in de jaren twintig en dertig is dit ook het geval: denk aan figuren als De

Miranda, Drees, Albarda, Boekman, Reinalda e.a. Het gemeentelijk arbeidsterrein zal het terrein blijken te zijn, waarop de SDAP het best geslaagd genoemd kan worden. Het succes van de SDAP is voor een niet gering deel het succes van de SDAP op het terrein van de gemeentepolitiek. De Grote Inzet In de jaren na de Tweede Wereldoorlog worden de sociaal-democratische prestaties in de gemeenten voortgezet, voortbouwend op de succesrijke vooroorlogse bestuurservaring. In het eerste gemeenteprogramma van de Partij van de Arbeid, getiteld: ‘De Grote Inzet’, stonden een tweetal doeleinden centraal: de opbouw van de verwoeste steden en dorpen en een grondige verandering in de geesten van de mensen door het streven naar gemeenschapszin. Het was met name Joris in ’t Veld die zijn stempel had gedrukt op het program en in 1946 als minister van wederopbouw en volkshuisvesting op nationaal terrein, maar ook in samenhang met de gemeenten, verantwoordelijkheid droeg voor nieuwe vormen van woningbouw en ruimtelijke ordening. De woningbouw kreeg in de partij wederom bijzondere aandacht zoals het in de beginjaren van Wibaut en De Miranda het geval was geweest. Een figuur als Jan Schaefer in Amsterdam doet aan deze figuren herinneren. Het Binnenhof en daarbuiten Het is echter niet de opzet van mijn korte introductie, op deze jaren nader in te gaan. Ik wil mij ter afronding richten op de laatste decennia en uw aandacht vragen voor de periode van de jaren tachtig en negentig. Waren de jaren tachtig voor de sociaal-democratie nog een bloeiperiode op het terrein van de gemeentepolitiek,

20-08-2007 15:49:18

aal-democratische tepolitiek daarna zien wij ‘een vlucht van de partij in de nationale regering, in casu de paarse coalitie, gedreven door de oude maar onuitroeibare illusie dat de ‘echte politiek’ alleen maar op het Binnenhof valt te bedrijven’, aldus partijprominent Joop van den Berg, die deel uitmaakte van de Eerste Kamer, directievoorzitter was van de VNG en directeur van de WBS, in de Negende Wibautlezing in 2004. En Van den Berg vervolgde: ‘Is het u ooit opgevallen hoe weinig van de genoemde … wethouders en gedeputeerden zijn doorgedrongen tot de volksvertegenwoordiging in Den Haag, laat staan tot het ministerschap of het staatssecretariaat? Dat alles, hoewel historisch vaststaat dat de kracht van de sociaal-democratie … staat of valt met haar positie in het gemeentebestuur?’ Kort samengevat: de PvdA investeerde te weinig in het lokale bestuur - de aandacht ging te veel uit naar de Haagse politiek - de lokale bestuurders werden ‘slonzig’ behandeld; woorden gesproken in de Wibautlezing. Progressief geluid Maar dit wat sombere verhaal laat zich het afgelopen jaar herzien. In de huidige Kamerfractie van de PvdA hebben twee oud-wethouders uit een grote gemeente zitting in het kabinet o.a. een minister van Binnenlandse Zaken en een staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, die een krachtig progressief geluid doen verwachten. Het is mijns inziens terecht dat op een bijeenkomst als vanmiddag, waar het tijdschrift De Gemeente en Wibaut en Tak centraal staat, een lans wordt gebroken voor de grote betekenis van de sociaaldemocratische gemeentepolitiek. Aan het Centrum voor Lokaal Bestuur van de WBS en de redactie van het tijdschrift Lokaal Bestuur, de opvolger van het 100 jaar geleden opgerichte tijdschrift De Gemeente, zal het niet liggen dat de gemeenten in de komende jaren de volle aandacht zullen krijgen – óók in de landspolitiek. Zou het zijn aan te bevelen dat ministers en staatssecretarissen ook eens wat uitvoeriger gaan praten met gemeentebestuurders in het land en niet alléén met de VNG? Mag natuurlijk best wat minder zijn dan 100 dagen…à propos! Wat misschien ook van betekenis is - nu wij hier toch in het gebouw van het IISG zijn: voor politici is het belangrijk eens een bezoek te brengen aan dit instituut en wat meer kennis op te doen van de geschiedenis van de sociaal-democratie. René Cuperus van de WBS vertelde laatst het verhaal over een lid van de Tweede Kamerfractie van de PvdA dat in de veronderstelling verkeerde, dat P.J. Troelstra een hoestdrankmerk was! Ik ben bijzonder verheugd dat Ed van Thijn zich bereid heeft verklaard vanmiddag over de sociaaldemocratische gemeentepolitiek het woord te voeren. Een man van de gemeente, vele jaren ervaring in de volksvertegenwoordiging, kennis van zaken met betrekking tot de politiek en de PvdA in het bijzonder. Hij zal spreken over: ‘Ups en downs in de sociaal-democratische gemeentepolitiek’.

2007-09 LB september.indd 13

EEN BAKERMAT VOOR SOCIALE STABILITEIT Wibaut, De Miranda, Den Uyl, Schaefer. De geschiedenis van de lokale sociaal-democratie telt vele Amsterdamse kop­stukken. Zij geloofden in de maakbaarheid van de samenleving en zetten zich in voor verbetering van de leefomstandigheden van gewone mensen. Ed van Thijn, zelf sinds de jaren zestig ook actief als volksvertegenwoordiger en bestuurder in Amsterdam, volgt de rode draad in 100 jaar sociaal-democratische gemeentepolitiek. Ed van Thijn Oud-PvdA-fractievoorzitter en burgemeester van Amsterdam, voormalig minister van Binnenlandse Zaken

Mij is gevraagd een verhaal te houden over de ups en downs in 100 jaar sociaal-democratische gemeentepolitiek. Ik zal mij daarbij vooral richten op wat zich in de vorige eeuw heeft afgespeeld in Amsterdam. Daar gebeurde het in eerste instantie en daar liggen ook mijn eigen ervaringen met dit thema. Zelfs in het boek van P.F. Maas over de geschiedenis van de sociaal-democratische gemeentepolitiek in katholiek Nijmegen wordt hoofdstukken lang aan Amsterdam gerefereerd. Pieter Lodewijk Tak en Florentinus Wibaut, de grondleggers van de sociaal-democratische gemeentepolitiek, waren Amsterdammers. Wat de sociaal-democratie voor Amsterdam heeft betekend, is in kaart gebracht in het onlangs verschenen indrukwekkende vierde deel van de Geschiedenis van Amsterdam van Piet de Rooij e.a., dat handelt over de twintigste eeuw. I. De pioniers De SDAP-pioniers waren visionaire mensen. De SDAP was van huis uit geen bestuurspartij. Zij had een grote afkeer van de macht in de kapitalistische maatschappij - Troelstra werd in 1914 nog door het Zwolse congres teruggefloten toen hij was uitgenodigd deel te nemen aan een ‘burgerlijk’ kabinet (nota bene het kabinetBos). Ook t.a.v. de gemeentepolitiek gold die terughoudendheid. Aan de verkiezing van de eerste SDAP-wethouder in Amsterdam ging een vergadering in Plancius vooraf: uiteindelijk werd met grote meerderheid een resolutie aangenomen waarin stond dat als een vijfde wethouder de zorg voor de volkshuisvesting zou kunnen krijgen ‘het belang van de sociaal-democratische gemeentepolitiek (eist) dat deze benoeming zal worden aanvaard.’ Amsterdam was overigens niet de eerste stad waar de SDAP een wethouderszetel accepteerde: in 1912 was Duys al in Zaandam aangetreden. Op het gebied van de volkshuisvesting lag terrein braak, was de nood het hoogst en konden op

gemeentelijk niveau de belangen van de arbeidersklasse het beste worden gediend. Tak gaf aan dat de gemeenteraad niet alleen gebruikt moest worden als forum voor propaganda maar ook als de plaats waar concrete hervormingen en verbeteringen voor de arbeiders gerealiseerd zouden kunnen worden. En zo geschiedde. Bouwen, wonen, betaalbaar, maar ook met kwaliteit (Berlage!), in een leefbaar klimaat en stedenbouwkundig verantwoord. Dat alles kreeg een plaats in het Algemeen Uitbreidings Plan van 1934. Maakbaarheid was de drijfveer en voornaamste bijdrage van de sociaal-democratie. En een rode draad in geschiedenis van de beweging, van Wibaut en De Miranda tot Den Uyl en Schaefer (‘In gelul kun je niet wonen’). De eerste socialistische bestuurders kropen door een klein gaatje, omringd door wantrouwen en weerstand, ook bij de eigen achterban (‘Ik zou ze wel van hun stoel willen trappen’, heeft Troelstra eens gezegd over de wethouders). Zij herkenden het gemeentelijk niveau als een pioniersterrein voor sociaaldemocratische politiek, zonder dat ze de illusie hadden dat op lokaal niveau de klassenstrijd zou kunnen worden gewonnen. Zij zagen het gemeentelijk voorzieningenniveau als een hefboom (stoffelijk, geestelijk, cultureel) voor de grote massa der werkers van de arbeidersklasse. Later zou E. Boekman vooral die laatste dimensie invullen: Kunst en Volk moeten elkaar vinden. Of, zoals de eerder genoemde Maas in zijn boek over Nijmegen schreef: de SDAP drong via de gemeentepolitiek als door een sluis de samenleving binnen en vergroeide ermee. Met wat Den Uyl later zou noemen de kleine stappen van democratische politiek. Zij waren een eerste versie van ‘het zondig ras der reformisten’ alhoewel - en dat is opmerkelijk - Wibaut één van de meest geharnaste marxisten was. Ik zou de rest van mijn verhaal kunnen besteden aan de ups uit die periode, ook op terrein van levensmiddelenvoorziening en de werkloosheidsbestrijding - het plan van De Miranda. Maar ik wil vooral ook niet voorbijgaan aan enkele vooroorlogse downs, ook zo kenmerkend voor onze beweging. Ik noem ze hier even puntsgewijs • Het aardappeloproer van 1917 als gevolg van slechte voedselsituatie (tien doden en 113 gewonden). • Het conflict binnen de partij over de verlaging van ambtenarensalarissen, opgelegd door Colijn in 1932. De partijlijn was: voorstemmen, maar drie fractieleden, waaronder George van den Bergh (vermaard als staatsrechtgeleerde) stemden tegen. Zij moesten aftreden. Recall zou dat later

heten. Dat was de aanleiding tot Bongers boek Problemen der Democratie waarin hij voluit het grondbeginsel van de representatieve democratie verdedigde, zonder last of ruggespraak. ‘De democratie zal selectionistisch zijn of niet’. • De verkiezingsnederlaag in 1927 die, door toedoen nota bene van Romme, leidde tot een college zonder SDAP (men had ‘genoeg van arrogantie’). De ‘weggejaagden’ noemden zij zichzelf, al hadden ze in feite hun hand overspeeld. Het martelaarschap is ook ons niet vreemd. • Problemen met het Jordaanoproer dat zich uitbreidde tot alle arbeiderswijken (juli 1934) en keihard optreden van leger en politie (met zes doden en vele gewonden). De SDAP bevond zich bij dit grootschalige politieoptreden tussen wal en schip. Dat zou nog vaak gebeuren. • De antisemitische hetze tegen De Miranda in De Telegraaf n.a.v. de zogeheten erfpachtkwestiein 1939 (zie het artikel van G. Borrie in Lokaal Bestuur van juni jl.), de lakse houding van de burgemeester, en uiteindelijk de eigen partij die hem niet toestond zichzelf via Pro Domo te verdedigen (het is dat ik dat verhaal pas jaren later hoorde…). Echt een schandvlek in onze partijgeschiedenis. • Datzelfde geldt voor het grote stilzwijgen op het moment dat joodse raadsleden werden ontslagen (Boekman had toen al zelfmoord gepleegd – totaal geen medeleven van collega’s). II. Na de oorlog Na de Tweede Wereldoorlog trad een nieuwe generatie aan van stevige, maar wat minder kleurrijke bestuurders. Na Franke kwam al snel Ab de Roos, nota bene een van de eerste secretarissen van de Vereniging van Sociaal-Democratische Gemeenteraadsleden en het bijbehorend informatiebureau. Hij zette het onderwijs op de agenda (Van der Leeuw werd minister). Maar de volkshuisvesting bleef eerste speerpunt: Van der Velde, van ’t Hull gaven verdere invulling aan het legendarische Algemeen Uitbreidings Plan. Amsterdam werd het Mekka van de stedenbouw. Al snel publiceerde Den Uyl c.s. als fractievoorzitter Mens en Stad, waarin grootse plannen werden ontwikkeld, in het bijzonder op het gebied van de stedebouw. De analyse is interessant: De samenleving atomiseert, waardoor de massamens ontstaat. Die moet weer tot gemeenschapszin worden gebracht. Eerste vereiste is goede huisvesting. Dus opheffing van de woningnood en bouwen, bouwen, bouwen. Alles moet daarvoor wijken. Ook de wijken zelf. Nodig zijn saneringsplannen: hele stadsdelen zullen

13

20-08-2007 15:49:18

100 jaar sociaal-democrat gemeentepolitiek EEN BAKERMAT VOOR SOCIALE STABILITEIT (vervolg) moeten verdwijnen om plaats te maken voor woningen en openbare gebouwen die voldoen aan de eisen van deze tijd. Dit was de generatie van de machtige dienst Publieke Werken, een staat in de stad. Suburbanisatie - gebundelde deconcentratie - als antwoord op de motorisering was kenmerkend. Het betekende de bouw van satellietsteden. Opmerkelijk is een stille wenk in Mens en Stad, tussen de regels door: kijk uit voor wijkseparatie! De vraag of de PvdA moest meebesturen was geen issue meer. De PvdA was het bestuur, ze werd een echte bestuurderspartij. Wat ik aantrof in 1962, toen ik in de fractie De Roos (als raadslid) opvolgde, was een topzware fractie van zeventien gezeten burgers. Met een directeur van een woningbouwvereniging, een districtbestuurder van het NVV, een notaris, een registeraccountant, een huisarts, de directeur van Humanitas, een arbeidsinspecteur, de directeur van Natuurmonumenten, een fameus grafisch ontwerper, een topredacteur van Het Vrije Volk, een oud-hoofdredacteur van Het Parool en, last but not least, de rector-magnificus van de Gemeenteuniversiteit als fractievoorzitter. De laatste keek ongeduldig op zijn horloge als ik het woord vroeg. Schandalig, zo’n broekie, binnengekomen als buitenlandspecialist, die het woord vroeg over het klassenonderscheid op de begraafplaatsen. Van die boze blik heb ik veel geleerd, niet wetend dat ik kort daarna zélf twaalf jaar voorzitter zou worden (in de raad en de Tweede Kamer). Op dezelfde dag werd Den Uyl wethouder, Wibauts predikaat ‘de machtige’ indachtig. Hij verzamelde bijna alle relevante portefeuilles, inclusief Grond, Publieke Werken, Economische

Zaken en de haven van Van Hall) en ontwikkelde een bijna megalomaan beleid. Hij ontpopte zich als een doorbraaksocialist in de letterlijke betekenis, wilde ruim baan maken voor het verkeer, trok petrochemische bedrijven aan, stortte ‘het zand van Joop’ maar zorgde ook voor een ongekende dynamiek. Maar dat duurde maar anderhalf jaar, toen werd hij minister in het kabinet Cals-Vondeling. Daarna was de (saaie) degelijkheid weer aan de macht: P.J. Koets, Wim Polak, Roel de Wit (totaal verschillend maar alle drie lang van stof: Koets met zijn klassieke citaten, Wim met zijn economie van A tot Z en Roel die elk verhaal begon bij het Algemeen Uitbreidings Plan van 1934 als was dit het Oude Testament, maar met een groot respect - anders dan Den Uyl voor monumentenproblematiek. Met deze drie kanjers gingen we een aantal downs tegemoet: • Het roerige jaar 1966, met onmatig optreden van de politie tegen happenings en Vietnamdemonstraties, de rellen rond Het Huwelijk en als klap op de vuurpijl, de grimmige bouwvakkersopstand inclusief de brand in het gebouw van De ­Telegraaf, toen burgemeester en hoofdcommissaris onbereik­ baar waren, want in overleg. • Een ongehoorde nederlaag, eerst bij de Staten- en toen bij de raadsverkiezingen, ook door de overstap van oppositie naar het kabinet Cals/Vondeling, zonder tussentijdse verkiezingen (de uitslag in Amsterdam was relatief het minst slecht). • De val van burgemeester Van Hall (PvdA-wethouder en loco-burgemeester Koets: ‘Wij zijn grotelijks belazerd’) - zijn opvolger, Samkalden, zou de eerste, door de raad gekozen, burgemeester worden.

Jan Schaefer was een banketbakker uit Amsterdam, die bekend is geworden als staatssecretaris in het kabinet-Den Uyl (19731977) en daarna als wethouder volkshuisvesting in Amsterdam. Een politicus in spijkerpak die opviel door zijn rondborstige taalgebruik. Hij heeft veel gedaan voor de stadsvernieuwing. Handen uit de mouwen en geen oeverloos nota-gezwets, dat was de aanpak van Jan. Vandaar ook zijn uitspraak. Of Jan zelf nou ‘ geouwehoer’ of ‘gelul’ heeft gezegd, is niet meer vast te stellen, hij is er in ieder geval wel beroemd mee geworden. Na zijn overlijden wilden bewoners van het Amsterdamse stadsdeel Zuidoost hem eren door een straatnaambordje ‘Jan Schaeferpad’ met als ondertitel ‘In gelul kun je niet wonen’. Dat ging de plaatselijke PvdA (!) te ver. Zij vond dat ‘onwelvoeglijk taalgebruik’. Het CDA was het daarmee eens. Maar ze trokken aan het kortste eind, het bordje kwam er toch (JdR). Affiche Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis

De PvdA werd gezien als een regenteske partij die geen enkele voeling meer had met de samenleving. Links en rechts gepasseerd door nieuwe stromingen: D’66, de Boerenpartij (ook in de raad van Amsterdam, Provo en Nieuw Links in de eigen partij.

Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1986 haalde de Amsterdamse PvdA onder aanvoering van Walter Etty 21 zetels. Vier jaar later waren dat er, opnieuw onder zijn leiding, nog maar 12. Etty (geboren in 1949) was wethouder, voorzitter van de Consumentenbond en penningmeester van de PvdA. Sinds 1992 werkt hij bij het organisatieadviesbureau AEF, waarvan hij vennoot is. Affiche Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis

III. Een nieuwe omslag in de jaren ’60 Belangrijk strijdpunt in die dagen was grootschalig versus kleinschalig. Gaan we door met gebundelde deconcentratie, satellietsteden en grote infrastructurele projecten? De Bijlmermeer, de

Foto C. Barton van Flymen/HH

Rellen in Amsterdam bij de inhuldiging van koningin Beatrix in 1980.

14

2007-09 LB september.indd 14

Foto Herman van Heusden/HH

metro, de Jordaan plat? De actie Ban de Bank (aan de Vijzelstraat) was het culminatiepunt. We beleefden de eerste teach-ins. Small is beautyful. De nieuwe generatie had andere ideeën: renovatie in plaats van kaalslag, behoud van monumenten, behoud van de menselijke schaal, inspraak (volgens de CPN ‘typisch sociaal-democratisch’, zij wisten zélf wel wat de mensen wilden, zij waren van het volk), macht aan de wijken (32 deelraden!), trams in plaats van metro. Vervolgens kwam de generatiewisseling in 1970, met Lammers, Sinnige, Pitt Treumann Rutgers van der Loeff, Jan Blok, Ton Reg­tien, Joke Kool-Smit. Het was al meteen oorlog: niet tussen oud en nieuw maar binnen nieuw. Bij de wethoudersverkiezing in 1970 dreigde een deel van de fractie niet voor Lammers te stemmen. Samkalden dreigde met aftreden. Er volgde in de ambtswoning overleg met Den Uyl over mijn positie: Den Haag of Amsterdam. (Ik koos voor Den Haag, was al Kamerlid). Opmerkelijk was dat Lammers al in de eerste confrontatie met de raad zijn ideologische veren aflegde: het ging om inspraak bij de renovatie van de Jordaan. Een zwaar bevochten recht op inspraak, maar Lammers moest daar niets van weten. ‘Jij bent de inspraak-wethouder’, zei ik. ‘Nee’, antwoordde hij: ‘Ik ben de bouwwethouder.’Het oude lied. Deze periode verliep, ook in Amsterdam, niet zonder kleerscheuren: DS’70 werd opgericht, ook al vanwege de CPN-deelname aan het college. • De Maagdenhuisbezetting, waarbij ik zelf bemiddelaar was. Maar overal zaten

20-08-2007 15:49:30

im

ratische ek partijgenoten: zowel bij de ordehandhavers als onder de bezetters. Voor Den Uyl was dit de inspiratie tot ‘De smalle marges van democratische politiek’, waarin hij de grenzen formuleerde aan buitenparlementaire actie in een democratische rechtstaat. • In die periode kwam ook een links programcollege tot stand, met onder andere Roel van Duijn). Dat spatte uiteen bij de Nieuwmarktrellen toen Samkalden, Lammers en Verhey (CPN) voor een harde lijn kozen. • De PvdA was tot op het bot verdeeld: Pelle Mug (de toenmalige fractievoorzitter) versus Lammers. • Opkomst van de, steeds gewelddadiger wordende, kraakbeweging, die lange tijd (te lang) op de sympathie van de PvdA-achterban kon rekenen. IV. Jan Schaefer komt (1978) Toen Jan Schaefer aantrad, had de generatie Etty/Van der Vlis haar sporen al verdiend. Hun grote verdienste was de compacte stadsfilosofie. De stad was in ere hersteld, er was een einde gekomen aan de functiescheiding tussen werken en wonen. En de nadruk lag op de wijken en buurten. Het Bouwen voor de buurt en het ontstaan van de binnengemeentelijke decentralisatie. Daar kwam Jan Schaefer (de nieuwe Wibaut?) als oud- en succesvol staatssecretaris voor de stadsvernieuwing overheen met zijn stadsvernieuwingsdrift (zoals trouwens Van der Ploeg in Rotterdam en Duivesteijn in Den Haag). Echt een belangrijk keerpunt: de sociaal-democratie drukte weer een stempel op de stad. Wim Polak saneerde, eerst vanuit Amsterdam, toen vanuit Den Haag, toen weer vanuit de stad, de financiën. Maar ieder voordeel heeft zijn nadeel. Enerzijds het accent op bouwen voor de buurt, de compacte stad, meer eigen bevoegdheden, decentralisatie en macht aan de wijken (dat werden stadsdelen, binnengemeentelijke decentralisatie als nieuwe doctrine), maar anderzijds waren de wethouders nieuwe stijl ook weer bouwers, doeners en op den duur regenten nieuwe stijl: De Stopera-affaire werd een molensteen om de nek. Ook elders (Groningen, Amersfoort, Arnhem) ontstond weerstand tegen de gesloten bestuurscultuur. De term wethouderssocialisme kwam in zwang. Ten tijde van Wibaut een eretitel, nu een uiting van afkeer. Etty werd in de NRC Brezjnew aan de Amstel genoemd! Het leidde tot een ongekende verkiezingsnederlaag en vervolgens een golf van sociaaldemocratische bescheidenheid. V. Eind jaren ’80: de PvdA weggevaagd Maar ook in bescheidenheid ging, met name als het om bouwen gaat, de bevlogenheid door. Louis Genet, de nieuwe bouwwethouder, liet zich als lokale aanvoerder van de PvdA amper gelden, maar wat hij als stedenbouwkundig erfgoed heeft achtergelaten is formidabel: Amsterdam Nieuw-Oost is topkwaliteit en geheel in de geest van illustere voorgangers. Hij is de meest onderschatte wethouder in de reeks, met Duco Stadig als waardig opvolger.

2007-09 LB september.indd 15

SCHELTO PATIJN (1936-2007) Burgemeester van Amsterdam 1994-2000

Maar ook bij deze generatie was er een adder onder het gras: het belang van de ruimtelijke ordening als sturingsinstrument. Dat speelde vooral een rol in de controverse IJ-oever, Zuidas. IJ-oever was een project tegen de wind in, essentieel voor de vitaliteit van de binnenstad. Zuidas, het troetelkind van grote beleggers, was spelen op safe (ook dankzij uitstraling van Schiphol) maar dreigde vitale functies van de binnenstad weg te zuigen. Het was als van ouds: Ruimtelijke Ordening tegen Economische Zaken: socialistische wethouders die elkaar om portefeuillebelangen de tent uitvochten. En EZ won. Dat zou wellicht onder Wibaut niet gebeurd zijn. Onder Den Uyl wel, want dat was een EZ-man van de bovenste plank. VI. Nieuwe generatie­ wisseling: de sociaaldemocratie back in town Asscher en Aboutaleb (alweer, te snel, weg) hebben het stokje overgenomen. Electoraal hebben ze de wind mee (de macht in alle wijken). Zij vormen een reactie op turbulente tijden en debatten rond de multiculturele samenleving. Met name Aboutaleb rees tot grote hoogte na de laffe moord op Theo van Gogh toen het wonderwel rustig bleef in de buurten van Amsterdam. Zijn credo zette hij uiteen in de Tiende Wibautlezing: sociaal-democratie en sociale stabiliteit is een tweeeenheid. Ik denk dat de buurtgerichtheid van Amsterdam, inclusief de stadsdeelraden, maar vooral ook de gedeconcentreerde politie met haar wijkteams en buurtregisseurs een belangrijke factor waren. Alhoewel de binnengemeentelijke decentralisatie naar mijn mening te ver is doorgeschoten en de centrale stad meer regietaken op zich zou kunnen nemen. Er zijn nu teveel competentiegeschillen tussen deelraden en de centrale stad. Helaas hebben ze de globalisering tegen. Door het internationale geweld in de financiële sector (de fusiegolf en overnames) dreigt de Zuidas misschien wel niet van de grond te komen. Er is nog een hoop wethouderssocialisme nodig om het maakbaarheidgeloof van onze grote voorgangers door nieuwe tijden te loodsen en hun erfgoed, hun prachtwijken, te verdedigen. En een nieuw besef dat de lokale politiek, met name voor sociaaldemocraten, een groot goed is, niet alleen als broedplaats voor excellente bestuurders (Drees - wethouder van Nederland- en Den Uyl, te groot voor deze stad), maar ook als inspiratiebron voor ons gedachtegoed. Twee slotopmerkingen: 1. Elke generatie kent een eigen cyclus, veranderingen in de tijdgeest, vaak schoksgewijs. Waardoor van huis uit hemelbestormende bestuurders plotseling ook zelf weer regenten worden. Die schokken leiden in een stad als Amsterdam vaak tot openbare orde problemen. Wibaut werd verrast door het Jordaanoproer, Van Hall en zijn wethouders door de grootschalige verstoringen in jaren ’60, onschuldig begonnen met Provo-happenings, maar culminerend in het bouwvakkersoproer en de brand in De Telegraaf. Samkalden/Lammers kwamen in

Schelto Patijn, de steile, afstandelijke Haagse regent. De man die Amsterdam wel eens even normen en waarden zou bijbrengen. Eerste indrukken bedriegen. In werkelijkheid pakte hij twee dingen aan. Het eerste was de wildgroei, de excessen. Genieten is één ding, overlast bezorgen iets anders. Dat was zijn aanpak van terrassen en vooral de doorgeslagen seksualisering van de openbare ruimte. Wat mensen aan seks willen zien en beleven, is prima. Maar het hoeft niet op elke straathoek uitgevent te worden. Het tweede was belangrijker. Hij gaf mensen hun waardigheid in alle glorie. Dat deed hij met Zekeria Gümüs, de kleermaker en zijn gezin, die zonder enig doorslaggevend belang door de regering het land werd uitgezet. Witte illegalen waren voor Schelto Patijn mensen van vlees en bloed, op wier creativiteit en vaardigheden de samenleving wel degelijk zit te wachten. Dat deed hij ook met Joes Kloppenburg. Joes die iemand tegen geweld probeerde te beschermen. En dit met zijn eigen leven heeft betaald. Schelto was er. De arm om de schouder van de familie, en de harde hand van een burgervader die laat zien dat er grenzen zijn die niet overschreden worden. Elke keer als ik hem tegenkwam, was het of ik een dierbaar familielid ontmoette. Zijn belangstelling voor wat ik deed en voor mijn familie was niet beroepsmatig, maar echt. Ik laat het aan anderen over om zijn bestuurlijke kwaliteiten te loven. Ik zelf neem op een andere manier afscheid. Volgens islamitische rituelen leggen de aanwezigen een getuigenis af voordat de overledene begraven word. De imam vraagt de aanwezigen: wat voor iemand was de overledene? In koor zeggen de aanwezigen: was een goed mens. Helemaal volgens de traditie getuig ik nu ook voor Patijn. Ya Rabbi (mijn God), Hij was een goed mens. Geeft U hem een mooie plek in Uw paradijs. Haci Karacaer, PvdA-lid en oud-directeur van de Turkse moskeevereniging Milli Görüs

moeilijkheden door de Nieuwmarktrellen. De generatie Schaefer/Polak door de heftige krakersrellen o.a. ten tijde van de Kroning. Tot die tijd was de politie weinig geliefd in linkse kringen, inclusief de PvdA. Dat veranderde in de jaren ’80 toen zich andere problemen hadden aangediend: drugs (de Zeedijk was een schandvlek), de overlast op straat, de kleine, later grote criminaliteit. Buurten schreeuwden om politie. Keerpunt was het aantreden van het eerste wijkteam in nota bene de Nieuwmarktbuurt, en ook in de Staatsliedenbuurt. Sindsdien was meer blauw op straat een links issue. Veiligheid, zo was mijn overtuiging toen dat in onze partij nog geen gemeengoed was, is

sowieso een links issue. Want wie een tolerante samenleving wil, moet hard werken aan het veiligheidsgevoel van mensen. Bange mensen zijn niet tolerant. Bange mensen stemmen niet links. Veiligheid en sociale stabiliteit, ik zeg het Aboutaleb na, zijn hoekstenen van sociaal-democratische politiek. 2. En dat geldt zeker voor een samenleving die er demografische zo anders uitziet dan in de tijd van Wibaut. Eigenlijk kunnen we weer een beetje opnieuw beginnen. Wat gelijk is gebleven, is de kwaliteit van de woonomgeving. De lijn van toen is en wordt doorgetrokken: veel van onze buurten zijn qua volkshuisvesting al prachtwijken. Maar hoe zit het met de mensen? Voor Wibaut c.s. be-

Joop den Uyl en Ed van Thijn op verkiezingstournee in Haarlem in 1981.

tekende sociaal-democratische gemeentepolitiek een hefboom van een betere samenleving: stoffelijk, geestelijk, cultureel. Die hefboom zou opnieuw moeten worden uitgevonden. In onze prachtwijken moeten weer prachtmensen wonen die de kansen van de grote stad zien en pakken. Emancipatie, inburgering, integratie: als het op lokaal niveau niet lukt, lukt het nergens. De sociaal-democratie, wederom, als bakermat van sociale stabiliteit zonder achterstand en achterstelling van bevolkingsgroepen. Emancipatiebeweging te zijn, te beginnen op lokaal niveau, dat is onze opdracht. Nu al zo’n 100 jaar.

15 20-08-2007 15:49:33

De Internationale tussen Rotterdam en Houma

Foto’s Kirsten Verdel

Het Plein van de Hemelse Vrede in Peking met het portret van Mao.

Wat hebben de gemeenteraads­ verkiezingen in Rotterdam te maken met een weeshuis in China? Heel veel, vindt Kirsten Verdel. Nadat ze in 2006 politiek actief was voor de PvdA in Rotterdam, reisde ze twee keer naar China. Daar stak ze in een weeshuis in Houma de handen uit de mouwen. En dacht na over de inhoud van een echt PvdA-begrip: solidariteit.

KIRSTEN VERDEL FREELANCE JOURNALISTE

16

2007-09 LB september.indd 16

Ik ben van de generatie die niet is opgegroeid met De Internationale. Ik hoorde het lied pas toen ik enkele jaren geleden voor het eerst op een 1 mei bijeenkomst was. Partijgenoten zongen in de stromende regen met hart en ziel woorden die ik nog niet eerder had gehoord. Woorden die de strijd vertolkten die generaties voor mij al werd gevoerd en die nog steeds tot in de verste uithoeken van de wereld wordt gestreden. De strijd voor een beter, eerlijker en fatsoenlijker bestaan. Ik schaamde mij de tekst niet te kennen en ik besloot mij erin te verdiepen. Ik weet nu dat de woorden van De Internationale, die mij toen zo ouderwets en oubollig voor kwamen, zo actueel zijn als het maar kan. Ik weet hoe hard het nodig is dat niet alleen de mensen die nu nog naar ‘anderer wil leven’ in opstand moeten komen, maar vooral ook wij, in het rijke westen. Mengelmoes Met die wetenschap en een scherpe focus om iets goeds te willen doen reisde ik vorig jaar na de gemeenteraadsverkiezingen af naar China. Maandenlang had ik gewerkt in de Rotterdamse PvdA-campagne met maar één doel voor ogen: de PvdA moest in Rotterdam weer in het college, want Rotterdam moest sterker en vooral heel veel socialer. Eén op de vijf Rotterdammers leefde op of net boven het sociaal minimum en dat vond ik een waanzinnig aantal. Het toenmalige college met Leefbaar Rotterdam leek daar echter nauwelijks mee bezig. De PvdA won op 7 maart en kon en ging aan de slag. En ik vertrok naar China. Ik wilde met eigen ogen het Aziatische land zien dat met zo’n onstuimige opmars in de vaart der volkeren bezig was. Tot mijn verbazing

trof ik het meest kapitalistische land ter wereld aan. Pak een klapstoel, ga aan de rand van een weg zitten en je ziet de economische groei in China bijna letterlijk voor je ogen gebeuren. 1 mei was een mooi voorbeeld: Op de dag dat in de Verenigde Staten een miljoen Latijns-Amerikaanse immigranten de straat op gingen en uit protest tegen het migratiebeleid 24 uur lang niets consumeerden, kregen veel mensen in China een week vrij met als opdracht van de overheid om zoveel mogelijk te consumeren. Dat zou de welvaart van China immers verder vooruit helpen. Maar opmerkelijker en kenmerkender voor het China van nu was de opmerking van een student aan de universiteit van Taiyuan: ‘Ik zorg eerst voor mezelf, dan voor mijn familie en de overheid zorgt voor de rest.’ Ziedaar de perfecte mengelmoes van communisme en kapitalisme: Het gemeenschappelijke van het communisme gecombineerd met het individuele van het kapitalisme. China ten voeten uit.

Weeshuis Ik werkte in een illegaal weeshuis voor te vondeling gelegde kinderen en op het platteland. In de brandende zon leerde ik dat China veel mooie woorden spreekt, maar vaak tot andere daden komt. Zo was het op een dag vreselijk heet: 39 graden. De dag erna was het duidelijk veel warmer, maar volgens de lokale autoriteiten was het wederom 39 graden. Pas weken later bleek dat boeren meer geld krijgen als het officieel warmer is dan 41 graden. Zelfs het weer werd daarom gecensureerd. Op de lokale universiteit volgde ik colleges. Tijdens de lessen was de decaan ook aanwezig, zogenaamd uit interesse. Toen hij vertrokken was, vertelde professor Zhang me over de enorme corruptie in China. Over scholen die smoezen verzinnen om nog meer schoolgeld aan ouders te vragen. Geld dat vervolgens in de zakken van het bestuur verdwijnt. Over de sociale zekerheid. Dat rijken, ouderen en hoger opgeleiden minder aan medische

Kirsten bij het weeshuin Houma. Xiao Ai is inmiddels geopereerd aan haar voeten en Shuai Shua aan zijn lip.

20-08-2007 15:49:39

Stop intolerantie Bedreigde homo’s hebben van de lokale overheid helaas niet veel te verwachten. Er is een mentaliteits­ verandering nodig.

Foto: Joost Grol

JOS KUIJS is wetenschappelijk medewerker van het CLB. Heeft u een vraag die het lokale bestuur raakt of wilt u reageren? Stuur dan een e-mail naar [email protected] of bel 020-5512264

kosten moeten betalen dan lager opgeleiden en armen. En hij vertelde over de staatscensuur. ‘Op radio, televisie en in kranten hoor je nauwelijks een onvertogen woord. Maar nu ook het internet wordt gecontroleerd, wordt het wel erg moeilijk om de Chinese geschiedenis op een objectieve en eerlijke manier over te dragen aan nieuwe generaties. Chinezen leren dat Mao voor 70 procent goed was en voor 30 procent fout. Dat is de officiële staatslijn. Als je mensen dan vraagt waar die 30 procent uit bestaat, dan hebben ze geen idee. Ze weten alleen dat zinnetje op te lepelen,’ aldus Zhang. Gamen De staatscensuur is effectief. Studenten en docenten weten weinig tot niets over de donkere kanten van de communistische geschiedenis in China. Chinezen zonder (hogere) opleiding weten nog minder. En het lijkt veel Chinezen ook niets te schelen. Wij kennen in het westen de verhalen over illegale internetcafés waar Chinezen wel bij verboden politieke informatie kunnen komen. Maar letterlijk iedereen die ik in internetcafés tegenkwam was alleen maar aan het gamen. Miljoenen Chinezen zijn veel te druk bezig met geld verdienen om zich druk te maken over politiek. En de politiek zelf heeft soms vreemde opvattingen over bijvoorbeeld armoedebestrijding. Een ‘chief economist’ legde op de staatstelevisie uit dat je de armen in China niet rijker moet maken, ‘want dan willen er meer mensen van een steeds kleinere taart snoepen en dus gaat iedereen er dan op achteruit.’ En China is corrupt. Zo corrupt dat nota bene de politie in Houma, waar ik in het weeshuis werkte, probeerde om datzelfde

2007-09 LB september.indd 17

weeshuis af te persen. Dat terwijl er amper voldoende geld was voor gezond eten voor de kinderen. Er kwam derhalve geen einde aan mijn verbazing. De lijst is eindeloos. En chaotisch. De grootste gemene deler? De economie. Alles draait er om economische groei. En helaas gaat dat ook ten koste van alles. Mens, dier en milieu zijn er de dupe van. En slechts een klein deel profiteert. De kansen in en voor China zijn enorm, maar dan moet er wel heel wat veranderen. De komende twintig jaar zullen wat dat betreft allesbepalend zijn. En die periode lijkt beheerst te gaan worden door nieuwe geopolitieke machtsverschuivingen. Daar kwam ik dit jaar achter, toen ik terug ging naar het weeshuis. Vanaf Moskou vertrok ik dit keer met de Transmongolië-Express naar China. En in Moskou zijn de tekenen van een nieuw monsterverbond onmiskenbaar. China en Rusland Alles in Moskou ademt het verlangen naar een nieuwe machtsperiode. Rusland weet dat het fabelachtige hoeveelheden grondstoffen heeft. Dat grote delen van de wereld afhankelijk zijn van Russische olie. Dat de handelsmogelijkheden bijna grenzeloos zijn. Sinds Putin aan de macht is heeft het Russische volk eindelijk kunnen proeven aan het consumentisme van de westerse samenleving. Moeiteloos worden persoonlijke leningen afgesloten en hypotheken binnengesleept. Dat meer dan een kwart van de mensen het geld niet terug weet te betalen, wordt weggewuifd: Dat wordt gecompenseerd door de torenhoge rentes die de rest van de leners moet ophoesten. Dat bij een economische terugval de groep wanbetalers in één klap veel groter kan worden en voor

lkale kwsts

Ehsan Jami, PvdA-raadslid uit Leidschendam-Voorburg, liep klappen op toen hij uit de tram stapte. Een Ierse jongen die hand in hand liep met zijn vriend werd het ziekenhuis ingeslagen tijdens het weekend van Amsterdam Pride. Twee Amerikaanse mannen overkwam hetzelfde, zij het dat ziekenhuisopname dit keer niet nodig was. Eerder was het raak op plaatsen waar mannen, homo’s en hetero’s, elkaar opzoeken om seks te hebben. De berichtgeving laat een tendens zien van toenemende intolerantie. Intolerantie die al een tijd een stijgende lijn vertoont en zich concentreert bij een bepaald gedeelte van de bevolking: veelal jongens waarvan de ouders uit Noord-Afrika kwamen, rond de twintig jaar oud zijn, en op grond van hun godsdienst menen het recht te hebben geloofsafvalligen of homoseksuelen in elkaar te mogen rammen. Terecht dat Jami zich sterk maakt voor mensen die een andere keuze maken dan ze bij hun geboorte volgens islamitische traditie hebben meegekregen. Dat hij daarbij soms koninginnengedrag vertoont, zal iedere politicus bekend voorkomen. Homoseksualiteit bestaat in de islamitische gemeenschap evenmin, althans zo houdt men elkaar daar voor. Wat dat betreft is het wachten op een comité voor afvallige islamitische hetero’s, want daar zijn er genoeg van. Opmerkelijk aan de berichtgeving over mishandelde homo’s is dat de plek waar dat gebeurde openlijk wordt genoemd: homo-

ontmoetingsplaatsen. Politici buitelen nu over elkaar heen door te eisen dat de politie daar vaker moet patrouilleren. Prachtig, het staat alleen haaks op een beleid dat zowel in ‘linkse’ als ‘rechtse’ gemeenten al jaren aan de gang is waarbij bezoekers van homo-ontmoetingsplaatsen zoveel mogelijk worden opgejaagd door de politie. Parkeerplaatsen worden opgeruimd waarna foutparkeerders ineens een bekeuring krijgen, bosschages sneuvelen (zelfs het elders heilig verklaarde groen sneuvelt daar protestloos). Overlast is telkens de reden voor de maatregelen. Een vreemd argument omdat dit nooit wordt gebruikt om de hoerenbuurten in de mooiste gedeelten van historische binnensteden op te ruimen. Een extra reden om dat te doen zou nog de ongelijke verhouding tussen mannen en vrouwen kunnen zijn: mannen die betalen om vrouwen te gebruiken dan wel uit te buiten. Terwijl politici nu dus ferme taal uitslaan over de mishandeling van homo’s, stuurden ze eerder de politie achter diezelfde homo’s aan. In de archieven van de regionale kranten is het allemaal terug te vinden. Blijkbaar is de jacht op homo’s dus gerechtvaardigd, zo zou de overheidsboodschap verstaan kunnen worden. Ook de recente discussie over ambtenaren van de burgerlijke stand die mogen weigeren homo’s te trouwen, wekte de indruk dat discriminatie mag. De broeders van de ChristenUnie probeerden die discriminatie wel

een ongekende klap kan zorgen, wil niemand horen. Wat men wel wil horen, is het rinkelen van een grote zak geld. Of dat op een legale manier is verdiend, maakt niet zoveel uit. De maffia zit dan ook overal. Ik las al het verhaal van een westerse toerist die een ‘bowling alley’ in wilde, maar door bewakers met kogelvrije vesten werd geweerd. Geen pottenkijkers gewenst. En dat voel je ook als je in Moskou rondloopt. Als Europeaan ben je een buitenstander, wat al blijkt uit het feit dat er nauwelijks Engelse teksten in de openbare ruimte te vinden zijn. Als je de Cyrillische tekens niet machtig bent, is en blijft Rusland een groot raadsel voor je. Waar Engelse teksten ontbreken, zijn er wel heel veel Chinese karakters te vinden. In de hele stad zie je Chinese bedrijven, ChineesRussische vennootschappen en samenwerkingsverbanden. Het verwonderde mij dan ook niet dat eind maart een miljardendeal bekend werd gemaakt tussen China en Rusland. Het is me duidelijk: China en Rusland trekken samen op in hun individuele poging om een economische en politieke grootmacht te worden. Europa staat erbij en kijkt er naar. En zal de slag verliezen, zo dat niet al gebeurd is.

the few’, sprak een sombere arts uit St. Petersburg, die op weg was naar de bruiloft van zijn dochter. Vanuit Beijing belde ik professor Zhang weer op. Dat had ik beloofd. Ik vertelde hem over mijn ervaringen in Rusland en in de trein naar China. ‘Weet je nog wat ik je vorig jaar vertelde’, zei Zhang. ‘Mensen in China hebben geen idee van wat er om ze heen gebeurt. Ze weten niet dat ze het milieu aan het vernielen zijn. Ze weten niet dat economische groei voor de een ten koste gaat van die van een ander. En mensen die weinig kansen hebben of krijgen, zoals de Russen uit je verhaal die zichzelf alleen maar kapot drinken van ellende, weten vaak niet dat er een betere wereld mogelijk is. Daar moeten wij met zijn allen voor vechten. Voor die kennis, voor die wetenschap. Dat kunnen de Russen en de Chinezen niet alleen, dat moeten we met zijn allen doen. Wil jij helpen?’

Optimisme In de trein naar Beijing sprak ik met Russen en Chinezen. De Chinezen waren zeer optimistisch over hun toekomst: ‘Er liggen zoveel kansen, ik kom zelf net terug van een zakendeal in Perm die het bedrijf van mijn baas miljoenen oplevert’, vertelde een trotse Chinese jongen van nog geen 30 jaar. De Russen waren wat minder positief gestemd. ‘Rusland wordt geregeerd door de maffia. The good for the many is taken by

Link Ik dacht terug aan de gemeenteraadsverkiezingen in Rotterdam. Aan het weeshuis in Houma. Aan de maffia in Moskou. Aan de nieuwe megadeals tussen China en Rusland. En ik vroeg me af wat de link was tussen al deze verhalen. Van het extreem lokale in Rotterdam tot juist het zeer internationale karakter van mijn ontmoetingen in het verre oosten. Eens te meer trof me het gevoel dat lokaal en internationaal al volledig met elkaar verweven zijn. Dat wordt wel aangeduid met de term ‘glocalisering’. En glocalisering vraagt met de dag om meer solidariteit. Iets waar de PvdA keihard voor moet vechten. Misschien is dat de richting waarin de PvdA een uitweg uit al het negatieve nieuws van de afgelopen maanden moet zoeken. Gewoon weer terug naar

om te draaien door te stellen dat weigerambtenaren worden gediscrimineerd, maar ik heb nog nergens gelezen dat twee homo’s een ambtenaar van de burgerlijke stand afwezen vanwege diens geloofsovertuiging. Op initiatief van heel veel niet-religieuze partijen is in gemeenten het initiatief genomen weigerambtenaren niet toe te staan, maar in veel gemeenten, waar CU of CDA sterk staan, gebeurde dat niet. We hebben dus te maken met een weifelende, angstige (lokale) overheid die vooral ferme taal laat horen op het moment dat de pers na de zoveelste mishandeling om commentaar vraagt. Naast een duidelijker optreden van politici en politie, is er ook een mentaliteitsverandering nodig. Maar ook hier zien we de halfslachtigheid letterlijk toeslaan. Op de helft van de Amsterdamse scholen is voorlichting over homoseksualiteit taboe. In andere gemeenten is dat waarschijnlijk niet veel anders. En u kunt het al raden, dat is op scholen waarbij kinderen van islamitische ouders sterk zijn vertegenwoordigd. Daar komen de verhalen van weggepeste homoseksuele docenten in de laatste jaren nog bij. Veel gemeenten die nog homo-emancipatie kenden, hebben dat de laatste jaren weggestopt onder de nietszeggende dekmantel van diversiteitbeleid. Het is hoog tijd om homo-emancipatie op lokaal niveau weer op te poetsen.

Professor Zhang: ‘Chinezen hebben geen idee van wat er om hen heen gebeurt.’

de core business van de partij: solidariteit. Ik ben blij dat ik een aantal kinderen heb kunnen helpen in het weeshuis. Ik zal niet meer vergeten dat het bedelende Russische omaatje tientallen kruisjes sloeg toen ze zomaar een half maandsalaris in haar handen gedrukt kreeg. Maar dat zijn kleine druppels op een gloeiende plaat. Solidair zijn, wat is dat? Is dit het? Het is hopelijk in ieder geval de kracht van het woord. Het woord dat anderen oproept ook solidair te zijn. Mee te denken, mee te doen. Samen te doen. ‘Wil jij helpen?’ vroeg professor Zhang.

17 20-08-2007 15:49:45

Contact met PvdA-bewindspersonen U zit met een probleem in uw gemeente of provincie en wilt daarover een PvdA-bewindspersoon benaderen. Maar hoe krijgt u snel contact? Om u te helpen hierbij een lijst van alle PvdA-bewindspersonen, met de namen van hun politieke assistenten en de adresgegevens van hun secretariaten. Voor wie liever mailt, vermelden we tevens het e-mailadres. Financiën Buitenlandse Zaken Minister drs. W.J. (Wouter) Bos Staatssecretaris drs. F.C.G.M. (Frans)Timmermans Politiek assistent Lianne Raap Politiek assistent Thijs Reuten Secretariaat Trudy van Dijk / Margot Tijssen Secretariaat Margit Janssen Telefoon 070-3428468 / 3428467 Telefoon 070-3485026 Fax 070-3427922 Fax 070-3486696 e-mail [email protected]/[email protected] e-mail [email protected] Adres Postbus 20201, 2500 EE Den Haag adres Postbus 20061, 2500 EB Den Haag BZK JUSTITIE Minister dr. G. (Guusje) ter Horst Staatssecretaris mr. N. (Nebahat) Albayrak Politiek assistent Jean Fransman Politiek assistent Mirthe Wijnkoop Secretariaat Ingrid Holtkamp / Simone Andriesen Secretariaat Marianneke van Driel/Wiebrig van den Burg Telefoon 070-4266109 / 4267091 Telefoon 070-3706885 / 3707058 Fax 070-4266150 Fax 070-3707939 e-mail [email protected]/ e-mail [email protected] [email protected] adres Postbus 20301, 2500 EH Den Haag Adres Postbus 20011, 2500 EA Den Haag Ontwikkelingssamenwerking Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Minister drs. A.G. (Bert) Koenders Staatssecretaris S.A.M. (Sharon) Dijksma Politiek assistent Politiek assistent Sherlo Esajas Secretariaat Els Rijkelijkhuizen Secretariaat Antoniella Colletti Telefoon 070-3486926 Telefoon 070-4122324 Fax 070-3485301 Fax 070-4122622 e-mail [email protected] e-mail [email protected] Adres Postbus 20061, 2500 EB Den Haag adres Postbus 20002, 2500 EA Den Haag Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Economische Zaken Minister dr. R.A.H. (Ronald) Plasterk Staatssecretaris drs. F. (Frank)Heemskerk Politiek assistent Tino Wallaart Politiek assistent Desirée Geerts l Secretariaat Michael Bolle van Ham Secretariaat Mariska van der Togt/Marieke van Kreuningen Telefoon 070-4122887 Telefoon 070-3796106 / 3797913 Fax 070-3857626 Fax 070-3796154 e-mail [email protected] Adres Postbus 20101, 2500 EC Den Haag e-mail [email protected]/ [email protected] Adres Postbus 20002, 2500 EA Den Haag Volkshuisvesting, Ruimtelijke ordening, Milieu Sociale Zaken en Werkgelegenheid Minister dr. J.M. (Jacqueline) Cramer Staatssecretaris ing. A. (Ahmed) Aboutaleb Politiek assistent Evelyn Hijink Politiek assistent Jeroen van Berkel Secretariaat Richard van den Born Secretariaat Jetty Thiele-Ramaer/Rhoxane Hondius-Ritter Telefoon 070-3393404 Telefoon 070-3334112 / 3334146 Fax 070-3391350 Fax 070-3334646 e-mail [email protected] e-mail [email protected] / [email protected] adres Postbus 20951, 2500 EZ Den Haag adres Postbus 90801, 2509 LV Den Haag Wonen, Wijken, integratie Volksgezondheid, Welzijn en Sport Minister drs. C.P. (Ellen) Vogelaar Staatssecretaris dr. M. (Jet) Bussemaker Politiek assistent Els Thieman Politiek assistent Carolien de Heer Secretariaat Gilly Hendriks Secretariaat Marian Spring in ’t Veld Telefoon 070-3393863 Telefoon 070-3406564 Fax 070-3391347 Fax 070-3405210 e-mail [email protected] e-mail [email protected] adres Postbus 20951, 2500 EZ Den Haag adres Postbus 20350, 2500 EJ Den Haag

Wie doet wat in de Tweede Kamer? U wilt een vraag stellen aan een PvdATweede-Kamerlid. Maar wie gaat erover in de fractie en hoe krijgt u snel contact? Om u daarbij te helpen hierbij een alfabetische lijst van alle PvdA-Kamerleden met hun portefeuilles, plus de naam van de medewerker van het betreffende Kamerlid en zijn of haar telefoonnummer. Alle nummers beginnen met 070-318. Voor wie liever mailt, vermelden we tevens het e-mailadres. Arib, Khadija Racisme en discriminatiebestrijding; Vrouwenmishandeling en huiselijk geweld; Speciale aspecten van zorg Medewerker: Jacqueline Crijns, 2739 e-mail: [email protected] Besselink, Marianne Kennis, innovatie, studeren Medewerker: Joyce Nooitmeer, 2707 e-mail: [email protected] Blom, Luuk Europa en toetreders Medewerker: Coby Knijnenburg, 2768 e-mail: [email protected] Bouchibti, Samira Jeugd Medewerker: Shaida Rehman, 2776 e-mail: [email protected] Bouwmeester, Lea Maatschappelijke opvang en specifieke groepen Medewerker: Nel Kester, 2726 e-mail: [email protected] Crone, Ferd Financieel woordvoerder Energie­beleid en privatisering Medewerker: 2755 e-mail: [email protected] Dam, Martijn van Buitenland; Nieuwe en oude media Medewerker: Henny Heijmans, 2753 e-mail: [email protected]

18 2007-09 LB september.indd 18

Depla, Staf Prachtwijken; Beroepsonderwijs; Integriteit en integriteitscodes Medewerker: Vera Smits, 2769 e-mail: [email protected] Dijken, Marjo van Chronisch zieken en gehandicapten; Sport; Falend ouderschap Medewerker: Djamila Khodabaks, 2710 e-mail: [email protected] Dijsselbloem, Jeroen Integratie Begroting algemene zaken Medewerker: Djamila Khodabaks, 2750 e-mail: [email protected] Eijsink, Angelien Defensie Medewerker: Susanna Vuckovic, 2748 e-mail: [email protected] Gill’ard, Chantal Ontwikkelingssamenwerking Medisch ethische kwesties Medewerker: Janna Stamkot, 2736 e-mail: [email protected] Hamer, Mariette Arbeid: ontgroening en vergrijzing Koninklijk Huis Medewerker: Carola de Koning, 2763 e-mail: [email protected] Heerts, Ton Aan de slag gaan en blijven Bestel en financiën van de zorg Medewerker: Marijke Moonen, 2766 e-mail:[email protected] Heijnen, Pierre Binnenlands bestuur Burgerschap Medewerkers: Annemarie Ligthart & Celeste de Wit, 2744 Voor burgemeestersbenoemingen: Coby Knijnenburg, 2768 e-mail: [email protected] Jacobi, Lutz Natuur en landbouw Medewerker: Gertie Zwijnenburg, 2772 e-mail: [email protected]

Kalma, Paul Staatsrechtelijke en bestuurlijke vernieuwing Medewerker: Ira Gogh, 2719 e-mail: [email protected] Kraneveldt - van der Veen, Margot Funderend onderwijs Medewerker: Susie Bonoo, 2767 e-mail: [email protected] Kuiken, Attje Veiligheid en politie Medewerker: Klazien Eilander, 2709 e-mail: [email protected] Leerdam, John Kunst, cultuur en internationaal cultuurbeleid; Nederlands, Antilliaanse en Arubaanse Zaken Medewerker: Riny Sonnemans, 2761 e-mail: [email protected] Roefs, Lia Auto, mobiliteit en energie Medewerker: Carletta ten Velden, 2745 e-mail: [email protected] Samsom, Diederik Milieu en energie Openbaar vervoer Medewerker: Lemia Kouzana, 2752 e-mail: [email protected] Smeets, Pauline Ondernemerschap Medewerker: Susanna Vuckovic, 2771 e-mail: [email protected] Spekman, Hans Asiel- en migratiebeleid Armoedebestrijding Medewerker: Paulien Visee, 2796 e-mail: [email protected] Tang, Paul Belastingen, inkomens en economische aangelegenheden Luchthavens Medewerker: Ineke Schakenbos, 2782 e-mail: [email protected]

Tichelaar, Jacques Fractievoorzitter Medewerker: Cory Eendenburg, 2700 e-mail: [email protected] Van der Veen, Eelke Zorgverlening en zorgverstrekking Andere overheid Medewerker: Netty de Geest, 2708 e-mail: [email protected] Verbeet, Gerdi Kamervoorzitter Medewerker: Carola de Koning, 2763 e-mail: [email protected] Vermeij, Roos Inrichting Nederland Medewerker; Henny Heijmans, 2721 e-mail: [email protected] Vos, Mei Li Consumenten Freelancers Medewerkers; Anita Kuyt & Gizem Cimen, 2764 e-mail: [email protected] Waalkens, Harm Evert Handelsbetrekkingen en ontwikkelingssamenwerking Veehouderij en dierenwelzijn Medewerker: Ellen Grigoleit, 2762 e-mail: [email protected] Wolbert, Agnes Participatie en verzorging ouderen Medewerker: Joyce Verlaan, 2791 e-mail: [email protected] Wolfsen, Aleid Wetgeving en rechthandhaving Medewerker: Cilia Rijk, 2781 e-mail: [email protected]

20-08-2007 15:49:46

Foto’s van links naar rechts: Joost Grol Harry Tielman Serge Ligtenberg Gerlo Beernink

UIT HET DAGBOEK VAN EEN

STATENLID Hun Statenwerk gaat door maar ze stoppen met hun dagboek. Yasemin Cegerek (Gelderland), Michel Berends (Drenthe), Musetta Blaauw (ZuidHolland) en Piet Verrijt (Noord-Brabant) maken de balans op. Vanaf volgende maand vier nieuwe dagboekschrijvers: de jonge raadsleden Mathilde de Jong (Brummen), Helbertijn Luijt (Goes), Mohammed Mohandis (Gouda) en Stijn Verbruggen (Nijmegen).

Yasemin Cegerek Gelderland

Michel Berends Drenthe

Musetta Blaauw Zuid-Holland

Piet Verrijt Noord-Brabant

Stageplaatsen Mijn laatste bijdrage wil ik gebruiken om een probleem aan te kaarten waar ik de laatste tijd veel mee te maken heb gehad. Er zijn heel veel jongeren die moeilijk een stageplaats kunnen vinden. Ook ik word hierover wel eens benaderd door jongeren. In Gelderland zijn we van plan om stagemarkten te organiseren met bedrijven en organisaties om het aanbod van stageplekken te kunnen vergroten en dus om in de vraag te kunnen voorzien. Vergelijkbare initiatieven vinden op verschillende niveaus plaats. Het lost wel iets op, maar het is niet voldoende. Binnen de PvdA is er ooit een PvdA Stageplan opgesteld, maar ik vraag me af wat daar de resultaten van zijn geweest. Het probleem wordt wel steeds aangekaart, maar het blijft in praktijk ook bestaan. Stagelopen is een verplicht onderdeel van vele verschillende opleidingen, zonder een stageplek kunnen jongeren hun opleiding niet afronden. Als stage een verplicht onderdeel is van het onderwijs, moet de politiek (uiteraard in samenwerking met verschillende organisaties) veel meer doen om die stageplaatsen ook te garanderen. Wellicht ben ik iets te idealistisch, maar ik denk dat ik een realistische idealist ben. Aan het tekort aan stageplaatsen in dit land kunnen we veel meer doen dan nu het geval is. Graag wil ik hierbij partijgenoten oproepen om actief te werken aan een oplossing van dit stageprobleem van veel jongeren. Iedereen die er wat aan wil doen en daar ideeën over heeft, kan me een mailtje sturen. [email protected]

Provincie, blijf bij je leest Mooi tijd gehad om het boek te lezen van Klaartje Peters, Het opgeblazen bestuur, een kritische kijk op de provincie. Haar boek en de site www.hetopgeblazenbestuur.nl, zie ik als een toelatingsexamen voor iedereen die het werk van de provincie wil doorgronden anders wordt het ongeleid. Om maar concreet te worden, de provincie hoeft m.i. de voedselbanken niet op te lossen en ook niet de uitvoeringsproblemen rondom de WMO, laat staan het regelen van een kortingspas voor de minima of wijkbeleid. In het beste geval lijkt de provincie plattelandsbestuur van de dorpen. De grotere steden redden het zelf wel en als die willen samenwerken met andere gemeenten maken ze geheel volgens de tradities van subsidiariteit en soevereiniteit in eigen kring gebruik van de Wet gemeenschappelijke regelingen. Ik zou zeggen, schoenmaker blijf bij je leest. Provincie let op je klassieke taken op het gebied van ecologische hoofdstructuur, ruimtelijke ordening en landelijk gebied, verkeer en vervoer, zorg en cultuur. Zorg voor toezicht, planning, coördinatie, rechtsbescherming en wees intermediair. Criteria als kwaliteit op de langere termijn en integraliteit moeten de boventoon voeren. Neem bijvoorbeeld de inrichting van zandwinlocaties, daar zitten diverse invalshoeken aan: een ruimtelijke, een recreatieve, natuurontwikkeling en de functie van waterberging. Of zo ook gehandeld wordt op de burelen? Ik zal mij er sterk voor maken. Weblog: www.drenthe.pvda.nl

Heldere kaders Ik vind het leuk. Erg leuk zelfs. Voor ik daadwerkelijk gekozen werd als Statenlid was er soms wat twijfel in mijn hoofd. ‘Als Statenlid heb je toch bijna niets te zeggen’ en ‘de provincie doet geen interessant werk’ waren zo een paar twijfels in mijn hoofd. Zeker met mijn ervaringen in de gemeenteraad in Groningen zou de stap naar de provincie nog wel eens kunnen tegenvallen, want als gemeenteraadslid heb je over bijna alles wel wat te zeggen. In de provincie moet je heel goed kijken wat wél en níet tot onze bevoegdheden behoort. En juist dát bevalt me bijzonder goed! Tijdens mijn maidenspeech, nou ja, in tweede termijn, had ik daar een heerlijk debat over met de woordvoerder van de SP. Door provocatie van mijn kant kwam hij met ideeën waar wij als provincie helemaal niet over gaan. Ik heb hem toen verwezen naar de SP-fractie in de gemeente waar we het over hadden. Dat blijkt toch voor velen heel lastig te zijn, die kaders. Maar juist die heldere kaders stellen, met daarbinnen voldoende ruimte creëren om echt een provinciaal beleid neer te zetten, bevalt mij bijzonder goed. Beter dan verwacht. Dus de komende jaren kan ik mijn lol op. Kaders stellen én toetsen vormt een groot deel van onze werkzaamheden. De uitdaging om de kaders zodanig te stellen dat er voldoende ruimte is om onze sociale ideeën te kunnen realiseren maar aan de andere kant ook nog voldoende toetsingscriteria te hebben, dat is een uitdaging die onze tienkoppige fractie wel aankan. www.musettablaauw.nl

Vizier op de toekomst Het laatste dagboek in een kleine serie van zeven alweer. De redactie heeft gevraagd terug te kijken op het afgelopen half jaar. Maar hoe zou dat moeten? Er is het afgelopen halfjaar zoveel gebeurd dat de 250 woorden van deze column onmogelijk toereikend kunnen zijn om bevredigend terug te blikken en conclusies te trekken. Centraal daarin staat wel de belabberde verkiezingsuitslag op 7 maart. De PvdA daalde in Brabant van 20,3% naar 14,2%. Van de trotse tweede partij in de provincie werden we in een klap de vierde partij die maar moest afwachten of ze mocht aanschuiven in de collegeonderhandelingen. Vreemd genoeg heeft dit dramatische verkiezingsresultaat uiteindelijk maar een beperkt effect gehad. Er ligt een aantrekkelijk coalitieakkoord waarin de belangrijkste PvdA- programmapunten terugkomen en onze partij doet daarin op alle fronten volop mee. En ook het persoonlijk plezier waarmee ik mijn Statenlidmaatschap invul lijdt er in het geheel niet onder. Er is een kleinere maar enthousiaste fractie die bereid is om er de komende jaren de schouders onder te zetten en de onderwerpen ‘in mijn portefeuille’ doen er toe. Eigenlijk heb ik er helemaal geen zin meer in om nog verder terug te blikken. Wat mij betreft staat het vizier gericht op de toekomst. Ik onderschrijf de analyse van de commissie-Vreeman en ga de komende jaren de schouders zetten onder de ‘tien opdrachten’ die ze heeft mee gegeven. De tiende opdracht is wat mij betreft in de roos: beoefen politiek met passie!

19 2007-09 LB september.indd 19

20-08-2007 15:50:00

INITIATIEF VAN DE MAAND

Groene daken in Tilburg ‘We hebben de schônste stad van ’t laand, en onze vadder is fabrikaant, dus loat ze mar kome, we lusse ze gruun’. Een regeltje uit een leuk oud Tilburgs liedje. De wollenstoffenfabrikanten zijn allang verdwenen, Tilburg presenteerde zich de afgelopen jaren als ‘moderne industriestad.’ Op de schoonheid van de stad is nog wel wat aan te merken, maar er wordt hard aan gewerkt en de vooruitgang is zichtbaar. Het Tilburgse PvdA-raadslid Tine van de Weyer heeft een belangrijk initiatief genomen om de stad te verfraaien: groene daken. Die zijn niet alleen mooier om te zien maar ook beter voor het milieu. Insecten en vogels krijgen daardoor in de stad hun eigen leefwereld. En groene daken dragen bij aan een lagere energierekening van bedrijven, ook dat is mooi meegenomen. In tal van landen (zoals Duitsland, Oostenrijk, Canada, Frankrijk en België) is al veel ervaring opgedaan met groene daken, en volgens Tine passen ze ook prima bij de moderne stad.

De gemeenteraad stemde in met haar voorstel om een onderzoek te laten instellen naar de haalbaarheid van groene daken. Eind juni werden de resultaten bekend gemaakt. Het rapport ‘De groene daken van Tilburg’ biedt veel mogelijkheden om ze te realiseren. Een groen dak heeft niet alleen effect op de temperatuur en de waterbuffering maar vergroot ook de mogelijkheden op het gebied van de ruimtelijke ordening. En het is vooral ook erg fraai. Ook de provincie Noord-Brabant gaat er nu mee aan de slag. Misschien ook iets voor uw gemeente? Het Tilburgse raadslid heeft een kort filmpje gemaakt waarin ze tekst en uitleg geeft. Het is te vinden op www.tilburgz. nl, vul rechts op het scherm als zoekterm in: Tine van de Weyer. Haar e-mailadres is: [email protected], tel. 0135811589/06-24126539.

Staat hier volgende keer uw initiatief? Tine op het dak van het Tilburgse Natuurmuseum

Heeft u als PvdA-fractie in de gemeente of de provincie ook een leuk voorstel gerealiseerd waar iedereen eigenlijk jaloers op is? Meld het ons, zodat wij het kunnen doorgeven in onze rubriek Het initiatief van de maand. Op die manier kunnen wellicht ook andere PvdA’ers in het land er hun voordeel mee doen. Dus kom in actie en geef uw initiatief aan ons door! Wij zetten u graag in het zonnetje. Reacties naar: [email protected]

Persoonlijk In de PvdA-Tweede Kamerfractie is Pierre Heijnen de contactpersoon voor burgemeestersbenoemingen. Belangstellenden voor het burgemeestersambt kunnen contact opnemen met hem. Dat geldt ook voor fractievoorzitters in gemeenten waar op korte termijn een burgemeestersvacature is te verwachten. Pierre Heijnen is te bereiken via Coby Knijnenburg, tel. 070-3182790. > Geke Faber wordt de nieuwe burgemeester van Zaanstad. De gemeenteraad heeft haar voorgedragen. Faber was eerder burgemeester van Zeewolde, waarnemer in Den Helder en Wageningen en staatssecretaris van Landbouw, Natuur en Visserij. > Eric van Oosterhout is door de gemeenteraad van Aa en Hunze voorgedragen als nieuwe burgemeester. Hij is sinds 2005 secretaris-algemeen directeur van de gemeente Veendam. > Arno Verhoeven is sinds 1 september burgemeester van de Limburgse gemeente Leudal, die 1 januari jl. ontstond door herindeling (Haelen, Heythuysen, Hunsel en Roggel en Neer). Hij was tot nu toe burgemeester van Bergeijk.

> Loes Ypma is benoemd tot wethouder in Woerden. De 27-jarige politica van de partij Progressief Woerden treedt daarmee in de voetsporen van haar vader. Ze was ook voorzitter van de Jonge Socialisten. > Max van den Berg is per 1 september commissaris van de koningin in Groningen. Hij volgt Hans Alders op. Van den Berg was tot nu toe Europarlementariër. In die functie is hij opgevolgd door Lily Jacobs, oud-gedeputeerde van Gelderland. Van den Berg was vroeger wethouder in Groningen. Ook was hij voorzitter van de PvdA en directeur van Novib/Oxfam.

Kom naar ons CLB-festival op 6 oktober in de Rai! Felix Rottenberg en minister Ella Vogelaar zijn de hoofdgasten op het 13e CLBfestival van het binnenlands bestuur. Het festival is niet in de Koepelkerk, zoals eerder aangekondigd, maar in de Rai, en wel van 13.00 tot 17.30 uur. Het festival sluit daarmee aan op het PvdA-congres dat ’s ochtends op dezelfde locatie wordt gehouden en waar o.a. de nieuwe PvdA-voorzitter zal worden gekozen. Op het CLB-festival zal Felix Rottenberg de Elfde Wibautlezing uitspreken, waarbij hij zal ingaan op de ontwikkelingen binnen de PvdA. Ella Vogelaar zal vertellen wat er in de oude wijken moet gebeuren om daar prachtwijken van te maken. Als alles mee zit zal het eerste contract met gemeenten hierover op 6 oktober worden ondertekend. Daarnaast is er een groot aantal mensen uitgenodigd waar u in de pauze kennis mee kunt maken en die handig zijn voor uw netwerk. Van vrijwel ieder beleidsterrein is er op deze netwerkmarkt iemand aanwezig. Noteer 6 oktober alvast in uw agenda! Binnenkort ontvangt u van ons de uitnodiging met het definitieve programma.

20 2007-09 LB september.indd 20

20-08-2007 16:03:01

Netwerk gedeputeerden bijeen Op 20 juni kwam het gedeputeerdennetwerk van de Partij van de Arbeid in de nieuwe samenstelling bij elkaar in het provinciehuis van Utrecht. De gedeputeerden maakten kennis met elkaar en vervolgens met de Tweede Kamerleden Pierre Heijnen (portefeuille binnenlands bestuur) en Samira Bouchibti (woordvoerder jeugdzorg). Ook de nieuwe gedeputeerden spraken hun zorgen uit over het tekort aan middelen voor de jeugdzorg en de extra korting die het rijk uit de kas van de provincies zal gaan halen. Ook de komende periode zal het gedeputeerdennetwerk regelmatig bij elkaar komen om politieke standpunten met elkaar te bespreken. Op de foto staan van links naar rechts: Sacha Baggerman (Noord-Holland), Co Verdaas (Gelderland), Martin Huls (Zuid-Holland), Peter Visser (Noord-Holland), Marc Calon (Groningen en voorzitter van het netwerk), John Bos (Flevoland), Harry Keereweer (Gelderland), Rein Munniksma (Drenthe), Odile Wolfs (Limburg), Marian Dekker (Utrecht) en Tonny van de Vondervoort (Zuid-Holland). Het gedeputeerdennetwerk wordt ondersteund door Monique Josemans, stafmedewerker Netwerken van het Centrum voor Lokaal Bestuur, 020-5512202, e-mail [email protected]

Foto Marijn van Rij/NPF Photography

nws Trainingen voor fracties Raads- en Statenfracties beschikken over een arsenaal aan ervaringen, opvattingen en kennis. Met elkaar, en voorzien van alle kennis en vaardigheden, proberen ze zoveel mogelijk van hun PvdA-doelen te realiseren. Om er voor te zorgen dat dat ook in een goede sfeer kan gebeuren, zal gewerkt moeten worden aan het vormen van een team en zullen afspraken gemaakt moeten worden over het verdelen van alle taken die gedaan moeten worden. En dat doe je niet één keer in de vier jaar, dat vergt voortdurend onderhoud. Het CLB beschikt over een pool van ervaren trainers. Deze leveren trainingen op maat voor fracties, zoals teambuildtrainingen en het opstellen en evalueren van een fractiewerkplan. Voor deze trainingen heeft het CLB een subsidiepot beschikbaar, waaruit de voorbereidingstijd die een trainer nodig heeft voor het opstellen van een op maat gesneden programma betaald wordt. Naast het werken in een team aan fractiedoelen is het natuurlijk ook belangrijk dat de fractieleden beschikken over voldoende vaardigheden als debatteren, presenteren en omgaan met de media. Het CLB ondersteunt het organiseren van vaardigheidstrainingen in regionaal verband, zowel voor fractieleden als fractievoorzitters. Het CLB neemt, onder bepaalde voorwaarden, de totale kosten van de vaardigheidstrainer op zich. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Margriet Visser, [email protected] of Vera Bos, [email protected]

Wilt u ­adverteren?

Het initiatief van de maand

U kunt tegen een aantrekkelijke korting gecombineerd adverteren in de bestuurdersbladen van PvdA, CDA en VVD. Uw advertentie komt dan onder ogen van 80% van alle gemeenteraadsleden, wethouders, burgemeesters, statenleden, gedeputeerden en de commissarissen van de koningin. Inlichtingen over tarieven en sluitingstijden zijn verkrijgbaar bij Bureau Recent, Joop Slor, postbus 17229, 1001 JE Amsterdam. Tel. 020-3308998.

Heeft u als PvdA-fractie in de gemeente of de provincie een leuk voorstel gerealiseerd waar iedereen eigenlijk jaloers op is? Meld het ons, zodat wij het kunnen doorgeven in onze rubriek Het initiatief van de maand. Op die manier kunnen wellicht ook andere PvdA’ers in het land er hun voordeel mee doen. Dus kom in actie en geef uw initiatief aan ons door! Wij zetten u graag in het zonnetje. Reacties naar: [email protected]

Reacties welkom Bent u het niet eens met wat u in Lokaal Bestuur leest? Wilt u een aanvulling of correctie doorgeven? Of heeft u vanuit uw gemeente of provincie iets te melden dat ook voor andere PvdA’ers interessant is? Laat het ons weten. Zorg ervoor dat uw mailtje uiterlijk maandag 10 september in ons bezit is, dan kunnen wij het plaatsen in het oktobernummer. Alle andere kopij voor dat nummer moet op maandag 3 september in ons bezit zijn. U kunt uw bijdrage sturen naar eindredacteur Jan de Roos, e-mail: [email protected] De sluitingsdatum voor het novembernummer is maandag 1 oktober.

Wijzigingen in de fractie? Het CLB ontvangt graag bericht over wijzigingen in uw raads- of statenfractie. Wij kunnen die dan verwerken in onze administratie en er zonodig melding van maken in onze rubriek Persoonlijk. De volgende gegevens zijn van belang: naam- en adresgegevens, telefoon- en faxnummer en e-mailadres, zowel van het nieuwe als van het vertrekkende raads- of statenlid, plus de datum waarop de verandering is ingegaan. Ook als er een nieuwe PvdA-wethouder (al dan niet ‘van buiten’) of gedeputeerde aantreedt, horen we dat graag. Mail uw gegevens naar: [email protected]. Als u vragen heeft kunt u bellen (020-5512260) of mailen.

21

2007-09 LB september.indd 21

20-08-2007 15:50:12

100 JAAR

DE GEMEENTE LOKAAL BESTUUR Redactie Jan de Roos

Vrouwelijke raadsleden Dat een scholing speciaal voor vrouwelijke raadsleden kennelijk in een behoefte voorziet, bleek wel uit het aantal deelneemsters, ongeveer 50, die de reis naar de Born hadden ondernomen. Ze kwamen uit alle delen van het land; zowel Callantsoog als Vlissingen, Bellingwolde als Gulpen waren vertegenwoordigd. Al vanaf het eerste moment bleek niemand gebrek aan gesprekstof te hebben: wat heerlijk om eens over je werk te kunnen praten met ‘ lotgenoten’. Want het is een feit dat het vrouwelijk raadslid, als kleine minderheid in haar fractie en in de raad, opvalt. Er wordt op haar gelet, naar haar gekeken. ‘We vinden het zo fijn als ze het goed doet’ onthulde een van de inleiders! Een studiebijeenkomst als deze, op dit onvolprezen conferentieoord de Born, dat naast inspanning, ondanks de nog met ijs en sneeuwbrij bedekte bospaden zoveel ontspanning gaf, was voor de deelnemers als het ware een energie-injectie.

Gemeente en prof-voetbal In een aantal gemeenten van ons land komt het voor dat voetbalclubs die geld nodig hebben, o.m. ten gevolge van de vereisten die de KNVB aan semi-profclubs stelt, geen kans zien dat geld op andere wijze te verkrijgen dan via geldschieters. Er zijn op deze wijze contracten tot stand gekomen die bona fide, al jaren lang bestaande verenigingen, die door de ontwikkeling in het zog van het semi-professionalisme zijn getrokken, met huid en haar uitleveren aan geldschieters, wie het alleen om het grootst mogelijk rendement te doen is. Hoe afwijzend men ook tegenover het semi-profvoetbal moge staan en hoezeer men elke steun daaraan verfoeit, dit maakt de zaak nog erger. Het heeft de fractie van de PvdA in Haarlem (hartstochtelijk tegenstandster van prof-voetbal!) dan ook bewogen om de gemeente met een garantie (in andere gevallen wellicht een voorschot) bij te laten springen bij een volksclub, die anders bij een geldschieter terecht zou zijn gekomen. Wellicht zit hierin een suggestie voor onze gemeentebestuurders. Toegegeven, elke steun aan het profvoetbal is een kwaad, maar in dit geval helpt een kleiner kwaad een nog veel groter kwaad voorkomen. Want men behoeft zich van de ‘sportieve’ oogmerken van deze geldmagnaten niets voor te stellen.

(april 1963)

h Commissaris der Koningin In Drenthe heeft de PvdA het hoogste stemmenpercentage. In Drenthe was een uitsproken PvdA-figuur Commissaris (mr. J. Cramer, red.). De PvdA had voor zijn opvolger meer dan één bekwame kandidaat. Het is een daad van willekeur geweest, dat minister Toxopeus bij zijn voordracht deze kandidaten heeft genegeerd en een politiek kleurloos man (mr. K.H. Gaarlandt, red.), wiens persoon en bekwaamheden verder onbesproken kunnen blijven, heeft benoemd. In een brief aan de minister-president heeft de PvdA tegen deze benoeming geprotesteerd. Het geeft geen pas, de PvdA op deze wijze te laten voelen, dat zij ‘ maar’ oppositiepartij is.

(november 1955)

h Begrotingstekorten Als een van de eerste in het land is de gemeentebegroting 1958 aan de raad van Utrecht aangeboden; de begroting heeft een tekort van 8,6 miljoen. De begroting van Middelburg vertoont een tekort van ruim zes ton, ruim drie ton meer dan die voor 1957. (oktober 1957)

h Cultuurbeleid Hilversum In de gemeenteraad van Hilversum heeft de fractie van de PvdA bij monde van prof. G. Stuiveling ernstige kritiek uitgeoefend op de politiek van B. en W. inzake het cultuurbeleid. Spreker was van oordeel, dat bij het college de grote lijnen in de cultuurpolitiek geheel ontbreken. Het culturele leven in Hilversum heeft een dorpskarakter en de achterstand wordt nog ieder jaar groter, aldus prof. Stuiveling. (november 1957)

h Rare schaats De burgemeester van Gorkum (L.J.R. ridder van Rappard, red.) heeft een rare schaats gereden! Blijkens een bericht in het Vrije Volk had hij op een vergadering in Nijmegen gezegd: ‘ Nu kan ik me voorstellen dat u niet graag in de raad wilt zitten om u op een gegeven moment door een vlerk van de PvdA te laten afbekken.’ De voorzitter van de PvdAraadsfractie in Gorkum haalde dit krantebericht aan, om de mentaliteit van de burgemeester te signaleren. De burgemeester antwoordde o.a. hierop, dat hij tijdens de bewuste vergadering niet op de hoogte was gesteld van de aanwezigheid van de pers! ‘Dit perfide krantebericht is een uitvloeisel van een door vooraan-

22

2007-09 LB september.indd 22

(maart 1964)





h

Affiche Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis

staande leden van uw partij tegen mijn persoon georganiseerde hetze.’ (april 1958)

h Geheelonthouders De Nederlandse Geheelonthoudersbond, afd. Emmercompascuum, heeft een protest gezonden aan het gemeentebestuur van Emmen omdat blauwe propagandaborden langs de verkeerswegen en op kruispunten die de weggebruiker wezen op het gevaar van alcohol in het verkeer, op last van het gemeentebestuur moesten verdwijnen, omdat ze afleidend werken op het verkeer. Maar men kan zich de verbazing van de geheelonthoudersbond begrijpen…op dezelfde plaats hangt nu een groot reclamebord voor jonge jenever! (november 1959)

h Burgemeesterscarrière Het merendeel der thans in functie zijnde burgemeesters was onmiddellijk vóór zijn benoeming tot burgemeester in een andere overheidsfunctie werkzaam. Ongeveer de helft hunner was ambtenaar, meestal

op een gemeentesecretarie, een provinciale griffie of een departement van algemeen bestuur. De ambtelijke dienst is kennelijk het belangrijkste voorportaal van de burgemeesters carrière. Een minderheid van de burgemeesters (15 à 20 pct.) was voorheen in particuliere dienst, hetzij als employé, hetzij als beoefenaar van een vrij beroep (advocatuur!) werkzaam. (januari 1960)

h Woningen voor katholieken In de gemeente Veldhoven bij Eindhoven heeft de fractievoorzitter van de KVP een voorstel ingediend om 75 pct. van de nieuwe woningen in een deel van de gemeente toe te wijzen aan Roomskatholieke gezinnen. Het voorstel werd (gelukkig)verworpen, al was het met de kleinst mogelijke meerderheid: negen tegen acht stemmen. (augustus-september 1960)

h Samenspel in fractie Vanzelfsprekend zal moeten worden vooropgesteld, dat de vergaderingen van de fractie ook steeds worden bijgewoond door

de partijgenoten-wethouders en dat deze aan de meningsvorming binnen de fractie een actief aandeel nemen. Zij zijn daardoor immers op de hooge van wat er in de fractie leeft en kunnen hun collega-wethouders van andere partijen en zonodig het hele college van B. en W. summier inlichten omtrent hetgeen in de raad aan de orde zal worden gesteld. (januari 1961)

h Lijkkist ‘Er is wel rekening gehouden met de levenden, maar niet met de doden,’ heeft het PvdA-raadslid mevrouw van Rijsbergen in de raad van Deil geklaagd over de nieuwe bejaardenwoningen in het Gelderse dorp Rumpt. In de zes nieuwe bejaardenwoningen blijkt het niet mogelijk een lijkkist door de deur naar buiten te transporteren. Vorige maand heeft dit bij de begrafenis van een der bewoonsters ertoe geleid, dat de kist door het raam moest. Het venster moest daarvoor uit de sponningen gelicht worden.

Van Walsum Het afscheid van Van Walsum als burgemeester van Rotterdam is grandioos geweest en zonder weerga. Als een vorst heeft hij door de havens gevaren en het Wilhelmus aan het slot van de taptoe door de mariniers op de laatste avond voor het stadhuis was bijzonder ontroerend. Onder Van Walsum werd Rotterdam een rode stad. Een meerderheid in de gemeenteraad stelt het dienstverlenende karakter van de stad voorop, maar ze zal daarvoor nog wel veel moeten vechten, nu zonder hem. W. Thomassen is zijn opvolger. (april 1965)

(februari 1961)

h

20-08-2007 15:50:15

Foto Arie Kievit/HH

De Kralingse Plas

ondrwg

Bouwen in de tuin IRIS MEERTS Statenlid in Zuid-Holland en lid redactie Lokaal Bestuur

Ik stap in de bomvolle trein van Den Haag naar Rotterdam en vind nog net een plekje in de hoek van de coupé. Het is niet ideaal maar het is nog altijd beter dan in de file staan, troost ik mezelf. Naast me zijn twee dames gewikkeld in een geanimeerd gesprek. Ik ontkom er niet aan om mee te luisteren. ‘Nou, ze bouwen gewoon in de tuin. Die is groot genoeg.’ ‘Je bedoelt een vakantiehuisje?’ ‘Nee, een echt huis. Aan de Kralingse Plas.’ ‘Maar hoe kan dat dan? Dat mag toch niet?’ ‘Mensen verkopen een deel van hun tuin voor veel geld aan een projectontwikkelaar. En die zet er een huis op dat ’ie dan weer voor nog meer geld verkoopt.’ ‘Ja, dat wil iedereen wel: wonen aan de plas.’ ‘En de deelgemeente vindt alles best. Die strijkt gewoon het geld op.’ Ik kan het niet laten en meng me in de discussie. ‘Het is niet de schuld van de deelgemeente,’ zeg ik. ‘We moeten in Zuid-Holland nu eenmaal woningen bouwen en die willen we niet in het Groene Hart hebben. Dus moeten ze er in de stad bij komen.’ Verbijsterd kijkt het stel me aan. ‘Jij zit zeker in de politiek’ zegt er eentje afkeurend. ‘Ja’ mompel ik. Het voelt alsof ik uit de kast kom. ‘Maar waarom moet er dan zovéél gebouwd worden?’ vraagt de ander woedend.

2007-09 LB september.indd 23

‘Omdat de vraag naar woningen groeit. Er komen steeds meer mensen bij die ook nog eens ruimer willen wonen,’ leg ik uit. ‘En de gezinnen worden kleiner.’ De dames wenden hun hoofd af. ‘Tegelijkertijd willen we de groene ruimte bewaren voor de toekomst,’ probeer ik nog. Maar het is al te laat. De discussies is wat hun betreft gesloten. Ik kijk uit het raam en mijn blik glijdt over de weilanden. Ik denk aan de discussie die wij in de Staten­fractie gevoerd hebben over het aanleggen van een bedrijfs­terrein in de Hoeksche Waard. Bedrijfsruimte die ­onder meer nodig zou zijn om de Rotterdamse ­economie en werkgelegenheid te kunnen laten ­groeien. Ik verzet me tegen de aanleg van nieuwe industrie­terreinen omdat ik vind dat we eerst maar eens de ‘rommel’ moeten opruimen die vertrekkende bedrijven hebben achtergelaten. Met slim ruimtegebruik kunnen we een heel eind komen. De tijd van ongebreideld bouwen is voorbij. Want een ritje in een bomvolle trein is tot daar aan toe. Maar hoe kun je nou prettig leven in een bomvolle Randstad?

23 20-08-2007 15:50:21

achtrknt

Foto Fer Traugott

Een kijkje in de raadzalen Elke maand zijn we te gast bij de raadsvergadering in de kleinste en in de grootste gemeente van een bepaalde provincie. Dit keer twee gemeenten in Limburg: Kessel en Maastricht. Foto Loraine Bodewes

24 2007-09 LB september.indd 24

20-08-2007 15:50:33