Leven met Multipele Sclerose
uitgave
14
MS en werken
EEN UITGAVE VAN HET NATIONA AL MS FONDS
Inleiding Voor veel mensen is werk belangrijk. Het werk verschaft inkomen. Door het werk ben je financieel onafhankelijk. Werk is goed voor het gevoel van eigenwaarde. De meeste mensen hebben ook plezier in hun werk. Werk biedt vaak de mogelijkheid om jezelf verder te ontwikkelen, het geeft structuur in je leven en levert sociale contacten op. De diagnose Multipele Sclerose (MS) komt meestal als iemand midden in de opbouw van zijn leven zit. Jonge mensen zijn voor een werkgever vaak heel waardevol. Misschien veroorzaakte de diagnose MS een enorme deuk in je zelfvertrouwen. Bedenk dan dat je ook na de diagnose nog dezelfde persoon bent als voor de diagnose. Je bezit nog dezelfde kwaliteiten en vaardigheden. MS is een grillige ziekte. De ernst van de klachten varieert. Sommige symptomen treden tijdelijk op en andere zijn permanent. Er zijn mensen met MS die hun werk gewoon kunnen blijven doen. Anderen kunnen alleen blijven werken als het werk wordt aangepast. Voor een enkeling is werken niet meer
Tekst: drs. Bep Franke-Barendse Uitgever: Nationaal MS Fonds
2
mogelijk. Ook het verloop van de aandoening en welke klachten iemand gaat krijgen, is niet te voorspellen. Die onzekerheid over de toekomst maakt het extra moeilijk om na denken over je werk en een carrière. Je hoeft je echter niet te haasten om allerlei beslissingen te nemen over je toekomst. Gewoon doorgaan en afwachten hoe je leven zich verder ontwikkelt, ligt meer voor de hand. In deze brochure vind je informatie over het zoeken naar (aangepast) werk en eventuele arbeidsongeschiktheidsuitkering. We beginnen met een moeilijke vraag ‘moet ik aan mijn werkgever vertellen dat ik MS heb?’ en eindigen met websites waar je op zoek kunt gaan naar aanvullende informatie.
Inhoudsopgave Wel of niet vertellen
4
Baan zoeken
5
Aangepaste arbeid
6
Arbeidsongeschiktheidsuitkering
7
Meer informatie
9
3
Wel of niet vertellen Moet ik aan mijn werkgever vertellen dat ik MS heb? Dat is de belangrijke vraag die boven komt als je voor het eerst hoort dat je MS hebt. Misschien ben je een paar keer ziek geweest voordat je de diagnose hoorde, maar je kunt je werk nog steeds heel goed doen. Als dat zo is, dan is er geen noodzaak om te vertellen dat je MS hebt. Als je wel vertelt dat je MS hebt, verwacht dan niet dat je werkgever weet wat MS is of wat het betekent om MS te hebben. Misschien denkt je werkgever wel dat je niet meer geschikt bent voor het werk of dat je vaak afwezig zult zijn wegens ziekte. Je loopt de kans dat je daardoor een promotie mist, of niet in aanmerking komt voor na- of bijscholing. Dus lijkt het beter om het vertellen over je MS achterwege te laten. Het moment waarop je je leidinggevende en je collega’s wel moet inlichten komt als je meer belemmeringen krijgt in je werk, en je een beroep moet doen op begrip, of moet vragen om hulp bij het werken. Ook als je een andere baan zoekt, hoef je bij de sollicitatie niet te vertellen dat je MS hebt. Zolang je denkt dat je - met of zonder beperking - je werk goed kunt doen, hoef je hierover niets te vertellen aan je nieuwe werkgever. Het is echter niet verstandig om te starten met werk dat je niet aankunt, dat eigenlijk te zwaar voor je is. Als je een baan aanneemt die te zwaar voor je is, dan krijg je problemen met de arbeidsongeschiktsuitkering als je later moet afhaken.
4
Voor te zwaar werk ben je niet verzekerd. Uitgangspunt bij het beoordelen of werk te zwaar is, is je gezondheid op het moment dat je met je nieuwe werk begint. Niemand kan immers voorspellen hoe MS in de toekomst zich zal ontwikkelen. Ook ogenschijnlijk gezonde mensen kunnen uitvallen vanwege hun gezondheid.
Baan zoeken Hoe kom je met MS aan een baan? Je hebt de plicht om te solliciteren en moet alles in het werk stellen om een baan te vinden. Maar hoe vind je die als je MS hebt en voor het eerst een baan zoekt, of na een periode van terugval weer de arbeidsmarkt op wilt? Het UWV (Uitvoering werknemersverzekering) kan je helpen om je kansen op de arbeidsmarkt te vergroten. Je hebt dan een gesprek met een arbeidsdeskundige over je mogelijkheden. Als ondersteuning biedt het UWV drie mogelijkheden:
1. een standaard reïntegratietraject. Dit traject wordt meestal aangeboden door het UWV zelf, de arbeidsdeskundige meld je hiervoor aan bij een reïntegratiebedrijf. 2. extra opleiding/bijscholing. Het UWV kan bijdragen in de kosten hiervoor. 3. via een Individuele Reïntegratie Overeenkomst (IRO). Bij een IRO heb je de touwtjes zelf in handen. Na instemming van het UWV in verband met een vergoeding voor de kosten, kun je zelf een reïntegratieovereenkomst met een reïntegratiebedrijf afsluiten.
5
Vóór je werk hebt, ben je dus al druk aan het werk. Je bent bezig om jezelf geschikt te maken voor de arbeidsmarkt. In een reïntegratietraject onderzoek je waarin je goed en niet goed bent, wat je wilt gaan doen, of je wel of geen bijscholing nodig hebt, hoe je kunt omgaan met de problemen die je hebt (bijvoorbeeld vermoeidheid of slecht zien). Misschien moet je extra cursussen volgen. Ook presentatie en sollicitatievaardigheden komen aan de orde. Belangrijk is dat je zelf goed weet wat je kwaliteiten zijn en dat je dat bij het solliciteren ook duidelijk kunt maken aan je toekomstige werkgever. Misschien zijn er op je werk extra aanpassingen nodig, bijvoorbeeld een aangepaste stoel, of spraakherkenning op je computer. Dat moet je met je werkgever bespreken. Financiële vergoeding voor extra voorzieningen kan door de werkgever worden aangevraagd bij het UWV.
Aangepaste arbeid Hoe lang kun je doorgaan met je baan? Het antwoord is: zolang als mogelijk is. Maar er kan een moment komen, dat het niet meer kan. In de wetgeving is het uitgangspunt dat iedereen kan werken, tenzij … Met andere woorden: als je het niet meer kan bolwerken, dan moet je eerst gaan praten over aangepast of ander werk. Ook dan krijg je te maken met reïntegratie: reïntegratie bij de eigen werkgever of bij een andere werkgever. Werkgever en werknemer moeten zich hiervoor gezamenlijk inspannen. Zij hebben daarvoor twee jaar de tijd. Gedurende die tijd wordt het loon van de werknemer tot maximaal 170% doorbetaald. In hun gezamenlijke aanpak kunnen werknemer en werkgever zich laten ondersteunen door een arbodienst of een reïntegratiebedrijf.
6
Wanneer na twee jaar blijkt dat je niet volledig kunt werken, ondanks alles wat je samen met je werkgever ervoor hebt gedaan, dan bekijkt het UWV eerst of er inderdaad voldoende is gedaan. Pas daarna volgt een aanvraag voor de WIA (wet inkomen naar arbeidsvermogen, zie pagina 8).
Arbeidsongeschiktheidsuitkering Bij gehele of gedeeltelijke arbeidsongeschikt krijg je te maken met het UWV. In eerste instantie wordt je door een arts gekeurd. Deze arts onderzoekt wat je beperkingen zijn. Vervolgens bepaalt een arbeidsdeskundige of je recht hebt op een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Om in aanmerking te komen voor een uitkering moet je inkomen achteruitgaan omdat je als gevolg van je aandoening minder gaat verdienen. Let wel: het UWV kijkt daarbij niet alleen naar het inkomen in je huidige baan, maar ook naar het inkomen dat je kunt verdienen in aangepast werk of een andere baan. Het inkomen bij arbeidsongeschiktheid is geregeld via de volgende wetten:
7
• WIA = wet inkomen naar arbeidsvermogen Uitgangspunt bij de WIA is dat werkgever en werknemer zich samen inspannen om bij langdurige ziekte terugkeer naar werk mogelijk te maken. Iemand die deels arbeidsgeschikt is, kan in aanmerking komen voor een uitkering. Hoe arbeids(on)geschikt iemand is, hangt af van wat hij of zij door ziekte of gebrek aan inkomen verliest. Iemand die geheel arbeidsongeschikt is en waarbij herstel niet waarschijnlijk is, krijgt een solide uitkering. De WIA maakt dus onderscheid tussen enerzijds gedeeltelijk arbeidsgeschikt (WGA) en anderzijds volledig en duurzaam arbeidsongeschikt (IVA).
• WGA = werkhervatting gedeeltelijk arbeidsongeschikten De WGA is onderdeel van de WIA en bedoeld voor werknemers die deels arbeidsgeschikt zijn en een loonverlies hebben van tussen de 35 en 80%. Ook werknemers die volledig arbeidsongeschikt zijn (loonverlies van meer dan 80%) maar die mogelijk nog enigszins herstellen, vallen onder de WGA.
• IVA = Inkomingsvoorziening volledige arbeidsongeschikten Ook de IVA is onderdeel van de WIA. Werknemers die volledig arbeidsongeschikt zijn en geen of slechts een geringe kans op herstel hebben, krijgen een uitkering volgens de regeling IVA.
Voor de meeste mensen met MS geldt dat zij, wanneer zij door verlies van inkomen in aanmerking komen voor een uitkering, een (gedeeltelijke) uitkering krijgen in het kader van de WGA. Alleen in uitzonderingsgevallen is direkt een uitkering in het kader van de IVA aan de orde.
8
Meer informatie Zie voor meer informatie de volgende websites
•
www.werkennaarvermogen.nl over de WIA
• www.bpv.nl, de website van het Breed Platform Verzekerden en werk met Vragen over werk, uitkeringen, verzekeringen
• www.socialezekerheid.nl met informatie over wetgeving met betrekking tot de Nederlandse sociale zekerheid
• www.ango.nl, de website van de Algemene Nederlandse Gehandicapten Organisatie
9
Notities
10
11
Deze brochure kwam tot stand met medewerking van Rien Schutjes. Dhr.R.Schutjes is arbeidsdeskundige bij het UWV.
Vragen over ‘MS en werk’ kun je stellen via onderstaand e-mailadres. De vragen worden beantwoord door een arbeidsdeskundige.
Nationaal
ms
Fonds
Voor meer informatie: Landelijk Bureau: Nationaal MS Fonds
E-mail:
[email protected]
Wagenstraat 25, 3142 CR Maassluis Tel.: 010 - 591 98 39
www.nationaalmsfonds.nl
Fax: 010 - 592 86 86
www.msyoung.nl
GIRO 5057 U wordt al voor minimaal 15 euro per jaar lid van het Nationaal MS Fonds, dé organisatie voor voorlichting, coaching en epidemiologisch onderzoek. Deze brochure is mede tot stand gekomen door ondersteuning van sanofi-aventis en TEVA Pharma die Copaxone op de markt brengen.
