Multipele sclerose in beeld
14214_BW_Casusboek MS in beeld.indd 1
29-07-13 11:53
14214_BW_Casusboek MS in beeld.indd 2
29-07-13 11:53
Multipele sclerose in beeld Onder redactie van: Dr. G.J.D. Hengstman Met medewerking van: J.J.J. van Eijk Dr. E.L.J. Hoogervorst Dr. R.M.M. Hupperts Dr. L.G.F. Sinnige
Houten 2013
14214_BW_Casusboek MS in beeld.indd 3
29-07-13 11:53
© 2013 Springer Media Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j° het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. ISBN 979 90 313 9914 7 NUR 871
Springer Media Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten Nederland www.springermedia.nl
14214_BW_Casusboek MS in beeld.indd 4
29-07-13 11:53
n inhoud Voorwoord 7 Deel 1 – Casuïstiek 9 Casus 1 Janine Delfau (21) 11 J.J.J. van Eijk Casus 2 Joris Kamphof (29) 13 J.J.J. van Eijk Casus 3 Monique Holmer-Boonstra (45) 15 J.J.J. van Eijk Casus 4 Emine Gucet (36) 17 Dr. L.G.F. Sinnige Casus 5 Sanne Janssens (32) 19 Dr. E.L.J. Hoogervorst Casus 6 Jurgen Klaassen (33) 21 Dr. G.J.D. Hengstman Casus 7 Freek Hendriks (30) 23 J.J.J. van Eijk Casus 8 Bart Noorderman (35) 25 Dr. R.M.M. Hupperts Casus 9 Marja Bastiaansen (50) 27 Dr. R.M.M. Hupperts Casus 10 Anja van de Pas (30) 29 Dr. L.G.F. Sinnige Casus 11 Elsbeth Zwanenburg (45) 31 Dr. R.M.M. Hupperts Casus 12 Stefanie Steffens (28) 33 J.J.J. van Eijk Casus 13 Barend Wijdeveld (41) 35 Dr. R.M.M. Hupperts Casus 14 Pieter van Schaijk (34) 37 Dr. L.G.F. Sinnige Casus 15 Susanne Merckelbach (34) 39 Dr. L.G.F. Sinnige Casus 16 Jan van Keeken (45) 42 Dr. E.L.J. Hoogervorst Casus 17 Jannie van Nuenen (52) 43 Dr. G.J.D. Hengstman Casus 18 Toos van der Vlugt (43) 45 Dr. R.M.M. Hupperts
5
14214_BW_Casusboek MS in beeld.indd 5
29-07-13 11:53
Casus 19 Trees Thijssen (37) 46 Dr. E.L.J. Hoogervorst Casus 20 Pieter van den Dongen (52) 48 Dr. E.L.J. Hoogervorst Casus 21 Kim Verhoef (31) 50 Dr. E.L.J. Hoogervorst Casus 22 Daniëlle Meuleman (24) 52 Dr. L.G.F. Sinnige Casus 23 Leonart van de Berg (53) 54 Dr. G.J.D. Hengstman Casus 24 Jan van Weerde (56) 56 Dr. G.J.D. Hengstman Casus 25 Esther van der Molen (33) 57 Dr. G.J.D. Hengstman Deel 2 – Antwoorden 59 Casus 1 Janine Delfau (21) 61 Casus 2 Joris Kamphof (29) 63 Casus 3 Monique Holmer-Boonstra (45) 65 Casus 4 Emine Gucet (36) 67 Casus 5 Sanne Janssens (32) 69 Casus 6 Jurgen Klaassen (33) 70 Casus 7 Freek Hendriks (30) 71 Casus 8 Bart Noorderman (35) 72 Casus 9 Marja Bastiaansen (50) 74 Casus 10 Anja van de Pas (30) 76 Casus 11 Elsbeth Zwanenburg (45) 78 Casus 12 Stefanie Steffens (28) 79 Casus 13 Barend Wijdeveld (41) 80 Casus 14 Pieter van Schaijk (34) 82 Casus 15 Susanne Merckelbach (34) 84 Casus 16 Jan van Keeken (45) 86 Casus 17 Jannie van Nuenen (52) 88 Casus 18 Toos van der Vlugt (43) 90 Casus 19 Trees Thijssen (37) 91 Casus 20 Pieter van den Dongen (52) 93 Casus 21 Kim Verhoef (31) 95 Casus 22 Daniëlle Meuleman (24) 97 Casus 23 Leonart van de Berg (53) 98 Casus 24 Jan van Weerde (56) 100 Casus 25 Esther van der Molen (33) 102 Register 105 6
14214_BW_Casusboek MS in beeld.indd 6
29-07-13 11:53
n Voorwoord Multipele sclerose (MS) is de meest voorkomende neurologische aandoening op de jongvolwassen leeftijd leidend tot blijvende invaliditeit. De ziekte kan een zeer grote weerslag hebben op nagenoeg alle facetten van het leven. MS treft vaak mensen in de bloei van hun leven, aan het begin van hun maatschappelijke carrière, tijdens de opbouw van hun gezin. De impact van de diagnose is dan ook zeer groot. Een diagnose die heden ten dage steeds vaker mede wordt gesteld op basis van MRI-beelden. Zeker in het afgelopen decennium zijn de mogelijkheden om MS te behandelen sterk vergroot, hoewel genezing helaas nog steeds niet mogelijk is. Met de toename van de behandelmogelijkheden worden ook de afwegingen die gemaakt moeten worden complexer: afwegingen ten aanzien van het starten van medicatie, het monitoren van effecten en bijwerkingen, en het veranderen of stoppen van medicatie. Nog belangrijker dan de behandeling van de MS zelf, is de behandeling of het management van de gevolgen van de ziekte. Gevolgen die niet alleen op het lichamelijk vlak liggen, maar ook op het psychische en sociale. MSbehandeling is geen behandeling van MS, het is een complex geneeskundig proces waarbij maatwerktherapie voorop staat. Het gaat om de behandeling van individuen, unieke mensen, zowel biologisch als psychologisch en sociologisch. Om deze reden worden in dit boek dan ook niet 25 casussen voorgesteld, maar 25 mensen. Mensen met namen, namen die beelden oproepen in de hoofden van lezers, beelden van de mensen om wie het gaat. De namen van de personen zijn om privacyredenen gefingeerd. Dit boek is geschreven voor medisch professionals, betrokken bij de geneeskundige zorg van patiënten met MS. Diverse aspecten worden besproken: van diagnose tot multidisciplinaire netwerken, van eenvoudige behandelingen tot complexe bijwerkingen. Het boek geeft een illustratie van de praktische problemen en dillema’s van de dagelijkse MS-zorg. Ik wens u veel genoegen met het lezen van deze unieke verhalen. Eindhoven, februari 2013 Gerald Hengstman
7
14214_BW_Casusboek MS in beeld.indd 7
29-07-13 11:53
14214_BW_Casusboek MS in beeld.indd 8
29-07-13 11:53
Deel 1 – Casuïstiek
9
14214_BW_Casusboek MS in beeld.indd 9
29-07-13 11:53
14214_BW_Casusboek MS in beeld.indd 10
29-07-13 11:53
Casus 1 n Janine Delfau (21) J.J.J. van Eijk
Presentatie
Janine Delfau is een 21-jarige studente commerciële economie. Ze heeft sinds vorige week last van zwakte en afgenomen vaardigheid van de linkerarm en het linkerbeen. Dit is in twee dagen geleidelijk toegenomen en nadien stabiel gebleven. Janine heeft geen andere verschijnselen bemerkt en voelt zich niet ziek. Ze heeft een blanco voorgeschiedenis. Ze komt nu bij u op het spreekuur omdat de klachten niet verdwijnen.
Lichamelijk onderzoek
Er is zwakte van de linkerarm en het linkerbeen MRC graad 4. Links heeft ze een achterblijvende fore-arm rolling test. De reflexen zijn gemakkelijk opwekbaar, maar links een spoor hoger dan rechts. Er zijn beiderzijds plantaire voetzoolreflexen. Er zijn geen sensibele stoornissen of coördinatiestoornissen. Aan de hersenzenuwen worden geen afwijkingen gevonden.
Aanvullend onderzoek
Op een MRI-hersenen worden op de FLAIR-opname twee ovoïde, periventriculaire hyperintense laesies gezien (zie figuur 1.1). Op de T1-opname met gadolinium wordt geen aankleuring gezien. Aanvullend bloedonderzoek toont geen afwijkingen.
Figuur 1.1 MRI-hersenen: FLAIR-sequentie met een tweetal hyperintense periventriculaire laesies.
11
14214_BW_Casusboek MS in beeld.indd 11
29-07-13 11:53
1. Welke diagnose stelt u? a relapsing-remitting MS (RRMS) b radiologically isolated syndrome suggestive of MS (RIS) c clinically isolated syndrome suggestive of MS (CIS) d primair progressieve MS (PPMS) 2. Hoe ziet het verdere diagnostische beleid eruit? a geen aanvullende diagnostiek b een vervolg MRI-hersenen na 3-6 maanden c een lumbaalpunctie d een MRI-CWK Janine blijft klinisch stabiel. Drie maanden later wordt er een nieuwe MRI-hersenen verricht. Hierop zijn nu twee ovoïde, periventriculaire laesies rechts en één kleine juxtacorticale T2-hyperintense laesie links te zien. Met gadolinium kleurt de juxtacorticale laesie aan. 3. Welke diagnose stelt u nu? a CIS b RRMS c PPMS d RIS
12
14214_BW_Casusboek MS in beeld.indd 12
29-07-13 11:53
