Lesmateriaal Hooge Boezem achter Haastrecht

HANDLEIDING

Lesmateriaal Hooge Boezem achter Haastrecht In deze handleiding vindt u informatie, achtergrond en antwoorden bij het lesmateriaal ‘Beleef de Hooge Boezem achter Haastrecht’. Het lesmateriaal bestaat uit drie delen: 1. Introductieles in de klas (1 tot 2 uur) 2. Excursie naar de Hooge Boezem achter Haastrecht (2 tot 2,5 uur) 3. Afsluitende les in de klas (ca. 1 uur) De introductieles en afsluitende les kunt u in de klas met uw leerlingen behandelen. Voor de excursie maakt u een afspraak met de molengidsen van Boezemmolen nr. 6. Kijk voor meer informatie op: www.zuid-hollandslandschap.nl/lesmateriaal Doelgroep en doelstellingen Het lesmateriaal is primair gericht op groep 5/6. Van de introductieles en excursie is ook een plusvariant beschikbaar die ingezet kan worden voor leerlingen die een extra uitdaging willen en voor leerlingen in groep 7/8. (Het materiaal van het Gemaal De Hooge Boezem achter Haastrecht richt zich primair op groep 7/8: zie www.gemaalhaastrecht.nl). Het Zuid-Hollands Landschap is eigenaar en beheerder van de Hooge Boezem achter Haastrecht en zet zich in om het gebied, de molen, de natuur en het landschap beleefbaar te maken. Met dit lesmateriaal willen we het gebied aantrekkelijk maken voor leerlingen uit de omgeving: - Leerlingen ontdekken en beleven de cultuurhistorische waarden van de directe leefomgeving, waarbij een duidelijke link wordt gelegd naar het heden; - Leerlingen ontdekken flora en fauna in de directe leefomgeving en ontwikkelen kennis over waterbeheer en het leven onder NAP. {Kop} Inhoud en aansluiting op curriculum Het materiaal gaat uit van vier thema’s, die allemaal passen bij oriëntatie op jezelf en de wereld: - (Ontstaan van) landschap - Natuur - Waterbeheer - Recreatie De excursie start en eindigt in Boezemmolen nr. 6. Kennis en beleving van de molen sluiten aan op kunstzinnige oriëntatie. Alle kerndoelen waar het lesmateriaal op aansluit zijn daarmee: 39, 40, 47, 48, 51 en 56.

Introductieles In deze les gaat het over het gebied de Hooge Boezem achter Haastrecht en het gebied eromheen. De voorkennis over het gebied wordt geactiveerd en de basiskennis wordt uitgebreid, zodat de leerlingen tijdens de excursie van alles in de praktijk kunnen herkennen. Benodigde materialen: • Het werkblad per leerling/groepje (pdf op de webpagina) • Antwoorden in deze handleiding • Achtergrondinformatie in deze handleiding • Het introductiefilmpje op de webpagina • Het filmpje met vogelgeluiden op de webpagina Handleiding lesmateriaal Hooge Boezem achter Haastrecht

1

HANDLEIDING Introductiegesprek (5-10 minuten) Om de voorkennis te activeren en gevoel te krijgen bij het gebied kunt u een introductiegesprek voeren met de klas. Maak gebruik van deze introductievragen: Waar denk Waar denk Waar denk Waar denk doen?

je je je je

aan aan aan aan

bij bij bij bij

het het het het

woord woord woord woord

molen? Welke soorten zijn er? Waar zijn ze voor? waterberging en waterbeheer? Wie weet er wat dat is? natuur? Wie weet wat natuurbeheer is? recreatie? Welke vormen zijn er? Wat kun je in de Hooge Boezem achter Haastrecht

Achtergrondinformatie voor het introductiegesprek Molens: Er bestaan allerlei verschillende molens. Ze kunnen er anders uitzien, of voor iets anders gebruikt worden. Ze worden ook anders genoemd. Soms hebben ze meerdere namen tegelijk. Boezemmolen nr. 6 is een windmolen, omdat de molen dankzij de wind gaat draaien. De molen gaat draaien en schept water omhoog. Je kunt de molen ook een grondzeiler noemen. De zeilen in de wieken kunnen er namelijk vanaf de grond in gedaan worden. Daardoor scheren de wieken wel laag over de grond als de molen draait. De molenaar zal daarom altijd een touw spannen, zodat je niet in de buurt van de wieken kunt komen, want dat is erg gevaarlijk. We kennen nu nog de uitdrukking: hij heeft een klap van de molen gekregen. Dat betekent: hij is niet goed bij zijn verstand. Een boezemmolen is bijna hetzelfde als een poldermolen. Ze doen namelijk hetzelfde werk. Ze verplaatsen water van laag naar hoog. Een poldermolen schept water uit de polder in de boezem. Een boezemmolen schept water uit de boezem naar een hoger gebied. In dit geval van de lage boezem naar de hoge boezem. Vandaar dat je hier en daar zult lezen of horen dat hier sprake is van ‘tweetrapsbemaling’. Trap 1: de poldermolens in dit gebied schepten water in de lage boezem. Trap 2: boezemmolen nr. 6 en zes andere molens schepten water uit de lage boezem in de hoge boezem. Boezemmolen nr. 6 heeft de vorm van een klok, wat uniek is in Nederland. De balken van de wieken (roeden) van deze molen zijn de langste die ooit in Nederland zijn gemaakt: de buitenroede is maar liefst 30,05 meter lang. Een boezemmolen of poldermolen is dus iets anders dan een korenmolen, die gebouwd is om koren te malen. Natuurbeheer: Het werk dat nodig is om natuur te behouden. Bijvoorbeeld door te zorgen dat er een goede balans is tussen planten, water en dieren. Dus dat er van bepaalde soorten niet te veel of te weinig voorkomen. De Hooge Boezem achter Haastrecht is aangekocht door Het Zuid-Hollands Landschap. Het Zuid-Hollands Landschap is een natuurbeschermingsorganisatie die natuur veiligstelt door gebieden aan te kopen, deze te onderhouden en zo veel mogelijk beleefbaar te maken. Dat doet het ZHL al sinds 1934! Waterberging: Wanneer er te veel water is, bijvoorbeeld doordat het veel geregend heeft, kun je tijdelijk water in een gebied laten stromen, zodat het land eromheen niet overstroomt. Als er weer drogere tijden aanbreken, laat je het water uit het waterbergingsgebied er weer uit stromen. Waterbeheer: Ervoor zorgen dat water in rivieren, sloten, meren enzovoorts onder controle is. Zorgen dat steden en akkers niet overstromen en ook dat er voldoende water is om van te leven. In Nederland is waterbeheer erg belangrijk, omdat we heel veel waterwegen hebben en een groot deel van Nederland lager dan de zee ligt. Waterbeheer regelen we bijvoorbeeld met dijken, kaden, sluizen, gemalen en stuwen. Vroeger gebruikten we molens om water te kunnen verplaatsen. Introductiefilmpje (5 minuten) Bekijk klassikaal het introductiefilmpje dat op de webpagina met lesmateriaal te vinden is. Werkbladen (basis- en plusvariant) (45-90 minuten) Er zijn twee versies van de werkbladen. De basis- en de plusvariant. De plusvariant kunt u gebruiken voor leerlingen die extra uitdaging willen. Deze variant bevat dezelfde basisopdrachten en extra, verdiepende opdrachten. Als u het materiaal in groep 7/8 gebruikt, kunt u ook gebruik maken van de plusvariant.

Handleiding lesmateriaal Hooge Boezem achter Haastrecht

2

HANDLEIDING De basisvariant bevat 12 vragen, de plusvariant 19. De tijd die leerlingen individueel met de opdrachten bezig zijn kan daardoor behoorlijk variëren. Kies naar eigen inzicht de vraagnummers die ze hoe dan ook moeten maken en de tijd die uw leerlingen aan de vragen mogen besteden. Leerlingen die snel klaar zijn kunnen eventueel met de extra opdracht (kleurplaat) aan de slag. Klassikaal bespreken van de vragen neemt circa 20 minuten in beslag. Antwoorden Hieronder de antwoorden van de plusvariant. Tussen haakjes staan de afwijkende vraagnummers van de basisvariant. 1.

2. 3. 4. 5. (4.)

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

De Hooge Boezem achter Haastrecht Boezemmolen nr. 6 Gemaal De Hooge Boezem Haastrecht Stolwijk De Vlist De Hollandse IJssel

Antwoord afhankelijk van de locatie van de school. Zuid-Holland Waar Vroeger

Moeras Veenpolder

Weiland met gras

Nu

Gras als voer voor de koeien 6. (5.) 7. (6.) 8. 9. (7.)

Weiland met gras en bloemen Nu

Weidevogels

Er waren vroeger meer molens. Het hele gebied ligt onder zeeniveau. Onder NAP. Het woord boezem wordt gebruikt voor een gebied waar water opgeslagen kan worden. De boezem ligt hoger dan de polders eromheen. En de boezem ligt tegen Haastrecht aan. Vanaf de Hollandse IJssel gezien, ligt het gebied achter Haastrecht. Schept water van laag naar hoog.

Handleiding lesmateriaal Hooge Boezem achter Haastrecht

3

HANDLEIDING 10.

11. 12. (8.)

Een boezemmolen is een korenmolen. > niet waar Een boezemmolen is een windmolen. > waar Een boezemmolen is een wipmolen. > niet waar. Het kan, maar dat is niet altijd zo. Vroeger was deze molen wel een wipmolen, maar nu niet meer. In de winter als er (stevig) ijs lag. Dan kon de vijand over het ijs verder. Het noorden ligt onder.

13. (9.)

4

1

3

2

1. Moeras, met ondiep water / 2. Rietland / 3. Grasland / 4. Veel en dieper water. 14. (10.)

C

A

B

A. Gele Lis / B. Echte Valeriaan / C. Dotterbloem 15. (11.)

c

16. (12.) 17. 18. 19.

d

a

b

a. Kievit / b. Grutto / c. Grote Zilverreiger / d. Visdiefje Foto 1 Aan de vorm van de vleugels en de staart. (Ook al zijn de ‘vingers’ aan de vleugels van de Bruine Kiekendief moeilijk te zien.) Roofvogels vliegen meestal alleen of met zijn tweeën. Februari of maart. Zwarte Stern

Handleiding lesmateriaal Hooge Boezem achter Haastrecht

4

HANDLEIDING Extra opdracht Leerlingen die snel klaar zijn kunnen desgewenst de kleurplaat van de Kleine Karekiet inkleuren. Vogelgeluiden De vogels uit opdracht 15 (11) en 16 (12) zijn goed te zien en te herkennen. Maar er leven ook heel veel kleine vogels in het gebied. Vooral in het riet zitten heel veel kleine vogels die je moeilijk kunt zien. Maar je kunt ze wel horen! Bekijk klassikaal het filmpje met vogelgeluiden. Deze vindt u op de webpagina met lesmateriaal. Laat uw leerlingen goed luisteren, want als ze later in de Hooge Boezem achter Haastrecht zijn kunnen ze de geluiden herkennen! Voorbereiding excursie Sluit de les af met een vooruitblik op de excursie. Allerlei dingen uit de introductieles gaan de leerlingen straks in de praktijk ontdekken. Wanneer gaan jullie? Zijn de weersvoorspellingen slecht? Zorg dan voor aangepaste kleding. Zorg zelf voor voldoende extra begeleiders. Maak van tevoren vast een indeling in groepjes. Dat scheelt tijd bij de molen.

Excursie Excursies zijn op afspraak mogelijk van maandag t/m vrijdag. Richttijden zijn tussen 09.00u-11.30u of tussen 13.00-15.00. Contact Voor vragen en boekingen kunt u terecht bij de molengidsen van het Zuid-Hollands Landschap: Email/webpagina/tel. U vermeldt bij de aanmelding: • Grootte van de groep. • Niveau van de groep. • Alle namen van de leerlingen. • Contactgegevens begeleiding. • Contactgegevens school. • Dat u akkoord gaat met het feit dat het betreden van het gebied op eigen risico is en dat een zwemdiploma voor iedereen vereist is. Excursieprogramma U meldt zich met de klas op de afgesproken tijd bij Boezemmolen nr.6. Oost Vlisterdijk 1, Haastrecht. Vanuit Haastrecht kunt u met de fiets, of te voet het beste het Boezemmolenpad benutten. Bij de molen staat een gids klaar die zorgt voor ontvangst en een welkomstpraatje. De gids vertelt over de molen en de samenhang met het gebied. Vervolgens deelt de gids de materialen uit aan de leerlingen. Laat de leerlingen in 3 of 4-tallen werken, zodat ze kunnen overleggen en samenwerken. Er zijn drie verschillende excursietochten. Tocht één en twee zijn basisvarianten. Tocht drie is de plusvariant, voor leerlingen die meer uitdaging willen, of voor groep 7/8. Zorg tijdens het uitdelen dat de groepjes desgewenst de plus, of een basisvariant krijgen. De excursieroute is voor alle groepjes hetzelfde, alleen de opdrachten en antwoorden variëren. De volgorde is niet relevant, dus de groepjes kunnen zich ook verspreiden over de punten. De excursie (buiten) duurt 1 tot 1,5 uur. Er zijn vijf excursiepunten, dus de leerlingen kunnen bij ieder punt ongeveer 15 minuten bezig zijn. Met de gevonden letters moeten ze ook de code nog kraken. Naast de opdrachten is er voor snelle leerlingen voldoende tijd om met de materialen het gebied zelf verder te ontdekken. Maak met de molengids afspraken over het tijdstip van vertrek en zorg dat u uw leerlingen tijdig aanspoort af te ronden en weer naar de molen te gaan. Houd er rekening mee dat de materialen weer ingeleverd en opgeborgen moeten worden en dat de leerlingen nog een kort afsluitend praatje en een diploma krijgen. Handleiding lesmateriaal Hooge Boezem achter Haastrecht

5

HANDLEIDING Diploma De leerlingen krijgen een Molendiploma als ze de code kraken. U kunt tijdens de excursie samen met de molengids de namen op de diploma’s schrijven. In geval van tijdsnood kunnen uw leerlingen de oplossingen in de klas verzinnen. U kunt een stapeltje diploma’s meenemen en tijdens de afsluitende les uitdelen. Materialen Per groepje wordt een tasje met excursiemateriaal en een schepnet uitgereikt. Dit materiaal is in bruikleen en moet na afloop weer ingeleverd worden. Maak uw leerlingen daarop attent. Praktische informatie • • • • • • •

Zorg voor voldoende begeleiders. Maak vooraf een indeling in groepjes. De molengids ontvangt en begeleidt uw klas, maar het betreden van het buitengebied is op eigen risico. Het is een waterrijk gebied, dus een zwemdiploma is vereist. Zorg ervoor dat de leerlingen buitenkleding dragen die vies mag worden. Bij slechte weersvoorspellingen zijn laarzen aan te raden. Halverwege de excursieroute kruisen de leerlingen een fietspad, maak ze er dus op attent dat er fietsers langs kunnen komen. • De Hooge Boezem achter Haastrecht is een natuurgebied. Je kunt er gewoon praten, maar gillen en schreeuwen verstoort de rust van de natuur en recreanten. Wijs uw leerlingen hierop. • Hou het gebied schoon en laat uw leerlingen gebruik maken van de afvalbakken bij de molen. • In de molen is een toilet waar tijdens de excursie van gebruik gemaakt kan worden.

Afsluitende les In deze les blikken we terug op het bezoek aan het gebied. Wat vonden uw leerlingen van de excursie, van de molen en van het gebied? Wat hebben ze ervan geleerd? Wat is ze bijgebleven? Antwoorden (op de gesloten vragen) 2. 6. 7. 9. Andere projecten

Enkele voorbeelden: Er zijn andere vogels te zien. De bomen zijn kaal in de winter. De bloemen zijn in bloei in de lente/zomer. In de winter kan er sneeuw en ijs liggen. Waterberging Natuur en recreatie In deze opdracht worden verschillende eindproducten voorgesteld. U kunt dit vrij laten, maar u kunt ook van tevoren aangeven dat de leerlingen bijvoorbeeld een fotocollage of spreekbeurt moeten maken.

In de omgeving zijn diverse projecten en activiteiten gericht op basisschoolleerlingen. Hier vindt u enkele tips: Kinderpagina Zuid-Hollands Landschap: www.zuidhollandslandschap.nl/kinderpagina/ Gemaal de Hooge Boezem achter Haastrecht: www.gemaalhaastrecht.nl/educatie/ Proef de Polder: www.proefdepolder.eu/ Colofon Het educatieproject ‘Beleef de Hooge Boezem achter Haastrecht’ is ontwikkeld door Podium, educatieve communicatie, in opdracht van Stichting het Zuid-Hollands Landschap, onder projectregie van Debby Gerritsen Projectmanagement. Het project is financieel mede mogelijk gemaakt door: Streekfonds Krimpenerwaard en de Nationale Postcode Loterij.

Handleiding lesmateriaal Hooge Boezem achter Haastrecht

6