les VOOR SEcundair onderwijs
Potverdorie, eet normaal! Inhoud • les over duurzame voeding, de klimaatproblematiek en oplossingen • de basis is een interactief leergesprek van ca. 2 lesuren Deze en andere lesmappen vind je hier: •
www.vredeseilanden.be/doe-mee/op-school
•
www.vredeseilanden.be/doe-mee/potverdorieeet-normaal
Alle andere informatie: www.vredeseilanden.be
Waarom biedt Vredeseilanden deze lessen aan? Boeren verdienen meer. Boeren zorgen voor onze voeding. Een boer moet hard werken. En hij heeft geluk of tegenslag • met het weer • met de prijs die hij krijgt voor zijn producten En toch lijden vele boeren honger. Zeker in het Zuiden, maar ook hier. Kan jij daar mee leven? Kan jij daar iets aan doen? Vredeseilanden gelooft van wel. Zo help je door te kiezen voor duurzame voeding het klimaat te sparen. Samengevat: “Potverdorie, eet normaal!”
potverdorie-affiche Bij deze lessen hoort de Potverdorie-affiche. Bestel affiches bij
[email protected]. Of download de affiche www.vredeseilanden.be/doe-mee/potverdorie-eet-normaal. Maak iedereen warm met de Potverdorie-affiche. Hang de affiche op in je refter, lokaal, het bureau van de directeur, het toilet of op een nog betere plaats :)
Materiaal • • • • •
lesmap Potverdorie-affiche flap en stift per groepje fototoestel kaft voor het kookboek
Maak foto’s om beter te communiceren over de activiteit en het resultaat ervan.
Klasopstelling Denk even na over de klasopstelling. Doorbreek de gewone opstelling om het creatieve proces te bevorderen.
Inleiding: Minarso, biorijstboer in Indonesië Iemand leest de tekst voor en toont de foto van Minarso
Minarso is een biorijstboer in het dorpje Dlingo op het dichtbevolkte Indonesische eiland Java. Daar woont hij samen met zijn vrouw, kinderen en kleinkinderen. Trots vertelt hij ons over de voordelen van biologische landbouw voor hem en zijn familie: “We hebben een hoger loon, een grotere oogst en bovendien zijn er minder kosten. We moeten geen chemische pesticiden en kunstmeststoffen meer kopen.” Ook vertelt hij ons hoe de klimaatsverandering het leven van de boeren in Dlingo heeft veranderd: “Vroeger waren er twee duidelijke seizoenen, een droog en een nat. Het was gemakkelijk om te voorspellen hoelang het droog zou zijn en wanneer het zou regenen. Dat is veranderd. De droge periode bijvoorbeeld kan veel langer duren. Dan verdrogen de rijstplanten op het veld. En als het te veel regent groeit er te weinig rijst en zal deze ook van mindere kwaliteit zijn.” Tot slot vertelt hij ons dat boer worden niet bovenaan het verlanglijstje van veel jongeren staat: “In de fabriek krijg je loon op regelmatige basis. In de landbouw weet je nooit vooraf wanneer je je geld zal zien. Er is in Indonesië ook te weinig respect voor de boeren. Je kan bij wijze van spreken niet lager zakken dan de landbouw. Gelukkig tracht de overheid om de boerenstiel aantrekkelijker te maken voor jongeren: het loon wordt meer en meer op een vast tijdstip gegeven en ook de mechanisering moet de jongeren terug naar het veld lokken.” Nog een leuk weetje:
Minarso houdt in de badkamer goudvissen in zijn waterbassin. Het zijn niet alleen huisdieren maar ook malariabestrijders! Als de malariamuggen eitjes leggen in het bassin, eten de vissen ze op en is de malaria (hopelijk) weg.
Minarso, biorijstboer in indonesië
Wat doen boeren in het Zuiden om het klimaat te sparen? Het is de taak van iedereen om het klimaat te sparen. Ook boeren in het Zuiden doen alles wat ze kunnen om het klimaat te sparen. Je kan dit aan de leerlingen duidelijk maken met onderstaande voorbeelden.
Ze planten bomen op de velden.
Ze bouwen houtbesparende kleifornuizen.
Bomen zorgen voor zuivere lucht, humus en meer schaduw tegen het uitdrogen van de gewassen. Bovendien gaan ze erosie bij overstromingen tegen.
Deze kleinfornuizen houden de warmte beter vast waardoor je minder hout nodig hebt om te koken. Minder hout verbranden is beter voor het milieu. Je vermindert de CO2-uitstoot.
Leontine, boerin in Benin
Zoek op de affiche vier voorbeelden van wat we zelf kunnen doen om het klimaat te sparen
Praktisch Deel de leerlingen op in groepjes.
Noteer per groep vier voorbeelden op een flap Zoek vier voorbeelden ‘klimaat sparen’: • de trein nemen in plaats van de auto • de fiets nemen in plaats van de auto • te voet gaan in plaats van met de auto • met de trein op reis gaan in plaats van met het vliegtuig • afval recycleren • geen plastic zakken gebruiken in de supermarkt • kiezen voor groene energie: windmolens, zonnepanelen • geen pesticiden gebruiken • … Het klimaat kan je ook sparen door te kiezen voor duurzame voeding Zoek vier voorbeelden ‘duurzame voeding’: • zelf groenten kweken in de tuin • meedoen aan Donderdag Veggiedag • vegetarisch eten • kiezen voor streekgerechten: streekbieren, ijs van bij de boer, melk van bij de boer • kiezen voor fairtradeproducten • kiezen voor biologische producten • fruit eten als tussendoortje in plaats van snoep • ...
Klasgesprek: bespreking van de mogelijkheden Elke groep stelt haar vier voorbeelden voor. Bespreek nadien de voorbeelden. • Wat stond er op de affiche? • Wat doen jullie zelf? • Zijn er nog andere mogelijkheden dan degene die op de affiche staan?
Midden: introductie in duurzame voeding Verdeel de klas in groepen. Geef elke groep een blad met vragen.
Elke groep krijgt een thema met bijhorende vragen. Elke groep zoekt antwoorden op internet. Zoek ook naar de handleiding voor FairTradeGemeenten criterium 6.
Voorstelling voor de klas. Een groep stelt het thema voor en overloopt de vragen en antwoorden. Na elke vraag en het antwoord van de groep, kan je iemand anders uit de klas laten reageren. • Waarom ben je wel of niet akkoord? • Is er volgens jou een betere oplossing? • Heb jij het al eens geprobeerd? Waarom? Viel het mee? Waarom hield je vol of niet? • …
Thema's en bijhorende vragen Seizoensproducten • Wat is een seizoensproduct? • Wat zou je deze maand best kunnen klaarmaken in een duurzame maaltijd? • Waarom is het goed om voor seizoensproducten te kiezen? • Waar kan je deze producten kopen? Streekproducten • Wat is een streekproduct? • Ken je een streekproduct van deze streek? Vb. Hasseltse speculaas. • Waarom is het goed om voor streekproducten te kiezen? • Waar kan je deze producten kopen? Biologische producten • Wanneer is een product een biologisch product? • Hoe kan je biologische producten herkennen in de winkel? Wat is een label? • Waarom is het goed om voor biologische producten te kiezen? • Waar kan je deze producten kopen? Vegetarisch eten • Wat eet je niet als je vegetariër bent? • Is er iemand vegetariër? Wat eten jullie dan thuis? • Waarom is het goed om minder vlees te eten? • Bij wie moet je zijn om Donderdag Veggiedag te lanceren op school? Wat zou je vertellen om die persoon te overtuigen om op school één dag per week geen vlees te eten? Fairtradeproducten • Wanneer is een product een fairtradeproduct? • Hoe kan je fairtradeproducten herkennen in de winkel? Wat is een label? • Waarom is het goed om voor fairtradeproducten te kiezen? • Waar kan je deze producten kopen?
Slot: Duurzame recepten De leerlingen zitten nog altijd in hun groepje
Ontwerp je eigen duurzaam recept Elk groepje stelt een duurzaam recept op. Neem een klassiek recept en vervang waar mogelijk de ingrediënten door een duurzame variant en kies voor een duurzame bereidingswijze. Ieder groepje stelt zijn recept voor • Waarom is het volgens jou nu duurzamer? • Met welke duurzaamheidsaspecten heb je het meest rekening gehouden? Bundel de recepten in een map en maak je eigen Potverdoriekookboek.
Proeverij Bereid en proef tijdens een volgend lesuur een duurzaam tussendoortje. Of presenteer met een aantal vrijwilligers duurzame tussendoortjes aan andere leerlingen en leg uit waarom dit belangrijk is. Maak bijvoorbeeld fruitlollys door stukjes seizoensfruit op een stokje in fairtradechocolade te dippen.
Tips voor de leerkracht Waar kan je duurzame producten kopen? • bij Voedselteams (wekelijkse groenten en fruitpakketten) • in de Wereldwinkel (fair trade) • in de gewone supermarkt • in de biowinkel of de natuurvoedingswinkel (lokale, biologische producten) • rechtstreeks bij de boer (lokaal) • op een boerenmarkt Wanneer is een product duurzaam? • als er weinig voedselkilometers in zitten • als het gezond is voor de consument • als de productie de grond niet uitput • als het seizoensgebonden is • als de boer er een eerlijke prijs voor krijgt • ...
Wat kunnen we met de school doen? Smakelijke snacks Wat eten de leerlingen als tussendoortje? Wat zit er in de automaten? Hebben jullie een fruitabonnement? Hoe zorgen we voor duurzame tussendoortjes (minder verpakking, fairtrade-automaat, drinkwaterfontein, hervulbare flessen)? Feestelijke recepties Als je mensen ontvangt, serveer dan duurzame producten. Wacht niet tot de rapportuitreiking, het kan ook op het jaarlijkse eetfestijn of zelfs in de leraarskamer (koffie, wijn, frisdrank, chips, kaas, belegde broodjes). De kortste keten Voeding legt vaak een hele weg af van het veld tot op je bord. Verkort de keten en koop bij de boer. Misschien kan de school een afhaalpunt worden voor Voedselteams waar ouders wekelijks hun voedselpakket kunnen afhalen?
Met een boederijbezoek maak je dat de leerlingen echt begrijpen waar het om draait.
Donderdag Veggiedag 1/3 van de ecologische voetafdruk wordt veroorzaakt door voeding: hoe de mens het produceert, transporteert, bewaart en consumeert. Geen vlees op het bord geeft een vermindering van 40%. Wat houdt ons tegen om soms geen vlees te eten? Groene boterhammen Hoe “groener” de inhoud van de brooddoos, hoe gezonder en hoe beter voor de planeet. Eet ook ’s middags groenten en fruit van bij de boer.
Wat doen we met onze school?
Doe mee aan fairtradegemeenten.be
Laat je inspireren door bovenstaande tips. Bereken de impact van je acties op http://www.vredeseilanden.be/potverdorie
Verdien dit plakkaat: download de verklaring op eer, vul ze in en stuur ze op.
Word lid van ‘potverdorie eet normaal!’ op facebook
Met steun van
