LES 2
2
LES 2: Jong zijn in Israël-Palestina
Deze les biedt een antwoord op vragen zoals: “Wat maakt jong zijn in Gaza moeilijk?” “Hoe komt het dat jongeren zich niet ten volle kunnen ontplooien?” De leerlingen krijgen met deze les een ruim en genuanceerd inzicht op ‘ontwikkeling’ via de behoeften theorie van M.M. Neef. Deze les geef je best na de inleidende les over ‘het Israëlisch-Palestijns conflict’. Ze duurt 1 lesuur, met de uitbreidingen zijn 2 lesuren aangeraden.
DUUR EN DOELGROEP e
Gemiddelde moeilijkheidsgraad, bij voorkeur voor 3 graad. 1 of 2 lesuren (bij voorkeur aansluitend)
DOELSTELLINGEN EN EINDTERMEN Doelstellingen m.b.t. de inhoud van de les De leerlingen kunnen aan de hand van levensverhalen behoeftes van jongeren in Gaza herkennen. De leerlingen kunnen ‘universele behoeftes’ duiden met de theorie van Manfred Max Neef De leerlingen kunnen hun eigen situatie inschatten op een behoefteschaal, deze vergelijken met jongeren in Israël en Palestina en hierover reflecteren - De leerlingen kunnen in eigen woorden vertellen wat de interne en externe factoren zijn die er voor zorgen dat jongeren in de Gazastrook zich niet ten volle kunnen ontplooien. - De leerlingen kunnen de werking van Theatre Day Productions kaderen binnen de universele behoefte van jongeren om zich te kunnen ontplooien. VOET: context 3 (2, 6, 9), context 5 (2,3,4), context 6 (8), context 7 (1, 2, 3, 4, 5) -
m.b.t. de methodiek De leerlingen kunnen zich via een inleefspel in de schoenen plaatsen van iemand anders De leerlingen kunnen zich via een inleefspel bewust worden van de ongelijke verdeling van mogelijkheden in de samenleving - De leerlingen kunnen met behulp van richtvragen relevante gegevens uit een levensverhaal halen. - De leerlingen kunnen een theoretisch model toepassen op concrete voorbeelden. - De leerlingen kunnen hun eigen mening formuleren en beargumenteren. - De leerlingen kunnen gegevens ordenen in aangereikte categorieën. VOET: Stam 1, 5, 13, 16, 17 -
DIDACTISCHE WERKVORMEN EN LEERMIDDELEN -
Inleefspel Individuele (lees)oefening: behoeftes herkennen uit levensverhalen Groepswerk: herkennen van universele behoeftes Demonstreren en reflecteren met behoefteschaal, filmfragment Uitbreiding: Klasgesprek via richtvragen
3
LESVERLOOP -
Jong zijn in Israël en Palestina met inleefspel ‘Stap voorwaarts’
-
Reality-check, behoeftes herkennen met individuele (lees)oefening
-
Oplijsten van universele behoeftes met groepswerk
-
Uitbreiding: rangorde maken van minst naar meest belangrijke behoeftes voor jongeren in de wereld.
-
Kennismaking met Manfred Max Neef
-
Uitbreiding: vergelijking met behoeftetheorie van Maslow
-
Vergelijking jong zijn in Vlaanderen/Israël en Palestina met behoefteschaal
-
Uitbreiding: klasgesprek over vergelijking scores
-
Als een vogeltje in een kooi met filmfragment en toelichting belang werking Theatre Day Productions voor situatie jongeren
Inleefspel ‘Stap voorwaarts’ (10min) In deze oefening ontdekken de leerlingen wat het betekent om jong te zijn in de Palestijnse en Israëlische samenleving. Ze leven zich in in de situatie van een Israëlische of Palestijnse jongere. Ze ontdekken mechanismes van uitsluiting of sociale ongelijkheid, intern in de eigen samenleving of door externe factoren.
Deel de rolfiches (bijlage 1) willekeurig uit zodat iedere deelnemer één fiche heeft. Vraag dat ieder die voor zich houdt en niet aan de anderen toont. Nodig nu iedereen uit om zijn rol te lezen. Het is de bedoeling dat iedereen zich met de beperkte informatie inleeft in zijn personage. Ter ondersteuning kan je enkele van onderstaande vragen voorlezen. Laat voldoende pauze na elke vraag zodat de leerlingen kunnen nadenken om zich een duidelijker beeld te kunnen vormen van hun personage.
- Hoe was jouw kindertijd? Hoe zag het huis eruit waarin je opgroeide? Welke spelletjes speelde je? Wat voor werk deden je ouders? - Waaruit bestaat jouw dagelijkse leven nu? Wat doe je ’s morgens, ‘s middags en ’s avonds? - Waar leef je? Beschik je over voldoende geld? - Waarmee vul je je vrije tijd? Wat doe je in de vakantie?
Vraag de leerlingen op te staan en zich in stilte op één lijn naast elkaar op te stellen. Vertel de leerlingen dat je een aantal situaties of gebeurtenissen zal voorlezen (bijlage 2). Telkens wanneer zij in hun rol “ja” kunnen antwoorden op de stelling, moeten ze een stap vooruit zetten. Is het antwoord “neen”, dan blijven ze gewoon staan. Lees de situaties één voor één voor. Geef de leerlingen voldoende tijd om na de stelling al dan niet een stap voorwaarts te doen. Kijk goed naar de posities die ze ten opzichte van elkaar innemen. Op het einde vraag je dat iedereen zijn slotpositie goed bekijkt en onthoudt. Geef de groep een beetje tijd om terug naar hun plaats te gaan en om uit hun rol te stappen, waarna je kan overgaan tot de nabespreking.
Nabespreking: Vraag de leerlingen eerst hoe de activiteit verlopen is en hoe ze het vonden. Was het eerder moeilijk of gemakkelijk om de verschillende rollen te spelen? Laat de personen die het meest gevorderd zijn hun rol toelichten aan de anderen, doe dit ook voor zij die het minst vorderden en voor zij die een tussenpositie innamen. Vertel dat sommigen dezelfde rol hadden (bij meer dan 10 leerlingen). Omwille van de beperkte
4
informatie en door verschillende inleving is het perfect mogelijk dat leerlingen met dezelfde rol toch op een verschillende eindpositie komen.
Reality-check ! Behoeftes herkennen (10min) Laat iedereen individueel de ruimere beschrijving van zijn/haar personage lezen (bijlage 3). Vraag de leerlingen nu om op basis van de ruimere beschrijving van hun personage enkele levensbehoeftes van hun personage te herkennen. Behoefte zien we hier als iets dat het personage nodig heeft om te (over)leven of wat hij/zij wenst omdat er een tekort aan is. Een hulpmiddeltje kan zijn: “Mijn personage heeft het recht op…” of “Mijn personage wil het recht op…” De leerlingen kunnen de gevonden behoeftes apart opschrijven of aanduiden (met fluostift, onderstrepen of omcirkelen) in de ruimere beschrijving (bijlage 3).
Uitbreiding: Als leerkracht kan je wat extra uitleg geven aan de leerlingen over de interne en externe factoren die het recht op jong zijn voor de personages verhinderen (bijlage 4)
Groepswerk. Universele behoeftes oplijsten (10min) Verdeel de leerlingen willekeurig in groepen van 4 à 5 personen per groep. Geef hen een stuk papier (flap) en viltstift. Vraag hen om in groep de herkende behoeftes met elkaar te delen en ze op te lijsten op een stuk papier. Ontbreken er volgens hen nog universele behoeftes? Ze mogen die aanvullen.
Uitbreiding: Laat de groepjes een rangorde maken van volgens hen meest tot minst belangrijke behoeftes.
Behoeftentheorie van Manfred Max Neef (5 min) Leg de behoeftetheorie van Manfred Max Neef uit. Doe dit op je eigen manier en aangepast aan jouw leerlingen.
Volgens de theorie van de Chileense econoom Manfred Max Neef is het onmogelijk om een rangorde te maken tussen verschillende behoeftes. Er is volgens hem geen hiërarchie en er bestaan ook maar 9 fundamentele en universele basisbehoeften: -
voortbestaan ('subsistence') bescherming ('protection') liefde/genegenheid ('affection') begrijpen ('understanding') deelname ('participation') ontspanning/niks doen ('idleness') iets tot stand brengen ('creation') identiteit en vrijheid.
M.M. Neef stelt dat iedere fundamentele behoefte die niet bevredigd wordt, duidt op (materiële of immateriële) armoede. Tegen deze achtergrond krijgen woorden als 'armoede' en 'rijkdom' dus ook een heel andere betekenis...
5
Uitbreiding: verschil tussen M.M.Neef en Maslow Deze uitbreiding kan interessant zijn voor leerlingen die al leerden over de behoeftepiramide van Maslow (bv. in humane wetenschappen, gedragswetenschappen). Eind jaren veertig publiceerde Maslow zijn beroemde ‘Theory of human behaviour’. Ieder mens is volgens hem een ‘onbeperkt’ behoeftevullend wezen. In de kern van zijn theorie stelt hij dat er een hiërarchie (de gekende piramide) van basisbehoeften is, waarbij aan de lagere fysiologische behoeften moet zijn voldaan, voordat de hogere psychologische behoeften relevant worden. Zoals hierboven al aangegeven, maakt M.M.Neef deze hiërarchie echter niet. Het verhelderende verschil met Maslov is het onderscheid van Max Neef tussen behoeften ('needs') en middelen om behoeften te bevredigen (satisfiers'). De ‘klassieke’ behoeften als eten, drinken, wonen, onderwijs, kleding,... zijn volgens deze theorie geen behoeften, maar manieren om een of enkele van de 9 echte behoeften te vervullen (zogenaamde ‘bevredigers’)
Bijvoorbeeld is kleding geen behoefte, maar voorziet kleding in de fundamentele behoefte aan bescherming en dus voortbestaan, maar kan ze ook voorzien in de behoefte aan 'identiteit' en voor de doe-het-zelvers ook nog eens 'creation'.
Vergelijking jong in Vlaanderen/jong in Israël-Palestina (10 min) Hoe scoren de leerlingen op de behoefteschaal van Manfred Max Neef in vergelijking met de jongere in IsraëlPalestina (zie bijlage 3 uitgebreide beschrijving personage). Laat de leerlingen individueel een score neerschrijven op de 9 uitspraken die verwijzen naar de 9 fundamentele behoeften volgens M.M.Neef (zie bijlage 5).
Uitbreiding: onderwijsleergesprek - Wat leer je uit deze oefening over jezelf of jongeren in Israël-Palestina? - Vind jij net zoals M.M.Neef alle behoeften even belangrijk of vind je sommige toch belangrijker? -Welke behoeften waren voor jongeren uit Gaza moeilijk te vervullen? Hoe komt dat? -Welke behoeften waren voor jongeren in Vlaanderen moeilijk of gemakkelijk te vervullen? Hoe komt dat? - Wat leert deze oefening jou over ‘armoede’ of ‘rijkdom’ in de wereld?
Tot slot: “Als een vogeltje in een kooi” (5 min) Iedere jongere vertelt een uniek verhaal. Geen enkele Gazaan is dezelfde, net zoals geen enkele Belgische jongere dezelfde is. Toch is het duidelijk dat jongeren in Gaza door externe factoren zoals de Israëlische blokkade of de gesloten grensovergangen en interne factoren zoals de onderdrukkende politiek van Hamas nog nauwelijks uitlaatkleppen hebben. Gazaanse jongeren voelen zich miskend in hun recht op jong zijn. Deze frustraties leiden vaak tot radicalisering, maar jongeren kunnen ze ook constructief en creatief inzetten, zoals in sommige voorbeelden via muziek, film of theater…
6
Link deze les en Theatre Day Productions, partner van Zuiddag 2014: Gaza-jongeren leven in een situatie van onderdrukking en isolatie door de Israëlische bezetting. Bovendien stelde Hamas de afgelopen jaren strenge gedragsregels op en beperkte het de vrijheid van meningsuiting. Theatre Day Productions, de partner van Broederlijk Delen en Zuiddag 2014, wil met en voor Gaza-jongeren een veilige ruimte creëren, waar jongeren zich vrij kunnen uitdrukken, ontwikkelen en waar ze opnieuw hoop kunnen vinden. TDP doet dit aan de hand van creatieve activiteiten, die in het verleden al hebben aangetoond dat ze een positief effect hebben op de ontwikkeling van een gemeenschap. Creatieve activiteiten die bewezen hebben dat ze de tolerantie en veerkracht bevorderen en tegelijk voor ontspanning en wederopbouw zorgen. Toon ter afsluiting van deze les het kortfilmpje ‘Closed Zone’ (www.closedzone.com ) Dit geanimeerd animatiefilmpje van 90 seconden visualiseert goed de situatie voor jongeren in Gaza en het gevoel van frustratie dat hun dromen opgeborgen zitten (als een vogel in een kooi) en er geen ontsnappen is aan de harde realiteit.
LESVOORBEREIDING LEERKRACHT -
Lees de achtergrondinformatie voor de leerkracht (bijlage 4), bekijk het filmpje ‘Closed Zone’, lees de lesinhoud en de persoonsbeschrijvingen door (bijlage 3).
-
Kopieer bijlage 2 met de rolfiches, knip de strookjes. Voorzie 1 rol voor elke leerling.
-
Kopieer bijlage 5 met de behoefteschaal voor elke leerling.
-
Lees aandachtig de instructies voor het inleefspel ‘Stap voorwaarts’ en kies uit de lijst van situaties en gebeurtenissen (bijlage 2)
-
Zorg voor een grote ruimte (zonder tafels) voor het inleefspel en voor internetverbinding, geluid en mogelijkheid tot projectie voor de kortfilm ‘Closed Zone’.
GEBRUIKTE LITERATUUR EN MEDIA -‘Stap voorwaarts’ uit: ‘Jong zijn in de 21ste eeuw’, PAV 2de graad, handleiding voor de leerkracht, Vormen vzw -Rolfiches en persoonsbeschrijvingen: bronvermelding op iedere persoonsbeschrijving -achtergrondinformatie voor de leerkracht: actualiteitsnota over het Israëlisch-Palestijns conflict, Brigitte Herremans, Broederlijk Delen; Het Israëlisch-Palestijns conflict in een notendop, Brigitte Herremans, Broederlijk Delen, zie http://www.broederlijkdelen.be/waar-we-werken/israelpalestina -“Israël niet mals voor dienstweigeraars”, reportage op deredactie.be -kortfilm Closed Zone van Gisha - Legal Center for Freedom of Movement www.closedzone.com
BIJLAGEN Bijlage 1: rolfiches Bijlage 2: gebeurtenissen Bijlage 3: beschrijving personages Bijlage 4: achtergrond interne en externe factoren Bijlage 5: behoeftenschaal
Deze les werd ontworpen door Broederlijk Delen, Zuiddag partner 2014. ijk Delen voor het maken van deze les.
