Lemniscaat. krant voor cliënten van Lievegoed. Jaargang 8, nummer 14, december Jaarfeesten

Lemniscaat krant voor cliënten van Lievegoed Jaargang 8, nummer 14, december 2012

Jaarfeesten Met de kerstdagen en de jaarwisseling in het vooruitzicht dit keer een Lemniscaat met als thema de jaarfeesten. Waar zorg en behandeling geboden wordt vanuit het antroposofisch mensbeeld, daar zijn bijzondere tradities te vinden die het culturele en religieuze leven betreffen. Een van die tradities is het vieren van de jaarfeesten. Deze jaarfeesten hebben een voorchristelijke oorsprong en zijn daardoor sterk verbonden met de natuurbeleving. In voorchristelijke tijden leefden de mensen in grote verbondenheid met de elementen, de natuur en de kosmos. Lees verder op pagina 2.

Het vieren van een jaarfeest geeft een telkens terugkerende vreugde, herkenning en houvast en voeding voor de innerlijke mens. In de tijd rond een jaarfeest stap je even uit het patroon van het dagelijkse leven.

Met het vieren van jaarfeesten wordt stilgestaan bij het ritme van het jaar. Ritme is belangrijk om gezond te worden en te blijven. Het ritme en de herkenbaarheid van de feesten voeden de vitaliteit van de mens. De levensprocessen van natuur en mens (denk hierbij aan geboorte, groei, bloei en sterven; in- en uitademen; de toename en afname van zonlicht en de maancyclus) spiegelen ons in uiterlijke beelden, de thema’s van de jaarfeesten. Deze natuurprocessen kun je zien als een uiterlijke verschijningsvorm van de geestelijke wereld. Het vieren van een jaarfeest geeft een telkens terugkerende vreugde, herkenning en houvast en voeding voor de innerlijke mens. In de tijd rond een jaarfeest stap je even uit het patroon van het dagelijkse leven. Dit alles begint met de voorbereiding waarin je je bezighoudt met de inhoudelijke betekenis en hoe je het feest wilt gaan vormgeven en klinkt na in de verwerking van het meegemaakte. Rituelen spelen bij een jaarfeest een belangrijke rol, denk bijvoorbeeld aan de versiering, de maaltijd, het jaarspel, de muziek, de liedjes en de verhalen. De jaarspelen maken zichtbaar wat er gevierd wordt tijdens een jaarfeest, daarnaast verbeelden zij de ontwikkeling van de mens. Door bepaalde beelden en symbolentaal te gebruiken kan het wezenlijke van een jaarfeest beleefbaar worden. Kinderen begrijpen dit op een ander niveau dan volwassenen. Voor jongeren vanaf 15 jaar en volwassenen is het belangrijk de symbolen uit te leggen en er met elkaar over te praten.

Zij waren doordrongen van respect voor het leven en het feit dat ritmische processen de dragers van het leven zijn. Zo brachten zij dankoffers aan regen, wind, zon en aarde voor de oogst, hen geschonken na hard werken.

Bijzonder is dat het met elkaar vieren van bepaalde aspecten van het leven, de onderlinge verbondenheid en het gemeenschapsgevoel doen toenemen. Jaarfeesten kunnen dus momenten zijn van bijzondere aandacht en verbinding met de natuur, met de mensen om je heen en zelfs met je oorsprong en toekomst. De rituelen en gewoonten rond de jaarfeesten zijn door de jaren heen tot tradities uitgegroeid. Toch is het heel belangrijk ieder jaar opnieuw elk jaarfeest met nieuwe energie en openheid met elkaar voor te bereiden, het inhoudelijk te verdiepen en het opnieuw vorm te geven naar het moment en passend in de situatie. Jaarfeesten kunnen grote lichtbronnen zijn als zij op levendige wijze gevormd en vooral gevierd worden.

In Nederland zijn, net als in de rest van de westerse wereld, de jaarfeesten de laatste eeuwen sterk verchristelijkt. Doch ook in de joodse, islamitische, hindoeïstische en boeddhistische tradities zijn de universele levensthema’s terug te vinden. Levensthema’s als geboorte, verbondenheid, moed, beproeving en strijd, sterven, opstanding en innerlijke verlichting. Het vieren van jaarfeesten biedt structuur aan het jaar, zowel in ruimte als in de tijd. Het verdeelt het jaar in verschillende seizoenen met bijbehorende feesten en vergroot de betrokkenheid met de levensprocessen in de natuur.

Belinda de Jong

2

Overzicht van de jaarfeesten Feest

Datum

Thema’s, tradities en motieven van het feest

Nieuwjaar

1 januari

Goede voornemens, nieuw begin. Nieuwjaarsvuur.

Driekoningen

6 januari (12 dagen na Kerst)

Sterrenwijsheid, geschenken aanbieden aan het Kind na een lange reis. Driekoningenkoek bakken met bonen; de vinder van een boon krijgt een kroon en hoeft geen taken te doen. Driekoningenspel.

Maria Lichtmis

2 februari (40 dagen na Kerst)

Maria brengt reinigingsoffer in de tempel, kaarsen worden gewijd. Restjes kaarsen (uit de advent- en kersttijd) smelten, ’s morgens in de aarde gieten en laten branden om de aardekrachten te wekken;het wordt langzaam lichter en voorjaar.

Carnaval

Vlak voor de vastentijd

3 dagen feesten; grenzen doorbreken verkleden, maskers op en afzetten. Aswoensdag, start vastentijd, reinigen.

Voorjaar

21 maart

Nieuw leven. Dag en nacht even lang.

Palmpasen

Zondag voor Pasen

Intocht van Christus in Jeruzalem. Herkenning aardse koning / het leven. Kinderen lopen in een optocht met zelfgemaakte palmpasen-stokken al liederen zingend rond.

Stille week

Zeven dagen voor Pasen

Lijden en sterven van Christus. Bekende dagen in deze week: Witte Donderdag (laatste avondmaal) en Goede Vrijdag (kruisiging).Tobias- of Parcivalspel.

Pasen

Eerste zondag Opstanding Christus uit de dood, nieuw leven. na volle maan Symbolen van ei, lam, offer, haas, voor de vruchtbaarheid gerekend vanaf en het nieuwe leven. Eieren zoeken en paasmaal. het lentepunt

Hemelvaart

40 dagen na Pasen

Ten hemel varen van Christus; aangewezen zijn op jezelf. Dauwtrappen in de vroegte.

Pinksteren

50 dagen na Pasen

Vurige tongen, ieder kan elkaar verstaan; het begrijpen van het Paasmysterie. Inzicht, pinkstermomenten; er gaat je een licht op. Pinksterfeest.

Zomer Zonnewende

21 juni

Zon hoogste punt; licht, magie, warmte, roes.

3

Kerst de negentiende eeuw werd het ook gebruikelijk om hem in de huiskamer te zetten. Het groen symboliseert het eeuwige leven. De kerstboom, een den of een spar, vertegenwoordigde voor de Germanen de geheimzinnige kracht van de natuur (dit omdat die naaldboom altijd groen blijft). De Kerk zag in de den of spar de paradijsboom waar Eva haar appel van plukte die Adam en Eva en hun nazaten zoveel ongeluk bracht, vandaar de traditionele versiering: de kerstboomballen. De kerstballen verwijzen naar de boom vol vruchten uit de tuin van Eden, waar Adam en Eva van aten, waarna ze uit het paradijs werden verbannen (24 december is Adam en Eva dag). De eerste vruchten en noten van glas zijn zo'n 150 jaar geleden gemaakt in het OostDuitse glasblazers dorp Lauscha. De groene levensboom wordt ook wel versierd met kaarsjes, dertig rode rozen en drie witte of met de tekens van de planeten. Dertig rode rozen verwijzen naar het leven van Jezus en de doop op dertig jarige leeftijd, en daarna de drie levensjaren als Jezus Christus; drie witte rozen. De zeven planeten tekens en de zeven voorchristelijke symbolen als tekens in de boom door Steiner geïntroduceerd, geven de beweging in ons zonnestelsel aan en zijn de herinneringen aan de grote ontwikkelingsfasen van aarde en mensheid. De piek tenslotte is de ster van Bethlehem die de drie koningen leidden naar het Jezuskind.

Na de voorbereidingstijd (advent) komt het kerstfeest. Het is het feest van de geboorte van het Jezuskind. Het is een groot Lichtfeest, waarbij alle lichtjes (kaarsen en de kerstboom) worden ontstoken. Het licht symboliseert het Christuslicht. In de natuur heeft de fysieke zon zich heel ver teruggetrokken van de aarde; de licht- en warmtewerkingen ervan zijn het kleinst. Het kerstfeest staat dan ook tegenover het Johannesfeest (midzomer).

Kerst (25 December) Kerstmis is het verhaal zoals dat verteld wordt in het evangelie van Lucas. Het verhaal van Maria en Jozef op weg van Nazareth naar Bethlehem, waar het goddelijk kind midden in de winternacht geboren wordt in een schamele stal. Die geboorte vond plaats in een eenvoudige stal. Aan de herders die, die nacht op het veld de wacht hielden over hun schapen, verscheen een engelenkoor dat zong. Een ster wees hen vervolgens de weg naar de stal, waar zij het kind vonden, in doeken gewikkeld gelegen in een kribbe, omgeven door een hemels licht. Met de geboorte van Jezus (Kerstmis) werd de mens weer zicht op verlossing van de paradijsvloek geboden.

Dertien Heilige Nachten In de periode van Kerstavond, 24 december tot Driekoningen op 6 januari vallen de Heilige Nachten: twaalf dagen en dertien heilige nachten. Ze verbinden het oude jaar met het nieuwe en het kerstfeest met Driekoningen. De geestelijke wereld opent zich en zodoende hebben de dagen en nachten een bijzonder voorspellend karakter. De tijd net na Kerstmis is een tijd die eigenlijk geen tijd is. 'Zeit zwischen den Jahren'. De jaartelling worstelt met het probleem dat één zonnejaar niet

De kerstboom De kerstboom is het symbool voor kerstmis. De kerstboom ontstond in de Elzas in Duitsland in het begin van de zestiende eeuw en Maarten Luther verklaarde de kerstboom tot symbool van de geboorte van Jezus, van het licht, voor de protestanten. Eerst stond de boom alleen in kerken. Tegen het eind van

4

Jaarfeesten in een ander klimaat

overeenkomt met een veelvoud van de omlooptijd van de maan; twaalf keer van volle maan naar volle maan. Je komt zo'n twaalf dagen 'tekort'. Van oudsher liet men deze 'rest tijd' altijd in de midwinter vallen. In het midden van deze bijzondere tijd valt het feest van Oud en Nieuw waarin verleden en toekomst samenvallen in het heden. Op oudejaarsavond kun je je even helemaal vrij voelen van alle invloeden die je doorgaans omringen. Wanneer je verbonden bent met de opgang en ondergang van de zon dan kun je ervaren dat het tijdstip dat de zon opkomt steeds later wordt tot de kortste dag, Dan komt er een tijd dat de zon steeds op dezelfde tijd lijkt op te komen en lijkt het of zij blijft stilstaan. Zal de zon weer op gang komen en zorgen dat de dagen lengen? Het is of de aarde zijn adem inhoudt: zal de zon weer gaan 'draaien'? Dit thema vind je terug in volksgebruiken waar in de kersttijd, tussen Kerstmis en Driekoningen, niets mocht draaien, geen spinnenwiel, geen koffiemolen. Pas op Driekoningen als de zon duidelijk weer vroeger opkomt ging men langs de deuren met een draaiende ster. Dit is ook het einde van de Heilige Nachten; de tijd tussen de jaren was weer voorbij en het gewone leven kwam weer op gang. Deze Heilige Nachten kunnen gebruikt worden om terug te kijken op het jaar, iedere dag een maand tot je weer bij januari uitkomt. Er zijn ook veel mooie sprookjes waarin het thema twaalf of dertien voorkomt.

Jaren geleden had ik een vriend die uit de Congo kwam. Ik vroeg hem hoe ze bij hem thuis Kerstmis vierden. “O, dan gaan we naar mijn grootmoeder op het platteland. Er wordt een schaap geslacht en ‘s nachts houden we een grote barbecue met vlees en grote stukken vis. Overdag is het meestal 45 graden, dan slapen we in de schaduw van een boom.” Ik verdiepte me in een kerstliedje in het Lingala en ik roosterde vis in de oven, met veel pili-pili (pepers) en knoflook, maar het mocht niet baten; in Nederland vroor het twaalf graden en hij had heimwee naar zijn ‘echte’ kerstgevoel uit de tropen. Mijn neef in Nieuw Zeeland belde mij op tweede kerstdag. Het was daar hoog zomer, de kinderen hadden grote vakantie en lagen de hele dag in het zwembad. Een vriend in Buenos Aires vertelde dat met Kerstmis soms de waskaarsen omknakten door de hitte. Hoe het werkelijk voelt, dat weet je pas als je het een keer meemaakt maar ik heb mijn vrienden en familie aan de andere kant van de aarde wel in mijn bewustzijn bij het vieren van de jaarfeesten. Ik probeer mee te leven met de inhoud en ik probeer me er een voorstelling van te maken hoe zij het vieren aan de andere kant van de aardbol. Pasen is in Buenos Aires voor de kinderen het oogstfeest. De volwassenen kunnen bij het stervensproces in de herfst de opstanding beleven als een innerlijke kracht, ontworsteld aan het lijden. Ik vind dat spotje van het Wereld Natuur Fonds “de aarde geeft ons alles” echt geweldig! De aarde geeft ons alles, inclusief de mogelijkheid tot ontwikkeling en zingeving. Als we die uitdaging aangaan, voegen we iets toe, dan geven wij iets aan de aarde en aan elkaar. Een lange weg; “Loop over de aarde met een lichte tred” zeggen de Indianen.

Belinda de Jong

Pas op Driekoningen als de zon duidelijk weer vroeger opkomt, ging men langs de deuren met een draaiende ster. Dit is ook het einde van de Heilige Nachten. 5

Carnaval: Het vrolijkste feest van het jaar van de natuur centraal, verbeeld in het verhaal van Demeter, moeder aarde en haar dochter Persephone, die de helft van het jaar bij Hades, de heerser van de onderwereld verblijft. Niet alleen in Griekenland, maar door alle tijden en culturen heen, werden in het vroege voorjaar feesten gevierd die te maken hebben met de onderwereld en het herleven van de natuur. Bij de Germanen was het Wodan, die aan het hoofd stond van een gemaskerde ommegang. Zij zijn voorlopers van het huidige Carnavalsfeest.

Ontstaan Het Carnavalsfeest kent een lange voorgeschiedenis. Carnaval is in voorchristelijke tijden in het Oude Oosten ontstaan. Oorspronkelijk was carnaval het feest van de landbouwers ter viering van de komst van het voorjaar, wanneer de eerste tekenen weer zichtbaar worden van de opleving van de natuur en het licht. De goden werden met allerlei rituelen bezworen en met offers gunstig gestemd ten behoeve van een goede oogst. Al in de 5e eeuw voor Christus werd er in het oude Griekenland feest gevierd ter ere van Dionysos, de god van de wijn. Tijdens deze uitbundige feesten dosten de mensen zich uit als dier of ze verscholen zich achter maskers en trokken in wilde optochten naar de stad Eleusis. Onderweg werd regelmatig halt gehouden en werden korte acts opgevoerd, waarin edelen of politici werden uitgebeeld en soms ook bespot. Deze optocht heette komos, het woord komedie is hiervan afgeleid. In Eleusis ondergingen de mensen een inwijdingsceremonie. Hierin stond het thema van het steeds weer sterven en herrijzen

Naamgeving De herkomst van het woord Carnaval kent verschillende betekenissen. “Carne vale” betekent in het Latijn “vaarwel vlees”, hetgeen het naderen van de vastentijd benadrukt. “Carne elevare” betekent letterlijk het verheffen van het vlees, hetgeen wijst op het optillen van de materie naar de geestelijke wereld. “Carris navalis” is Latijn voor scheepswagen.

Carnaval valt in de tijd van het jaar dat de onderwereld zich nog roert in de donkere nog koude aarde en tegelijkertijd zien we in de natuur boven de grond het begin van een enorme groei-explosie; het leven overwint de dood.

6

In veel carnavalsoptochten rijdt een scheepswagen voorop, symbool voor het lichaam, de wagen waarin een hogere werkelijkheid kan doorklinken. Het Latijnse “per-sonare”, betekent doorklinken. “Persona”, dat masker betekent, is daarvan afgeleid. Betekenis Carnaval valt in de tijd van het jaar dat de onderwereld zich nog roert in de donkere nog koude aarde en tegelijkertijd zien we in de natuur boven de grond het begin van een enorme groei-explosie; het leven overwint de dood. Deze overwinning vieren we met Carnaval. Carnaval heeft een uitbundig karakter, mensen verkleden zich waardoor alle rangen en standen verdwijnen en men wordt tegelijkertijd iemand anders of degene die men eigenlijk wil zijn. Alle remmen gaan los, en grenzen worden verkend, de onderwereld en wat daar leeft in mensen manifesteert zich uitgebreid. Na deze feesten keert men weer terug op aarde.

Carnaval en Pasen Carnaval is in de laatste eeuwen verbonden met de christelijke traditie. Na drie etmalen feest begint op Aswoensdag de vastentijd. Dit is een periode van veertig dagen tot aan het Paasfeest. In de Rooms Katholieke kerk kreeg men op Aswoensdag symbolisch een askruisje op hun voorhoofd en werden de woorden gesproken: “stof zijt gij en tot stof zult gij wederkeren.” Dit was om ze te herinneren aan hun aardegebondenheid. De maskers zijn af, het gewone leven begint weer, maar wat kan ik bij me houden van het vrije gevoel en de vrolijkheid van het feest? Wat doe ik met de leeuw in mij? Is er ruimte voor het bange muisje, de kakelende kip? Met de carnavalsoptocht hebben we kunnen zien welke bonte verzameling subpersonen de mens is, veelzijdig en creatief scheppend. De vastentijd kan een tijd zijn van verinnerlijking en stilte, van soberheid en bezinning, waarin we opruimen wat we niet meer nodig hebben, innerlijk en uiterlijk een voorjaarsschoonmaak houden, om zo fris de zomer tegemoet te treden. Carnaval in Nederland In Nederland is carnaval vooral een volksfeest van beneden de rivieren geworden met veel drank, feest op straat, zorgvuldig voorbereidde optochten met de prachtigste wagens en kleding. Aan de andere kant van de rivieren hebben mensen veel meer moeite hun dagelijkse patronen los te laten en zich in het feestgewoel te storten. Ze blijven liever hun verstand trouw volgens het gezegde: “doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg.” En toch missen zij iets wezenlijks: overgave, alle remmen los, grenzen doorbreken, bevrijding uit beknellingen, verborgen verlangens ruimte geven, dansen, zingen en drinken. Belinda de Jong

7

In gesprek met Jacques Michaël Abas De laatste tijd hebben er veel veranderingen plaats gevonden binnen Lievegoed met soms ingrijpende gevolgen voor het behandelaanbod van de divisie geestelijke gezondheidszorg (GGz). De belangrijkste verandering is de invoering van de nieuwe zorglijnen. Hierdoor is de behandelduur voor de meeste cliënten veel korter geworden. Omdat de cliëntenraad graag wilde weten of er na de invoering van die zorglijnen nog ruimte en tijd zou zijn voor de viering van de jaarfeesten, hebben we hierover een gesprek gehad met Jacques Michaël Abas. Jacques Michaël is directeur zorg en eerst verantwoordelijk geneeskundige van de divisie GGz. Daarnaast is hij behandelaar. We waren ook nieuwsgierig naar zijn visie op het belang van de jaarfeesten voor de behandeling binnen de divisie. Aan het begin van het gesprek bleek al dat het vieren van jaarfeesten belangrijk wordt gevonden binnen Lievegoed en dat de vieringen van met name Kerstmis, Pasen, Sint Jan en Michaël dus zeker zullen blijven. Bij Lievegoed wordt er vanuit gegaan dat cliënten en medewerkers samen een gemeenschap vormen. In elke gemeenschap zijn er rituelen en nemen rituelen een bijzondere plaats in. De wisselingen van seizoenen in de jaarcyclus worden door rituelen gemarkeerd. Er zijn rituelen voor geboorte en overlijden; rituelen horen bij de ijkpunten in een mensenleven. Geslaagde rituelen brengen vorm en inhoud bij elkaar. Als vorm en inhoud bij elkaar

komen, kan er iets nieuws ontstaan. Jacques Michaël haalde in dit verband het gezegde ‘van een huwelijk, komt een huwelijk’ aan. Het is van belang dat de viering van jaarfeesten door de behandelafdeling of behandelgroep zelf gedragen wordt. Dat wil zeggen dat behandelstaf en cliënten samen de jaarfeesten voorbereiden en vieren dus samen een inhoud geven aan de vorm. De viering van een jaarfeest is, als het goed is, een ervaring waarbij alle zintuigen betrokken zijn. De opvoering van een kerstspel, samen zingen en eten of het maken van een draak voor Sint Michaël zijn voorbeelden van hoe ‘heel de mens’ op verschillende lagen van zijn wezen aangesproken wordt waardoor een jaarfeestviering kan bijdragen aan de helende werking van de behandeling. Bij Lievegoed is iedereen welkom voor behandeling, van welk geloof of gezindte hij of zij ook is. De meeste jaarfeesten komen uit de christelijkkatholieke traditie waardoor een viering soms spanning oplevert voor de geloofsbeleving van een cliënt. Die spanning kan afbreuk doen aan de behandeling. Volgens Jacques Michaël zou daarom goed zijn als er binnen Lievegoed nagedacht wordt of er ook jaarfeesten uit andere geloofstradities gevierd kunnen worden zoals bijvoorbeeld het islamitische Suikerfeest of het joodse Loofhuttenfeest. Dit zou goed passen binnen de gastvrije organisatie die de Lievegoed is. Marian Kruithof Frieda van der Poel

Bij Lievegoed wordt er vanuit gegaan dat cliënten en medewerkers samen een gemeenschap vormen. In elke gemeenschap zijn er rituelen en nemen rituelen een bijzondere plaats in.

8

Herstel is... Herstel is… als je weer kunt genieten Op een gegeven moment heb je een bepaald evenwicht bereikt. Dat heb je niet cadeau gekregen: daar moet je steeds weer aan werken en af en toe maak je nog een uitglijer. Maar over het algemeen kun je in het hier en nu staan en met je zintuigen genieten van wat er om je heen gebeurt, in de natuur bijvoorbeeld: de herfstkleuren en -geuren, muziek, stilte, een grappig vogeltje. “De zintuigen bedriegen niet!” zei Goethe al. De mindere dagen neem je op de koop toe maar je laat je niet meer helemaal uit het veld slaan.

Ken je ze nog? Die zoetsappige tekeningetjes van “Liefde is... “ en dan stond er iets ingevuld, bijvoorbeeld: “... als hij zondag jouw ontbijt maakt.” en dan zag je een onhandig mannetje dat de keuken totaal onderkliedert. Iedere dag in de krant, 300x per jaar en toch steeds iets anders. Liefde is ... een ruim begrip. Herstel is ook zoiets. Het is nog niet zo’n huis-tuinen-keuken begrip als liefde maar als het aan mij ligt, heb je er een idee van als je je herkent in de ervaringen waarover we het in de Lemniscaat hebben. Herstel is net als liefde, een containerbegrip maar dat betekent niet dat het zinloos is om te proberen het te omschrijven, in tegendeel. Maar ik voel niet de behoefte om dit helemaal voor jou in te vullen. Ik vind het belangrijk om steeds weer pogingen te doen om het begrip herstel te benaderen. Bijvoorbeeld:

Herstel is: aan de slag met je eigen ervaring Ziekte gaat vaak over diagnoses, symptomen en het toeschrijven van gedrag daaraan. Herstel gaat over jou als persoon, als individu; jij bent méér dan je ziekte, jouw verhaal is de moeite waard. Bij Lievegoed krijg je alle kansen om jouw verhaal te vertellen, te delen met anderen. Door je ervaring te delen, kun je zelf leren en tegelijk iets betekenen voor anderen. Of dit nu leidt tot een leerproces, zelfontplooiing of nog wat anders, dat is van later belang. Herstel begint waar resignatie eindigt. De maatschappij heeft weinig op met “mensen waar wat mee is”, de vooroordelen over mensen uit de verslavingszorg of psychiatrie zijn legio. Als jij die vooroordelen niet uitdaagt, wie dan wel?

Herstel is… als je weer durft te dromen Vaak is het eerste wat sneuvelt als je te maken krijgt met langdurige ziekte de droom die je had over je eigen toekomst. Je wordt ziek en het loopt allemaal anders. Je wordt geconfronteerd met soms harde werkelijkheden. De treinen naar een bevredigende carrière, een baan, een zelfstandig bestaan, zijn de één na de ander vertrokken en jij zat er niet in. Wanneer breekt de dag aan, dat je je niet meer laat bepalen door je omstandigheden, je beperkingen, je status quo? Misschien dat je die dag niet precies kunt aanwijzen omdat herstel een proces is dat geleidelijk gaat, met kleine stapjes. Het verloopt voor iedereen ook weer anders. De één krijgt verander-energie door kwaad te worden: “f*ck the system, ik ga gewoon wél .. (vul maar in: sporten, werken, daten, etc.)”. Een ander wordt geïnspireerd door gesprekken, een cursus, een film; “verrek, als hij/zij dat kan, waarom ik niet?” En dan voel je een half vleugeltje éven bewegen. Dat is het begin van dromen, je toekomst vormgeven vanuit je eigen ideeën en wensen. Niemand anders kan jouw droom voor je dromen, maar je kunt elkaar wel inspireren.

Herken je jezelf in deze herstel -beschrijvingen? Of zeg je: “voor míj staat iets anders voorop, ík vind het veel belangrijker dat ...“ dan hoor ik dat graag van je! Klim in je pen of duik achter je PC en laat het weten! ([email protected] ). Ik ben benieuwd! Renée de Monchy, medewerker Cliëntenbelangenbureau

9

Jaarfeesten op de Borgstichting in Haarlem Een van de merkstenen van de antroposofische identiteit van Lievegoed is het vieren van de jaarfeesten. Dat is niet meer zo vanzelfsprekend als in het verleden, omdat de doorlooptijd van de behandelingen sterk is gekrompen. Het komt bijna niet meer voor dat een cliënt een heel jaar rond zorg ontvangt van Lievegoed, waardoor de cliënten meestal niet meer alle jaarfeesten meemaken. Om iets te weten te komen over hoe ze op de Borgstichting de jaarfeesten vieren, had ik een gesprek met zorgcoördinator Belinda Verbaas. De Borgstichting zit vol verrassingen. De Cliëntenraad heeft al vaker waargenomen dat het een prima plek is om te verblijven. De kwaliteit waarmee de jaarfeesten vorm worden gegeven is daar een goed voorbeeld van.

je held’. Steeds heeft iemand dan in de ochtendkring zijn held gepresenteerd. Dat zijn soms indrukwekkende momenten. Daarna werd er gezongen. We zingen trouwens veel in Haarlem. Op de dag zelf, 29 september, heeft een groep deelnemers het feest voorbereid. In de middag hadden deelnemers gewerkt aan een grote draak van kippengaas en lappen en een vlot. Andere deelnemers hebben de ruimte in herfststemming gebracht. Om 5 uur begon het feest waarbij alle deelnemers van de therapeutische gemeenschap zijn uitgenodigd. We hebben pompoensoep gegeten. Na de maaltijd heeft iedereen op een drakenschub zijn moedsproef voor de komende tijd opgeschreven.

Bij het vieren van de jaarfeesten worden niet vanuit traditie, de platgetreden paden bewandeld maar ieder feest wordt ieder jaar opnieuw origineel vorm gegeven. Medewerkers trekken niet even het draaiboek van het voorgaande jaar uit de kast. Zo blijft het vieren van de jaarfeesten fris en vernieuwend. Jammer genoeg worden niet alle feesten gevierd want ook in Haarlem wordt de zorg zakelijker maar ze zijn daar blij met wat ze wel hebben en daar praat Belinda met enthousiasme over. Het Michaëlsfeest, Sint Nicolaas, Kerstmis, Pasen en het Johannesfeest worden gevierd. Vanuit het team wordt er soms samen met cliënten, een commissie gevormd die het feest voorbereidt. Belinda vertelt over het Michaëlsfeest van dit jaar:

Een cliënt vertelt verder: Als deelnemer werden wij, na de pompoensoep, met de versierde schubben waarop onze moedsproef geschreven stond, naar buiten geleid. Daar lag als uit het niets een indrukwekkende draak in de sloot, met opvallende lichtgevende ogen en een prachtige staart, echter zonder schubben. Het was best span-

We hebben ons twee weken beziggehouden met het thema moed. Aan medewerkers en cliënten is gevraagd zich uit te spreken over de vraag: ‘Wie is

10

Van het CBB Ik ben nu twee keer naar de workshop ‘De kunst van het opruimen’ van Inge van der Ploeg geweest. Deze workshop is georganiseerd door het CBB. Ik ben er erg enthousiast over. Inge geeft ontzettend leuk ‘les’, ze geeft leuke en bruikbare tips en ook huiswerk. Ik merk dat ik die gemakkelijk kan toepassen in het dagelijks leven. Er is ook veel herkenning met en bij mijn medecursisten. Bij de eerste bijeenkomst lagen er allemaal spreuken, krantenknipsels en korte teksten over het huishouden op tafel. Dit vond ik de leukste: Het huishouden is eigenlijk heel simpel - als iets los zit, raap je het op - als iets niet los zit, stof je het af - als het beweegt, geef je het eten

nend want de meesten van ons wisten niet wat er precies te gebeuren stond. Het was al een raar tijdstip en een bijzondere setting. De draak mocht met onze schubben getooid worden, maar wel nadat wij in een instabiel lek bootje met een halfbakken peddel een metertje of 4 à 5 hadden afgelegd om de schub te kunnen bevestigen. Bewust van onze eigen schub ‘met inhoud’ moest ieder voor zich de moed opbrengen om een nat pak te riskeren. Ook de kou en het publiek bestaande uit collega- deelnemers en begeleiders vormden voor ieder een grotere of kleinere uitdaging. Een uitdaging voor de een om het te doen, en voor de ander om het juist te laten. Hartverwarmend heb ik het gevoel ervaren dat iedereen aan de hand van deze ‘beproeving’ zijn eigen weg af te leggen heeft en dat de gemeenschap, de samenstelling van deelnemers en begeleiders van de Borgstichting, daar een veilige ruimte voor bieden kan. Er was zo ruimte voor mensen die een hele eigen rol op zich namen, zoals Hans die uiteindelijk het water gewoon instapte om door het water badend met eigen handen zijn schub op de draak te bevestigen. Daarmee ontliep hij het risico van een omslaand of zinkend bootje maar had hij toch een nat pak.

Inge vertelde dat er vijf gebieden zijn in het huishouden die je draaiende moet houden: de voedselketen, je kleding, het onderhoud, het schoonmaken en de administratie. En hier hoort alles bij. Bij de voedselketen begint het bij boodschappen doen en eindigt het bij het weggooien van het afval. Een gegeven als dit helpt mij ook enorm. Ik merk dat ik nu vaker de hele keten doorloop want het hoort per slot van rekening bij het proces van lekker eten. Dus hup even die afwas doen en het aanrecht opruimen. Er is één ding in het bijzonder dat me erg goed heeft geholpen. Ik kan moeilijk dingen weggooien, ik bewaar van alles omdat ik er altijd nog wel iets anders mee kan. Lees verder op pag.12

Belinda vertelt nog: Na dit festijn van ernst maar ook veel plezier werd er in de huiskamer bij de haard het verhaal van Peronniek verteld. Ik vond het mooi om te horen hoe ze dat daar doen. Het roept bij mij de vraag op of de medewerkers van Lievegoed van elkaar wel weten hoe ze op de verschillende locaties met de feesten omgaan. In ieder geval kan het bewust omgaan met de kosmische ritmen van ruime en tijd ons op deze manier helpen beeldend inzicht te krijgen in de grote krachten die hier werkzaam zijn. Nico Engelaer, ondersteuner Cliëntenraad

11

Die oude trui kan nog een leuke rok worden, dat bakje kan ik altijd nog wel iemand cadeau doen, daar kan ik altijd nog mee knutselen, enz. Dus de vraag of iets mij nog dient, kan ik bijna altijd met ‘ja’ beantwoorden want ook als iets kapot is, zie ik er nog wel een andere functie voor.

Ook de relatie die Inge legt met het lichaam en de antroposofie spreekt me erg aan. We ruimen bijvoorbeeld een volle doos op zijn ‘niers’ op en we leggen een link met de levensprocessen. Verder komen de kwaliteiten van de godin Hestia, de godin van het huis en het haardvuur, aan de orde.

Ik bracht dit tijdens de workshop in en toen stelde Inge mij een tweede vraag ‘Ga je dat ook waarmaken?’ En deze vraag helpt mij enorm want het antwoord is heel vaak ‘Nee’; ‘Nee, ik ga van die trui geen nieuwe rok maken’; ‘Nee, ik ga dat bakje niet cadeau doen’, het kan wel maar ik ga dat niet doen. En dus kan het weg;het hoeft niet de prullenbak in, nee, het mag ook naar de kringloopwinkel. Heerlijke ontdekking was dit.

Kortom een echte aanrader deze workshop voor degene die moeite of problemen ervaart met het huishouden of met opruimen. Belinda de Jong

Kerstactiviteiten Deze lijst is zeker niet uitputtend. We willen je alleen wat ideeën aan de hand doen. Al surfend stuit je misschien ook op andere ideeën. Als je de Kerstspelen uit Oberufer wilt gaan zien, kijk dan of er in jouw buurt een Vrije School of een gemeente van de Christengemeenschap is. Vaak zijn daar ook andere evenementen die vrij toegankelijk zijn.

zaterdag 22 december 17.00 – 18.00 u. Kosten 16,50, inclusief lekkernijen en toegang museum. www.vrijeacademie.nl Ravenstein bij kaarslicht: Het stadje Ravenstein doet op zaterdag 15 december vanaf 18.45 u de electrische verlichting uit en kaarsen aan. www.ravensteinbijkaarslicht.nl

Malena team Doorn: • 12 december: kerstkoekjes bakken • 27, 28, 29 december: vitali-tijd, 3daagse retreat • 31 december: Oud en Nieuw-party: tango meets barefoot. www.malena-team.nl

www.museumkalender.nl Op deze site helder gerangschikte informatie over alle tentoonstellingen in Nederland, per provincie of op thema.

Vrije Academie voor kunst en cultuur: Kerstlezingen in het Bijbels Museum in Amsterdam, Herengracht 366-368. Op dinsdag 18 december 20.00 – 21.00 uur en

Veel plezier!

Colofon: Lemniscaat is een uitgave van de cliëntenraad divisie GGz van Lievegoed. Redactie: Belinda de Jong, Marian Kruithof en Frieda van der Poel (eindredactie). Contact: ✉ clië[email protected] of [email protected]. ☎ 030-2255537 of 06-21131443. Voorzitter: Marian Kruithof ☎ 036- 5362886. Ondersteuner: Nico Engelaer ✉ [email protected] Aan dit nummer werkten mee: Nico Engelaer, Judith Evers, Irene Pot, Belinda de Jong, Marian Kruithof, Renée de Monchy, en Frieda van der Poel. Vormgeving: Ed van Spall Grafische Vormgeving, Breukelen. Druk: Drukkerij Livo, De Bilt.

12