Lekker buiten bij de kachel Notitie over de aanpak van de CO 2 -uitstoot van terrasverwarming Den Haag, 15 november 2011
Inleiding De terrasverwarmer is niet meer uit het straatbeeld weg te denken. Waren ze tien jaar geleden nog een zeldzaamheid, sinds het rookverbod beschikt bijna elke café-eigenaar wel over één of meer terrasverwarmers. Ze bestaan in allerlei soorten en maten, maar hebben één ding gemeen: ook de meer energiezuinige modellen verwarmen vooral de buitenlucht. Foto 1, gemaakt met een infraroodcamera, toont twee terrassen op het Plein. Het terras links wordt niet verwarmd, het terras rechts is voorzien van een (withete) terrashaard en terrasverwarmers aan de gevel.
Foto 1. Een terras met terrasverwarming (links) en zonder (rechts).
In 2008 bleek uit Engels onderzoek dat een terrasverwarmer bijna 4 ton CO 2 per jaar uitstoot, even veel als een autorit van 25.000 kilometer (1). Omdat de technische ontwikkelingen snel gaan heeft het Haags Milieucentrum een nieuwe berekening gemaakt, gebaseerd op de huidige verbruiksgegevens van terrasverwarmers. Uitgaande van de tien meest gangbare types kwamen we op een CO 2-uitstoot van ongeveer 1 ton per jaar. Anno 2011 wordt er eigenlijk nauwelijks meer gepraat over het hoge energieverbruik van terrasverwarming. Dat was een paar jaar geleden nog anders. In 2008 schreef milieuminister Cramer een prijsvraag uit voor het beste ontwerp voor een energiezuinig alternatief voor terrasverwarmers (2). De gemeente Zutphen verbood de terrasverwarmer in openbare ruimten in datzelfde jaar. Het Haags Milieucentrum vond dat het tijd werd om dit vraagstuk weer eens op de agenda te zetten en startte het project Terrasverwarming. Deze notitie vormt de weerslag daarvan. Via een inventarisatie en met gebruikmaking van interviews willen we de gemeente Den Haag en terraseigenaren adviseren om op een milieuvriendelijke manier om te gaan met terrasverwarming. De gemeente Den Haag heeft immers als klimaatambitie (zoals beschreven in het Klimaatplan) om in 2040 een klimaatneutrale stad te zijn. Het toenemende gebruik van terrasverwarmers, die voor een groot deel de lucht verwarmen, is daarmee slecht te verenigen. Ook op straat vroegen we aandacht voor dit vraagstuk. Samen met de StoereVrouwen gingen we de straat op om te proberen aandacht te krijgen voor energieverspilling door terrasverwarmers en om te tonen hoe het anders kan. Dit ter ondersteuning van het landelijke energiebesparingsinitiatief The Energy Challenge “Wat doe jij uit?” van de organisatie 10:10 (3). Een korte filmimpressie van de actie is te zien op www.youtube.com/watch?v=7I8WhM9QcY8&feature=youtu.be
1
Foto 2. StoereVrouwen op zoek naar overbodige terrasverwarming
Verschillende terrassen (zoals Fiddlers, Zebedeüs, de Eeuwige Jachtvelden) gaven gehoor aan het verzoek van de StoereVrouwen om op 10 oktober hun terrasverwarmer uit te laten. Zoals op onderstaande foto's duidelijk wordt, kunnen klanten het ook op een onverwarmd terras prima naar hun zin kunnen hebben, en is terrasverwarming geen garantie voor klandizie.
Foto 3. Geen terrasverwarming aan
Foto 4. Wel terrasverwarming aan
Terrasverwarming, waarom? De voordelen van terrasverwarming zijn voor bezoekers vooral het comfort en voor uitbaters vooral het trekken/vasthouden van klanten. Omdat vooral comfort een subjectief begrip is en per persoon verschilt, is het lastig om een uitspraak te doen over welke terrasverwarmers de meeste comfort geven. In Amsterdam is er onderzoek gedaan naar het effect van wel of geen terrasverwarmers op het terras. Daaruit blijkt dat bezoekers terrasverwarmers vooral gebruiken in het voor- en naseizoen. 's Winters trekken terrassen veel minder bezoekers, terrasverwarming of niet. (Gemeente Amsterdam, 2011) Om een terrasbezoeker te kunnen verwarmen moet een terrasverwarmer veel warmte afgeven en dus een hoge capaciteit hebben. Foto 1 toont twee terrassen, waarvan het rechter verwarmd is. De voorste terrasverwarmer - van het type soort terrashaard - is witheet en verwarmt door zijn plaatsing aan de rand van het terras waarbij voorbijgangers. Foto 5 toont terrasverwarmers onder een luifel. Zij verwarmen vooral hoofden en bovenlichamen van de gasten en de luifel zelf. Doordat warme lucht stijgt, gaat er veel warmte verloren. Nog veel meer is dit het geval als de luifel opgeklapt is, zoals op foto 6.
2
Foto 5. Terrasverwarmer onder een luifel
Foto 6. Terrasverwarming zonder luifel
Behalve voor de horeca kunnen terrasverwarmers ook interessant zijn voor burgers met een tuin, die dankzij een terrasverwarmer langere tijd comfortabel in hun tuin kunnen zitten. Bij bouwmarkten zijn elektrische terrasverwarmers al te koop voor ca. € 40, grote staande gasverwarmers voor ca. € 100.
De situatie in Den Haag De Haagse horeca heeft de afgelopen paar jaar veel terrasverwarmers aangeschaft. Zowel op koude zomeravonden als hartje winter zijn ze op verscheidende terrassen in gebruik. Uit onze globale inventarisatie blijken terrasverwarmers vooral in de binnenstad veelvuldig aanwezig te zijn, met de grootste dichtheid rond het Plein (figuur 1).
Figuur 1. Inventarisatie terrasverwarmers binnenstad Den Haag
Behalve naar de binnenstad hebben we ook gekeken naar de situatie aan de boulevard en het strand van Scheveningen. De aantallen terrasverwarmers in de binnenstad en in Scheveningen zijn te zien in tabel 1. In de binnenstad zijn 58 terrassen geïnventariseerd, waarvan 63% een terrasverwarmer heeft. Bedrijven die niet tot laat open zijn hebben geen terrasverwarming. In een enkel geval is de keuze om 3
geen terrasverwarming te installeren gebaseerd op de duurzame visie van het bedrijf. Op Scheveningen is een kleinere steekproef genomen, voornamelijk om te controleren of er onderlinge verschillen zijn in de aantallen terrasverwarmers. Alle vijftien geïnventariseerde terrassen en/of serres beschikten over terrasverwarmers (inclusief terrashaarden in verschillende vormen). Het gemiddelde van acht per terras zegt weinig, want de verschillen waren groot. De meeste terrassen hadden vier verwarmers, maar er zat ook een terras bij met vijftien exemplaren.
Opvallend is dat de hoeveelheid terrasverwarmers per terras aan het strand veel hoger ligt dan aan de boulevard. Daarnaast wordt daar veel meer gebruikgemaakt van terrashaarden, die over het algemeen minder efficiënt zijn. Tabel 1. Inventarisatie Haags Milieucentrum Haagse Binnenstad*
Aantal geïnventariseerde terrassen Totaal aantal terrasverwarmers Gemiddeld aantal verwarmers per terras Percentage terrassen met terrasverwarmer Gemiddelde CO2-uitstoot per jaar (in kg)
58 144 2,48 63% 16.440
Scheveningen
15 118 8,43 100% 13.472
*zie figuur 1 Voor de berekening van de totale CO2-uitstoot van terrasverwarming in Den Haag is uitgegaan van het verbruik van een gemiddelde terrasverwarmer. Deze is berekend aan de hand van gegevens op verkoopsites van terrasverwarmers en informatie van Milieu Centraal. Het inschatten van het aantal bedrijfsuren is erg lastig, omdat het gebruik van terrasverwarmers erg varieert. Op het ene terras kan de terrasverwarmer de hele dag aan staan, op het andere wordt deze alleen op verzoek ingeschakeld door middel van een schakelknop met timer. Ook zijn er grote verschillen per seizoen. Strandtenten zijn er bijvoorbeeld maar een deel van het jaar en hebben dan vooral in de avonduren de verwarmer aan, terwijl een café de hele winter de terrasverwarmer aan kan doen. We zijn ervan uitgegaan dat de terrasverwarmer de helft van het jaar 5,5 uur per dag aan staat, en komen zo op een gemiddeld gebruik van 1000 uur per jaar. Zie tabel 2 voor een uitsplitsing naar stadsdeel.
4
Met deze afwegingen is de schatting dat terrasverwarming in Den Haag verantwoordelijk is voor een uitstoot van 1,9 kiloton CO2 per jaar (vergelijkbaar met de gemiddelde uitstoot van 425 huishoudens). Let wel: het gaat alleen om de uitstoot van terrasverwarmers in de horeca; particulier gebruik is in ons project niet meegenomen. Tabel 2. Schatting CO2-uitstoot terrasverwarmers Haagse horeca Stadsdeel
Aantal horecavoorzieningen
Geschat aantal terrasverwarmers
Aantal brand- CO2-uitstoot uren per jaar in kg/jaar
1 Loosduinen 73 30% 1000 50.005 2 Escamp 147 30% 1000 100.694 3 Segbroek 179 30% 1000 122.614 4 Scheveningen 315 60% 1000 431.547 5 Centrum 729 60% 1000 998.723 6 Laak 86 30% 1000 58.910 7 Haagse Hout 98 30% 1000 67.130 8 Leidschenveen19 30% 1000 13.015 Ypenburg Onbekend* 83 90% 500 85.282 Totaal 1729 1.927.919 *de horecagelegenheden waarvan de locatie onbekend is zijn bijna allemaal strandtenten, vandaar onze hoge schatting van het aantal terrasverwarmers Bron horecaegegevens: www.denhaag.buurtmonitor.nl Alternatieven voor de huidige situatie De gemeente Den Haag wil blijkens haar Klimaatplan in 2020 600 kton CO2 besparen. Het plan zet vooral in op energiebesparing bij woningbouw en de productie van duurzame energie in de vorm van bijvoorbeeld geothermie en zonne-energie. Binnen het huidige beleid blijft een beleidshiaat over van 243 kton CO2. Kleinschalige projecten gericht op energiebesparing - zoals vermindering van terrasverwarming, maar ook bijvoorbeeld slimme winkeldeuren, afdekking van koelingen in supermarkten en openbare ledverlichting - zijn nodig om dit gat te dichten. Het Haags Milieucentrum gaat uit van de Trias Energetica. Daarin is de eerste stap energie besparen, de tweede het gebruikmaken van duurzame energie en als laatste komt het zuinig omgaan met eindige energiebronnen aan bod (12). In het geval van terrasverwarming leidt dit tot de volgende prioriteitsstelling: bij voorkeur minder terrasverwarming, als dat niet mogelijk is gebruikmaken van duurzame energie (zoals groene stroom), als laatste kiezen voor een zo energiezuinig mogelijk model.
Technische alternatieven Door de toegenomen vraag gaat de ontwikkeling van terrasverwarming snel. De prijsvraag van minister Cramer (zie de inleiding) leidde tot heel vernieuwende ideeën. Prijswinnaar Sit & Heat ontwierp voor terrasbezoekers een bank met een kussen dat verwarmd wordt door middel van het geïntegreerde zonnepaneel (8). De andere prijs ging naar Björn Blokzijl voor zijn idee om terrassen te verwarmen met restwarmte van de koelinstallaties die de horeca gebruikt. Deze restwarmte wordt met buizen naar de vloer van het terras gebracht. Hiervoor is wel een speciale nieuwe installatie nodig, waardoor dit concept vooral interessant kan zijn voor nieuwe horeca-ondernemingen. Naast deze innovatieve ideeën zijn er ook technische ontwikkelingen op het gebied van de standaardterrasverwarmers. Voor elektrische terrasverwarming is er bijvoorbeeld de nieuwe kortgolvige infraroodlamp HeLEn van Philips, die een rendement haalt van ca. 90%.(9) Ook de nieuwe gasterrasverwarmers zijn efficiënter geworden. Er zijn gasterrasverwarmers die door de fabrikanten met „ECO‟ worden aangeduid. Deze aanduiding is niet te verwarren met het EKO-keurmerk, maar geeft wel aan dat er aan energie-efficiëntie gewerkt wordt (10). Als brandstof voor terrashaarden is ook bio-ethanol beschikbaar gekomen (11).
5
Deze innovaties maken echter geen eind aan het voornaamste probleem van terrasverwarmers: dat ze vooral de buitenlucht verwarmen. Ook bij oudere terrasverwarmers kan bespaard worden op energie. Door bijvoorbeeld een sensor te plaatsen die de verwarmer alleen inschakelt als er iemand onder zit. Of door een knop (met timer) zodat de verwarmer alleen aangaat als iemand daar behoefte aan heeft.
Het Haags Milieucentrum heeft aan terraseigenaren een flyer met besparingstips uitgedeeld. Deze vindt u in bijlage 1.
Het beleid inzake terrasverwarming in andere steden De gemeente Zutphen besloot in 2008 terrasverwarmers te verbieden in de openbare ruimte. Zutphen wil in 2020 een klimaatneutrale gemeente zijn en gaf met dit verbod vooral het signaal af dat alles aangepakt moet worden om dit doel te bereiken. Het verbod is opgenomen in de 'Nadere regels' ingevolge de Verordening op het Stads- en Landschapsschoon 2006, ingevolge de Algemene Plaatselijke Verordening Zutphen 2005 en ingevolge de Bouwverordening. (Gemeente Zutphen, 2008).
Artikel 12a terrasverwarming Terrasverwarming op een terras of tegen een gevel is niet toegestaan. Het in dit artikel bepaalde geldt niet voor zover de Woningwet van toepassing is. Figuur 2. Artikel in de nadere regels van de Algemene Verordening van Zutphen Het succes van dit verbod dankt Raymond Schuurman, Senior Medewerker Omgeving, voornamelijk aan de goede overgangsregeling en aan het feit dat het rookverbod destijds nog niet was ingevoerd. Wel constateerde hij al in het verleden dat horeca-uitbaters geen terrasverwarmers gebruikten als de exploitanten in de omgeving er geen hadden. De gemeente Middelburg pakt het anders aan. Die probeert exploitanten van winterterrassen (1 november-1 maart) te stimuleren energiezuinig te werk te gaan door korting te geven op de precario (belasting). De gemeente maakt beleidsmatig verschil tussen winterterrassen en zomerterrassen, met afwijkende regels in de vergunningverlening. Het terrasbeleid wordt in Middelburg zorgvuldig afgestemd op de Welstandsnota, de Algemene Plaatselijke Verordening, de regelgeving voor de horeca en de Bouwverordening.
6
Figuur 3. Terrasverwarmingsbeleid in de gemeente Middelburg In Amsterdam staat terrasverwarming al jaren ter discussie. Terrasverwarming is in de hoofdstad verboden, maar enkele tientallen café‟s in het centrum doen mee aan een pilot. Hierin wordt onderzocht welke effecten terrasverwarming heeft op de woon- en leefomgeving, op het milieu en op de economie. Op grond van deze pilot kan de regelgeving inzake terrasverwarming worden aangepast (Bestuursdienst Gemeente Amsterdam, 2009). Het onderzoeksrapport zal begin 2012 beschikbaar komen. Senior beleidsmedewerker Patrick Teunissen deelde ons telefonisch mee dat terrasverwarming waarschijnlijk een deel van het jaar toegestaan zal worden. Op grond van het beleidsmatige onderscheid in zomerterrassen en winterterrassen zou het kunnen zijn dat terrasverwarming in het winterseizoen (1 november t/m 1 maart) verboden blijft. In de verschillende voorbeeldsteden blijkt het beleid met betrekking tot terrasverwarming samen te hangen met de monumentenzorg en de Woningwet. Het aanbrengen van gevelverwarmers aan monumenten kan op grond van een monumentenverordening niet toegestaan zijn. De gemeente Groningen, tot slot, staat sinds juni 2009 alleen energiezuinige terrasverwarming toe. Conclusies en aanbevelingen
Conclusies -
-
Terrasverwarmers zijn in de Haagse binnenstad en Scheveningen de regel, uitzonderingen zijn schaars. Terrasverwarmers in de Haagse horeca stoten naar schatting 1,9 kton aan CO2 uit. Het terugdringen van het gebruik van terrasverwarmers is een van de vele kleinere oplossingen die bijdragen aan het dichten van het beleidshiaat van 243 kton CO2 in Den Haag. Veel van deze kleine oplossingen zijn nodig om ervoor te zorgen dat de gemeente Den Haag in 2040 klimaatneutraal kan zijn. Daarnaast is het terugdringen van het gebruik van terrasverwarmers de eerste stap in de Trias Energetica. Ondernemers plaatsen terrasverwarmers voor het comfort en het trekken van klanten, maar zetten de verwarming soms ook aan als dat niet nodig is (zoals wij bijvoorbeeld constateerden op 10 oktober). Uit Amsterdams onderzoek blijkt dat terrasverwarming hartje winter bijna nooit een klantenaantrekkende werking heeft. De Haagse situatie is wel anders. Omdat terrasverwarming hier al langer toegepast wordt, worden terrassen ook in de wintermaanden gebruikt. Er zijn verschillende mogelijkheden om terrasverwarmers energiezuiniger te gebruiken, zoals sensoren en schakelaars met een timer. Het Zutphense verbod op terrasverwarming is effectief. Gemeentelijk beleid kan het gebruik van energiezuinige alternatieven voor terrasverwarmers stimuleren, zoals het voorbeeld van Middelburg aantoont.
Aanbevelingen aan de gemeente Den Haag De situatie in Den Haag is zo, dat het voor ondernemers aantrekkelijk is om een terrasverwarmer aan te schaffen. Er zijn veel terrassen met terrasverwarmers en er is maar een enkeling die er geen heeft. Door concurrentie en de angst voor omzetverlies is het niet waarschijnlijk dat een terraseigenaar zelf van verwarming afziet. Er zijn wel punten waarop een terraseigenaar kan letten om de terrasverwarming energiezuiniger te maken. Deze tips vindt u in bijlage 1.
7
1. Is terrasverwarming het echt nodig? Energieverspilling door terrasverwarmers moet ter discussie gesteld worden; we moeten deze niet vanzelfsprekend vinden, want zo halen we onze klimaatdoelen nooit. Door overmatig gebruik van terrasverwarming beleidsmatig tegen te gaan en door informatievoorziening (bijvoorbeeld via de gemeentelijke website) kan ook de burger bewust gemaakt worden van de energieverspilling van terrasverwarming. 2. Put inspiratie uit het beleid van andere steden Het rapport van de Amsterdamse pilot, dat binnenkort uitkomt, kan als hulpmiddel gebruikt worden om in Den Haag beleid op terrasverwarmers te ontwikkelen. Zo ook de Zutphense ervaringen met het verbod op terrasverwarming en de ervaringen van de gemeente Middelburg om energiezuinige oplossingen te stimuleren via korting op de precario. 3. CO2-winst In het klimaatplan van de gemeente zal veel CO2 bespaard moeten worden. Om het beleidshiaat van 243 kton „op te vullen‟, zullen alle kleine mogelijkheden aangepakt moeten worden. Het verminderen van de hoeveelheid terrasverwarming is daar één van. 4. Voorbeeldfunctie De gemeente kan besluiten als beheerder van gebouwen terrasverwarming niet toe te staan. 5. Verkoop - De gemeente zou de aanschaf van energiezuinigere modellen kunnen stimuleren door - als er dan toch terrasverwarmers worden aangeschaft - een stimuleringsubsidie te geven op modellen die meer dan bijvoorbeeld 25% zuiniger zijn dan de oude. - Stimuleer technische ontwikkelingen, bijvoorbeeld het gebruik van restwarmte voor terrasverwarming, verwarming vanaf de grond en de plaatsing van verwarmde kussens. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een prijsvraag of de gemeentelijke aankoop van een innovatie op het gebied van energiezuinige terrasverwarming. 6. Ondersteuning via onderzoek en vervolgprojecten in Den Haag - Vooral in de stadsdelen Centrum en Scheveningen zijn veel terrasverwarmers. Een project van bijvoorbeeld Bureau Binnenstad of in Scheveningen kan leiden tot een grote energiebesparing. - Bereken de exacte uitstoot van terrasverwarmers in Den Haag, ook in particuliere tuinen, zodat dit meegenomen kan worden in het verminderen van het beleidshiaat.
8
Literatuur Bestuursdienst Gemeente Amsterdam (2009), Pilot verwarmde terrassen 2009-2011, plan van aanpak. 2 juni 2009 Gemeente Amsterdam (2010), Startnotitie Terrassenbeleid, (website, nr. 7) Gemeente Amsterdam (2011), Gesprek met Patrick Teunissen Gemeente Den Haag (2011), Klimaatplan Den Haag (website: www.denhaag.nl/home/bewoners/to/Het-klimaatplan-van-Den-Haag.htm) Gemeente Den Haag; Dienst Onderwijs Cultuur en Welzijn (2008), stadsdeelanalyse Centrum Gemeente Middelburg (2011), Terassenbeleid 2011, (website: www.middelburg.nl ) Gemeente Zutphen (2011),Gesprek met Raymond Schuurman Gemeente Zutphen (2008), ‘Nadere regels‟ ingevolge de Verordening op het Stads- en
Landschapsschoon 2006, ingevolge de Algemene Plaatselijke Verordening Zutphen 2005 en ingevolge de Bouwverordening, vastgesteld door het college 18 april 2006. Inwerkingtreding 14 juni 2006. Gewijzigd bij besluit van 4 maart 2008, gepubliceerd op 19 maart en in werking getreden op 27 maart 2008. Websites: 1. www.infomil.nl/onderwerpen/duurzame/energie/terrasverwarmers/ 2. www.rijksoverheid.nl/nieuws/2008/12/18/prijs-voor-duurzame-terrasverwarmers.html 3. www.dailymail.co.uk/news/article-461101/Pub-patio-heaters-smokers-produce-pollution-smallcity.html 4. www.stoerevrouwen.nl/nieuws+details?news_id=7666 5. www.zutphen.nl/14946/nadere_regels_stads-_en_landschapsschoon_2006.pdf 6. www.middelburg.nl/web/Bestuur-en-Organisatie/Beleidsnotas.htm 7. www.amsterdam.nl/publish/pages/295452/905a2uitw.motievandergarde2.a.startnotitieterrassenbel eid.pdf 8. www.sitandheat.com/Homenl.htm 9. www.ledfun.nl/Auria-Terrasverwarmer-met-Philips-HeLeN-technologie 10. www.terrasverwarmer-online.nl/terrasheaters-gas/enders-eco-edition/terrasverwarming-eco-profi/ 11. www.terrastopper.nl/tuinhaarden/design/concept_in_flames/index.php 12. www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/duurzaam-bouwen-en-verbouwen/energiezuinig-bouwen
9
Tips bij het aanschaffen van een terrasverwarmer
BIJLAGE 1
De zomer is voorbij, maar mensen blijven graag een terrasje pakken. Misschien overweegt u om een terrasverwarmer aan te schaffen, omdat u ziet dat uw buren daar succes mee hebben. Of overweegt u om uw terrasverwarmers weer vaker te gebruiken. Omdat terrasverwarmers ware energievreters zijn, willen we toch wat alternatieven onder uw aandacht brengen. En ook al valt uw keuze op een terrasverwarmer, dan zijn er grote verschillen in energieverbruik. We wensen u een verstandige keuze en goede zaken toe!
Is een terrasverwarmer echt nodig?
> Een terrasverwarmer gebruiken betekent stoken voor de KLM! > Een gemiddelde terrasverwarmer staat al snel 1000 uur per jaar aan en verbruikt in een uur evenveel energie als vier à vijf wasbeurten of een rit van 5 kilometer in een benzineauto. (www.milieubarometer.nl) > Een terrasverwarmer kost enkele dubbeltjes tot enkele euro’s per uur.
Tips voor het maken van een milieuvriendelijkere keuze van een terrasverwarmer
Er is een groot aanbod aan terrasverwarmers, u kunt kiezen tussen elektrische en gasgestookte terrasverwarming. Het meest geschikte type terrasverwarmer hangt af van het gebruik en de locatie. Laat u daarom goed informeren en let daarbij op de volgende aspecten.
verwarm waar nodig
- Probeer alleen te verwarmen waar en wanneer het nodig is. - Let erop of de terrasverwarmer te richten is en de juiste plekken verwarmt. - Let erop dat de terrasverwarmer niet onnodig aanstaat. Dit kan door te kiezen voor een terrasverwarmer met timer, bewegingssensor of aan- en uitknop. - Let erop dat de terrasverwarmer niet onnodig verwarmt. Stel de keuze van het aantal en het vermogen van de terrasverwarmers af op de omvang van het ter- ras. Een terrasverwarmer hoeft niet altijd vol aan te staan. Een terrasverwarmer met dimmers is flexibeler in het gebruik en daardoor goedkoper in de exploitatie. - Probeer de warmte zoveel mogelijk vast te houden. - Vooral losstaande terrasverwarmers en terrashaarden verliezen onnodig veel warmte. Een terrasverwarmer aan de gevel veel efficiënter. Windscher- men, een overkapping of parasol helpen om de warmte beter vast te houden.
verwarm wanneer nodig
hou de warmte vast
- Let op energieverbruik, rendement en vermogen. - Let tevens op de toelevering/type van uw energie of gas, is het groen? - Heeft u al terrasverwarmers, dan kan het interessant zijn hun verbruik te vergelijken met dat van de nieuwe modellen die veelal efficiënter zijn. - Let op de veiligheid van de directe omgeving van uw terras - Let op het goed naleven van de gebruiksaanwijzing, zeker als u met gasflessen gaat werken. - Let ook op de gevolgen van de plaatsing van de terrasverwarming voor de om- geving.
Alternatieven voor terrasverwarming
> De meest milieuvriendelijke optie is om dekens of kleding zoals een bodywarmer aan te bieden. Zelfs al wast u de dekens elke dag, dan kost dat al snel 5 keer minder energie dan een terrasverwarmer die de halve dag aanstaat. > Aan echte koukleumen kunt u nog een extra warmtekussen, bijvoorbeeld een hotpack of een kruik geven. Info: www.haagsmilieucentrum.nl Tel: 070 - 302 99 52
kies een alternatief
