Leiderschapsontwikkeling Primair Onderwijs

ONDERWIJSKUNDIG LEIDERSCHAP

Aanbod 2013 – 2014

ECNO

WWW.ECNO.NL

Leiderschapsontwikkeling Primair Onderwijs

Inleiding Het vak van schoolleiders blijft zich ontwikkelen. De tijd lijkt ver achter ons dat ‘het hoofd der lagere school’ een dagdeel uit zijn klas was en tijd had om met administratieve zaken bezig te zijn. Er werd nog niet bewust tijd vrijgemaakt om te ‘investeren in het personeel’ en inhoudelijke onderwijszaken werden voornamelijk tijdens de teamvergaderingen of aan de koffietafel besproken. In de afgelopen 40 jaar heeft ‘het hoofd der lagere school’ zich ontwikkeld van directeur naar manager, van manager naar schoolleider en de laatste jaren wordt steeds zichtbaarder dat het woord ‘onderwijskundige’ niet bij de term schoolleider mag ontbreken. Van de schoolleider van nu wordt onderwijskundig schoolleiderschap verwacht. De schoolleider vormt zich een beeld van de school, de leerkrachten en de leerlingen en de leeropbrengsten; focust zich op klassenbezoeken om de werkelijke situatie af te stemmen op de wenselijke. De schoolleider stimuleert, stuurt, ondersteunt, waardoor vernieuwingen een kans krijgen en waar een continue focus is op kwaliteit. ‘Het hoofd der lagere school’ is ‘de onderwijskundige schoolleider’ geworden. Een prachtig inspirerend vak, waarin veel te brengen en te halen valt en wat zelfs dankbaar werk genoemd mag worden. Want wat is er mooier wanneer kinderen met veel plezier naar school gaan en dat er door leerkrachten steeds wordt afgestemd op de ontwikkelingsmogelijkheden van kinderen en zelf ook met een ‘leven lang leren’ bezig zijn.

Aanbod 2013 – 2014

Zoals gezegd is het uitoefenen van ‘onderwijskundig schoolleiderschap’ een vak. Een vak waar u bewust mee bezig bent en tijd moet nemen om het te leren. De NHL/ECNO biedt vanaf 1 augustus 2013 de trajecten ‘Kennismaken met beginnend leiderschap’ en de schoolleidersopleiding ‘basis- en vakbekwaam’ aan. Uniek in onze trajecten zijn de concrete vragen uit de regio. De vragen van uw school staan centraal in de opleiding. Die vragen vormen de aanleiding om onderzoek te gaan doen, verbeteringen te initiëren en om daarvoor theoretische onderbouwing te zoeken. Dat proces van leren en innoveren gaan we gezamenlijk aan. We hopen u op te leiden tot de ‘onderwijskundige schoolleider’!

De vier pijlers voor onderwijskundig leiderschap in het primair onderwijs zijn voor mij 1. missie + visie + doelen 2. planmatig + systematisch managen 3. leiden teamprocessen 4. monitoren en professionalisering. Alexander van der Weide, Senior adviseur/trainer NHL/ECNO

3

Een opleiding waarbij de omgeving en de context centraal staan. Noordelijke provincies

Lectoraat ‘Duurzame schoolontwikkeling’

De deelnemers die zich inschrijven bij de leiderschapstrajecten van NHL Hogeschool/ECNO komen grotendeels uit de Noordelijke provincies. De tweejarige schoolleidersopleiding richt zich op de kansen en de problematiek van de regio. De deelnemers worden zich bewust van de rol die zij kunnen spelen en krijgen essentiële handvatten om aan kwaliteitsimpulsen te werken.

Aan de schoolleidersopleiding van NHL Hogeschool/ ECNO is het lectoraat van dr. Hennie Brandsma ‘Duurzame schoolontwikkeling’ verbonden. Bij ‘duurzame schoolontwikkeling’ gaat het volgens het lectoraat om een systematische strategie om het functioneren van leerlingen te verbeteren door de ontwikkeling van de professionaliteit van de leerkrachten, schoolleiding en schoolorganisatie en door de ontwikkeling van het vermogen van de school om veranderingen te hanteren en te versterken. Binnen de schoolleidersopleiding zal hier structureel aandacht voor zijn onder andere door onderzoek centraal te stellen in de opleiding.

De besturen willen haar schoolleiders dusdanig professionaliseren dat zij in staat zijn om leiding te geven aan kwaliteitsverbetering van het onderwijs en dat zij zich niet alleen verantwoordelijk voelen voor de eigen school, maar ook voor de totale bestuurlijke organisatie. Dit sluit naadloos aan bij de ‘Herziene standaardisering’ van de Nederlandse Schoolleiders Academie (Schoolleidersregister PO) en de conclusie dat effectief leiderschap zich onder andere richt op: • Contextgebondenheid/omgevingsgerichtheid. • H et toepassen van leiderschapsstrategieën die gericht zijn op het bevorderen van samenwerking en leren op alle niveaus binnen de organisatie, vanuit een onderzoekende houding. • Hogere orde denken.

Drie leiderschap dimensies:

Strategisch

Onderwijskundige schoolleider

Onderzoekend

Opbrengstgericht

Living Labs en de onderzoeksvraag

Portfolio en veldassessoren

De opleiding kent een thematische lijn, een persoonlijke leervraag en een onderzoeksvraag en legt een relatie met de basiscompetenties van de Schoolleidersregister PO:

Gedurende de opleiding (leergang 1 en 2) vinden er, naast het intakegesprek, drie portfoliogesprekken plaats. Het portfolio richt zich met name op: • de verantwoording van de gekozen onderzoeksvraag; • de ambities ten aanziende onderzoeksvraag; • de strategie ten aanzien de onderzoeksvraag; • de eigen invloed binnen de Living Lab; • de persoonlijke leerervaringen en leerdoelen.

Visie-gestuurd werken In relatie staan tot de omgeving Vormgeven aan organisatiekenmerken vanuit een onderwijskundige gerichtheid Strategieën hanteren t.b.v. samenwerking, leren en onderzoeken op alle niveaus

Na de tweede module (leergang 1) en vijfde module (leergang 2) staat een portfoliogesprek met een van de begeleidende kerndocenten en een veldassessor gepland. De veldassessoren zijn ervaren directeuren, die in een van de Noordelijke provincies in het primair onderwijs werkzaam zijn. Vanuit de gedachte van het vier ogenprincipe wordt er gedurende anderhalf uur met de deelnemer over het portfolio gesproken en worden de Schoolleidersregister PO competenties getoetst. Op basis van deze uitkomsten en mogelijke ontwikkelingspunten richt de deelnemer zich op de afronding van de eerste of tweede leergang.

Hogere orde denken

Voor de start van de opleiding vindt er (samen met een betrokken bestuurslid) met de deelnemer een intakegesprek plaats, waarbij de persoonlijke leervraag en de onderzoeksvraag (al dan niet in opdracht van het bestuur) aan de orde komen.

Onderwijskundig leiderschap is voor mij ‘Onderwijskundig leiderschap is weten welke visie je op onderwijs hebt en deze kunnen uitdragen. Het is weten in welke omgeving de school staat en welk effect dit op de visie heeft. Onderwijskundig leiderschap is ook de klassen bezoeken om echt in contact te zijn met de leerlingen en leerkrachten’ Roy Meulman, Senior adviseur/trainer NHL/ECNO

De onderzoeksvraag staat tijdens de opleiding centraal en wordt in ‘Living Labs’ (een groep deelnemers met een vergelijkbare onderzoeksvraag) uitgewerkt. De opleiding bestaat uit drie modules die zich richt op de onderzoeksopzet, de onderzoeksuitvoering en de eindpresentatie. De begeleiding wordt door docenten gedaan die veel expertise hebben op het gebied van onderzoeksmatig, opbrengstgericht en strategisch leiderschap.

5

Het opleidingshuis van NHL Hogeschool/ECNO Schoolleiders (vakbekwaam) Opleidingsduur: 15 bijeenkomsten

Schoolleiders (basisbekwaam) Opleidingsduur: 15 bijeenkomsten

Beginnend leiderschap (middenmanagement) Opleidingsduur: 8 bijeenkomsten

Onderwijskundig leiderschap is voor mij ‘Kijk en luister naar je leerkrachten en focus daarbij op het primaire proces. De leerkracht maakt het verschil. Waardeer hun kwaliteiten en ondersteun ze waar nodig. Voorzie ze van de juiste tools. Wees zichtbaar.’ Jeroen Wagenaar, Directeur De Homeie, Britsum

Oriëntatie op leiderschap Pabo minor

7

Trajecten Schoolleidersopleiding Leergang 1 schoolleiders basisbekwaam In het eerste jaar werkt u samen met collega schoolleiders in opleiding aan uw onderzoeksvraag. U wordt daarbij ondersteund en krijgt gevraagd en ongevraagd kennis aangeboden op het gebied van onderzoek, opbrengstgericht werken en strategisch leiderschap. Samen met andere deelnemers vormt u een ‘Living Lab’ en wordt de opgedane kennis actief toegepast op uw school. Aan het eind van de leergang heeft u zicht op veranderingsprocessen en bent in staat om succesvol leiding te geven aan een onderwijsinnovatie (‘transformatie’).

Inhoud en thema’s leergang 1 De deelnemer stuurt het innovatieproces in de eigen school aan en vanuit een beleidsplan wordt een vertaling naar het onderwijs op alle niveaus gemaakt.

NHL Hogeschool/ECNO wil schoolleiders opleiden die in de omgevingscontext optimaal kunnen bijdragen aan de prestaties van hun school en leerlingen. Samen met de deelnemer streven we naar de verbinding met de eigen context en ervaringen.

Tijdens leergang 1 komen de volgende thema’s aan de orde: • Leiding geven aan het onderwijsprogramma. • Leiding geven aan opbrengstgerichte leraren. • Ontwikkelen van de organisatie. • Verbeteren en vernieuwen vanuit onderzoek. • Ontwikkelen van persoonlijk leiderschap.

Zo kan het verbeteren van elementaire kennis en vaardigheid op het gebied van taal en rekenen optimale aandacht in de leergang krijgen. Dit is een voorbeeld van een ‘Living Lab’ waarbij de gezamenlijke opgedane kennis naar de praktijk wordt vertaald en direct kan worden ingezet om het onderwijs te verbeteren. Op school-, groeps- en leerlingniveau worden mogelijke standaarden en leerresultaten opgesteld en na zorgvuldige analyse en observatie vergeleken met de huidige opbrengsten. Dit kan resulteren in een beleidsplan ‘opbrengstgericht werken’ binnen de context van het schoolbeleid en het groepsbeleid.

Opzet modules Leergang 1 kent drie modules (formuleren onderzoeksvraag, uitvoering en presentatie). De modules bestaan uit vijf plenaire bijeenkomsten. Tijdens de leergang is de ontwikkeling van het eigen portfolio essentieel.

Opzet module: Dag 1

Dag 2

Dag 3

Dag 4

Dag 5

Strategisch leiderschap

Onderzoeksmatig leiderschap

Opbrengstgericht leiderschap

Begeleiding ‘Living Labs’ m.b.t. de onderzoeksvraag

Strategisch leiderschap

Praktische informatie: Toelatingseisen U heeft minimaal een afgeronde hbo-opleiding en heeft de mogelijkheid om opdrachten vanuit de opleiding in uw school te kunnen uitvoeren. Studiebelasting, lesdagen en leslocatie De leergang kent een studiebelasting van 504 uur (18 ects), waarvan 120 uur worden ingezet tijdens de plenaire bijeenkomsten. De bijeenkomsten zijn op woensdag van 09.00 tot uiterlijk 17.00 uur en vinden plaats in een congrescentrum in een van de noordelijke provincies. Trainers Tijdens de opleiding krijgt u te maken met verschillende trainers. Zij hebben veel expertise op het gebied van onderzoek, opbrengstgericht werken en strategisch leiderschap. Afronding leergang 1 Nadat u heeft voldaan aan alle opdrachten ontvangt u na afloop van leergang 1 van NHL Hogeschool/ECNO het diploma basisbekwaam. Kosten De kosten voor de leergang bedragen € 5.500,00 (exclusief boeken). Bij inschrijving voor leergang 2 ontvangt u een korting van € 500,00. Meer informatie U kunt contact opnemen met het secretariaat van NHL Hogeschool/ECNO: Lydia Koers E [email protected] T 058 251 2900

Onderwijskundig leiderschap is voor mij ‘Met aandacht en vertrouwen verbindingen zichtbaar maken tussen een met missie/visie organisatie en middelen in een professionele cultuur. Daadkrachtig handelen vanuit een intrinsieke motivatie met waardering en ruimte voor erkende ongelijkheid. Een leven lang leren met een onderzoekende ondernemende houding.’ Reiny Kas, Directeur Mienskip, Buitenpost

8

9

Schoolleidersopleiding Leergang 2 schoolleiders vakbekwaam Qua opzet is het tweede jaar van de schoolleidersopleiding vergelijkbaar met het eerste jaar. De structuur is hetzelfde, maar de inhoud is anders. Met betrekking tot onderzoek gaat het in het eerste jaar nadrukkelijk om het opdoen van ervaringen met het doen van onderzoek. Er wordt als het ware midden in gedoken. Hier geldt het principe van onderdompeling. In het tweede jaar is meer tijd voor reflectie, afstand nemen, theoretische bezinning en verdieping. De geleerde lessen uit het eerste jaar vormen de basis voor het tweede jaar. Er wordt dan gewerkt vanuit een gedegen onderzoeksopzet, de uitvoering is gebonden aan een aantal eisen en ook de presentatie van de bevindingen zal meer vragen van de onderzoekende schoolleider.

Inhoud en thema’s leergang 2

Praktische informatie: bewust van de dynamiek van veranderingsprocessen en het eigen veranderkundig handelen.

In leergang 2 wordt een nieuwe onderzoeksvraag en persoonlijke leervraag geformuleerd. Tijdens de plenaire studiedagen staan wederom de drie leiderschapsdimensies en de onderlinge verbinding centraal: onderzoekend, opbrengstgericht en strategisch leiderschap. Er wordt onder ander aangesloten bij de theorie van ‘educational design research’ (Van den Akker). De deelnemers maken kennis met veranderkunde, waar bijvoorbeeld aandacht is voor de ontwikkeling van de competenties strategisch, organisatorisch en samenwerking binnen de organisatie.

Tijdens leergang 2 worden er ook gastdocenten (met een specifiek thema) uit het werkveld ingezet en is er een extra module financieel management.

Opzet modules Leergang 2 kent, net als in leergang 1, drie modules (formuleren onderzoeksvraag, uitvoering en presentatie). De modules bestaan uit vijf plenaire bijeenkomsten. Tijdens de leergang is de ontwikkeling van het eigen portfolio essentieel.

De deelnemer stuurt in het tweede jaar vanuit de onderzoeksvraag een veranderingsproces aan en wordt zich

Opzet module: Dag 1

Dag 2

Dag 3

Dag 4

Dag 5

Strategisch leiderschap

Onderzoeksmatig leiderschap

Opbrengstgericht leiderschap

Begeleiding ‘Living Labs’ m.b.t. de onderzoeksvraag

Strategisch leiderschap

Toelatingseisen U heeft leergang 1 afgerond en heeft de mogelijkheid om opdrachten vanuit de opleiding in uw school te kunnen uitvoeren.

Afronding leergang 2 Nadat u heeft voldaan aan alle opdrachten ontvangt u na afloop van leergang 2 van NHL Hogeschool/ECNO het diploma vakbekwaam.

Studiebelasting, lesdagen en leslocatie De leergang kent een studiebelasting van 504 uur (18 ects), waarvan 120 uur worden ingezet tijdens de plenaire bijeenkomsten. De bijeenkomsten zijn op woensdag van 09.00 tot uiterlijk 17.00 uur en vinden plaats in een congrescentrum in een van de noordelijke provincies.

Kosten De kosten voor de leergang bedragen € 5.500,00 (exclusief boeken). Wanneer u ook leergang 1 heeft gevolgd ontvangt u een korting van € 500,00. Meer informatie U kunt contact opnemen met het secretariaat van NHL Hogeschool/ECNO: Lydia Koers E [email protected] T 058 251 2900

Trainers Tijdens de opleiding krijgt u te maken met verschillende trainers. Zij hebben veel expertise op het gebied van onderzoek, opbrengstgericht werken en strategisch leiderschap.

Onderwijskundig leiderschap is voor mij ‘Onderwijskundig leiderschap is voor mij ruimte geven aan de intrinsieke motivatie van elk teamlid en deze inzetten om een professionele cultuur te ontwikkelen met het gehele team. Ervoor zorgen dat de grote lijnen zichtbaar blijven en kaders zichtbaar zijn waarbinnen ruimte is voor persoonlijke kwaliteiten en uitdagingen. Mijn rol is faciliterend, begeleidend en stimulerend met als doel elke leerkracht optimaal te laten presteren als het gaat om de taken die tot zijn of haar verantwoording behoren.’ Elly Fokker, Directeur Burgemeester de Ruiterschool, Kuinre

10

11

Schoolleidersopleiding Beginnend leiderschap (middenmanagement) U bent werkzaam in het primair onderwijs en bent gevraagd of heeft gesolliciteerd naar de functie van teamleider of coördinator. Wat komt er op deze functies af en wat betekent dit voor uw professioneel handelen? Wat voor leider wilt u zijn en op welke wijze gaat u uw organisatie aansturen? Heeft u een beeld in wat voor cultuur u opereert en welke invloed u zelf kunt uitoefenen? Het is een klein scala aan vragen waar u mee te maken krijgt.

Inzichten en handreikingen voor leiderschap Praktische informatie Opleidingsduur: 8 bijeenkomsten (Woensdag van 14.00 tot 20.00 uur) Studiebelasting: 96 SBU (=3,5 ects) Locatie: NHL Hogeschool/ECNO Zernikepark 10, Groningen Kosten: € 2.375,00

NHL Hogeschool/ECNO heeft de training ‘Beginnend leiderschap’ ontwikkeld. Tijdens de 8-daagse training komen verschillende aspecten van leidinggeven aan de orde. De training is opgebouwd uit vier modules: • Persoonlijk leiderschap en de professionele cultuur. • M anagementrollen van Quinn en de rol van de team­ leider in de school. • Conflicthantering en gesprekstechnieken. • Visieontwikkeling. Voor aanvang van de opleiding vindt een intakegesprek met de kerndocent plaats. In het gesprek zal onder andere de persoonlijke leervraag van de deelnemer aan de orde komen, al dan niet in relatie tot de basiscompetenties van de Schoolleidersregister PO (voorheen NSA).

Incompanytraining Mocht u als bestuur belangstelling hebben en meerdere teamleiders willen professionaliseren, dan behoort een incompanytraining tot onze mogelijkheden. U kunt hierover contact opnemen met het secretariaat van NHL Hogeschool/ECNO: Lydia Koers E [email protected] T 058 251 2900

Certificaat U ontvangt na afloop van het traject ‘Beginnend leiderschap’ een certificaat van NHL Hogeschool/ECNO.

Onderwijskundig leiderschap is voor mij ‘Voor mij is onderwijskundig leiderschap als een directeur samen met zijn team actief aan de slag gaat met thema’s die er voor de school toe doen. Alle betrokkenen hebben invloed op dat proces. De directeur is een onderwijskundig leider als hij of zij de leerkrachten en de school als geheel verder kan helpen. De leerkrachten zijn onderwijskundige leiders als zij datzelfde doen met de leerlingen. Het doel van onderwijskundig leiderschap is altijd gericht op het primaire proces.’ Albert Walsweer, Senior adviseur/trainer NHL/ECNO

12

NHL HOGESCHOOL/ECNO

Wie wij zijn Het ECNO is een organisatie voor advies, opleiding en training, coaching, interimmanagement, mediation en onderzoek. Wij zijn voornamelijk gericht op het onderwijs. Het ECNO is verbonden aan het Instituut Educatie en Communicatie van de NHL Hogeschool. Werken vanuit een visie van verbinding

Het ECNO-team

Wij werken vanuit een visie van verbinding. Deze invalshoek, je kunt het ook een systeemtheoretische benadering noemen, heeft geleid tot een van onze speerpunten: verbinden van persoonlijke ontwikkeling aan teamontwikkelingen, aan onderwijskundige ontwikkeling, aan management ontwikkeling en aan organisatorische ontwikkeling. Van persoonlijk meesterschap naar een lerende organisatie. Vaak heeft dit de vorm van een langdurende partnerschap.

Het ECNO-team is zeer divers wat betreft de medewerkers, hun stijl en hun expertises en competenties. Gemeenschappelijk zijn hun uitgangspunten, hun waarden in het werk: • De mens centraal: in de benadering van de klanten. • Respect: voor de wensen van de klant en voor de eigen uitgangspunten. • Klantgerichtheid: dienend en ondersteunend op basis van ‘afspraak is afspraak’. • Open communicatie: open staan voor kritiek, feedback stimuleren en durven confronteren binnen het team en in de relatie met de klant. • Bevlogenheid en inhoudelijke expertise: bevlogenheid voor en kennis van het onderwijs en voor veranderingsprocessen en organisatie ontwikkeling. • Samenwerking: met scholen en partners, in het eigen team.

Een praktische aanpak Het ECNO staat voor een praktische aanpak van organisatievraagstukken en onderwijsontwikkelingen, en dus ook voor opleidingen en trainingen die aansluiten bij het primaire proces en de mensen – leerkrachten, onderwijs ondersteuners, managers, leerlingen en hun ouders.

Uw vraag Het ECNO-team is gespecialiseerd in het PO, VO en het MBO. Heeft u een vraag of bijvoorbeeld een verzoek om voor een incompanytraining? Neem gerust contact op met het secretariaat van de NHL Hogeschool/ECNO: Lydia Koers E [email protected] T 058 251 2900

Onderwijskundig leiderschap is voor mij ‘Onderwijskundig leiderschap is het hebben van een duidelijke visie op onderwijs. Op deze visie wordt systematisch gereflecteerd en op een inspirerende en doelgerichte manier leiding gegeven, waardoor de opbrengsten van de onderwijskundige instelling optimaal en duurzaam verbeterd kunnen worden.’ Hardus Brunt, Docent NHL/Master Pedagogiek

14

WWW.ECNO.NL

NHL Hogeschool/ECNO Zernikepark 10 9747 AN Groningen T 050 312 0022 / 058 251 2900 W www.ecno.nl Secretariaat: Lydia Koers M [email protected]

NHL Hogeschool. Vergroot je perspectief.