Leiderschap op school

Leiderschap op school Robert J. Marzano (Midcontinent Research for Education and Learning, Colorado, USA)

De 21 essentiële taken van de schoolleider


Vraag vooraf: Waar besteedt de schoolleider de meeste tijd aan?

Bron: J.Visser/A.van der Veen/A.Ros (1999)


De wetenschap aan het woord Robert J. Marzano Onderzoekswetenschapper Midcontinent Research for Education and Learning (Colorado, USA) Universitair hoofddocent Cardinal Stritch University (Wisconsin, USA) Meer dan 20 boeken Ruim 150 wetenschappelijke artikelen


Marzano’s aanpak • meta-analyse: samenvoegen en analyseren van de resultaten van 35 jaar onderwijsonderzoek (1970 – 2005) • factor-analyse: statistische techniek om achterliggende factoren te identificeren

Kengetallen van onderzoeken die gebruikt zijn in de meta - analyse Aantal onderzoeken: 69 Jaren waarin de onderzoeken zijn voltooid of gepubliceerd: 1978 – 2001 Totaal aantal betrokken scholen: 2.802 Aantal onderzoeken en scholen naar niveau: • Elementary School (groep 3 t/m 7): 39 onderzoeken, 1.319 scholen • Middle school/Junior High (groep 8, onderbouw V.O.): 6 onderzoeken, 323 scholen • High School (bovenbouw V.O.): 10 onderzoeken, 371 scholen • K-8 (5 – 14-jarigen): 8 onderzoeken, 290 scholen • K-12 (5 – 18-jarigen): 6 onderzoeken, 499 scholen

Geschat aantal betrokken leraren: 14.000 Geschat aantal betrokken leerlingen: 1.400.000


Vraag vooraf: Wie of wat is bepalend voor het schoolsucces van kinderen?

Onderzoek Marzano in 2003

Toets

Verwacht percentage leerlingen dat slaagt

Verwacht percentage leerlingen dat zakt

Goede school

72%

28%

Zwakkere school

28%

72%

Onderzoek Marzano in 2003

Toets

Verwacht percentage leerlingen dat slaagt

Verwacht percentage leerlingen dat zakt

Zeer goede school

85%

15%

Zeer zwakke school

15%

85%

Onderzoek Sanders/Horn (1994)

Leraar

Toename in schoolprestaties in een jaar

Minst effectief

14%

Meest effectief

53%


De invloed van schoolleiderschap op de resultaten van de leerlingen • managementliteratuur: verband tussen leiderschap en goed functioneren van complexe organisaties • er worden adviezen gegeven voor leiderschap • echter niet met stevig onderzoek onderbouwd • betekenis van Marzano: meta – analyse over 35 jaar onderzoek + toepasbaar maken van de inzichten Conclusie meta-analyse Marzano: schoolleiderschap heeft grote invloed op leerlingenprestaties




21 essentiële taken van de schoolleider • de meta-analyse van Marzano wees 21 essentiële taken van schoolleiderschap aan • alle 21 hebben ze een statistisch significante relatie met leerlingenprestaties


1. Bevestiging = de mate waarin de schoolleider de behaalde resultaten van een school erkent, viert en tevens constateert wat verkeerd is gegaan 2. Veranderaar = de mate waarin de schoolleider de neiging heeft om de bestaande situatie op een school te doorbreken 3. Resultaatgerichte waardering = de mate waarin de schoolleider oog heeft voor persoonlijke resultaten en deze waardeert

Leiderschap op school Robert J. Marzano (Midcontinent Research for Education and Learning, Colorado, USA) 4. Communicatie = de mate waarin de schoolleider zorgt voor sterke communicatie(lijnen) tussen en met leraren en leerlingen 5. Cultuur = de mate waarin de schoolleider erin slaagt een cultuur op te bouwen met een positieve invloed op de leraren, die op hun beurt een positieve invloed uitoefenen op de leerlingen 6. Beschermen en bewaken = de mate waarin de schoolleider leraren behoedt voor problemen en invloeden (van buitenaf) die hen afleiden van hun onderwijstijd


7. Flexibiliteit = de mate waarin de schoolleider het eigen gedrag aan de omstandigheden aanpast èn omgaat met andere meningen 8. Focus = de mate waarin de schoolleider doelen helder formuleert en deze doelen constant onder de aandacht van het team brengt 9. Idealen/overtuigingen = de mate waarin de schoolleider zijn team steeds weer inspireert tot goede prestaties op basis van zijn onderwijsidealen


10. Invloed geven = de mate waarin de schoolleider leraren betrekt bij het nemen van belangrijke beslissingen en het bepalen van het beleid 11. Intellectuele uitdaging = de mate waarin de schoolleider ervoor zorgt dat management en team op de hoogte zijn van de meest recente praktische en theoretische inzichten en dat deze regelmatig besproken worden


12. Betrokkenheid bij programma, didactische aanpak en toetsing = de mate waarin de schoolleider direct betrokken is bij de vormgeving en implementatie van het programma, de didactische aanpak en de toetsing in de groep 13. Kennis van programma, didactische aanpak en toetsing = de mate waarin de schoolleider op de hoogte is van de ‘best practices’ op dit gebied 14. Monitoring/evaluatie = de mate waarin de schoolleider de effectiviteit van de schoolaanpak in relatie tot leerlingenresultaten monitort en evalueert


15. Optimisme = de mate waarin de schoolleider inspirerend leiding geeft aan uitdagende veranderingen 16. Structuur = de mate waarin de schoolleider een reeks standaardprocedures en routines invoert 17. Woordvoerder = de mate waarin de schoolleider voor alle betrokkenen en in alle gevallen het gezicht, de woordvoerder van de school is


18. Relaties = de mate waarin de schoolleider laat zien dat hij/zij zich bewust is van persoonlijke aangelegenheden van teamleden 19. Voorwaarden = de mate waarin de schoolleider leraren van materialen en noodzakelijke scholing voorziet om de taak succesvol uit te voeren 20. Situationeel bewustzijn = de mate waarin de schoolleider zich bewust is van de details en de informele aspecten van het functioneren van de school en hoe hij/zij die informatie gebruikt om (te verwachten) problemen op te lossen


21. Zichtbaarheid = de mate waarin de schoolleider effectief communiceert met leraren, leerlingen en ouders


Wat is het verband tussen de 21 essentiële taken? Factoranalyse legde twee achterliggende factoren bloot: • Niveau I verandering • Niveau II verandering Marzano: Als het leiderschapsgedrag niet klopt met de mate van verandering die een vernieuwing nodig heeft, zal die verandering mislukken, ongeacht zijn kwaliteit

Kenmerken Niveau I en Niveau 2 verandering Niveau I verandering

Niveau 2 verandering

Wordt ervaren als een logische volgende stap in de ontwikkeling

Wordt ervaren als een breuk met het verleden

Past binnen de bestaande denkkaders

Ligt buiten de bestaande denkkaders

Sluit aan op de bestaande waarden en normen

Is in conflict met de bestaande waarden en normen

Kan geïmplementeerd worden aan de hand van de bestaande kennis en vaardigheden

Vereist het eigen maken van nieuwe kennis en vaardigheden

De beschikbare middelen en materialen zijn voldoende om de verandering in te voeren

De verandering vraagt middelen en materialen die nu nog niet beschikbaar zijn

Iedereen is het eens over de verandering

De verandering kan tegengewerkt worden, omdat slechts enkelen met een bredere kijk de verandering steunen

Leiderschap op school Robert J. Marzano (Midcontinent Research for Education and Learning, Colorado, USA) Leiding geven aan een Niveau I verandering • aan alle 21 essentiële taken moet aandacht worden gegeven • maar…..9 van deze taken moeten consequent worden uitgevoerd om een doelbewuste gemeenschap te creëren • het gaat om: optimisme bevestiging idealen/overtuigingen situationeel bewustzijn zichtbaarheid relaties communicatie cultuur invloed geven

Leiderschap op school Robert J. Marzano (Midcontinent Research for Education and Learning, Colorado, USA) Leiding geven aan een Niveau II verandering Leiding geven aan een Niveau II verandering vraagt om een leiderschapsstijl die de volgende 7 essentiële taken omvat: kennis van programma, didactische aanpak en toetsing optimisme intellectuele uitdaging veranderaar monitoring/evaluatie flexibiliteit idealen/overtuigingen


Realiseer je dat enkele essentiële taken bij een Niveau II verandering onder druk komen te staan • • • •

cultuur communicatie structuur invloed geven

Actiestappen kunnen helpen om de druk te verminderen


Actiestappen schoolleider om ‘cultuur’ te bewaken • team voortdurend herinneren aan de visie achter de verandering • zelf het voorbeeld zijn van ‘we doen het samen’ • gezamenlijke uitgangspunten vaststellen waarop teruggevallen kan worden als het tegenzit • coöperatief vergaderen om de positieve effecten van de verandering in relatie tot de missie & visie vast te stellen • leraren veel ondersteuning bieden • tijd vrijmaken voor het management om de veranderingen en de gevolgen ervan te bespreken


Actiestappen schoolleider om ‘communicatie’ te bewaken • verschillen van meningen/twistpunten bespreekbaar maken • vragen stellen en zorgen van collega’s bespreekbaar maken; samen zoeken naar oplossingen • (samen) een overgangsplan ontwikkelen dat rekening houdt met verschillende reacties en er proactief mee omgaat • overgangsplan met alle betrokkenen bespreken • samen er tegenaan: eens worden over een consequente en gelijkluidende boodschap • benadrukken dat er weer stabiliteit komt als het proces duidelijker zichtbaar wordt in de praktijk


Actiestappen schoolleider om ‘structuur’ te bewaken • zinvolle procedures hanteren (bv. via vormen van coöperatief vergaderen) • vaardigheden om te bemiddelen ointwikkelen • communiceren dat de verandering ‘natuurlijk’ de bestaande situatie zal verstoren • consequent zijn in de toepassing van procedures die een gevoel van stabiliteit geven • actief zijn in het bedenken en invoeren van gestructureerde uitvoeringsplannen


Actiestappen schoolleider om ‘invloed geven’ te bewaken • regelmatig gesprekken voeren met kleine groepjes teamleden om te weten wat er leeft en erop inspelen • teamleden om een actieve bijdrage vragen • streven naar ‘eigenaarschap’ van de verandering • samenwerken om de verandering zo veel mogelijk open en eerlijk te bespreken • inzicht geven in het proces van verandering • duidelijk communiceren hoe ieders inbreng wordt verwerkt • transparant zijn over het verschil tussen besluit en inbreng


Vijfstappenplan voor goed werkend schoolleiderschap 1. 2. 3. 4. 5.

Stel een StuurTeam in Verdeel een aantal essentiële taken onder het StuurTeam Bepaal wat de juiste zaken zijn om aan te pakken Stel vast of de verandering van Niveau I of Niveau II is Stem de stijl van leidinggeven af op de ingrijpendheid van de verandering

Een visie zonder plan is niet meer dan een droom Een plan zonder visie is slechts geestdodend werk Maar een visie met een plan kan de wereld veranderen


De 21 essentiële taken van de schoolleider

Leiderschap op school

Recommend Documents