Legionellabeheer Een praktische aanpak
Savoro = samenwerking tussen Probis en Profex Bouwadviseur en studiebureau voor zorg, welzijn en overheid
Bouwadvies van idee tot realisatie Strategie en toekomst Haalbaarheidsstudie Revitaliseringsplan Herbestemmingsonderzoek Verbouwingsgeschiktheidsonderzoek Strategisch actieplan religieuze gebouwen
Aanbestedingsfase Coördinatie en begeleiding Aanbestedings – en gunningsprocedure Administratieve ondersteuning Kostprijsberekening en -opvolging
Ontwerpfase Planning en coördinatie Begeleiding coördinatievergaderingen ontwerpplan Opmaak wensenprogramma en programma van eisen Ramingen, berekeningen, ontwerpen, etc. Akoestiek, ruimtelijke ordening, milieu
Uitvoeringsfase Beheer, planning en coördinatie Opvolging facturatie en financieel verloop Werfopvolging - bouw Architectuur en ingenieursstudies Meetstaten, stabiliteitsberekeningen, etc.
Met kantoren te Geel, Heusden-Zolder, Wetteren, Oostkamp, Bierbeek, Turnhout, Torhout en Ieper
150 medewerkers
Meer informatie:
Centraal informatienummer: 014-58.58.00
Email:
[email protected]
Legionellabeheer:
Gezamenlijke expertise Profex en Probis
Samenwerking Labo Ecca voor staalname en analyse
Geschiedenis Legionella spp.
1968: werknemers van gezondheidszorgafdeling Pontiac koorts Pontiackoorts
1976: reünie van Amerikaanse strijdkrachten in Philadelphia: 221 besmette personen, 34 doden veteranenziekte
1999: Westfriese Flora in Bovenkarspel (NL): 206 ernstig ziek, 32 doden
1999: handelsbeurs Kapellen: 93 besmettingen, 5 doden
In 1999 herziening bestaande wetgeving, vanaf 2004 Legionellabesluit, herziening 2007
Besluit van de Vlaamse Regering van 9.2.2007 betreffende de preventie van de veteranenziekte op publiek toegankelijke plaatsen ‘Codex Welzijn op het werk’ titel V, hoofdstuk 3 gewijd aan biologische agentia
Ecologie Legionella spp.
Aanwezig in alle oppervlaktewateren (meren, vijvers, rivieren), drinkwater
+ 42 soorten, +15 serotypes, L. pneumophila serotype 1 grootste oorzaak humane infecties
Optimale groei bij 35°C (25 – 40 °C), lethale temperatuur: 55 à 63 °C
Zuurstofrijke condities
Affiniteit voor :
Oplosbaar ijzer
Anorganische afzettingen (vb. kalk)
Biofilms & Organische verbindingen
pH bereik: 6.0 < pH < 9.0
Zoutgehalte: 0.5 μS/cm at 600 mS/cm (zout water)
Snelle groei in aanwezigheid van protozoa en andere bacteria (BIOFILM)
Beweeglijk door haar polaire flagel
Levenscyclus
Ziektebeelden
Kenmerk
Legionnellosis (veteranenziekte)
Pontiac koorts (legionellagriep)
Incubatie periode
2 - 10 dagen
5hrs - 3 dagen
Sterftecijfer
Kan gaan tot 40-80%
Geen doden
“Attack rate”
0,1 - 5% bij normale populatie 0,4 - 14% in hospitalen
tot 95%
Symptomen
-
-
-
Ontbreken van karakteristieke symptomen Pneumonie Diarree Verwarring/delirium nier-insufficientie…
Griepachtige ziekte Moeilijke ademhaling/droge hoest Hoge koorts en koude rillingen
Legionella-besluit
Hoogrisico-inrichtingen: Publiek toegankelijke inrichtingen voor behandeling, verzorging en huisvesting gevoelige personen (ziekenhuizen, rusthuizen, dagcentra, zware rokers,…)
Matigrisico-inrichtingen: Publiek toegankelijke inrichtingen met collectieve watervoorziening voor min. 15 personen (hotels, zwembaden, kinderdagverblijven, campings, sportzalen,…)
Koeltorens
Klimaatregelingsystemen met luchtvochtigheidsbehandeling
Tandheelkundige units
Exposities
Hoog- & Matigrisico-inrichtingen
Gevaar-identificatie
Blootstelling
Risico-evaluatie
Risicobeheer
Sanitaire installatie conform BBT Legionella
Legionellabeheersplan + correcte opvolging
Opleiding en sensibiliseren personeel en bewoners
Installatie bouwen volgens BBT
Oudere gebouwen: niet volgens BBT
Nieuwe installatie niet altijd conform BBT
Conformiteitsattest: geen externe controle :s
Keten zo sterk als zwakste schakel: architect - studiebureau - installateurs
Veel voorkomende fouten:
Warm en koud leidingen te dicht en niet geïsoleerd
Niet doorstroomde expansievaten
Verkeerd type keerklep (hoogrisico= type BA)
Onderdimensionering sanitair systeem
Weinig gebruikte tappunten op einde kringleiding
Beheersplan: beschrijving
Identificatie- en contactgegevens
datum van eerste versie (let op: beheersplan/risicoanalyse regelmatig en minstens om de 5 jaar wordt herzien)
Plannen
algemeen bouwplan (as built) (per gebouw en globaal)
sanitair bouwplan (as built)
bij gebrek aan bovenstaande plannen: gedetailleerd principeschema
Beheersplan: beschrijving
Technische beschrijving
koudwatercircuit en warmwatercircuit
aard (putwater, leidingwater, …)
productie (boiler, platenwisselaar, linten, …)
waterbehandelingstoestellen (ontharders/ ontijzeraars/ …)
buffertanks en andere (tussen)opslagmogelijkheden
transport (materiaal buizen/ bouwjaar/ isolatie/ afstanden/ debieten/ keerkleppen/ …)
opsomming van alle tappunten opgesplitst in de verschillende types (aerosolvorming of niet, koud/warm)
brandleidingen/noodleidingen (nooddouches, type keerklep, gebruik, …)
Beheersplan: risico-evaluatie
Prestatie-audit sanitaire installatie - risico-evaluatie temperatuur
warmwaterproductie productietemperaturen
vertrek: minstens 60°C
retour: minstens 55°C
tappunten temperatuuraudit:
binnen 60 sec. temperatuur meer dan 55°C bereikt = warm water doorspoelt alle warmwaterleidingen
Hot-spots op koudwaternet: koud water binnen 60 seconden minder dan 25°C
Prestatie-audit sanitaire installatie - risico-evaluatie transport
Oplijsten risicoplaatsen voor groei en verspreiding (aerosolvorming)
Beheersplan: correcte opvolging!
Minimaal uit te voeren beheersmaatregelen.
Controlemaatregelen: wekelijks boilers, maandelijks tappunten, jaarlijks stalen
Voorkomingsmaatregelen: reiniging boilers, ontkalken, doorspoelingen,… Correctieve maatregelen
Register Bewijs van uitvoering van alle structurele maatregelen (met bijhorend conformiteitsattest) Ingrepen met een impact op het waterleidingnet (warm en koud) Resultaten uitgevoerde beheersmaatregelen
Wat bij positieve stalen?
≥ 30% stalen >1.000 KVE/l
Waakzaamheid personeel en artsen
≥ 30% stalen >10.000 KVE/l verhoogde waakzaamheid
Aanvullende beheersmaatregelen
Maandelijkse staalnames
3 opeenvolgende meetcampagnes >10.000 KVE/l 3 opeenvolgende stalen op meetpunt 10.000KVE/l ≥ 30% stalen >100.000 KVE/l
Melding Toezicht Volksgezondheid
Stopzetting douches, sproeiers,… (aerosol)
Correcte communicatie
Incidentele desinfectie (BBT)
Temperatuur en debiet beheren:
Koud water: meermaals spoelen leidingen
Warm water: temperatuur verhogen en spoelen leidingen (4 minuten - 70 °C)
Chemische aanpak Desinfectiemiddel Natriumhypochloriet (NaClO) Calciumhypochloriet (Ca(ClO2)) Kaliumpermanganaat (KMnO4) Waterstofperoxide (H2O2)
Concentratie 50 mg vrij chloor per liter 50 mg vrij chloor per liter 15 mg KMnO4 per liter 150 mg H2O2 per liter
Contacttijd 12 uren 12 uren 12 uren 12 uren
Opgepast met leidingen en koppelingen + gezondheid!
Continue desinfectie: alternatieve beheersmaatregelen
Standaard beheersmaatregelen = temperatuurbeheersing (>55 °C en <25°C)
Alternatieve beheersmaatregelen: temperaturen kunnen lager
Goedkeuringsprotocol door Minister van Volksgezondheid:
Ecodis®-cel
Oxiperm® Pro
Bifipro®
Afdoding binnenkomende bacteria + desinfecterende nawerking
Rekening houdend met drinkwaternormen en neveneffecten (vb. corrosie)
Ecodis®-cel
Erkenning sinds 2008 - Newtec Water Systems NV
Activatie aanwezige chloriden in leidingwater
Anodische oxidatie Cl- + H2O HClO + H+ + 2e-
O2
+ H2
-
Cl OH-
H2O HOCl
2 H2O O2 + 4 H+ + 2e2e-
O +H2O 2OH-
Cathodische reductie 2 H 2O +
e-
2
OH-
+ H2
2ee-
Cl Cl-
H2 + 2OH2H2O
Oxiperm® Pro
Erkenning sinds 2011 - N.V. GRUNDFOS BELLUX S.A.
HCl + NaClO2 ClO2-injectie
Bifipro®
Erkenning sinds 2014 – Holland Water
Koper- en Zilverionisatie via elektroden
Hoog- & Matigrisico-inrichtingen
Hoogrisico-inrichtingen (zorgcentra, ziekenhuizen,…) Legionella gekend
Matigrisico-inrichtinge (hotels, zwembaden, sporthallen,…) minder gekend = risico!
Matigrisico 15 – 40 personen vrijstelling
Boiler > 60°C
Jaarlijks onderhoud door vakman
Bewijs onderhoud bijhouden
Koeltorens
Koeltorens
Onderscheid natuurlijk/geforceerde trek
Wel/geen oppervlaktewater
Melding voor ingebruikname bij Toezicht Volksgezondheid!
Conformiteitsattest BBT
Beheersplan
Temperatuurscontrole
Minstens 2 stalen/jaar
Jaarlijks onderhoud en reiniging
Koeltorens
Drempelwaarde Actie < 10.000 KVE/l systeem opvolgen 10.000 KVE/l - 100.000 KVE/l minstens om de 4 weken een staalname kritische beoordeling van het beheersplan en het watersysteem
> 100.000 KVE/l
3 opeenvolgende stalen > 100.000 KVE/l 6 opeenvolgende stalen > 100.000 KVE/l
aanvullende beheersmaatregelen minstens om de 2 weken staalname melden afdeling Toezicht Volksgezondheid
maatregelen in overleg met Toezicht Volksgezondheid koeltoren buiten werking stelen
Klimaatregelingsystemen met luchtvochtigheidsbehandeling
Installaties vóór 4 november 2007
Beheersplan
Geïnjecteerde water < 25°C
Continue opvolging temperatuur
Drinkwaterkwaliteit
Zesmaandelijkse desinfectie
Drempelwaarde > 1.000 KVE/l
Actie reiniging met desinfecterende middelen om de twee weken staalname tot twee achtereenvolgende stalen < 1.000 KVE/l
> 100.000 KVE/l
melding aan afdeling Toezicht Volksgezondheid onmiddellijk stilleggen van de installatie
Nieuwe klimaatregelingsystemen = stoombevochtiging
Tandheelkundige units
Geen verwarmingselementen < 25°C
Instrumenten regelmatig gereinigd en gesteriliseerd
Leidingen dagelijks geflusht
Exposities
Gebruik van aerosolproducerende installaties verboden, tenzij afwijking
Drinkwaterkwaliteit & < 25°C
Continue temperatuuropvolging
Register bijhouden
Service flats
Service flats bij WZC = onder beheersplan WZC
Service flats met individuele WW-productie: noodknop aanwezig = beheersplan
Beheersplan: beperkte versie
Risico-evaluatie per flat
Jaarlijks onderhoud boiler en meting temperatuur
Jaarlijkse staalname complex, vijfjaarlijks per flat
Register
-
Te veel lavabo’s volgens gebruik Niet gebruikte tappunten = risico
- Centraal mengsysteem: sanitair water wordt door gebouw op gebruikstemperatuur verspreid - Niet geïsoleerde warmwaterleidingen
Koudwaterbehandeling niet in stookruimte
- Corrosie op leidingen = voedingsbodem Legionella - Spuileiding en niet-geïsoleerde warmwaterleiding
Niet doorstroomd expansievat met lange toevoerleiding
- Niet gebruikte aansluitingen = dode leiding - Ontwerp afstemmen op gebruik!
Niet herstelde tappunten = dode leiding
Keerklep bij hoogrisico-inrichtingen = type BA
Niet gebruikte tappunten = risico
Sanitair water rechtstreeks aangesloten op bluswater
Onderkant boiler niet geïsoleerd + spuileiding
Opletten met communicatie omtrent Legionella
Regenwater fysiek scheiden van leidingwater
Oppassen voor afgekoppelde tappunten. Zitten soms verborgen
Thermostatische kranen = problematisch om temperaturen op te volgen
Jaar 2006 Aantal inwoners (in miljoen) 6,07 Anthrax 0 Bof Botulisme 0 Brucellose 1 Chikungunya 0 Jaar 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 0 Aantal inwonersCholera (in miljoen) 6,07 6,11 6,16 6,2 6,25 6,3 6,35 Anthrax 0 0 0 0 0 0 Dengue 00 Bof 2542 Difterie 00 Botulisme 0 0 0 1 0 0 Brucellose 7 4 3 2 6 Enterohemoragische1 E.coli-infecties 03 Chikungunya 0 0 0 0 0 1 0 1 1540 Gastro-enteritis Cholera 0 0 1 0 0 1 Dengue 0 0 0 0 0 7 11 Gele koorts 0 Difterie 0 0 0 0 0 0 1 Gonorroe Enterohemoragische E.coli-infecties 0 0 0 0 27 39 454 54 1 62 41 infecties 45 51 56 52 type 154 b invasieve 3 Gastro-enteritisH.influenzae Gele koorts 0 0 0 0 0 0 0 Hepatitis A 166 Gonorroe 454 496 596 623 760 918 951 Hepatitis B (acuut) 3 1 1 7 3 4 3224 H.influenzae type b invasieve infecties Hepatitis A 166 aviaire/nieuw 151 279 169 151 127 84 Humane infectie met Hepatitis B (acuut) 322 108 80 70 64 55 43 0 influenza2 Humane infectiesubtype met aviaire/nieuw 0 0 0 0 3 0 0 2 subtype influenza Legionellose 58 Legionellose 58 44 49 43 45 63 67 00 Malaria3 0 0 0 0 0 0 Malaria3 Mazelen 0 0 0 0 16 142 29 Mazelen 0 Meningokokken invasieve infecties 81 110 77 87 63 77 75 Meningokokken invasieve Pertussis 158 187 infecties 209 195 115 143 81 348 Pest 0 0 0 0 0 0 Pertussis 1580 Pokken 0 0 0 0 0 0 0 00 Poliomyelitis Pest 0 0 0 0 0 0 Psittacose 3 3 9 2 3 Pokken 02 Q-koorts 0 2 12 20 17 15 15 Poliomyelitis 00 Rabies 0 0 0 0 0 0 Salmonella typhiPsittacose of S. paratyphi 11 9 10 9 18 6 39 SARS 0 0 0 0 0 0 0 Q-koorts 0 Syfilis 312 340 355 531 375 466 390 Tuberculose Rabies 468 455 456 405 420 367 417 0 Tularemie 0 0 0 0 0 0 Salmonella typhi of 0S. paratyphi 1100 Virale hemorragische koorts 0 0 0 0 0 SARS 00 0 0 0 0 0 0 Vlektyfus4 5 22 27 15 16 18 34 312 20 VoedselinfectiesSyfilis West Nilevirus 0 0 0 0 0 0 0 Tuberculose 468
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 6,11 6,16 6,2 6,25 6,3 6,35 6,38 6,41 6,43 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2542 3240 0 0 1 0 0 0 0 1 1 7 4 3 2 6 3 3 4 4 0 0 0 0 1 0 0 3 3 2013 2014 2015 1 0 0 1 0 0 0 0 6,38 06,41 6,43 0 0 0 00 0 0 7 11 28 11 5 3240 0 1 01 0 0 0 1 0 0 0 0 3 0 4 04 0 27 39 54 60 34 23 0 3 3 62 0 410 45 51 56 52 65 69 41 0 28 0 11 05 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 496 60 34596 23 623 760 918 951 1114 1371 727 65 1 69 1 41 7Aantal 3 4gevallen 4 6 onder 7 7de 0 0 0 151 279 169 151 127 84 97 111 31 1114 1371 727 108 70 64 55 43 48 51 19 6 7 807
Legionella in cijfers
97 111 48 0 51 0
44
0
31 019 0
49
68 80 45 0 0 0 01 8 0 47 05 69 53 39 1101055 77 650 718 0 02090 187 0 0 0 0 0 0 00 4 0 10 05 13 12 4 0 0 0 00 7 3 22 94 0 0 0 2 12 436 631 321 421 0419 263 0 0 0 9 0 1000 0 0 0 0 01 25 33355 22 340 0 0 0
455
456
0
3
0
0
43 0 0 87 195 0 0 0 2 20 0 9 0 531 405
45 0 16 63 115 0 0 0
63 0 142 77 143 0 0 0 3 15 0 6 0 466 367
67 0 29 75 348 0 0 0 2 15 0 9 0 390 417
17 0 18 0 375 420
0
0
0
68 80 0 0 8 47 69 53 650 1055 0 0 0 0 0 0 4 10 13 12 0 0 7 22 0 0 436 631 421 419
45 1 5 39 718 0 0 0 5 4 0 4 0 321 263
radar??
Controle = Toezicht Volksgezondheid
Campagne 2008-2013: alle erkende zorgcentra bezocht voor Legionella
Op dit moment geen systematische controles
Enkel acties bij legionellose onderzoek oorzaak: hotels, carwash,…
Verplichte meldingen > 100.000 kve/l: enkele malen per maand (vnl. openbare organisaties vb. gemeentes)
Nieuws:
VITO en WTCB onderzoek tot herziening BBT
Inventarisatie koeltorens (te weinig meldingen)
Contactengegevens Contactpersonen Bert Pecceu GSM: 0485 23 44 12 Email:
[email protected] Carlos Roelens GSM: 0485 23 44 12 Email:
[email protected] Jan Verdoodt GSM: 0471 65 98 15 Email:
[email protected]
