leeuwarden-ljouwert
De plannen van Lwd2018 Klaar voor de overwinning!
02
LWD2018
Wat is een Culturele Hoofdstad?
Ee n t it el va n for maa t
Ieder jaar mogen twee Europese steden zich afficheren als ‘Culturele Hoofdstad van Europa’. In dat jaar presenteren ze zich met een uitgebreid cultureel programma aan de rest van Europa. De titel bestaat sinds 1985 en liet steden als Lille, Liverpool en Essen blijvend boven zichzelf uitstijgen. In 2018 leveren Nederland en Malta elk een Culturele Hoofdstad. De impact van Culturele Hoofdstad van Europa wordt wel vergeleken met die van het ‘binnenhalen’ van een WK of de Olympische Spelen. Culturele Hoofdstad word je niet zomaar. Je moet voldoen aan hoge artistieke en culturele kwaliteitseisen, waarbij je een eigen langetermijnvisie van Europese dimensies formuleert. Een stad wordt niet gekozen om wat ze al is, maar om wat ze van plan is te gaan doen. De economische, sociale en culturele ontwikkeling die hierbij wordt ingezet, klinkt nog jaren door.
Malta was er al snel uit: het werd de vestingstad Valletta. In Nederland bonden Utrecht, Eindhoven, Den Haag, Maastricht en Leeuwarden de strijd met elkaar aan. Eind 2012 koos een internationale jury, bestaande uit 13 nationale en internationale experts, drie finalisten op basis van hun plannen en visie, omschreven in een bidbook. We lieten Utrecht en Den Haag achter ons, waarmee Leeuwarden is doorgedrongen tot de finale van de strijd om de titel. Inmiddels zijn we geen vriendelijke outsider meer, maar een gevaarlijke concurrent.
Waarom Culturele Hoofdstad worden?
Lee uwar d en he e ft he t nod ig
Hoewel Nederland een van de rijkste regio’s van Europa is, leeft in een aantal Leeuwarder wijken bijna 80% van de inwoners onder de armoedegrens. Vergeleken met alle andere grote Nederlandse steden zijn de Leeuwarders gemiddeld het laagst opgeleid. Daarnaast heeft Fryslân te kampen met een relatief hoge werkloosheid. Bedrijven en instellingen hebben moeite om hoogopgeleide werknemers aan te trekken en studenten vertrekken uit Fryslân zodra ze hun diploma op zak hebben. Als dit zo doorgaat krijgt Fryslân de komende jaren te maken met een flinke bevolkingsafname. De prognoses variëren van 5 tot 25%.
Het zijn problemen waar we gezamenlijk iets aan moeten en kunnen doen. De kandidatuur dwingt ons na te denken over onze toekomst – en om er, met cultuur als aanjager, de schouders onder te zetten. Samen kunnen we onze stad en regio verbeteren. Samen laten we zien dat Leeuwarden er mag zijn.
Wat levert het op?
o gi e r e d r oo v st oo b n Ee
Dat Lwd2018 een enorme economische impuls geeft, heeft iedereen de afgelopen weken op verschillende billboards en bussen kunnen lezen. Maar hoe zit dat precies? De kandidaatstelling voor Culturele Hoofdstad is geen weggegooid geld, zo blijkt uit onderzoek naar de economische effecten. Het meedingen naar de titel is niet alleen een culturele en sociale impuls, maar verdient zichzelf ook financieel terug. Daarvan komt de helft uit bezoekersbestedingen en de helft uit inkomen voor de culturele sector. Steden en regio’s die zich mogen afficheren als Culturele Hoofdstad van Europa varen daar doorgaans wel bij. Dat blijkt uit tal van onderzoeken en rapportages. Onderzoekers van de Universiteit van Tilburg en onlangs de SER becijferden dat de opbrengst minstens het dubbele is van de investering. Maastricht gaat voor 2018 zelfs uit van een zesdubbel rendement. Hoe groter de investering en hoe beter het programma, hoe groter en duurzamer de opbrengsten zijn. Met een budget van H 200 miljoen behaalde Liverpool naar eigen zeggen bijvoorbeeld een opbrengst van H 1000 miljoen. Nederland doet het rustiger aan. Vergeleken met de H 140 miljoen van Eindhoven en de H 80 miljoen van Maastricht heeft Leeuwarden met H 56 miljoen een bescheiden budget. Een deel (H 16 miljoen) van dit bedrag wordt geïnvesteerd door de lokale overheden, de rest is afkomstig uit andere bronnen als het Rijk en Europa.
H uub Mous (kunst kenner): Cultuur belee f je in Leeuward en, de kleinst e me trop ool van Europ a!
Als een stad wint, dan gebeurt er wat. In Liverpool (2008) stegen de huizenprijzen. In Essen (2011) zijn er allerlei gebouwen opgeknapt. Malaga (2016) is nu al een aantal musea rijker. En in veel steden kwamen er festivals met een blijvend en internationaal karakter. De Culturele Hoofdstad is een investering die zich uitstrekt over de komende twintig jaar in cultuur en werkgelegenheid.
De belangrijkste economische effecten GG Leeuwarden wordt aantrekkelijker voor werkgevers en werknemers. Dit bevordert innovatie, kennisgroei, opleidingsniveau en vestigingsklimaat. GG Leeuwarden wordt zichtbaar in heel Europa: tienduizenden kranten, tijdschriften, radio- en tv-programma’s zetten Leeuwarden en Fryslân in de spotlights. GG Wereldwijd hebben zo’n vijftig miljoen mensen van Leeuwarden gehoord. GG Leeuwarden verwacht in 2018 twee tot drie miljoen bezoekers. GG Deze bezoekers besteden H 150 miljoen. Hier profiteert de hele provincie van.
H armen S iezen (oud-nieuwslezer): Als Leeuward en win t kom ik in 2018 zéker naar Fryslân!
Te t Rozendal (ac trice): Ik sis: ‘Der pla t foar mei dy kulturele haa dst êd!’
lWD2018
03
foto: ruben van vliet
Athene, Florence, Amsterdam, Berlijn, Parijs, Glasgow, Dublin, Madrid, Antwerpen, Lissabon, Luxemburg, Kopenhagen, Thessaloniki, Stockholm, Weimar, Porto, Brugge, Lille, Liverpool, Vilnius, Essen, Istanbul, Turku, Tallinn, Marseille, Umeå, Aarhus...
Leeuwarden
Oeds Westerhof
Leeuwarden staat in de finale! En wat voor één: we staan in de eindstrijd om ons in 2018 namens Nederland te mogen presenteren als Europese Culturele Hoofdstad, één van de meest prestigieuze en grootschalige culturele evenementen van Europa. Eerder versloegen we al Utrecht en Den Haag. Nu is het tijd om ook Maastricht en Eindhoven achter ons te laten. Het winnen van deze race heeft een impact van ongekende proporties. Stel je eens voor: van 2014 tot 2019, met als hoogtepunt het jaar 2018, presenteert Friesland zich op Europees niveau met veertig grote culturele evenementen. Elf daarvan hebben de omvang van een Elfstedentocht. In heel Europa staat Friesland in de spotlights en dat brengt meer teweeg dan alleen feest en reuring. Het geeft de stad de toekomst die ze verdient en nodig heeft. Leeuwarden 2018 laat zien wat Friesland bijzonder maakt: onze prachtige binnensteden, het unieke Waddengebied, het licht, de lucht en de ruimte van het platteland en onze Friese eigenzinnigheid. Met een artistiek veelbelovend programma laten we zien wat we Europa, vanuit ons eigen perspectief, te bieden hebben. Waar onze concurrenten Eindhoven en Maastricht vasthouden aan overbekende thema’s, zet Leeuwarden in op ‘mienskip’, gemeenschapszin, precies waar Europa nu behoefte aan heeft. Met ‘mienskip’ als kompas presenteren we evenementen en projecten van Europees niveau rondom drie thema’s die in onze ogen van groot belang zijn voor Europa. In ons programma leggen we nieuwe verbindingen tussen cultuur en natuur, brengen we het beste van stad en platteland samen en onderzoeken we hoe eigenheid en openheid zich verhouden tot culturele diversiteit. In deze krant alvast een tipje van de sluier. De jury komt op maandag 2 september op bezoek in Leeuwarden. Zij willen zien en voelen dat Lwd2018 door de stad wordt gedragen. Toon dus je steun en plak de poster aan de achterzijde van deze krant achter je raam. Op 6 september horen we wie zich in 2018 Culturele Hoofdstad mag noemen. Ik heb er alle vertrouwen in. Op naar de overwinning! Oeds Westerhof Directeur Leeuwarden 2018
Wou ter de V ries (p olit iewoo rdvoerd er): P as yn 2018? Ljouwert is no al myn Kulturele H aa dst êd.
Lianne Zandstra (ac trice en zangeres): Leeuward en is een unieke, p racht ige st a d. Alle vertrouwen da t ze win t!
foto’s: ruben van vliet
Aanbieden bidbook groot succes
Met vierhonderdvijfenzeventig Friezen en veertig Friese paarden toog Leeuwarden op 12 juli naar het terrein van de Westergasfabriek in Amsterdam om het definitieve bidbook van Lwd2018 aan te bieden. Terwijl Eindhoven haar bidbook door een koerier had laten afleveren en Maastricht alleen haar burgemeester zond, koos Leeuwarden voor een culturele invasie. Met koren, muzikanten, dansers, dichters en honderden andere vrolijke Friezen vierden we een groot verrassingsfeest voor de deur van de SICA, het Nederlandse centrum voor internationaal cultuurbeleid. Het bleef er nog lang onrustig...
Fopp e de H aan (voe tb al trainer): Ljouwert moa t it no sjen litt e: ‘Hjir bin ik, kom op!’
04
LWD2018
Interview met Rudi Wester, artistiek directeur Lwd2018
‘Het wordt veel meer dan een feestje’ “Ik zat tot mijn 18e op het gereformeerd gymnasium in Huizum, heb daar nog les gehad van de politicus Hendrik Algra en Geert Mak, nog steeds een goede vriend, zat een klas lager dan ik. Daarna ging ik nog regelmatig bij mijn ouders op bezoek. De stad heeft een warm plekje in mijn hart.” Rudi Wester, artistiek directeur van Lwd2018 werkt nu in haar geboortestad. Haar taak was het opzetten en schrijven van de projecten voor het bidbook, waarmee de 13-koppige jury ervan moet worden overtuigd dat Leeuwarden de Nederlandse Culturele Hoofdstad van Europa moet worden. Wester: “Samen met het creatieve team hebben we ruim 40 projecten geselecteerd en meer geconcretiseerd. Met namen en rugnummers, zullen we maar zeggen.” Wester aarzelde geen moment toen gedeputeerde Jannewietske de Vries haar vroeg om de artistieke kar te trekken. “Wat een fantastische klus om te proberen die hoofdprijs voor ‘mijn’ provincie binnen te slepen.” Als oud-directeur van het Nederlands Instituut in Parijs en als rasbestuurder heeft ze veel nationale en internationale contacten in de kunstwereld.
Rudi Wester is tevreden over het bidbook. foto: afke manshanden
Grote thema’s
Rudi Wester: “Het wordt veel meer dan een cultureel feestje. Het is met name bedoeld om grote thema’s aan te pakken die de komende twintig jaar, óók voor Fryslân, heel belangrijk zijn om te overleven in deze veranderende tijden. En daarbij mag je natuurlijk best een leuke avond hebben.” “De drie belangrijke thema’s in ons bidbook zijn duurzaamheid van cultuur en natuur, een betere balans tussen stad en platteland en meer begrip voor diversiteit en identiteit”, vertelt Wester. Wester zorgde er voor dat die drie thema’s evenredig in de vorm van culturele projecten in het bidbook staan. “Een enorme opgave, maar wel heel leuk.”
Gemeenschap
Wester benadrukt dat met het credo ‘iepen mienskip’ Leeuwarden en Friesland zich open willen stellen voor Europa. “Dat is nodig ook, want het gaat niet goed met het Noorden. Er is krimp, te weinig werk en ik denk dat het buitengewoon verstandig is dat wij de handschoen hebben opgenomen om deze uitdaging aan te gaan. Je ziet ook dat het nu al een boost geeft. Er zijn geweldige plannen ontwikkeld die ook doorgaan als Leeuwarden het niet redt. Zo maken de gemeente en provincie nu gezamenlijk beleid voor de komende twintig jaar. Dat is uniek voor Nederland.”
Projecten
De eerste projecten worden op de volgende pagina’s gepresenteerd, maar zelfs nu nog is Wester terughoudend om alles te verklappen. “Ze lezen dit ook in Eindhoven en Maastricht en in Denemarken is het al eens voorgekomen dat een stad snel nog projecten van de concurrent kopieerde en zo de kandidatuur binnensleepte.” Ze kijkt tevreden naar het uiteindelijke resultaat. Volgens haar komen de nieuwe plannen tegemoet aan de kritiek van de jury op het eerste bidbook. Die miste de Europese dimensie en stelde vragen bij het artistiek gehalte van de plannen. Wester maakt zich geen zorgen over de uitslag. “Op 6 september is het, als het aan mij ligt, feest in de stad!”
Wat is een bidbook? Steden die meestrijden voor de titel ‘Culturele Hoofdstad van Europa’ moeten hun plannen presenteren in een bidbook. Europa geeft duidelijke richtlijnen waar zo’n document aan moet voldoen. In het eerste bidbook in 2012 werden plannen op hoofdlijnen ingediend en gaf de internationale jury tips aan de steden die naar de finale gaan. Op 12 juli is het definitieve bidbook overhandigd waarin het gehele ‘masterplan’ tot in de puntjes is uitgewerkt. Deels met verder uitgewerkte plannen, maar ook met veel nieuwe namen en ideeën. Wie denkt dat er in het tweede bidbook alleen maar wat leuke projecten staan komt bedrogen uit. Het document dat burgemeester Crone in de fraaie omslag van Claudy Jongstra aan de jury overhandigde is veel breder. Het hart wordt gevormd door veertig projecten, waarvan op de volgende pagina’s een paar uit de doeken worden gedaan. Voor de jury is de uitleg over hoe Leeuwarden en de provincie de ambitieuze plannen willen realiseren echter minstens zo belangrijk.
Iepen Mienskip
Het definitieve bidbook draait volledig om ‘Iepen Mienskip’ en dat is meteen ook het enige Fries. Deze titel is vertaald naar ‘Criss-Crossing Communities’, de internationale slogan waarmee Leeuwarden zich aan Europa zal presenteren. Het is een pleidooi voor het openzetten van deuren door de Friese gemeenschap richting Europa om van Fryslân een meer ‘open’
G rie t Wiersma (zangeres): Us haa dst êd brûst fan enerz jy. Fryske art yst en hâlde fan Ljouwert!
gemeenschap te maken, die verbinding zoekt met plaatsen in heel Europa. De projecten zijn gevat in drie centrale thema’s. Onder de noemer ‘Nature and Culture’ zijn de plannen gerangschikt waarin het landschap een prominente rol speelt, zoals de projecten van Sytze Pruiksma en Joop Mulder die elders in deze krant staan. ‘City and Countryside’ is de paraplu voor projecten die zich ook buiten Leeuwarden afspelen zoals Under the Tower op de pagina hiernaast. Het derde thema heet ‘Community and Diversity’. Lost in the greenhouse de voorstelling over Poolse arbeiders in de groentekassen van Sexbierum is daar een voorbeeld van.
P auline B roekema (journalist): Beken tenis van een G roningse: ‘Leeuward en, ik ben d’r graa g!’
Het bidbook werd vormgegeven door Barbara Jonkers (i.s.m. BW H ontwerpers) met een vilten stofomslag van Studio Claudy Jongstra en fotografie van Tryntsje Nauta & Heleen Haijtema.
Theun Plan t inga (ac teur): Leeuward en on t dekt, broed t, voed t, on twikkelt, st imuleert, koest ert en laa t je vliegen.
lWD2018
DE PLANNEN
05
foto: tryntsje nauta
J os Th ie en B ou k e Ol d en h of ga an wee r sa menwer k en
Under the Tower
Toen regisseur Jos Thie in 1994 als kersverse artistiek leider begon bij Tryater lagen er twee briefjes op zijn bureau. Op het ene stond: ‘Er moet een groot stuk komen voor het Fries Festival van 1995’. Op het andere: ‘Iets over Abe in het nieuwe Heerenveen-stadion’.” Thie nu: “Veel meer stond daar niet op en het briefje was geschreven door Bouke Oldenhof.” Zo ontstond ‘Abe!’, de voorstelling over het leven van voetballer Abe Lenstra met daarin alle doelpunten van de legendarische overwinning op Ajax (6-5). Het was het begin van een lange samenwerking tussen Oldenhof en Thie met hoogtepunten als ‘Peer Gynt’ op Oerol (1998) en ‘Kening Lear’ (2003).
Dylan Thomas
Als Leeuwarden in 2018 Culturele Hoofdstad van Europa wordt bundelen beide heren opnieuw hun creativiteit. Brandpunt van het project is Under de toer, een Friese bewerking van de klassieker ‘Under Milk Wood’ van de Welshe dichter Dylan Thomas. Het zal vier maanden lang gespeeld worden in de Grote Kerk in Leeuwarden. Thie aarzelt even voor hij zegt: “Ik weet zeker dat Tsjêbbe Hettinga het me niet kwalijk neemt als ik het vertel, maar het idee kwam tijdens zijn indrukwekkende begrafenis in die kerk. Ik zat daar in dat gebouw en dacht: ‘Wat een geweldige plek om een voorstelling te maken’.” Thie wist toen nog niet dat de beroemde dichter een Friese vertaling van Under Milk Wood had gemaakt. Bouke Oldenhof wel. Als Fries literatuurbevorderaar stond hij mede aan de wieg van de internationale doorbraak van Hettinga tijdens de Frankfurter Buchmesse in 1993. Oldenhof had de vertaling thuis liggen. Oldenhof: “Tsjêbbe wie in enoarme bewûnderaar fan Dylan Thomas, hy sette thús geregeld in plaat op mei de poëzij fan Under Milk Wood.”
Sleutelhouders
De voorstelling staat niet op zichzelf. Under de toer wordt een veel breder project dat meteen van start gaat als Leeuwarden wint. Oldenhof: “Yn dit part fan Under de toer komme de tema’s Terpen en Mienskip út it bidbook oan de oarder. Fryslân hat de grutste tsjerketichtheid fan Europa. Wy geane op syk nei alle minsken dy’t de kaai fan in tsjerke of toer ha.” Oldenhof en Thie willen samen met deze sleutelhouders verhalen verzamelen rond die kerkgebouwen. Thie: “Bij mij in Wergea staan er al vier en van de verhalen die ik daar hoor kan je al hele mooie kleine intieme voorstellingen maken. Deze mensen willen wij net zo enthousiast voor die verhalen maken als we zelf zijn. Uiteraard regelen wij begeleiding en regisseurs. Ik ben ervan overtuigd dat het enthousiasme van de Friese gemeenschap om hieraan mee te doen groot is. Het is natuurlijk een enorme klus, maar we hebben vijf jaar om het voor te bereiden.”
Sjoerd B oo t sma (fest ivalorganisa tor): Als Leeuward en de huidige energie vast houd t is da t al winst.
Om de Europese dimensie te versterken zoeken de kerken verbinding met kerkgemeenschappen elders in Europa. Oldenhof: “De grutte útdaging is hoe’st it foar inoar krijst om by dy mear as tûzen tsjerkegebouwen wat te meitsjen dat letterlik te krijen hat mei dy mienskippen ûnder de toer.”
The Sea! The Sea! “De zee is zowel een zegen als een bedreiging”. Met die zin wordt in het bidbook The Sea! The Sea! geïntroduceerd. Het woeste water of de verstilde schoonheid van de oceaan vormen voor schrijvers en dichters nog altijd een niet aflatende inspiratiebron. In 2018 staat de zee in de literatuur centraal. Er komt een driedaags festival over de rol van de zee in het leven van Europeanen. Niet de minste dichters komen dan naar Fryslân om over de zee als metafoor voor poëzie en proza te praten. John Banville, die met zijn roman ‘The Sea’ de Bookerprize won, Yann Martel, schrijver van ‘Het leven van Pi’ en Cees Nooteboom hebben al toegezegd. Op een symposium spreken vertalers en liefhebbers over het plezier van het vertalen van de poëzie van de Friese dichter Jan Jacob Slauerhoff. Als scheepsarts zwierf hij over de oceanen en maakte prachtige poëzie, zoals de klassieker: “Alleen in mijn gedichten kan ik wonen”. Vijf schrijvers zullen een maand lang, wonend aan de kust, nieuwe gedichten en verhalen schrijven die gebundeld worden. Het Rotterdamse Poetry International komt voor de editie van 2018 met een eigen programma naar Leeuwarden.
Vernieuwend theater
Under de toer wordt geen traditionele theatervoorstelling. Thie: “Streep alles maar door wat je tot nu toe hebt gezien. Het wordt een hightech-voorstelling waarbij we de modernste theatermiddelen inzetten op het gebied van projectie, geluid en zelfs geur om het publiek helemaal mee te nemen in de dorpsgemeenschap die Thomas in zijn epische gedicht beschrijft, maar dan natuurlijk wel in de vorm van een Friese variant. Bouke heeft het prachtig verwoord: ‘Het kwetsbare alledaagse is het uitgangspunt’.”
Tsjêbbe Hettinga vertaalde Under Milk Wood in het Fries foto: heleen haijtema & tryntsje nauta
I sabelle D iks (We thoud er, p orte feuille cultuur): Culturele H oo fdst a d? D a t win je nie t, da t ben je!
foto: reyer boxem
P ie t P aulusma (weerman): B ij regen of zonneschijn; in 2018 moe t je in Leeuward en zijn.
DE PLANNEN
06
LWD2018
foto: heleen haijtema
The Never Ending Orchestra Ee n jaa r lan g mu zie k
To the End of the World
Leeuwarden trapt in 2018 af met een bijzonder muziekspektakel: The Never Ending Orchestra. Op de vier uiterste grenzen van Europa starten brassbands dan met het spelen van een compositie die voor Lwd2018 zal worden geschreven. Het wordt de herkenningsmelodie van het culturele feest in Fryslân. Op het openingsspektakel in januari neemt een bekende dj die muziek over, waarna de muziek pas in december stopt. De bedenkers willen hiermee benadrukken dat muziek altijd, in goede, maar ook slechte tijden vreugde en troost biedt. Organisten, dj’s, popbands, singer-songwriters, koren, harmonie-orkesten, fanfares en brassbands zullen er in estafettevorm voor zorgen dat het lied elk moment van 2018 ergens in Europa te horen en te zien zal zijn. Heel Europa is hierbij betrokken.
Theo Jellema haalt toporganisten naar Leeuwarden foto: afke manshanden
Kerkorgels
Fryslân kent onder andere een rijke orgeltraditie. Daarom spelen kerkorgels in dit muzikale project een prominente rol. Als het aan Johan Sjoukema, bestuurslid van ‘Organum Frisicum’, ligt zullen ook orgels langs de elfstedenroute meedoen aan The Never Ending Orchestra. Sjoukema: “Naast de ‘Stichting Organum Frisicum’ werken ook organisaties als ‘Alde Fryske tsjerken’ en ‘Tsjerkepaad’ mee om dit onderdeel van het project tot een succes te maken.” De Europese dimensie komt ook tot uiting tijdens een orgelweek in de Grote Kerk in Leeuwarden. De Leeuwarder toporganist Theo Jellema haalt dan negen Europese collega’s uit vijf verschillende landen naar de Friese hoofdstad om daar op het beroemde Müller-orgel te spelen. Dit zijn niet de eerste de besten. Sjoukema: “Tijdens die orgelweek speelt elke organist werk uit eigen land. In het slotweekeinde wordt het hele orgeloeuvre van J.S. Bach door de tien organisten ten gehore
gebracht. Twee dagen prachtige muziek op internationaal niveau.” De Fransman Christophe Mantoux, de Belgische Els Biesemans en de Duitse organist Wolfgang Zerer hebben al toegezegd.
The prides of Leeuwarden
Een hoogtepunt van The Never Ending Orchestra is The prides of Leeuwarden. Dan wordt in de open lucht de herkenningsmelodie van Lwd2018 gespeeld door een veelvoud van brassbands en koren. De toeschouwers mogen eveneens meedoen. Philip Curtis, een beroemde specialist van hedendaags muziektheater heeft toegezegd die klus te zullen klaren.
Echt never ending
Jonge helden van elf Europese universiteiten gaan er samen met leerlingen van de Leeuwarder Popacademie voor zorgen dat The Never Ending Orchestra 365 dagen lang, 24 uur per dag online te volgen is via videoplatforms als Ustream, YouTube en Vimeo.
Riemer van d er Velde (ond ernemer en oud SC Heeren veen-voo rzitt er): G rien ljocht foar Ljouwert 2018 bet sjut da t jier gru t feest!
foto: marten winters
Zelfs het 8uur-journaal kwam eind 2011 naar Leeuwarden toen een schip van papier-maché van stadskunstenaar Marten Winters uit de Blokhuispoort werd getakeld. De boot was het resultaat van twee jaar lang plakken door tientallen vrijwilligers. Het was nog even zweten voor Winters toen zijn schip aan het eind van de dag water maakte, maar in 2018 krijgt de reis een vervolg als het door Europa gaat varen. En dit keer moet het echt zeewaardig zijn, want Winters wil met zijn schip onder meer naar Land’s End in Engeland en Ponta de Sagres in Portugal varen. Op zijn tocht komt er nieuwe kunst aan boord en is het een podium voor film, literatuur en muziek. Via internet zal de reis te volgen zijn. Winters houdt van uitdagingen want hij wil niet alleen over water reizen. In navolging van zijn grote inspiratiebron, de film Fitzcarraldo van Werner Herzog, waarin een schip over de bergen werd getransporteerd, zal ook het schip van papier-maché over land door Europa gaan reizen. Begin september is de proefvaart naar Vlieland.
D avid Lelieveld (thea terp roducen t): Emigran t, landverhuizer, st a dverla ter, Friesland, Leeuward en, hoo fdst a d - on t astb aar cultureel er fgoed.
lWD2018
DE PLANNEN
07
Farm of the World Het eerste idee voor Farm of the World, is afkomstig van Claudy Jongstra. Het vilt van haar kunstwerken komt van de vacht van haar eigen schaapskudde en ze woont en werkt in Spannum op het Friese platteland. Voedsel in combinatie met kunst dat is het centrale thema van Farm of the World. Zo gaan kunstenaars een maand lang op een boerderij in Fryslân wonen, waar ze de producten van de boer gebruiken om kunst te maken.
In Leeuwarden komen stadstuinen op bijzondere locaties. Architect Hans Achterbosch helpt bij het aanleggen van hangende tuinen en ook bovenop hoge gebouwen komen groentetuinen. Daarnaast komt er in 2018 een concert met groenten als instrument en een online strip over de zoektocht van Amerikaanse koeien naar hun roots in Fryslân. Over 5 jaar wordt er geoogst.
Lost in the Greenhouse
foto: heleen haijtema & tryntsje nauta
Lost in the Greenhouse, wordt een theaterspektakel dat in 2018 te zien zal zijn in de kassen van Fryslân’s grootste glastuinbouwbedrijf, de firma Hartman in Sexbierum. Het gaat over het leven van de Poolse arbeiders in Fryslân. Jeroen Hartman: “Toen we daarvoor werden benaderd hebben we meteen ja gezegd, want we werken graag mee aan manifestaties.” Voor deze bijzondere theaterlocatie is gekozen omdat in de kassen van Hartman met name tijdens het hoogseizoen tientallen Polen werken op zoek naar een betere toekomst. De voorstelling wordt gemaakt door het gerenommeerde Nederlandse gezelschap Orkater in samenwerking met de Rozmaitosci Teatr company uit
Polen. Hun regisseur Redbad Klijnstra heeft Friese voorouders en organiseert ieder jaar tegenover zijn café in Warschau een straatfeest in de geest van Koninginnedag. De verhalen van de Polen in Fryslân en de bewoners van het kassengebied zullen de basis vormen voor deze internationale theaterproductie. Daarnaast is de Engelse kunstenaar Ali Zaidi uitgenodigd om een muzikaal feestmaal te organiseren voor diverse nationaliteiten. Brassbands uit Fryslân en Poolse muzikanten zullen de Mazurka en de Polka laten klinken. Zaidi, die eerder al een groot oogstfeest in Londen organiseerde, zegt: “Als je voedsel deelt ontmoet je elkaar.”
Ee n spe c t acu lai re aa rd app elmaal t ijd va n 14 kil ome ter
Potatoes Go Wild
Potatoes Go Wild is één van de meest opvallende projecten in het bidbook van Leeuwarden 2018. Een plan met onder meer poëzie op aardappelkisten en aardappeleters op een wel heel bijzondere locatie. Froukje de Jong, voorzitter van de Bildtse Aardappelweken, reisde samen met Rudi Wester, creatief directeur van Lwd2018 naar Malta, dat in 2018 ook Culturele hoofdstad van Europa is. Want wat hebben Fryslân en Malta met elkaar gemeen? Juist, aardappels! Borgers, Bintjes en Bildtstars komen uit Fryslân. Maar de wereldvermaarde Maltezer wordt op Malta verbouwd. Maltezers zijn in Nederland bijzonder populair omdat ze al vroeg in het voorjaar kunnen worden geoogst. Ze komen elk jaar met schepenvol naar Nederland en het toeval wil dat de pootaardappelen voor die Maltezer weer op het Bildt worden gekweekt en naar Malta gaan.
Poëzie
“Vanaf 2013 wordt er naast die aardappelen ook poëzie verscheept. Friese poëzie gaat met een Engelse vertaling op speciaal ontworpen aardappelzakken in maart naar Malta en Malta stuurt op haar beurt gedichten in het Maltees en het Engels in oktober terug. Zij zullen in 2018 op grote stellages in Leeuwarden worden getoond”, vertelt De Jong. Het Maltees lijkt op geen enkele andere taal. “Als de ober bijvoorbeeld ‘Jekk joghgbok’ zegt dan bedoelt hij: ‘Alstublieft’.”
Marijke Roskam (ra diop resen t a tor): Kulturele H aa dst êd yn 2018? D an ferhúz je ik werom.
Aardappeldiner
Liefhebbers van een kruimig aardappeltje kunnen in de zomer van 2018 hun hart ophalen. Dan wordt op de 14 kilometer lange Oudebildtdijk, de langste bewoonde dijk van Europa, een gigantische maaltijd geserveerd louter op basis van de aardappel. Friese topkoks zullen de aardappel ook als voor- en nagerecht zo smakelijk mogelijk opdissen. Er is plaats voor zesduizend mensen, die tijdens de maaltijd kunnen genieten van theater en muziek. En zoals ze op het Bildt zeggen: “In juni het ’t Bildt de pronk an”. Alle ingrediënten zijn aanwezig voor een maaltijd waar nog lang over gesproken gaat worden. Froukje de Jong: “Wat mij het meest aanspreekt is dat er in alle boerderijen op het Bildt kunstenaars van hoog niveau gaan exposeren. Zo brengen we burgers in contact met boeren en brengen we kunst naar het platteland.” Het aardappelproject bestaat uit veel meer onderdelen. Zo komt er een internationaal aardappelkookboek, een aardappeltentoonstelling in het Natuurmuseum in Leeuwarden, zal de poëzie worden gebundeld en in de havens, waar de met poëzie en aardappelen gevulde schepen aanleggen, komen concerten.
Al bert Hendriks (B ureau voo r Toerisme Friesland Holland): Juist in crisist ijd hee ft krimpend Fryslân d eze a fleiding nodig.
Froukje de Jong werkt samen met Malta aan kunst en aardappelen foto: afke manshanden
D out zen Kroes (in terna t ionaal top model): Ik st yp je Ljouwert 2018!
DE PLANNEN
08
LWD2018
King of the Meadows De gr u tt o t i e br on e i n sp i r a k e al s a r t is t i
Wie in 2018 ’s nachts richting Leeuwarden rijdt kan nauwelijks verdwalen. Op het hoogste gebouw in het Noorden, de Achmea-toren, staat dan een enorme holografische grutto, vormgegeven door laserstralen. Dat spectaculaire beeld is onderdeel van King of the Meadows, of Kening fan ’e Greide, een project van onder andere de Friese componist en muzikant Sytze Pruiksma. Pruiksma: “Die toren lijkt dan net de paal van een hek waarop de grutto staat en is al in Amsterdam te zien.” King of the Meadows is één van de twee plannen die onder de noemer Spring Fever in het bidbook staan. Hierin wordt aandacht gevraagd voor het verlies van natuur in heel Europa. De Amerikaanse bioloog Rachel Carson publiceerde in 1962 het spraakmakende boek ‘Silent Spring’, waarin ze de nachtmerrie schetste van een stille lente, verstoken van vogelgezang. Het boek werd een inspiratiebron voor veel mensen die zich zorgen maken over het verdwijnen van plant en dier. In het tweede project Silence of the Bees kijken kunstenaars en wetenschappers in dat kader naar het probleem van bijensterfte in Europa.
Spoor van de grutto
Het internationaal reizend festival King of the Meadows begint in Spanje en volgt het spoor van de grutto door vijf Europese landen naar Fryslân, waar de grutto broedt. In elk land zoeken we de samenwerking met de lokale bevolking. Vogelliefhebber Pruiksma: “Met dit festival willen we de bewoners van Europa weer met het landschap verbinden. De grutto is in feite de metafoor van het verlies aan biodiversiteit, het uitsterven van dieren en de keuzes die we maken ten koste van ons landschap.” Pruiksma maakte voor het Frysk Festival in 2008 samen met filmmaker Herman Zeilstra ‘Lân’, een voorstelling met film en muziek, geïnspireerd op vogels en het Friese landschap. Nu gaat hij een stap verder. Pruiksma: “Dat programma was niet voor iedereen begrijpelijk. Wat we nu gaan samenstellen is een totaalprogramma voor alle lagen van de bevolking. Zo maken we onder andere een vogelsprookje en luisterboek voor kinderen, een muzikaal programma met onder andere Soli Brass uit Leeuwarden, een vogelsymphonie, een kindertentoonstelling met een trekvogelgame en een dance event op basis van vogelgeluiden.” Pruiksma ziet het al helemaal voor zich. “Stel je voor: duizend jonge muzikanten uit zowel Friesland als Europa improviseren in de weilanden rondom Leeuwarden met daaromheen duizenden bezoekers die zich bewust worden van het belang van geluid in de lente.”
foto: heleen haijtema & tryntsje nauta
Klezmer & Co
Explore the North
In de 17e eeuw vluchtten veel Joden vanuit Duitsland, Litouwen, Polen en de Elzas naar Leeuwarden om hier in vrijheid te kunnen leven. Ze vormden een sterke Joodse gemeenschap en lieten de Friezen in die tijd kennismaken met de Jiddische cultuur, zoals de meeslepende klezmermuziek, die onder andere levend gehouden wordt door de Friese groep Di Gojim. De Jiddische muziek zal in 2018 vijf dagen lang te horen zijn in het festival Klezmer & Co. In de jaren voor het festival kunnen muzikanten met een nieuwe compositie meedoen aan een online wedstrijd. De winnaars daarvan spelen op het festival en er komt een groot bal. Tijdens Klezmer & Co zijn er Fries-Jiddische poëzieperformances en kenners van de Jiddische cultuur uit heel Europa en Israël komen naar Leeuwarden voor een internationaal symposium over de Jiddische cultuur. In de Tweede Wereldoorlog stierf een groot deel van de Leeuwarder Joodse bevolking in de Duitse concentratiekampen, maar de gebouwen bleven bewaard, zoals de Joodse school tegenover de Grote Kerk en de Synagoge, waar nu de dansschool in is gevestigd. Die herinneringen aan de rijke cultuur worden opgenomen op de Europese Route van Joods Erfgoed. Dat gebeurt tijdens een speciale ceremonie als afsluiting van Klezmer & Co.
In het bidbook staan ook projecten die hun succes al bewezen hebben. Zo zal het nieuwe duurzame zomerfestival Welcome to the Village in 2018 een bijzondere editie krijgen en krijgt Explore the North, het festival dat Noord-Europa centraal stelt en vorig jaar haar debuut beleefde in 2018 een extra luxe uitvoering. Meer dan honderd kunstenaars worden uitgenodigd om het thema ‘het Noorden’ op twintig onverwachte podia in het centrum van Leeuwarden vorm te geven. Het publiek danst op Canadese muziek, luistert naar Zweedse schrijvers (de naam van Henning Mankel, schrijver van de populaire Wallander-reeks wordt al gefluisterd) en geniet van Scandinavische filmmarathons. In de Prinsentuin staat de IJslandse band Sigur Rós op een drijvend podium samen met internationale dichters die poëzie voordragen met als thema ‘licht’. Tegelijkertijd presenteert het Fries Museum de tentoonstelling ‘Sporen van de Noordzee’ met objecten die werden gevonden in de Noordelijke kustgebieden die een levendig verleden laten zien vol ontmoetingen tussen Duitsers, Kelten, Saksen, Friezen en Vikingen.
Tim Laning (eigenaar G rendel G ames): Leeuward en voeg t cultuur, techniek en ond erwijs crea t ie f samen.
H ans S nijd er (hoo fdredac teur Leeuward er Couran t): Leeuward en Culturele H oo fdst a d in 2018. D an p as?
I ris Kroes (zangeres): Ljouwert makke t troch alle en tûsiaste Friezen in goede kâns.
lWD2018
DE PLANNEN
09
Museum of Language Ni eu w mu seu m ove r Taal
Iedereen kent wel het bijbelverhaal over de Toren van Babel. Doordat de bouwers verschillende talen spraken ontstond er een Babylonische spraakverwarring, zodat de toren er nooit kwam. Bert Looper, directeur van het Fries historisch centrum Tresoar, liet zich inspireren door dit verhaal toen hij Lân fan Taal/Museum of Language bedacht, die vele talen moet samenbrengen. Tresoar is gehuisvest aan het Oldehoofsterkerkhof. Als het aan Looper ligt dan wordt dat plein in 2018 nog mooier, want dan staat er precies tegenover de Oldehove een gebouw vol taal en cultuur. Looper: “Taal is krekt as lucht, it is altyd om dy hinne, mar minsken beseffe dat net.” Taal beïnvloedt doen en denken. Waar dat aan ligt wil het nieuwe museum inzichtelijk maken.
Een centrum van bewustwording Omdat in Fryslân beide officiële talen van ons land worden gesproken is Leeuwarden bij uitstek de plek voor zo’n nieuw centrum. Looper: “Maar het wordt veel breder dan alleen maar Fries. We willen laten zien wat taal met een mens doet, hoe
foto: heleen haijtema & tryntsje nauta
minderheidstalen ontstaan, maar ook hoe een taal zich voortdurend ontwikkelt. Het wordt absoluut geen traditioneel museum, maar eerder een ‘centrum van bewustwording’ over de enorme invloed van taal in heel Europa.”
Enthousiast
De Britse museumgoeroe Julian Spalding, schrijver van ‘The poetic museum’ (2002) en dé specialist op het gebied van tentoonstellingsruimten, kwam naar Leeuwarden om te helpen. De ogen van Looper gaan glimmen als hij vertelt over Spaldings grote enthousiasme. Hij schreef zelfs mee aan het stuk dat nu in het bidbook is opgenomen. De verwachting is dat ook buitenlandse toeristen deze plek goed zullen weten te vinden. Naast de algemene informatie over taal komt er ook een permanente expositie over de ontwikkeling van het Fries. Looper: “Toeristen vragen ons daar nu al heel vaak naar. Straks kunnen we het ze laten zien en horen.” In het nieuwe centrum komt de taal ook op andere manieren tot leven. Er is een ruimte gepland voor optredens, seminars en andere manifestaties. En niet onbelangrijk: er komt een café, waar iedere bezoeker van dit bijzondere centrum het er in de eigen taal ‘noch even oer hawwe kin’.
Bert Looper: “Taal is net als lucht” foto: afke manshanden
Romantic Painters of the North
Mata Hari
Op vrijdag 13 september gaat het Nieuwe Fries Museum in Leeuwarden open. Niemand minder dan koningin Maxima verricht de openingshandeling van dit beeldbepalende gebouw in de binnenstad. Uiteraard doet het Fries Museum mee in 2018. De medewerkers werken nu al aan de tentoonstelling Romantische schilders van het Noorden waarbij met name voor landschappen is gekozen en waar in een combinatie van oud en nieuw werk de melancholie van het lege, verlaten noordelijk landschap de leidraad vormt. In ieder geval komt het verstilde, duistere werk van Jan Mankes naar
Mata Hari inspireert al jaren kunstenaars. In 2017 is het honderd jaar geleden dat de danseres als spionne door een vuurpeloton werd geëxecuteerd. Daarom mogen de archiefkasten van de militaire rechtbank die haar ter dood veroordeelde eindelijk open. Kenners hopen op meer duidelijkheid over of ze echt spioneerde of slechts een wat naïeve exotische danseres was die optrad in de hoogste kringen. Het Fries Museum maakt in 2018 een nieuwe expositie over het meisje dat in 1876 als Margaretha Zelle in Leeuwarden ter wereld kwam. Ook zal er een documentaire te zien zijn over de schatten die het militaire archief nu nog herbergt. Het klapstuk echter wordt een opera in vier talen over het leven van Mata Hari. Het libretto is gebaseerd op haar mythe, maar ook op de openbaar gemaakte rechtbankstukken. Operazangeres Annett Andriessen, die ook betrokken was bij de Friese opera’s ‘Rixt’ en ‘Bonifatius’ zal hier aan meewerken. Het is de bedoeling dat de opera na de première in Leeuwarden een zegetocht maakt langs de Europese operahuizen.
Leeuwarden, maar ook van andere Friese schilders als Thames Oud, Willem van Althuis en de uit Leeuwarden afkomstige Gerrit Benner. Uiteraard ontbreken de noordelijke landschappen van de uit Tytsjerk afkomstige schilder Tjibbe Hooghiemstra niet. Internationaal zet het Fries Museum hoog in. Als Leeuwarden culturele hoofdstad wordt hangen er mogelijk ook romantische landschappen van William Turner en Casper David Friedrich aan de muren van het museum. Van de hedendaagse schilders leveren de Deens-IJslandse Olafur Eliasson en Anselm Kiefer werk.
John Jorrit sma (Commissaris van de Koning): Schoud er aan schoud er la ten we zien wa t Fryslân Europ a bied t.
Museumdirecteur Saskia Bak heeft meer ijzers in het vuur. Er komt een tentoonstelling over het betoverende werk van Maurits Escher, die in Leeuwarden geboren is.
Willem van Althuis
Rienk Wegener Sleeswijk (kamerheer van de koning): Ik wens Leeuwarden veel succes.
Nynke Laverman (zangeres): S a’n yn ternasjonaal fergru t glês op Ljouwert is in p rachtkâns foar Frysk t al in t
DE PLANNEN
10
Eleven Fountains
foto’s: heleen haijtema & tryntsje nauta
Sense of Place
r i a an E e n M on d e s e W a d op he t Fr i
Vlakbij Terschelling is in 2018 het grootste schilderij van Europa te vinden. In de Waddenzee wordt binnenkort ter hoogte van Midsland een nieuwe kwelder aangelegd. Dat gebeurt met wilgentenen en rijshout. Normaal wordt dat kriskras door elkaar gebruikt, maar Oeroldirecteur Joop Mulder bedacht dat het kwelderlandschap de structuur krijgt van één van de vroege schilderijen van Piet Mondriaan. Mulder: “We denken aan een werk uit de serie ‘Tableau 2’ dat nu in het Guggenheim Museum in New York hangt.” Dit werk leent zich uitstekend voor een landschappelijke vertaling. Straks ligt er in zee een ingenieus web van horizontale en verticale zwarte streepjes.
Landschapskunst
De Mondriaan is onderdeel van het project Sense of Place. Als het aan Joop Mulder ligt gaan kunstenaars en architecten op zeker negen andere plaatsen langs de kust in Europa samenwerken met ingenieurs om landschap en kunst te verbinden. Mulder: “Langs de Waddenkust wordt nu gedacht aan een ander soort dijken. Ook daar kan je met kunst prachtige dingen toevoegen aan het landschap. De resultaten van zo’n samenspel van mensenhand en natuur zijn een enorme kans voor cultuurtoerisme.” Landschapskunst is al jaren een vaste waarde van het Oerolfestival. Daardoor heeft Joop Mulder veel contacten met kunstenaars die met de natuur werken. Zo is er samenwerking met SLeM die dit jaar tijdens Oerol met dakpannen de structuur van het strand veranderde en ook met Observatorium, een groep Rotterdamse landschapsartiesten. Mulder: “Wij hebben intussen met ons Oerollab een veelzijdig kenniscentrum opgebouwd om die kunstwerken te helpen realiseren. We willen de Wadden van een prachtige culturele saus voorzien, die de schoonheid van dat werelderfgoed accentueert.”
Het kan vriezen, het kan dooien. Daarom krijgt Friesland met ingang van 2018 ook een artistieke Elfstedentocht van bewegend water. Niet de minste kunstenaars hebben inmiddels beloofd mee te werken aan dit project waarin in alle elf steden een fontein wordt geplaatst, gemaakt door een kunstenaar. Anna Tilroe, die in 2008 de tentoonstelling in Sonsbeek samenstelde, wist vermaarde namen aan Lwd2018 te binden. Marina Abramovic, die in 2010 furore maakte door wekenlang in het MoMA in New York bezoekers één op één in de ogen te kijken, reageerde meteen enthousiast op de uitnodiging en kwam met een gedurfd voorstel. Haar lichaam gemaakt van kogelvrij glas als onderdeel van een fontein met rood water. Ook Daan Roosegaarde, komende zondag te zien in Zomergasten, maakt een fontein met lasertechnieken. Anderen die meedoen zijn de Belg Johan Creten en de Spanjaard Jaume Plensa. In Leeuwarden wordt tijdens de opening de eerste fontein onthuld. De vermaarde Deens/IJslandse beeldhouwer Olafur Eliasson neemt die voor zijn rekening.
LWD2018
Relight Relight, het slotspektakel van Lwd2018, brengt licht in de duisternis en belooft een bijzonder evenement te worden. De Schotse artiest Angus Farhukar is gevraagd om Relight te orkestreren. Farhukar schildert met licht. Leeuwarden en het omliggende platteland zijn in december 2018 zijn canvas. Hij gebruikt daarvoor nieuwe technieken die nauwelijks stroom kosten. Die slotdag zal alles anders zijn. Met zijn bijzonder geavanceerde apparatuur schildert de Schotse artiest overdag al boven Leeuwarden landschappen van licht. Ondersteund door live-muziek komen de Wadden voorbij, maar ook vogels en is het gezoem van duizenden bijen te horen. Inwoners van Leeuwarden en de omliggende dorpen wordt gevraagd om ’s avonds het licht uit te doen. Vanuit vijf dorpen trekken mensen met lichtgevende pakken, wandelend, fietsend, of misschien op de schaats naar het centrum van de stad, waar ook de bevolking meedoet. Schoolkinderen komen met zelfgemaakte lichtjes, op schepen is verlichte kunst te zien. Na een spetterde lichtfinale in het centrum eindigt 2018 met een maaltijd van groente en fruit dat voor dat doel rond Leeuwarden is verbouwd, onder meer op een nieuwe groentetuin in Techum. Zo wordt 2018 afgesloten met een feest vol licht en warmte.
Uitkijktoren
Terug naar Mondriaan. Op de vraag hoe men die Mondriaan op het wad nu kan bekijken moet Mulder even lachen. “Er komt natuurlijk een uitkijktoren bij. In die uitkijktoren vindt de bezoeker dan ook alle andere informatie over dat bijzondere kwelderlandschap.” Het is de bedoeling dat bezoekers in 2018 met een speciaal ticket langs de landschapskunst in het Waddengebied kunnen reizen, maar daarmee ook bijvoorbeeld ook het Woudagemaal in Lemmer kunnen bezoeken, dat net als de Waddenzee op de werelderfgoedlijst staat. De voorbereidingen van dit project zijn al gaande. Momenteel verblijft Mulder in Nantes om bij een soortgelijk project inspiratie op te doen en contacten te leggen om Sense of Place te ontwikkelen tot één van de meest spraakmakende projecten van Lwd2018.
Joop Mulder ziet kansen voor cultuurtoerisme foto: afke manshanden
Jannewie t ske de V ries (Gedepu teerde van Cultuur): Fryslân wurd t st erker en moa ier. Kulturele H aa dst êd as fierljep sp rong!
Ferd Crone (B urgemeest er Leeuward en): Culturele H oo fdst a d 2018 gee ft insp ira t ie, werk, toeristen en in terna t ionale aandacht.
lWD2018
11
Steun Lwd2018!
Live-verslag UITmarkt op GPtv
Maandag 2 september komt de internationale jury naar Leeuwarden voor een bliksembezoek. Eén van de laatste kansen om ze, voor de jury-uitslag op 6 september, ervan te overtuigen dat we de titel verdienen. Help ook mee en toon je support! Op vele bussen, billboards, muren en winkelramen prijkt inmiddels het logo van Lwd2018. Steeds meer ondernemers en inwoners laten daarmee zien dat ze pal achter de kandidatuur van Leeuwarden staan. Op straat kom je steeds vaker Friezen en Leeuwarders tegen met buttons, polsbandjes en t-shirts met het kenmerkende 2018-poppetje.
Bedrijven en winkeliers tonen hun steun door bedrijfwagens, stoepen en terrassen op te vrolijken met stickers en vlaggen. Zelfs op het terras in de dorpen Weidum en Wyns wappert de vlag. Mooi om te zien, want draagvlak onder de inwoners is voor de jury een belangrijke reden om voor een stad te kiezen.
Op 1 september doen Wout Gerstel en Wini Weidenaar live verslag vanuit de Prinsentuin in Leeuwarden tijdens de UITmarkt. In deze uitzending zullen verschillende gasten aanschuiven onder wie gedeputeerde Jannewietske de Vries, artistiek leider van Lwd2018 Rudi Wester en vele andere betrokkenen bij Leeuwarden Culturele Hoofdstad. Ook wordt er geschakeld met reporters op het festivalterrein. Kom langs en maak het mee of kijk vanaf 15:00 uur op GPtv.
foto’s: ruben van vliet
Belangrijke data
12 juli
Inleveren definitief bidbook bij de SICA (het Nederlandse centrum voor internationaal cultuurbeleid)
1
5
6
september
september
september
september
Presentatie Culturele Hoofdstad op UITmarkt
Jurybezoek aan Leeuwarden
Presentatie voor de internationale jury in Amsterdam
Definitieve jury-uitslag, vanaf 14.00 op het Gouverneursplein
colofon
Druk: NDC Mediagroep Oplage: 65.000 Redactie: Sjoerd IJbema, Grytsje Klijnstra, Oeds Westerhof Beeld: Heleen Haijtema, Afke Manshanden, Tryntsje Nauta, Ruben van Vliet Vormgeving: BW H Ontwerpers i.s.m. Barbara Jonkers Dit is een uitgave van Leeuwarden 2018.
2
d oe t n â l s Fr y Omr op v e r sl a g! l i ve
k a l P i n! en w ➨
A rjen Rusti cus (eigenaar De Walrus Leeuward en): S amenwerken be teken t een succesvolle toekomst, p recies waar LWD2018 over gaa t.
Laat ook zien dat je Lwd2018 steunt! Hang de poster achterop deze krant voor het raam. Op 2 september loopt er nóg een jury door de stad om drie posterplakkers te verrassen. Zij winnen een dinerbon voor een smakelijke maaltijd bij restaurant De Walrus.
Volg Lwd2018 ook op Facebook: Leeuwarden 2018 en Twitter: BLwd2018.
Omer Ka ya (st a tenlid): 2018 = 2 + 0 + 1 + 8 = 11 st ed en = 1 doel = Leeuward en Culturele hoo fdst a d = G oed voo r Fryslân!
Leeuwarden 2018
www.2018.eu
@lwd2018
