'Leerlingen met autisme of ADHD lopen vast in regulier onderwijs'

k i j k e n

Achtergronden, opinies en verhalen over en uit het sociaal domein Fris denken & dwars kijken De eigen kracht van mensen en hun organisaties versterken, energie mobiliseren en een gezamenlijke focus ontwikkelen, dat is de missie en kwaliteit van Vondel & Nassau. Samen werkend met u pakken onze medewerkers organisatie- en samenlevingsvraagstukken resultaatgerichte op en aan. Hebt u collega's die Het Decor - Verruim(t) de horizon ook willen ontvangen? Mail dan even uw mailadres naar [email protected] Wilt u Het Decor niet meer ontvangen dan is een berichtje naar hetzelfde mailadres voldoende.

'Leerlingen met autisme of ADHD lopen vast in regulier onderwijs'

Jaargang 2 | Aflevering 24

DWARS

19 juni 2015 bieden”, zegt Karin Loggen, directeur van het samenwerkingsverband Zuid-Holland West.

Bron: AD 150616

Annemieke Mol Lous, lector passend onderwijs aan de Hogeschool Leiden, constateert dat het onderwijs voor zorgleerlingen op de meeste middelbare scholen nog in de kinderschoenen staat. Dit zou onder meer komen doordat een docent maar één les met de betreffende leerling heeft. Op de basisschool is er veel meer aandacht voor zorgleerlingen, omdat de juf of meester dan de hele dag met de betreffende kinderen te maken heeft. Het speciale onderwijs zou juist voor deze leerlingen beter Met de komst van passend onderwijs is het de bedoeling dat zijn, omdat daar de klassen kleiner zijn en docenten zorgen voor zoveel mogelijk leerlingen met bijvoorbeeld autisme of ADHD in zoveel mogelijk rust en regelmaat. Dinsdag spreekt de Tweede het reguliere onderwijs komen, in plaats van altijd op speciale Kamer over het passend onderwijs. scholen te zitten. Dit zou onder meer de kosten moeten drukken, want scholen voor speciaal onderwijs zijn per leerling veel duurder dan reguliere scholen. Zo kost het reguliere onderwijs ongeveer 5.000 euro per leerling per jaar, op het voortgezet speciaal onderwijs is dit 18.000 euro. Met de komst van het passend onderwijs gaan veel leerlingen die bijvoorbeeld autisme of ADHD hebben ook naar het reguliere onderwijs. Nu blijkt dat deze kinderen het moeilijk hebben op reguliere middelbare scholen. Zo lopen ze vast door de wisseling van lokalen, drukke schoolgangen en elk lesuur een andere docent voor de klas. Dat meldt het Algemeen Dagblad.

Veel middelbare scholen zouden moeite hebben om de juiste zorg voor de leerlingen te regelen. Vooral in het eerste jaar van de middelbare school, wanneer de leerlingen net van de basisschool komen, zou het lastig zijn. “In september en oktober gaat het nog wel. Maar dan wordt het november en denkt de school: goh, deze leerling heeft toch extra ondersteuning nodig. Maar dat kan die school dan niet meteen

Jaargang 2 | aflevering 24 | pagina 1

Het Decor - verruim(t) de horizon We maken een systeem waarin kinderen beheerd kunnen worden

muziek- en cultuurverenigingen toegevoegd. Bovendien levert het concentreren van de activiteit tijd meer tijd om hun activiteiten aan op. Maar, geldt dat ook voor het onderwijs? te bieden. Door Peter Paul J. Doodkorte Ja, wellicht kan hiermee de werkdruk worden verlaagd. Maar wanneer Maar een continurooster heeft we de ontwikkeling van kinderen werkelijk centraal stellen kunnen we Steeds meer scholen werken met een continurooster met vijf gelijke ook nadelen, voor zowel leerlingen al leerkrachten. niet werken met standaardisatie en maximalisatie van het productiedagen. Alle groepen hebben gelijke schooltijden en gaan op alle da-  Voor sommige ouders is het juist lastig dat de school eerder uit is. proces. gen van de week van 8.30 uur tot 14.00 naar school. Dus ook op de  Kosten van de naschoolse- (nso) of buitenschoolse opvang (bso) woensdag en de vrijdag. Aan het einde van de ochtend wordt er onder kunnen hoger worden doordat er meer uren moeten worden afge- Wordt het Nederlandse onderwijs beter als kinderen minder lang naar begeleiding van de eigen leerkracht 15 minuten geluncht en aansluischool gaan? Ik denk niet dat een kind dat meer uren op school zit, nomen. tend 30 minuten buiten gespeeld ook onder begelei Kinderen kunnen tussen de middag niet even naar huis en daar in ook meer het leert. Dat blijkt ook uit een onderzoek van het Centraal ding van de eigen leerkracht. Alle kinderen blijven op Bureau voor de Statistiek (CBS). Maar wordt het Nederlandse onderwijs een kleine omgeving even tot rust komen. school en er zijn geen kosten aan verbonden. Het dan ook beter als kinderen minder lang naar school gaan? Dat valt  Geen keuze tussen wel of niet overblijven. klinkt geweldig, maar ik heb mijn twijfels. volgens het CBS zonder nader onderzoek niet te zeggen. Het hangt namelijk ook af van de invulling die wordt gegeven aan de extra tijd Ik voel mee met een heleboel van die argumenten. Ik kan ook niet om Mijn kleinzoon, Joshua, zit op zo’n school. Nu het die leerlingen en leraren daarmee krijgen. het feit heen dat in veel klassen meer dan de helft van de kinderen continurooster is ingevoerd, heeft hij tussen de midoverblijft. Omdat de ouder(s) werken moet(-en). Ook het argument dat dag precies 15 minuten om zijn boterhammen te Leren is een ontdekkingsreis, en kinderen zijn ontdekkingsreizigers. het veiliger is (minder verkeersbewegingen) lijkt valide: de afstand van eten. Maar Joshua heeft nog zoveel andere dingen te Dat vraagt een benadering die de interesse van de kinderen serieus huis naar school is vermoedelijk in de loop der jaren groter geworden. doen….En dus komt het steeds vaker voor dat hij na schooltijd een neemt, hen aanmoedigt om hun omgeving onderzoekend tegemoet te Al lijkt het er ook op dat het (opnieuw) handiger is voor de papa’s en deel van de lunch nog in zijn schooltas heeft zitten: “De tijd was op,” treden en ruimte biedt voor fouten. 0 Als iets daarbij waarde en betede mama’s: die brengen en halen hun kinderen in toenemende mate verklaart Joshua. kenis, dan is het wel een betekenisvolle context. Een context die laat met de auto. En als je op je werk zit is dat lastig…. zien en ervaren, waardoor kinderen zich iets eigen (kunnen) maken. En Volgens mij is het belangrijk voor kinderen dat zij tussen de middag dat vraat tijd. Wanneer we bijvoorbeeld kijken naar de concentratie op Het door de voorstanders gebruikte argument dat het continurooster voldoende tijd hebben voor ontspanning, eten, met een vriendje of een taak die het kind niet zelf uitgekozen heeft, dan zien we dat een meer rust, duidelijkheid en regelmaat voor kinderen geeft, klinkt goed., vriendinnetje spelen, etc. Kortom, even wat anders doen. kind van 6 jaar zich zo'n tien minuten kan concentreren op één en maar komt wel gezocht over. Die rust, duidelijkheid en regelmaat was dezelfde taak. Bij kinderen van 10 jaar is dit zo'n twintig minuten en er ook bij de oudere schoolroosters. Het heeft – vooralsnog – meer de Ben ik ouderwets? Misschien. Maar alleen sta zeker niet in mijn aarzeeen kind van dertien kan zich zo'n dertig minuten achter elkaar conschijn van een verregaande rationalisatie van het onderwijs als produclingen. Onderzoeksinstituut ITS van de Radboud Universiteit Nijmegen centreren op een taak die het niet zelf gekozen heeft. Heel anders is tieproces. Waarbij wij woorden als efficiënt en effectief graag bezigen. heeft in 2010 een uitgebreide literatuurstudie gedaan naar het contidit met bezigheden die het kind zelf gekozen heeft ( met lego spelen, nurooster. Daaruit bleek dat de effecten van het continurooster nauspannend boek lezen, iets bouwen etcetera), we zien dan een veel Efficiënt en effectief is het zeker – voor (een deel van) de onderwijzers welijks onderzocht zijn en het vooral om beschrijvingen en meningen langere periode van concentratie. en onderwijzeressen en (eveneens een deel van) de werkende papa’s gaat. Inmiddels loop het aantal basisscholen met een continurooster en mama’s. En ja, het lost voor de volwassenen veel logistieke proble'lekker op'. Waarom? Daarvoor zijn een heleboel argumenten te beMij lijkt daarom een continurooster voor zowel leerkrachten als leermen op. En als we dat vervolgens ook nog kunnen verpakken in denken: lingen eerder een extra mentale belasting dan een ontlasting. Voor “werkdruk omlaag, prestaties omhoog” lijkt het allemaal wonderwel leerkrachten zie ik ook als bijkomend nadeel dat een natuurlijk over Het is makkelijker voor ouders om hun werktijden op school af te ook nog in de comfortzone van de onderwijsgevenden te passen. legmoment met collega's wegvalt; dat betekent extra vergaderen of stemmen. slechtere onderlinge informatieoverdracht. Maar bij gebrek aan onder Ouders hoeven hun kind maar één keer te brengen en te halen. Toen meen ik dat het onderwijs met het omarmen van het continu Jongere broertjes en zusjes hoeven ook maar één keer heen en rooster teveel (met een schuin oog) kijkt naar het bedrijfsleven. Daar zoek, realiseer ik me dat dit – ook van mijn kant – slechts hypothesen zijn. Ik houd me daarom zeer aanbevolen voor betere cijfers en onderweer. probeert men elke vorm van tijdsverspilling te elimineren en anders zoeksgegevens over de effecten van het continurooster.  Het is rustiger voor de kinderen. wel te reduceren. Verplaatsing van kinderen, onrustige bewegingen/ afleiding en het produceren van fouten worden binnen het onderwijs  Kinderen zijn eerder thuis.  Naschoolse- of buitenschoolse opvang hebben, net als sport-, als verspilling benoemd. Daarmee wordt immers geen (leer-)waarde



Het construeren van een redelijke verklaring voor ‘makkelijk’ gedrag

Jaargang 2 | aflevering 24 | pagina 2

Het Decor - verruim(t) de horizon Zwerven door de zorg Blog

Hij zit voor me. Nu heeft hij voor de derde dag niet gegeten. Hij kan amper meer drinken. Uitdroging dreigt. Op zijn gehemelte zie ik een abces van 2 centimeter doorsnee. Kaakchirurgisch ingrijpen is noodzakelijk. Anders dreigt dehydratie, sepsis en andere ellende. Ik kende deze dakloze van het straatdokterspreekuur. Hij had al jaren geen vast adres. Hij sliep bij vrienden en familie, vaak op de bank. Hij had geen inkomen. Het spoor was doodgelopen. Hij voldeed niet aan de tsunami van voorwaarden waar je aan moet voldoen om bij de sociale dienst een uitkering te krijgen. Niet dat het niet kan, een uitkering aanvragen, maar de boeteclausules en voorwaarden zijn zo ingewikkeld dat je een registeraccountant nodig hebt om je erdoorheen te loodsen. Het ingeschreven zijn bij iemand voor een postadres is geen mantelzorg meer. De mantelzorger wordt gestraft met verlies van huursubsidie, huurcontract of uitkering. Dan maar stiekem op de bank zonder postadres? Helaas hebben we ons verzekeringsrecht gekoppeld aan een postadres. Is dit om te zorgen dat verzekeraars hun premie kunnen innen? Daklozeninstellingen bieden postadresmogelijkheden, maar zijn gebonden aan afspraken met gemeenten, waardoor het postadres vaak zeer tijdelijk is. Afgelopen jaar is er een verdubbeling van het aantal onverzekerden op ons spreekuur. Ik heb het niet over illegalen of onverzekerde Roemenen. Ik heb het over Rotterdammers die niet de gave hebben om een postadres en verzekering te regelen. Goed contact met GGD-medewerkers voor spoedaanvragen levert druppelsgewijs een oplossing. De verdubbeling van on-

verzekerde contacten (nu meer dan 50%) vraagt creativiteit die 'Schoolzuster draagt bij aan ontwikkeling er niet meer is. kind' Bron: D66 Zwolle 150616 Ziekenhuizen in Rotterdam hebben in 2014 in een overleg met Zwolle - Met de komst van Passend Onderwijs en de verantGGD en straatdokters besloten eerst te willen afrekenen in woordelijkheid van de gemeente voor zorg en ondersteuning, plaats van te helpen. Het scheelt hun anders te veel geld voor grijpen effecten van verschillende betrokken partijen, zoals hun formatie. scholen en sociale wijkteams of wijkverpleegkundigen, steeds beter op elkaar in. Er zijn medische handelingen die wel op Zonder postadres weigeren verzekeraars te verschool moeten gebeuren, maar die een leerkracht zelf vaak zekeren. Alsof het bsn-nummer niet uniek geniet kan doen. Voor D66 reden om het college middels een noeg is? De Inspectie voor de Gezondheidszorg motie te vragen of er nog meer synergie bereikt kan worden heb ik de verdubbeling van onverzekerden op met de inzet van een “schoolzuster” die zowel in de wijk als op ons spreekuur gemeld. Ze beraden zich. Jaren school werkt. geleden meldde ik de inspectie dat ik illegaal medicatie uitdeel. Ik ben geen geregistreerde “Natuurlijk moet het voor apotheker! Hoe moet ik anders helpen? Het ieder kind vanzelfsprekend antwoord dat ik kreeg was dat ik iets deed wat zijn om zorgeloos naar niet toelaatbaar was, maar dat ze me gedogen school te gaan, ook voor en bij fouten weten te vinden. Ik ga rustig door kinderen die bepaalde medimet semistiekem verkregen medicatie weer uitdelen aan mensche zorg nodig hebben zosen die dat nodig hebben. als bijvoorbeeld diabetes,” Laf is Nederland. Daklozen zijn de bevolkingsgroep met het aldus Henk Schippers hoogste sterfterisico. Juist voor hun lijken maatregelen verzon(raadslid D66). “Een schoolnen die het zorgverleners onmogelijk maken om te helpen. zuster kan bijdragen aan goede onderwijsresultaten Na veel uren overleg met de GGD en verpleegkundigen van de door benodigde medische opvang, en na mijn persoonlijke garantiestelling voor vergoezorg te geven en tegelijkerding is betrokkene geholpen door de kaakchirurg. Daarna is hij tijd versterkt zij de verbinniet naar de ic maar naar de nachtopvang gegaan. ding van de school met de wijk.” Een goede verbinding Uiteindelijk heb ik de rekening ingediend bij de GGD, waarvan scholen met de wijk en met het wijkteam draagt bij aan mee ik een goede samenwerkingsrelatie heb. Echter dit kan een veilige leef- en leeromgeving voor kinderen. En in voorkoniet standaard en het blijft modderen met de zorg. mende gevallen draagt ook medische zorg op school daar aan bij. De motie vraagt het college daarom om samen met schoHet recept van de straatdokter is: het verzekeringsrecht koppelen en de zorgverzekeraar te kijken naar de mogelijkheid om len aan een bsn-nummer en niet aan een postadres. Kamer en een beroep te doen op de expertise van de wijkverpleegkundiverzekeraar, regel dat even! Anders blijven straatdokter én ge, om medische handelingen/zorg aan kinderen op scholen dakloze zwerven door de zorg. op een verantwoorde manier in te richten. Marcel Slockers Jaargang 2 | aflevering 24 | pagina 3

Het Decor - verruim(t) de horizon Gemeentelijke sturing in complexe netwerken Bron: nieuwsbericht 150616 Met de nieuwe taken op het sociaal domein zijn gemeenten verantwoordelijk voor de zorgketen met alle complexiteit van dien. De maakbaarheid van het sociaal domein is beperkt. Er zijn vele maatschappelijke onzekerheden welke buiten de invloedssfeer van de gemeente vallen. De traditionele rol van bepalen en zelf uitvoeren verandert voor gemeenten. De gemeente wordt één van de spelers in het netwerk die ondersteunt, faciliteert, regisseert en zelf acteert (minder tot geen beslissende invloed). Door los te laten en afstand te nemen wordt bewust geaccepteerd dat anderen de risico’s beter kunnen managen. Bovenstaande ontwikkelingen leiden tot andere beheersingsvraagstukken en management van risico’s (maar ook verwachtingen richting gemeenteraad). De vraag die gesteld moet worden is of de verplichte paragraaf verbonden partijen de juiste scope en instrumentarium biedt? Leren van nieuwe paragraaf verbonden partijen De gemeente Zaanstad heeft in 2011 de 213-a audit “Toezicht verbonden partijen” uitgevoerd. De belangrijkste conclusie uit deze audit was dat de raad op basis van de informatie in de paragraaf en bijlage verbonden partijen zijn controlerende (toezichthoudende) functie met betrekking tot verbonden partijen onvoldoende kan uitoefenen. Met andere woorden is er wel (voldoende) regie op verbonden partijen? Risicomanagement verbonden partijen: prioritering aan de hand van risicoprofielen Verbonden partijen kennen verschillende verschijningsvormen en verschillen in zwaarte. Dit vraagt daarom ook om maatwerk ten aanzien van risicomanagement. Gemeenten kunnen niet alles controleren en moeten dat ook niet willen. Daar waar het

wel moet, moet worden ingezet op intensieve sturing en be- Bovendien wordt op deze wijze binnen de gemeente dezelfde heersing. taal gesproken als het gaat om risicomanagement verbonden partijen. De gemeente Zaanstad kiest ervoor het toezicht op verbonden partijen te prioriteren aan de hand van een indeling in risico- Inzicht in en toezicht op andere vormen van samenwerking? profielen. Bij verbonden partijen met een hoog risicoprofiel wordt Met de doorontwikkeling van het risicomaintensiever gestuurd dan bij verbonnagement van verbonden partijen is de den partijen met een laag risicoprogemeente Zaanstad op de goede weg. fiel. Maar hoe zit het met risicomanagement op andere samenwerkingsverbanden? BijvoorDe risico’s worden gevisualiseerd in beeld subsidierelaties zonder bestuurlijke een risicokompas langs 4 dimensies, vertegenwoordiging, contracten tot uitbebestuurlijk, financieel, politiek en steding/inbesteden, grote inkoopcontracomgeving, waarin zowel harde als ten vallen niet onder het kader verbonden zachte factoren worden beoordeeld: partijen. Toch kunnen deze vormen van samenwerking grote risico’s hebben. DaarAfbeelding naast zouden samenwerkingsverbanden met weinig risico’s in samenhang moeten Het vaststellen van het risicoprofiel worden gebracht met andere samenwerhelpt dus met het prioriteren, maar kingsverbanden. Pas dan wordt helder wat maakt van het risicomanagement nog geen dynamisch proces. er in het netwerk gebeurd en welke (integrale) risico’s er gelopen worden. Na het vaststellen van het risicoprofiel zoekt gemeente Zaanstad nadrukkelijk de dialoog op met (de) verantwoordelijke(n) Zaanse risico-sturing netwerk management van de verbonden partijen binnen de gemeente. Door deze De aanpak van Zaanstad om meer grip te krijgen op haar verdialoog voor verbonden partijen met een hoog risicoprofiel bonden partijen en hierover met de raad te communiceren lijkt twee keer per jaar te voeren wordt inzicht verkregen in de ont- dus te werken. wikkelingen, risico’s en beheersmaatregelen met betrekking tot de verbonden partij. Deze momenten worden gekoppeld aan Wij denken dat deze risico-gestuurde aanpak gemeentelijke de P&C cyclus van de gemeente en kunnen daarmee meteen organisaties kan helpen de regie in een netwerksamenleving als input gebruikt worden voor de paragraaf verbonden partij- laten krijgen. Om daar te komen dient er aandacht te zijn voor en. Door deze methodiek ontstaat een dynamisch proces, het betrekken van de verschillende partijen. waarin risicovolle verbonden partijen intensieve aandacht krijgen en verbonden partijen met een laag risicoprofiel minder Eerst dient het bestaande netwerklandschap in kaart te worden aandacht. Daarmee wordt de mogelijkheid open gehouden dat gebracht. Daarnaast een concept kader, een hoofdstructuur laag risicoprofiel verbonden partijen zich kunnen ontwikkelen voor risico-sturing. tot hoog risicoprofiel verbonden partijen en vice versa.  Vervolg op pagina 8 Jaargang 2 | aflevering 24 | pagina 4

Het Decor - verruim(t) de horizon Zakendoen met emoties Emoties cruciaal bij onbegrepen klachten Menig onderzoeker/arts meent dat de literatuur geen aanwijzingen biedt voor een overkoepelende, verklarende theorie voor het ontstaan en voortbestaan van somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK). Bij de ene patiënt is slechte nachtrust een trigger, bij de ander zijn het depressieve gevoelens of bepaalAnekdotes zijn humoristische voorvallen, vreemde gebeurtenissen of rake uitspraken, gevat in een pakkend verhaal. Een de verlaagde of verhoogde hormoonspiegels. Hoogleraar psycho-somatiek Judith anekdote wordt vaak verteld als een stukje uit het echte leven, al blijft het meestal onduidelijk of een verhaal ook wer- Rosmalen zei vorig jaar in dit blad dat er dan ook bij veel patiënten geen verband is kelijk heeft plaatsgevonden. Anekdotes hebben dan ook veel overeenkomsten met Broodje aap-verhalen. Fris & Dwars te vinden tussen stress en hun klachten (MC 15/2014: 767). presenteert wekelijks een bekende of minder bekende anekdote over beroemdheden uit heden en verleden.

Neuroloog Marten Klaver huldigt een radicaal ander standpunt: SOLK zijn niet onverklaard, maar berusten op stress, en stress betekent ‘emotionele belasting’. Hij meent dat de gangbare neurobiologische verklaringen de lichamelijke gevolgen De Amerikaaanse regisseur Steven Spielberg geldt als een van de meest succesvolle regisseurs ter wereld. van stress benadrukken en de meer psychiatrisch georiënteerde verklaringen ‘de Door kaskrakers als Jaws, ET en Schindlers List vestigde Spielberg zijn naam als een van de beste filmma- onderliggende neurose’. Gemeenschappelijke factor zou ‘de pathogene emotie’ kers ter wereld. zijn.

De bluf van Spielberg

Steven Spielberg (rechts) Spielberg heeft in interviews vaak verteld hoe zijn carriere als filmregisseur begonnen is. In de zomer van 1965 glipte de toen zeventienjarige Steven Spielberg uit de rondleiding op het complex van filmmaatschappij Universal Pictures. De hele dag keek hij rond in studio's en sprak hij met mensen die als editor, geluidsman of op een andere manier werkten aan een film.

In Zakendoen met emoties volgt hij de inzichten van de moderne neurowetenschap bij de behandeling van patiënten met SOLK, uitgaande van de stelling dat je pas ‘zaken kunt doen met emoties’ als je een verklaring hebt, want ‘elke behandeling berust op een verklaring’.

Peinzend wandelde de jonge Spielberg aan het eind van de dag het terrein van Universal af. Door te praten met mensen die verstand hebben van films, leer je pas echt veel, concludeerde Spielberg. Was er niet Klavers hypothese luidt dat SOLK ‘zouden kunnen berusten op een eenvoudige manier te bedenken waarop hij hier iedere dag rond kon lopen, vroeg de regisseur in spe een stoornis in het limbische systeem’. SOLK in al hun diverse zich af. manifestaties – chronische lagerugpijn, fibromyalgie, prikkelbaredarmsyndroom, CVS, stemmingsstoornissen – spelen zich volgens Klaver af in bepaalde functionele De volgende dag liep een zelfverekerde jongeman in pak met een aktetas langs de portier. "Ik stak mijn systemen van de hersenen en het lichaam. De gedachte is dat het limbische syshand op en de portier zwaaide terug", vertelde Spielberg. "Het was gelukt. Ik was binnen!" De aktetas had teem zich functioneel op ‘een strategische sleutelpositie’ bevindt tussen de psychoSpielberg stiekem geleend van zijn vader. "Er zaten alleen een paar boterhammen in en een mars", aldus logische prefrontale functies en de somatische functies van de basale ganglia en de Spielberg. hersenstam. Dit is de neurale basis van de emotieregulatie en Klaver ziet de werking daarvan als een belangrijk argument om de patiënt zijn verhaal te laten vertellen. "Op deze manier heb ik de hele zomer rondgehangen in de studio's van Universal. Ik heb enorm veel ge- Hetgeen op zijn beurt de grondslag vormt voor een behandeling (stressortherapie) leerd van de gesprekken die ik die zomer gevoerd heb met mensen die daar echt werkten. Na een paar die zich richt op het opsporen van de stressor. Klaver laat zien hoe patiënten – kort dagen vond ik een kantoortje dat leeg stond. Bij een winkel kocht ik een naambordje dat ik op de deur gezegd – bij hun emotie kunnen komen en zo die stressor kunnen neutraliseren. heb geplakt: 'Steven Spielberg, kamer 23 c'." Hoe dat gaat zet hij uitvoerig en helder uiteen aan de hand van casuïstiek. Twee jaar later kreeg Spielberg bij Universal zijn eerste echte contract om tv-series te regisseren. De rest is Zakendoen met emoties, Marten Klaver, Uitgeverij SWP, 222 blz. geschiedenis. Jaargang 2 | aflevering 24 | pagina 5

Het Decor - verruim(t) de horizon Burgers aan zet: hoe beleven zij het sociaal domein? Bron: Gemeente van de Toekomst 150604 Hoe beleven burgers het sociaal domein, hoe zien zij de toekomst ervan en hun rol daarin? In deze bouwsteen komen burgers aan het woord. Hoe willen zij oud worden, en hoeveel kunnen zij zelf doen voor mensen in hun omgeving? ‘Je kunt wel gaan bedenken wat de samenleving wil of zou moeten willen, maar je kunt het ze beter zelf vragen. Een bouwsteen waarin de burger centraal staat, is daarom een onmisbare schakel binnen de Verkenningen’, vertelt Frank Hagelstein (ministerie van VWS). Hij is één van de leden van het kernteam van de bouwsteen Burgers aan zet. Onder deze noemer gaan de komende maanden in totaal tien groepen van tien burgers met elkaar in gesprek over vragen als: ‘Hoe wil je zelf oud worden?’ ‘Wat doe jij voor je buren?’ of: ‘Waarom vergoeden we eigenlijk wel een scootmobiel, maar geen kinderwagen en wat vinden we daarvan?’. ‘We willen met deze gesprekken de maatschappelijke discussie in het sociaal domein stimuleren en burgers aan het woord laten, zodat ze input kunnen leveren voor beleid. Als we willen dat burgers het meer zelf gaan doen, moeten we ze wel die kans geven.’

De eerste gesprekken zijn inmiddels geweest. Van ieder gesprek worden verslagen gemaakt, zodat na afloop een beeld ontstaat van hoe burgers aankijken tegen het sociaal domein en welke zaken zij belangrijk vinden. De verslagen kunnen onder meer dienen als input voor de andere bouwstenen.

Wellicht zijn er ook fouten of onhandigheden in het systeem en kunnen daardoor problemen ontstaan waar inwoners echt last van hebben en die niet binnen de gemeente op te lossen zijn, maar wellicht wel samen met partners. Wij willen dit soort situaties inzichtelijk maken en voorstellen voor oplossingen doen. Uiteindelijk willen we tot betere innovatieve ideeën en oplossingen te komen, juist op die punten waar een bestuurlijVoor meer informatie over deze bouwsteen, ke interventie kan helpen om de zaak verder te helpen.’ of wilt u uw eigen ideeën delen in dit project dan kunt u een mail sturen naar Frank Creatieve oplossingen met elkaar delen Hagelstein: [email protected] Tegelijkertijd gaan we van elkaar leren. Door creatief te zijn binnen de huidige regels, is meer mogelijk dan je denkt. Bespreking van een casus is daarmee meteen van meerwaarde Tafel Casuïstiek: Wethouders en het Rijk voor de gemeente die hem inbrengt. Vaak zijn lastige situaties zoeken samen creatieve oplossingen tijdelijk binnen het huidige systeem en de huidige wetgeving Bron: Gemeente van de Toekomst 150604 op te lossen. Daar verwacht ik ook de ‘quick wins’ van de CaMet elkaar tot betere, innovatieve oplossingen komen voor sustafels. Het is handig als gemeenten dergelijke oplossingen concrete problemen waar de nieuwe wetgeving schuurt met met elkaar uitwisselen. De uitkomsten zullen we daarom gedude lokale praktijk. Dat is het doel van de bouwsteen Tafel Carende de hele periode ook breder verspreiden.’ suïstiek met wethouders en vertegenwoordigers van het Rijk.

Wethouders die interesse hebben om aan te schuiven bij een Aanschuiven kan nog! casustafel en hun case voor te leggen kunnen mailen naar Wethouder Janny Bakker-Klein van de gemeente Huizen is Mieke Maas: [email protected] of Marieke Witzel: marievoorzitter van de bouwsteen Tafel Casuïstiek. Ze vertelt over [email protected] het doel: ‘Van welke situaties binnen het sociaal domein hebben inwoners echt last? In hoeverre zijn die binnen de gemeente op te lossen? Wanneer komt het Rijk in beeld? Over dit soort vragen gaat het aan de casustafels. Het doel is onder Thermometer in de samenleving meer om creativiteit los te maken bij het vinden van oplossinHagelstein ziet de gesprekken ook als een ‘reality-check.’ ‘We gen en ‘systeemfouten’ en belemmeringen boven tafel te krijwillen niet uitgaan van veronderstellingen maar toetsen of wat gen en van elkaar te leren. wij denken als overheid aansluit bij wat de samenleving wil.’ In tien gemeenten worden tien sleutelfiguren aangewezen die We bespreken casussen waarbij we de leefwereld van inwoners een gesprek organiseren binnen hun eigen kring. ‘We zoeken als uitgangspunt nemen, die verschillende domeinen betreffen het in de sociale verbanden die er al zijn. Vrienden in een én waarbij we denken dat de wettelijke mogelijkheden binnen kroeg, sportclubs, scholen. We richten ons op verschillende het sociale domein kunnen schuren. Maar is dat ook zo? Misdoelgroepen zoals studenten, ouderen en organiseren de ge- schien kan er wel veel meer dan we denken. Die creativiteit sprekken zowel in steden als op het platteland.’ willen we zoeken en losmaken.

Jaargang 2 | aflevering 24 | pagina 6

Het Decor - verruim(t) de horizon Zorgverzekeraar (toch) geen aanbestedende dienst Bron: KBS Advocaten 150611

inkoopprocedure van het stomamateriaal staken.

Andere beslissing Is een zorgverzekeraar die zorg inkoopt nu wel of niet een In hoger beroep heeft het Hof Den Bosch op 12 mei 2015 aanbestedende dienst? Sinds een uitspraak van juni vorig jaar (ECLI:NL:GHSHE:2015:1697) anders beslist. houdt die vraag de gemoederen bezig. Zeer recent kwam deze vraag weer op tijdens de rechtszaak van drie audiciens tegen Dat zorgverzekeraars kunnen worden aangemerkt als instellinzorgverzekeraar Achmea. gen die voorzien in behoeften van algemeen belang staat volgens het Hof niet ter discussie. Die behoeften van algemeen Wat was het geval? belang zijn echter wel van commerciële aard. Drie criteria zijn Voor de inkoop van stomamaterialen had hiervoor relevant. Allereerst of de instelling die in een behoefte zorgverzekeraar CZ een inkoopbeleid ontwikvan algemeen belang voorziet een winstoogmerk heeft. Daarkeld, waarmee voor de periode 2015-2017 bij gaat het erom of de instelling wordt bestuurd op basis van nog slechts één zorgaanbieder zou worden criteria van rendement, doelmatigheid en rentabiliteit. Volgens geselecteerd. Daaraan gekoppeld de mogelijkhet Hof is hiervan sprake. Anders dan de producent betoogde, heid van stilzwijgende verlenging van tweemaal een jaar. Tot maakt het systeem van risicoverevening dat niet anders. Risivorig jaar selecteerde CZ nog zeventien zorgaanbieders. CZ coverevening strekt er slechts toe om onevenwichtigheden te gaf aan dat de inkoopprocedure geen aanbestedingsproceducompenseren die voortvloeien uit de algemene voor zorgverre is en dat het inkoopbeleid was gebaseerd op objectieve, zekeraars geldende acceptatieplicht. En niet uit inefficiënt hantransparante en non-discriminatoire criteria. delen van de zorgverzekeraar. Naar aanleiding van het bericht van CZ met welke aanbieder hij voornemens was een overeenkomst aan te gaan, spande een niet-geselecteerde producent een kort geding aan. De producent voerde aan dat CZ een aanbestedende dienst is en daarom gehouden is de regels van de Aanbestedingswet 2012 na te leven. Kiezen voor één zorgaanbieder is daarmee in strijd.

Publiekrechtelijke instelling De Voorzieningenrechter van de rechtbank Zeeland-WestBrabant stelde de producent in het gelijk. Hij oordeelde dat CZ is aan te merken als een publiekrechtelijke instelling als bedoeld in de Aanbestedingswet 2012. CZ moet daarom bij zijn inkoopbeleid de aanbestedingsregels in acht nemen. Volgens de rechter had CZ dat laatste niet gedaan. De verzekeraar had onvoldoende gemotiveerd waarom de opdracht niet zodanig was gesplitst dat niet slechts één maar meer leveranciers de opdracht zouden kunnen krijgen. CZ moest van de rechter de

doen hier niets aan af. Om die reden komt het Hof tot het voorlopige oordeel dat CZ moet worden aangemerkt als een instelling die voorziet in een behoefte van algemeen belang van commerciële aard en niet als een aanbestedende dienst. Nog los van het feit dat de uitspraak van het Hof een voorlopige is, staat voor de producent van het stomamateriaal de mogelijkheid van cassatie open bij de Hoge Raad. Bovendien overweegt het Hof dat de vraag of een instelling een aanbestedende dienst is van geval tot geval en met inachtneming van de omstandigheden van het betreffende moment moet worden beoordeeld. Het laatste woord over de vraag of een zorgverzekeraar een aanbestedende dienst is, is dus nog niet gezegd. Inkoopprocedure 'vogelvrij'? Als een zorgverzekeraar inderdaad geen aanbestedende dienst is, betekent dit dan dat hij bij de inkoop volledig vrij is en aan geen enkele regel is gebonden? Nee, zeker niet.

Het tweede criterium is dat de instelling opereert onder normale marktomstandigheden. Naar oordeel van het Hof is ook dat het geval. Het verwijst hierbij naar de Memorie van Toelichting op de Zorgverzekeringswet, waaruit volgt dat bewust is gekozen voor een systeem van gereguleerde marktwerking. Het bestaan van randvoorwaarden als de vereveningsbijdrage neemt niet weg dat zorgverzekeraars feitelijk opereren in een klimaat van concurrentie.

Zo zal een zorgverzekeraar die bij de inkoop van zorg een inkoopprocedure wenst te hanteren in beginsel altijd de uit hoofde van het algemene aanbestedingsrecht voortvloeiende eisen, zoals het gelijkheidsbeginsel en het transparantiebeginsel, in acht dienen te nemen. De zorgverzekeraar heeft wel de mogelijkheid om deze beginselen in de inkoopprocedure uitdrukkelijk uit te sluiten, maar dat betekent niet dat de zorgverzekeraar zich ook te allen tijde op een dergelijk uitsluiting kan Laatste woord is nog niet gezegd beroepen. In verband met de bijzondere omstandigheden kan Naar oordeel van het Hof is tot slot niet aannemelijk gemaakt dat onaanvaardbaar zijn. dat CZ geen economisch risico voor zijn activiteiten draagt. Zorgverzekeraars moeten zelf bepalen hoe zij hun inkomsten Omdat CZ de inkoopprocedure inmiddels definitief heeft geverdelen en er is geen wettelijke regeling die kan voorkomen staakt, komt het Hof aan een nadere beoordeling op dit punt dat een zorgverzekeraar failliet gaat. De vereveningssystema- niet toe. Blijft overeind dat deze algemene eisen wel hebben te tiek en de specifieke bepalingen in de Zorgverzekeringswet die gelden en dat, aanbestedende dienst of niet, een inkoopprocegaan over het ter beschikking stellen van gelden door de over- dure hoe dan ook zorgvuldig dient te zijn. heid in geval van noodsituaties, en de regeling bij wanbetalers, Jaargang 2 | aflevering 24 | pagina 7

Het Decor - verruim(t) de horizon Helft zorgwerkers kent een mishandelde oudere

Overbelasting 'Ontspoorde zorg' wordt door instellingen vaak als reden opgegeven. Het is een vorm van geweld, die niet met opzet Bron: SCP 150615 wordt gepleegd, maar onder druk van overbelasting. InstellinBijna de helft van de beroepskrachten en vrijwilligers in de gen geven aan 'mishandeling' vaak een te zware term te vinouderenzorg en het welzijnswerk kent tenminste één geval van den. In het merendeel van de gevallen wordt de mishandeling, ouderenmishandeling. Dat blijkt uit het rapport Ouderenmisvolgens de zorgorganisaties, door familieleden gepleegd. handeling van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Het werkelijke aantal slachtoffers van mishandeling wordt nog steeds Sociale isolatie onderschat. In de onderzoeken wordt een verstoorde afhankelijkheidsrela-  tie vaak als oorzaak voor het geweld aangegeven. Maar de SCP In drie kwart van de meldingen van ouderenmishandeling door -onderzoekers maken duidelijk dat de afhankelijkheid zeker professionals is er geen sprake van opzet, maar van ontspoorniet de enige oorzaak is. 'Experts, ouderen en professionals de zorg door overbelasting van de verzorgende. Dat is een van noemen ook sociale isolatie en sociaalmaatschappelijke factode conclusies in het SCP-rapport over ouderenmishandeling ren als risicopunt. De ondervraagden wijzen op de marginale dat op 15 juni is verschenen. Opmerkelijk: de meldingen bij de positie en de verminderde maatschappelijke waarde van oudeInspectie voor de Gezondheidszorg gaan bijna altijd over fyren.' In begrijpelijk Nederlands betekent het dat, hoe wij den-  siek geweld. Maar psychisch geweld tegen ouderen wordt het ken over de plek van ouderen in de maatschappij, dit ook een vaakst in andere onderzoeken gemeld. rol speelt bij de oorzaak van ouderenmishandeling. Ouderenmishandeling De SCP-publicatie is het eerste brede onderzoek naar ouderenmishandeling sinds 20 jaar. De onderzoekers Inger Plaisier en Mirjam de Klerk gebruiken verschillende wetenschappelijke deelonderzoeken, zoals de meldingen bij het Steunpunt Huiselijk Geweld en meldingen bij de IGZ. Je spreekt van ouderenmishandeling als het gaat om fysiek of psychische geweld, verwaarlozing, seksueel misbruik of financiële uitbuiting van 65 -plussers.

Slachtoffers Bij de Steunpunten Huiselijk Geweld zijn in 2014 door kenniscentrum Movisie ruim 2400 gevallen van ouderenmishandeling geregistreerd. Toch is er, ondanks de verschillende onderzoeken die zijn gebruikt voor dit SCPrapport, nog 'beperkt zicht op het huidige aantal slachtoffers', aldus de SCP-onderzoekers. 'Bij enquêtes blijven slachtoffers veelal buiten beeld, waardoor het werkelijke aantal wordt onderschat.'

Incidenten  Uit het zogenoemde "Barometersonderzoek" van het VerweyJonker Instituut blijkt dat 40 tot 50 procent van de professio nals een geval van ouderenmishandeling kent. In 15 tot 20 procent van de mishandelingen was de pleger een collega. In drie jaar tijd werden 67 incidenten bij de IGZ gemeld die door professionals waren gepleegd. In 35 gevallen werd ouderenmishandeling vastgesteld.

naar andere netwerk-partijen als; gesubsidieerde instellingen, grote toeleveranciers, belangengroeperingen. Bij deze discussies dient vooral aandacht te zijn voor het inzichtelijk maken waar raad en college iederverantwoordelijk (ook qua aansprakelijkheid) voor zijn en welke instrumenten er beschikbaar zijn. Denk hierbij ook aan de rolverdeling tussen vak-wethouders en de wethouder financiën. Laatstgenoemde is meer systeem verantwoordelijk en moet zich zeker kunnen vinden in de risico-gestuurde aanpak. Aanpassen en structuren kader. Door het opstellen van spelregels legden we als het ware een hoofdstructuur neer voor de nota verbonden partijen. Op basis hiervan kon de nota verder worden uitgewerkt. Inrichten van processchema/rollen/verantwoordelijkheden. Een verdere uitwerking en uitrol van rollen en verantwoordelijkheden is nog een belangrijk aandachtspunt voor borging in de organisatie Uitrol risicoanalyses en eerste rapportage. Vervolgens kan in de loop van de jaren een analyse van de risico’s in tijd gemaakt worden en de samenhang tussen samenwerkingsverbanden geanalyseerd worden.  Vervolg op pagina 13

Vervolg van pagina 4 Actief betrekken directie, college en de raad. Wat vinden zij belangrijk? Waar lopen zij tegenaan? Herkennen ze voorbeelden uit de praktijk? Door alle samenwerkingsverbanden is de vraag hoeveel grip de gemeenteraad nog heeft. Is de paragraaf verbonden partijen voldoende of dient deze te worden uitgebreid Jaargang 2 | aflevering 24 | pagina 8

Het Decor - verruim(t) de horizon Betalingsachterstand zet zorgaanbieders klem Bron: ZuidZorg 150615 Zorgaanbieders zien zich geconfronteerd met grote betalingsachterstanden doordat gemeenten treuzelen met de betaling van gecontracteerde zorg en ondersteuning. Bestuursvoorzitter Marc Veldhoven van ZuidZorg -actief in 21 Brabantse gemeenten- schat dat driekwart van de betalingen niet binnen de afgesproken termijn van 4 tot 6 weken wordt betaald. “Gemeenten betalen vooralsnog helemaal niet”, aldus Veldhoven tijdens het Skipr-congres ‘Transitie is nog lang geen transformatie’. “De circa drie miljoen euro die daar mee gemoeid is, kunnen we nog wel voorschieten. Maar het probleem is dat niet duidelijk is of de gemeenten daadwerkelijk gaan betalen of dat ze alsnog zeggen: dit hadden we niet besteld.” Overproductie Die financiële positie wordt verder onder druk gezet door in Veldhovens ogen onvermijdelijke overproductie. “CZ wil dat we 20 procent minder persoonlijke verzorging en verpleging leveren, maar dat kun je natuurlijk niet meteen op 1 januari 2015 realiseren, dat heeft tijd nodig. Bovendien gaan we alleen activiteiten stoppen als het professioneel verantwoord is. Zodoende leveren we nu 11 procent minder persoonlijke verzorging en verpleging. Dat vertaalt zich in een voorlopige overproductie van 4,5 miljoen euro.” “Gemeenten worden zelf zorgaanbieder, het lijkt wel of we moeten concurreren met de sociale wijkteams van de gemeente. Daar leeft het idee dat je zorgaanbieders op afstand moet houden, want dat zijn specialisten en die kosten geld.” Als voorbeeld haalt Veldhoven de situatie in Eindhoven aan. Deze gemeente heeft 45 miljoen euro gereserveerd voor het optuigen van een nieuwe zorgstructuur en werft momenteel 400 mensen voor de wijkteams, die overigens wel in een aparte stichting zijn onder gebracht. “Het rare is dat we voor een deel onze eigen mensen terug zien, die we als gevolg van de

transitie hebben moeten ontslaan”, aldus Veldhoven.

deren dat is geplaatst in instellingen. Nederland zou meer moeten investeren in (het werven) van pleeggezinnen, vooral Afwenteling in pleeggezinnen voor kinderen die ouder zijn dan tien jaar, Veldhoven benadrukte niet de verongelijkte zorgbestuurder te voor kinderen met een andere etnische achtergrond en die zijn die alles bij het oude wil houden. Naar eigen zeggen was broertjes en zusjes samen kunnen opvangen. ZuidZorg juist één van de eerste aanbieders die anticipeerde op de stelselwijziging. ZuidZorg heeft ruim 500 werknemers Meer dan 60 aanbevelingen! Eigenlijk krijgt de Nederlandse ontslagen en is in omzet terug gegaan van 102 miljoen euro Overheid een flinke tik over de vingers. naar 86 miljoen euro per jaar. Daarnaast heeft ZuidZorg geïn- We doen het niet goed met de Kinderrechten. De overheid vesteerd in IT-oplossingen en nieuwe samenwerkingsverban- moet meer en beter! den. “We er alles aan gedaan om klaar te zijn voor de transitie”, aldus Veldhoven. “Dus met opnieuw een negatief resultaat Voor wat betreft de zorg over het aantal jongeren (15.000) die van vele miljoenen lopen we tegen onze grenzen aan. Er zijn geplaatst zijn in instellingen heb ik één aanbeveling. Gemeengewoon te veel transities en ze gaan te snel, maar de risico's ten, laat een legitimiteitsonderzoek uitvoeren op casus niveau worden afwenteld op de zorgaanbieders. Wie heeft gezegd dat bij deze 15.000 jongeren die betrekking heeft op artikel 2.3.6 de kosten van de transitie eenzijdig op rekening van de zorg- van de Jeugdwet. aanbieders moeten komen? Bij het knikkeren deden we vroe- “Het college draagt er zorg voor dat de jeugdige in het geval ger samsam. Dus als de overheid e zorgverzekeraars een derde van een uithuisplaatsing, indien redelijkerwijs mogelijk, bij een van de kosten nemen dan doen wij ook een derde.” pleegouder of in een gezinshuis wordt geplaatst, tenzij dit aantoonbaar niet in het belang is van de jeugdige.” Hoofdpijndossier Veldhoven kreeg grote bijval van de in Amersfoort aanwezige Wanneer blijkt dat de plaatsing niet aantoonbaar in het belang zorgaanbieders. “Ik had precies hetzelfde verhaal kunnen ver- van de jeugdige is, moet binnen drie maanden een inhuistellen”, aldus één van hen. In de wandelgangen resoneerde plaatsing gerealiseerd zijn; terug naar huis en als dat niet kan, vooral Veldhovens aanklacht tegen de betalingsachterstanden in een pleeggezin of gezinshuis. en lakse betalingsmoraal van de gemeenten, al was het maar De overheid kan haar inzet vermeerderen en verbeteren, door vanwege de grote gelijkenis met de recente pgb-chaos. ruimte te maken voor Inhuisplaatsen: “Martin van Rijn, hier komt je volgende hoofdpijndossier”, was  Betere regelingen voor pleegouders de boodschap die nadrukkelijk te beluisteren viel.  Betere voorwaarden voor gezinshuisouders  Betere voorwaarden voor sociaal ondernemerschap Meer en beter; Inhuisplaatsen……  Betere toegang voor ZorginkoBlog pers bij Inhuisplaatsen ‘De Nederlandse overheid moet zich meer en beter inzetten (pleeggezin en gezinshuis). voor de rechten van kinderen.’ Het hoogste kinderrechtenorgaan deed deze week meer dan 60 aanbevelingen aan de Nederlandse overheid. Er zijn o.a. zorgen over de rechten van Gerard Besten kinderen ten gevolge van de decentralisatie van de jeugdhulp. Het Kinderrechtencomité is bezorgd over het hoge aantal kinJaargang 2 | aflevering 24 | pagina 9

Het Decor - verruim(t) de horizon Kwaliteit in de zorg is het gewone leven nastreven Blog In de debatten over de kwaliteit van verpleeghuiszorg gaat het steeds over hygiëne en veiligheid. Ik denk echter dat de onderliggende onvrede is dat cliënten niet als mensen gezien worden, maar als hulpbehoevenden. Dat los je niet op door de nadruk te leggen op hygiëne en veiligheid, maar juist door het gewone leven centraal te stellen. Dan ben je bezig met het welbevinden van mensen. Dat is ook de kern van de net gepresenteerde visie van ActiZ, waarin het welbevinden van de mensen die voor een deel of helemaal afhankelijk zijn van zorg uitgangspunt wordt. De nieuwe Wet langdurige zorg biedt hiervoor al ruimte, maar wij vragen de staatssecretaris om regelruimte en om belemmeringen weg te nemen, zodat we deze ambitie in de praktijk kunnen brengen.

het toilet moet, neem je dan het risico op een ongelukje of nomen op die vernieuwingsagenda door het ministerie van grijp je direct naar incontinentiemateriaal? VWS een verbetervoorstel te sturen. De kern van het voorstel is dat de cliënt meer directe invloed moet krijgen op de inkoop De cliënt moet een cruciale rol krijgen. Diegene bepaalt niet van de zorg door de zorgkantoren. “Nu blijft de cliënt in een alleen wat zijn wensen en behoeften zijn, maar evalueert ook machteloze positie verkeren waarin de afhankelijkheid van de de zorg die hij ontvangt. En die evaluatie is een belangrijke zorgaanbieder groot is”, aldus KansPlus. basis voor het kwaliteitsbewustzijn bij zorgmedewerkers en zorgbestuurders. Wat de cliënt er van vindt, dat zou de basis Het belangrijkste bezwaar van de belangenbehartiger is dat moeten zijn voor de kwaliteit van zorg. Het is logisch dat de ook in de Wlz de cliënt te veel in een passieve en machteloze budgetten daarin volgen. positie verkeert. “Hij kan aangeven wat hij wil, maar moet vervolgens maar afwachten of de zorgaanbieder dit ook daadwerWij als bestuurders hebben de missie om onze organisatie en kelijk gaat realiseren. In de wet staat bovendien een ontsnapde mensen die daarin werken in de gelegenheid te stellen zich pingsclausule voor de zorgaanbieder om de cliënt niet te geop de gehele mens te richten. Dat vraagt veel van systemen en ven wat hij vraagt.” Omdat het voor de cliënt absoluut niet controledrift, maar ook van houding en deskundigheid en transparant is hoeveel geld of uren er voor hem beschikbaar vooral ruimte die mensen ervaren en (durven) innemen. Maar zijn, staat hij volgens KansPlus met lege handen. wat het oplevert is een meer werkplezier bij medewerkers en hopelijk een glimlach bij cliënten. Want Kwaliteit van leven het is niet alleen leuk om happy te zijn Een tweede bezwaar van KansPlus is dat in de opbouw van de in je werk, maar er is natuurlijk niets wet niet gedacht lijkt te zijn vanuit de cliënt, maar vanuit de leukers is dan andere mensen een zo structuur. Dit leidt uiteindelijk tot een beheersmatige cultuur prettig mogelijke dag kunnen hebben. rond de cliënt die de kwaliteit van leven in ernstige mate kan aantasten. De organisatie pleit daarom voor een andere inAnja Schouten steek in de wet waarbij de cliënt niet aan het eind van de regelgeving staat, maar aan het begin van het proces: "De cliënt aan het stuur!" Bestuursvoorzitter van

Wat mij betreft ligt de nadruk in de zorg vaak te sterk op het negatieve, op het voorkomen van risico’s, ziekte en beperkingen. In de wereld behoort Nederland tot de top 3 van landen die het op dat gebied juist heel goed doen. Daar mogen we trots op zijn, maar vreemd genoeg lijkt het te ontaarden in een druk om daar nog meer in te doen. We moeten ons ook realiseren dat het middel erger kan zijn dan de kwaal. Want als wij ervoor zorgen dat niemand zich meer verslikt in het eten, dan Zorgbalans in Haarlem 'Plaats gehandicapte aan het stuur in Wlz' betekent dat eigenlijk ook dat niemand meer smakelijk eet.

Bron: KansPlus 150616

Een zo normaal mogelijk leven Het gaat erom dat mensen een zo normaal mogelijk leven leiden, ook in een verpleeghuis. Dat is niet ingewikkeld, maar wel lastig, want het vraagt eigen inzicht en afwegingen van de zorgmedewerker en de organisatie. Maak je de kamers ziekenhuis-hygiënisch schoon, of gewoon schoon zoals in een normaal huishouden? Als iemand nog een beetje kan lopen, laat je die dan lopen met risico dat hij valt, of help je hem in een rolstoel? Als iemand meestal nog kan aangeven dat hij naar

De Wet langdurige zorg (Wlz) is weliswaar een verbetering ten opzichte van de AWBZ, maar ook in deze wet verkeert de cliënt te veel in een passieve en machteloze positie. Dit stelt KansPlus, belangenvereniging voor mensen met een verstandelijke beperking en hun verwanten. Staatssecretaris Martin van Rijn (VWS) bereidt een vernieuwingsagenda van de Wlz voor, die op 1 januari 2015 is ingegaan en de AWBZ vervangt. KansPlus heeft een voorschot ge-

De Wlz heeft ook goede kanten, volgens KansPlus. Zo stelt de wet nadrukkelijk dat de zorg gericht moet zijn op de kwaliteit van leven van de individuele cliënt. Wat de cliënt nodig heeft voor een goed leven moet leidend zijn in de zorg. Verder is in de wet vastgelegd de positie van de vertegenwoordiger van de cliënt, in het geval dat deze zijn belangen en wensen zelf niet voldoende kan verwoorden. Bij mensen met een verstandelijke beperking spreken doorgaans de ouders of andere naasten namens de cliënt en behartigen zijn belangen.

Jaargang 2 | aflevering 24 | pagina 10

Het Decor - verruim(t) de horizon Chris blijft altijd 8

Arts schrijft kinderboek over haar overleden dochter Eind 2013 overleed de jongste dochter van specialist ouderengeneeskunde Adrienne de Jonghe-Rouleau aan kanker. Ze maakte er het prentenboek Engel van hier en daar over. ‘Ik hoop dat mijn boek terechtkomt bij mensen die het kunnen gebruiken en dat het een troost voor hen is.’ illustraties Sabine Wisman illustraties Sabine Wisman ‘Christine heeft een neuroblastoom met uitzaaiingen in haar beenmerg, oogkassen en kaken’, schrijft Adrienne de JongheRouleau begin 2011 in haar eerste blog over de ziekte van haar jongste dochter. Talloze blogs en bijna drie jaar later, op 16 december 2013, plaatst ze de rouwkaart voor de dan bijna 8 jaar oude Chris online. ‘Trots op wie jij was, koesterden we ons in jouw nabijheid. Te vroeg laten we je gaan.’

Nu, anderhalf jaar na Chris’ overlijden, ligt er bij de boekhandel een prentenboek over haar korte leven. In Engel van hier en daar ligt ze aanvankelijk op een wolk naar de aarde te kijken, ongeduldig wachtend tot ze daarheen mag. Aan het slot van het verhaal is ze weer terug op haar wolk, omringt door andere engelen, en strooit ze mooie dingen naar beneden. ‘Op maandag liet ze de zon door de bomen stralen. Op dinsdag strooide ze een regenboog over de horizon. Op woensdag fluisterde ze een melodietje in de wind. En dat doet ze nu nóg, alle dagen van de week.’ Met welk idee heb je Engel van hier en daar geschreven? ‘Toen Chris nog ziek was, stuurde iemand ons een oud verhaal over engelen die als kind op aarde komen. Wij hebben daar ons eigen verhaal van gemaakt en dat gebruikt bij de uitvaart. Dat werd als heel troostend ervaren door de mensen die erbij waren, vooral om later nog eens terug te lezen met hun kinderen. Daardoor is het plan ontstaan om er een boek van te maken voor kinderen in de leeftijd van Chris – 8 jaar. En dan niet alleen voor kinderen met kanker – dat woord komt ook

met opzet niet in het boek voor – maar voor alle kinderen die wel instorten en zich wel afvragen waarom het hen treft. Dat is op wat voor manier dan ook met de dood in aanraking komen. ook oké. Er is geen sjabloon dat je over zo’n rouwproces kunt Ik denk dat het bijvoorbeeld goed is te gebruiken op kinderaf- leggen.’ delingen in ziekenhuizen, op scholen, door psychologen die kinderen helpen bij rouwverwerking, Als specialist ouderengeneesin het pedagogisch werk. Wat ik hoop kunde heb je vaak te maken is dat mijn boek terechtkomt bij menmet de dood. Is er sinds het sen die het kunnen gebruiken en dat overlijden van Chris iets verhet een troost voor hen is.’ anderd in de manier waarop je dat beleeft? Het is een heel spiritueel boek. ‘Kijk, het is natuurlijk geen waarheid ‘Ja. De stervensbegeleiding is die ik beschrijf. Het verhaal is ook niet het stukje van het werk dat verbonden aan een bepaalde religie mij altijd het meest heeft of levensbeschouwing. Voor mij is dit geboeid en ik merk dat ik dat één manier om ernaar te kijken, een nu nog intensiever beleef dan troostrijke manier. Ik vind het fijn om daarvoor. Niet zozeer vanwete geloven dat er iets is na dit leven, dat het daar ook leuk is ge het sterven van de patiënt zelf; het zijn vaak heel oude en dat er daar ook van je wordt gehouden. En of dat nu een mensen die dement en op zijn. Maar de emotie van de kinhemel is, of zwevende zielen om ons heen... Ik weet het niet, deren die hun ouder verliezen, komt wel dicht bij mijn eigen maar ik put kracht uit de gedachte. Net als uit de gedachte dat emoties. Dat maakt het moeilijker en tegelijkertijd ook mooier; Chris ons boodschappen geeft. Vlak na haar overlijden waren ik sta dichter bij de mensen. Ik denk dat ze kunnen voelen dat we in een grot en nam ik een foto van onze derde dochter, die ik er oprecht voor hen ben en met ze meeleef. een heel sterke band met Chris had. Zij keek naar boven en precies op dat moment viel er een straal zonlicht op haar Ik vind stervensbegeleiding zo boeiend omdat ik geïntereshoofd. Dat is wat het is natuurlijk, maar wij voelen dat het iets seerd ben in sociale systemen. Als ik iemand opneem, maak ik van Chris is. Voor ons is het fijn om die betekenis eraan te ge- altijd een genogram (een overzicht van het familiesysteem, ven.’ red.). Je ziet dan meteen wat er speelt: met die ene dochter is geen contact meer, die andere staat juist dichtbij. Dat is de Opvallend genoeg is het ook een heel optimistisch boek. zorgdrager, hoewel ze minder gezag heeft dan de zoon op ‘Dat is wel hoe ik en hoe wij als gezin in het leven staan. Ik ben afstand. Je hebt veel aan die kennis als iemand op sterven ligt, heel trots op de manier waarop we hier doorheen zijn gegaan, want dan komen al die patronen weer naar boven. Dan moet achteraf. We hebben nooit verzucht: waarom wij? Daar heb ik toch die verloren dochter nog even komen. Of dan gaat die niks mee. Waarom wij niet? Het is gewoon botte pech. Ook afstandelijke zoon zich er ineens mee bemoeien en allerlei zeiden we vaak tegen elkaar: instorten kan altijd nog. Waarom eisen stellen. Er gebeurt van alles rond zo’n sterfbed. Ook de zouden we huilend in een hoekje gaan zitten als we ook kun- verhalen komen naar boven, want mensen gaan herinneringen nen genieten van de tijd die je nog met elkaar hebt. En zo voe- ophalen. len we dat eigenlijk nog steeds. Waarmee ik natuurlijk niet wil  Vervolg op pagina 12 zeggen dat iedereen het zo moet doen! Er zijn ook mensen die Jaargang 2 | aflevering 24 | pagina 11

Het Decor - verruim(t) de horizon 

Vervolg van pagina 11

Een heel leven wordt als het ware samengebundeld in die ziekenkamer. Dat vind ik mooi om mee te maken en te begeleiden. Ik probeer mensen dan zoveel mogelijk naar het hier en nu te halen. Je hoort wel eens: “Oké, pa gaat dus dood, maar ik moet wel overmorgen naar Zwitserland, dus als het dan even snel kan…” Tegen zo iemand zeg ik, zeker sinds het overlijden van Chris: “Je kunt het maar één keer doen. Het kan niet over, dus je moet nu bedenken wat je nog wil zeggen of doen. Je moet het afscheid nu beleven.” Als dat lukt en de familie is uiteindelijk tevreden over hoe het is gegaan, geeft mij dat de grootste voldoening.’ Toen Chris ziek werd, kwam je ineens in het ziekenhuis als moeder van de patiënt in plaats van als arts. ‘Het eerste slechtnieuwsgesprek was zo onwerkelijk. Ik zei tegen de kinderarts: “Ik hoor helemaal niet hier te zitten. Ik hoor dáár, aan jouw kant van de tafel. Ík hoor die boodschap te geven die jij mij nu geeft.” Later, tijdens de behandelingen, heb ik heel erg moeten leren om in mijn rol van moeder te blijven en niet aan te sluiten bij het pact van de verpleging. De verpleegkundigen hielpen me daar gelukkig goed bij. Andersom heb ik de verpleging en artsen ook dingen terug kunnen geven. Dat je altijd naar een ouder moet luisteren bijvoorbeeld, want die heeft maar één patiënt en voelt heel goed aan wat er speelt. Dat is wel eens misgegaan. Ik ben echter altijd het gesprek erover aangegaan en dat werd, denk ik, wel gewaardeerd. En voor mij was het ook leerzaam, want je hebt de neiging te bescheiden te zijn. Juist omdat ik zelf ook arts ben en weet hoe vervelend het is als iedereen zich met je werk bemoeit, wilde ik mijn collega’s niet in de weg zitten. Terwijl een nietdokter waarschijnlijk gewoon eerder stampij maakt.’

haar klasgenoten en die worden natuurlijk wel ouder.’ Ze schiet vol. Juist dit laatste aspect verdient volgens de commissie meer ‘Dat vind ik wel heel moeilijk. Hoe zou ze er nu uit hebben gezien? aandacht in zowel de vormgeving van de governance als de beoordeling van de bestuurlijke kwaliteit. “Het past om meer Het is ook moeilijk als onbekenden me vragen hoeveel kinderen ik ruimte te maken voor bredere afwegingen dan uitsluitend het heb. Ik zeg altijd “vier” en probeer er dan een beetje omheen te belang van de instelling”, aldus de commissie. “Het gaat ook draaien. Maar dat lukt niet altijd en dan roept het zulke heftige emoties op bij anderen. Het is een soort bom die je onder een ge- om een toenemende verantwoordelijkheid voor de leefwereld sprek legt. Ben je net gezellig aan het kletsen tijdens de lunch op van de cliënt en de professionals. Dit brengt met zich mee dat een congres, gaat het over kinderen en dan kom ik weer met die de zorgbestuurder niet alleen -en wellicht ook niet primairbom. Laatst hoorde ik een oudere vrouw zeggen: ik heb twee kin- moet worden aangesproken en beoordeeld op de groei en deren van 65 en 67, en nog een kind van 23 in de hemel. Dat vond ik bloei van de specifieke instelling.” mooi. Misschien maak ik daar nog eens mijn eigen variant op.’ Volgens de commissie zou het gezien de nieuwe maatschappelijke eisen moeten draaien om de vraag of een bestuurder ‘meerwaarde’ levert op punten als kwaliteit van leven, de [email protected]; @LiekedeKwant male inrichting van de zorg en de houdbaarheid, duurzaamheid en betaalbaarheid van de zorg. De commissie vult het begrip ‘meerwaarde’ niet nader in, maar constateert dat bij een ‘Zorgbestuurder moet meer grotere bestuurlijke handelingsvrijheid ook een scherpere inarmslag krijgen’ Bron: nieuwsbericht formatievoorziening aan de raad van toezicht hoort alsmede 15010 de bereidheid om verantwoording af te leggen over juist het Bestuurders moeten binnen de governance realiseren van bredere meerwaarde. van zorgorganisaties grotere handelingsvrijheid krijgen. Alleen op deze manier kunnen ze maatschappelij- Balans ke doelstellingen realiseren die verder reiken dan het instel- Volgens de commissie is het expliciteren van maatschappelijke lingsbelang. Dat stelt commissie De Kluiver in het rapport - of klantwaarde lastig in een wereld waarin vooralsnog sys‘Governance in de zorg’ dat op 10 juni aan minister Schippers teemregels de boventoon voeren. “Het is een essentiële vaarvan VWS is aangeboden. digheid om de eisen van de systeemwereld dienstbaar te kunLieke de Kwant, journalist Medisch Contact

Het pleidooi voor een ruimer bestuurlijk mandaat is volgens de NVZD-commissie onder voorzitterschap van jurist Harm-Jan de Kluiver een logisch uitvloeisel van de bredere eisen die de samenleving aan zorgorganisaties stelt. Niet alleen moet een bestuurder zorg dragen voor de financiële continuïteit en de kwaliteit van zorg, ook worden zorginstellingen steeds meer Hoe denk je nu terug aan Chris? afgerekend op de impact die ze op de leefwereld hebben van ‘Als ik aan haar denk, zie ik dit beeld.’ De Jonghe slaat haar boek patiënten, cliënten en inwoners van hun werkgebied. open en toont het plaatje op de titelpagina: een engeltje op haar buik op een wolk, verrekijker in de hand. ‘Dat ze gezellig op een wolkje ligt en af en toe een beetje naar beneden kijkt. Wat wel raar Leefwereld is, is dat ze in mijn gedachten altijd 8 blijft. Ik heb veel contact met

nen laten zijn aan het creëren van inhoudelijke meerwaarde in de ‘leefwereld’”, vindt de commissie. “De opdracht aan de zorgbestuurder is om de systeem- en leefwereld met elkaar te verbinden en om hierin continu te zoeken naar een balans.” De commissie wijst in dit verband op het accreditatietraject dat de NVZD is gestart. De NVZD draagt hiermee systematisch bij aan de professionalisering van de zorgbestuurders, ook als het gaat om de balans tussen systeem- en leefwereld. De commissie juicht het toe dat ook de vereniging van toezichthouders in de zorg NVTZ een vergelijkbaar accreditatiesysteem overweegt. Jaargang 2 | aflevering 24 | pagina 12

Het Decor - verruim(t) de horizon Geef de patiënt een rol bij de overdracht Blog 150612

Toen ik opgenomen was in het ziekenhuis maakte ik mee dat er visite gelopen werd. De medisch specialist kwam langs met in zijn gevolg de arts-assistent en een verpleegkundige. Ja, dat viel nog best mee. Geen grote stoet. Aan de orde kwam wat de situatie was en wat er moest gebeuren. Voor zo ver mogelijk had ik een rol. Ik kon aangeven hoe, wat mij betreft de situatie was en wat er naar mijn idee moest gebeuren. Vanzelfsprekend werd daar rekening mee gehouden. Er werden zaken afgesproken over mijn medicatie, mijn voeding, de noodzakelijke controles. Ik was behoorlijk aan het braken nadat de chemokuur zijn werk begon te doen. De arts schreef het een en ander op en de verpleegkundige schreef het een en ander op. Daarop vertrok het gezelschap en vervoegde zich bij mijn kamergenoot. Het verbaasde mij dat mij niet gevraagd werd mijn koptelefoon op te doen en muziek aan te zetten. Ik kon alles volgen wat er vooral óver mijn buurvrouw werd besproken en had zelfs de neiging om me ermee te bemoeien, want sommige zaken klopten gewoon niet. De meeste patiënten delen toch al met elkaar wat er aan de hand is en privacy doet er dan niet zo veel meer toe. Maar dat terzijde.

herinneren aan wat afgesproken was. Hoe kan dat nu? De af-  Vervolg van pagina 8 spraken waren toch opgeschreven en de verpleegkundigen dragen mijn wel en wee toch aan Extra risicovolle gemeenschappelijke regelingen met zeer veel elkaar over? contracten In sociale netwerken kunnen zeer lange ketens van partijen en Ik heb me altijd afgevraagd waarom leveranciers en toeleveranciers ontstaan. Ook komt het steeds die overdracht in een kamer apart is vaker voor dat de gemeente de regievoering van een domein waar alle verpleegkundigen bij elkaar aan derden heeft overdragen. De gemeente Zaanstad heeft de zitten en alles, over alle patiënten regievoering voor de wijkteams overdragen aan meerdere paraan alle aanwezige verpleegkundi- tijen. Hoe hou je dan grip op dit netwerk wat er onder die pargen wordt verteld. Het is toch vol- tijen hangt? doende wanneer de verpleegkundige die bij mij kwam het overdraagt aan degenen die met mij te maken krijgen? Het is Wellicht kan hierbij geleerd worden van het bedrijfsleven waardan heel goed mogelijk om dat aan het bed van de patiënt te bij de grote multinationals steeds vaker van hun toeleverandoen. De patiënt raakt dan betrokken bij die overdracht, kan ciers een continuïteit-statement vragen. Dit houdt in dat de corrigeren als er verkeerde zaken worden besproken en is toeleveranciers aantoonbaar na gedacht moeten hebben over deelgenoot van de afspraken die gemaakt worden. De patiënt de risico’s en hoe ze hier mee omgaan. neemt daarmee actief deel aan zijn eigen zorg en behandeling. Ik kan mij niet anders voorstellen dat de zorg en behandeling  Voor gemeenten biedt de paragraaf weerstandsvermogen daarmee aan kwaliteit wint. Wat mij betreft krijgt de patiënt van de GR de meeste aanknopingspunten. Enerzijds de een rol bij de overdracht. verplichte risicoanalyse en de verhouding met de beschikbare weerstandscapaciteit. Anderzijds het achterliggende Congres patiëntveiligheid proces; Het jaarlijkse congres patiëntveiligheid van de Inspectie voor  hoe en door wie is de top 10 is vastgesteld de Gezondheidszorg vindt op 18 juni aanstaande plaats in de  hoe is het risicomanagement belegd binnen de organisatie Doelen in Rotterdam. Het onderwerp is overdracht. Ik ben benieuwd of mijn visie ook aan de orde kan komen als in één van Indien er geen sprake is van een professioneel risicomanagede voordrachten de e-Overdracht van de verpleegkundigen ment kan de gemeente de organisatie verwijzen naar haar wordt besproken. eigen risicomanagement beleid.

Jan Vesseur Niet alle afspraken werden goed uitgevoerd Wat de arts had afgesproken met de arts-assistent werd netjes Strategisch adviseur bij IGZ door de arts-assistent uitgevoerd. Met de verpleegkundige lag dat anders. Die moest de dingen die moesten gebeuren, overdragen aan andere verpleegkundigen en verzorgenden. De verpleegkundige die bij de visite was, heb ik daarna niet meer gezien. Niet alle afspraken werden goed uitgevoerd. Ik moest de verpleegkundige die aan mijn bed kwam een paar keer

Naast de formele mogelijkheden dient voor de meest risicovolle partijen geïnvesteerd te worden in het professionaliseren van het accountmanagement vanuit de gemeente. Door een regelmatige open dialoog met deze partijen kan dit risico het beste worden gemonitord.

Jaargang 2 | aflevering 24 | pagina 13

Het Decor - verruim(t) de horizon Kennis voor gemeenten bij de transformatie jeugd Bron: AJN 150615 Deze publicatie maakt onderdeel uit van een reeks van publicaties met ‘best practices’ die vanaf eind mei maandelijks verschijnt op de website van ZonMw. Projecten jeugd, grotendeels afkomstig van het lopende programma academische werkplaatsen jeugd, geven een gevarieerd palet van voorbeelden over hoe gemeenten hun jeugdbeleid met bruikbare kennis ondersteunen en verrijken. Naast een interview met een wethouder, raadslid of gemeenteambtenaar vindt u achtergrondinformatie over het project en de academische werkplaats. Wethouder Mattias Gijsbertsen: ‘Er ontstaat een leercyclus’

Effecten ‘Het mooie is dat C4Youth onderzoek doet naar zaken waar wij mee bezig zijn’, vervolgt Gijsbertsen. ‘Kijk naar ons preventiebeleid, een belangrijke pijler onder de transformatie jeugd. Met allerlei activiteiten willen we voorkomen dat jongeren in de problemen komen. Uit het werk van C4Youth 1.0 bleek dat in één jaar tijd 20% van de Groningse jongeren tot en met 23 jaar zorg krijgt. Dat is veel en daar willen we wat aan doen. Denk aan laagdrempelige huiskameropvang of vreedzame scholen. C4Youth 2.0 onderzoekt of dat ook echt zijn vruchten afwerpt.’

Richtlijnen Professionals, wetenschappers en cliënten zijn betrokken bij de totstandkoming van de richtlijnen. De Nederlandse Vereniging van Maatschappelijk Werkers (NVMW), het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP), de Nederlandse Vereniging van Pedagogen en Onderwijskundigen (NVO) zijn betrokken en autoriseren de totstandkoming van de richtlijnen. Er zijn werkkaarten voor professionals gemaakt om de werkwijze praktisch te maken. Elke richtlijn heeft een onderbouwing en er is een versie voor cliënten.

'Jeugdhulp is één grote proeftuin geworden.' Dat zegt KinToekomst derombudsman Marc Dullaert in zijn eerste rapport over de De stad Groningen draagt bij aan de mid- transitie van de jeugdzorg. 'De wijkteams zijn nog zoekend. delen voor C4Youth 2.0, evenals een sa- Lees meer>> menwerkingsverband van 23 Groningse Sinds 1 januari 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk gemeenten, praktijkorganisaties en de Cliënt voor alle jeugdhulp. De regionale academische werkHanzehogeschool. Gijsbertsen: ‘Wij heb- De richtlijnen zijn bedoeld om professionals te ondersteunen plaatsen jeugd kunnen gemeenten daarbij ondersteuben er tenslotte ook profijt van. Wat ik zou in hun dagelijkse werk. De richtlijnen jeugdhulp en jeugdbeOnder de loep nen met kennis. Dat beaamt ook Mattias Gijsbertsen, willen is dat we een tijdje na de transfor- scherming bieden verder een overzicht van de laatste kennis, wethouder Jeugd in Groningen: ‘Dankzij de kennis die matie eerder onderzoek herhalen om te kijken wat de effecten op basis van wetenschap, praktijk én cliëntvoorkeuren. Met de zij ontwikkelen, kunnen wij onderbouwde keuzen maken.’ van ons beleid zijn.’ praktische aanbevelingen en met deze kennis binnen handbereik, beslist de professional samen met zijn cliënt over een Gijsbertsen is vooral tevreden over de nauwe koppeling tussen effectieve aanpak. Om zo de zware vormen van hulp en interwetenschap en praktijk. ‘Dat zie je ook bij C4Youth, onze regi- Hoe voorkom je uithuisplaatsingen? ventie te voorkomen. onale academische werkplaats jeugd. Er ontstaat een leercy- Bron: nieuwsbericht 150615 De thema's waar richtlijnen voor zijn opgesteld: clus. We kunnen nieuwe kennis direct in de praktijk brengen, De beslissing van professionals om in te grijpen in een gezin, onderzoeken hoe het werkt, daarvan leren en zo nodig ons heeft vergaande gevolgen. Beroepsverenigingen en het Nederlands Jeugdinstituut hebben richtlijnen opgesteld voor veer- Crisisplaatsing; ernstige gedragsproblemen; KOPP (kinderen werk aanpassen.’ van ouders met psychiatrische problemen); problematische tien thema’s. Om de jeugdwerker te helpen bij zijn besluit. gehechtheid; stemmingsproblemen, uithuisplaatsing ADHAD; Verwijsgedrag kindermishandeling; middelengebruik, multiprobleemgezinC4Youth volgde tussen 2010 en 2014 in de provincie Gronin- Als kinderen of jongeren uit huis worden geplaatst, is dat een nen; pleegzorg; residentiële hulpverlening; met cliënt beslissen ingreep in de onverbrekelijke band tussen kinderen en hun gen 2000 jongeren in hun pad door de jeugdhulpverlening. over passende hulp; scheiding en problemen van jeugdigen. ouders. De beslissing een kind uit huis te plaatsen is ingrijGijsbertsen: ‘Wat ik opvallend vind is dat jongeren die via de Naar de website www.richtlijnenjeugdhulp.nl>> pend, voor cliënten, maar ook voor de professional. Omdat de huisarts de hulpverlening betreden anders worden verwezen dan jongeren die via de Bureau Jeugdzorg binnenkomen. Niet gevolgen van de uithuisplaatsing vaak pas achteraf zichtbaar dat de één het beter doet dan de ander, maar het is raar dat worden. Om de jeugdwerker te ondersteunen bij zo'n besluit, mensen met dezelfde problemen naar verschillende instanties hebben beroepsverenigingen op 14 thema's richtlijnen opgesteld, met onderbouwing. worden verwezen. We zijn dat nu aan het rechttrekken.’ Jaargang 2 | aflevering 24 | pagina 14

Het Decor - verruim(t) de horizon Ken jij deze 8 angststoornissen?

4.Straatvrees (Paniekstoornis met agorafobie) Heb je straat- of pleinvrees dan ben je bang voor mensenmeBijna 20 procent van alle Nederlanders krijgt in zijn leven ooit nigtes, plaatsen waar je niet goed weg kunt komen en situaties last van een vorm van angststoornis. Dat gebeurt meestal na waarbij er geen hulp is als er plotseling iets gebeurt. Je durft een ingrijpende gebeurtenis en gaat bijna nooit vanzelf over. de straat niet op, maar agorafobie kan er ook voor zorgen dat je juist niet alleen thuis durft te zijn. Meer dan 3% van alle NeLees hier welke angststoornissen er zijn. derlanders krijgt in zijn leven ooit straatvreesklachten. IndiviAngststoornis hoogtevrees duele begeleiding door een psycholoog kan helpen.

Bron: FPG 150615

1.Specifieke fobie Ontzettend bang zijn voor vliegen, grote hoogtes, spinnen, kleine ruimtes of de tandarts. Zo'n 8% van de Nederlanders heeft angst voor één bepaald ding, dier of situatie. Met deze angst valt meestal prima te leven, omdat veel van deze gevallen te vermijden zijn. Maar het levert toch problemen op als je bijvoorbeeld naar een ver land op vakantie zou willen en je hebt angst om te vliegen. Of je werkt in een heel hoog gebouw en je hebt hoogtevrees. Gedragstherapie kan hier een uitkomst bieden. 2.Sociale fobie/sociale angststoornis Iets meer dan 9% van de Nederlandse bevolking heeft ooit een sociale angststoornis gehad. Het lijkt op verlegenheid of onzekerheid: iemand met deze fobie zal vaak blozen of trillen in gezelschap. Maar de angst om vreemd gevonden te worden door anderen is zo extreem, dat het je hele doen en laten beïnvloedt. Het wordt zo heel moeilijk of onmogelijk om contacten te leggen, te telefoneren, in het openbaar te praten of om in een restaurant te eten.

5.Dwangstoornis (Obsessieve-compulsieve stoornis) Bij een dwangstoornis herhaal je steeds bepaalde gedachten (obsessies) en handelingen (compulsies). Een voorbeeld van een dwanggedachte is dat je bang bent dat er iets ergs met jezelf of met een dierbare gebeurt als je bepaalde 'verkeerde' dingen denkt. Voorbeelden van dwanghandelingen zijn: je handen wassen, controleren of het gas uit is, de deur op slot, de kraan dichtgedraaid is en dit soms wel honderd keer op een dag. 1 tot 4 procent van de Nederlanders heeft ooit dwangklachten. Cognitieve gedragstherapie kan helpen tegen een dwangstoornis.

nis en dwangstoornissen heeft dit heftige gevolgen. Lees meer >> 6.Piekerstoornis (Gegeneraliseerde angststoornis) Je telkens zorgen maken over dingen als geld en gezondheid, terwijl dat helemaal niet nodig is. Het gaat meestal om zorgen die iedereen in een lichte vorm wel kent. Maar bij een piekerstoornis zorgen deze nare voorgevoelens, het constante piekeren en overbezorgd zijn voor een gejaagd en rusteloos gevoel. Dit komt voor bij 4,5 procent van alle Nederlanders. Mensen met een piekerstoornis kunnen baat hebben bij cognitieve gedragstherapie. 7.Posttraumatische stress-stoornis (PTSS) Deze stoornis krijg je vaak door een traumatische gebeurtenis als bijvoorbeeld een inbraak, een overval, verkrachting, autoongeluk en door het meemaken van oorlogsgeweld. Sommige mensen kunnen dit soort ingrijpende gebeurtenissen zelf goed verwerken, maar anderen blijven zich angstig en machteloos voelen. Ze beleven de nare gebeurtenis telkens opnieuw en zijn constant gespannen. Het gevolg kan zijn dat ze wantrouwig worden, zich terugtrekken en in een sociaal isolement raken. PTSS wordt behandeld door medicatie, traumagerichte cognitieve gedragstherapie of EMDR. 8.Acute stress-stoornis Ook deze stoornis komt voor na een traumatische gebeurtenis. Wanneer je getuige bent van bijvoorbeeld een vliegtuigramp en geconfronteerd bent met de dood en/of ernstige verwondingen. Het verschil met PTSS is de tijdsduur. Acute stressstoornis duurt minimaal 2 dagen en maximaal 4 weken en ontstaat vrij snel na de ingrijpende gebeurtenis. Bij PTSS duren de klachten langer dan een maand en kan deze stoornis veel later ontstaan.

3.Paniekstoornis In Nederland heeft bijna 4% wel eens een paniekaanval gehad: je wordt op een compleet onverwacht moment overvallen door een grote angst, je hebt het gevoel de controle te verliezen en denkt dat je flauwvalt, doodgaat of gek wordt. Een paniekaanval hoeft geen aanleiding te hebben, wat de situatie nog angstiger maakt. Het gevolg is dat je bepaalde situaties Kinderen met psychiatrische problemen moeten vaak maanden Bron: Fonds Psychische Gezondheid. Download hier de brogaat vermijden of alcohol, drugs of kalmeringsmiddelen gaat wachten voordat ze worden opgenomen in een gespecialiseer- chure angststoornissen >> de instelling. Vooral voor kinderen met een ernstige eetstoorgebruiken om de angst minder te voelen. Jaargang 2 | aflevering 24 | pagina 15

Het Decor - verruim(t) de horiDe zorg is in de overgang Blog Transitie betekent eigenlijk 'overgang'; inderdaad, met opvliegers en slapeloze nachten. De overgang is een onomkeerbare verandering: het einde van de mogelijkheid tot reproductie. Je moet je bestaansgronden opnieuw uitvinden. We zien dat momenteel ook in de zorg, maatschappelijke ondersteuning, de jeugdzorg, en enkele aanpalende velden. We kunnen niet meer terug en moeten onze bestaansgronden opnieuw uitvinden, onszelf transformeren. En dat moet ook echt gebeuren. Het cliché ‘als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg’ is meer dan ooit van toepassing. De vraag is waarheen we transformeren? Duizend bloemen Het lijkt dat VWS voor een evolutionaire ontwikkeling gaat, waarbij we ‘duizend bloemen’ laten bloeien in de hoop dat daar iets goeds uit voort komt. De tweehonderd experimenten in de verpleeghuiszorg, waarbij buiten de lijntjes van de bestaande wet- en regelgeving gekleurd mag worden, getuigen daarvan. Nu heeft die strategie China veel voorspoed gebracht. Maar dat wil nog niet zeggen dat dat voor ons ook gaat werken. Bij ons bloeien al veel bloemen, probleem is dat het onkruid van overmatige regelgeving die bloemen dreigt te overwoekeren. Het gaat om regelgeving van niet alleen de rijksoverheid, maar vooral ook van lagere overheden en systeempartijen als Inspectie, verzekeraars, zorgkantoren, de ACM, de NZa, het CAK, het CIZ, het CIBG, de SVB, het Zorginstituut Nederland, de CAO-partijen, en ook aanbieders van zorg en welzijn en beroepsbeoefenaren afzonderlijk. Door meer bloemen te laten groeien, lossen we dat probleem niet op. Volgens mij moeten we ons zorg- en welzijnstuintje wezenlijk gaan heront-

werpen en flink gaan schoffelen; en dan zal er helaas wel eens len, zorgvragers die in principe zelf inkopen (of dat door hun een fraai plantje sneuvelen. vertegenwoordigers laten doen als ze niet in staat zijn zelf te beslissen), aanbieders die aan zorgvragers verantwoorden, De elementen voor het tuintje zijn wel duidelijk: partijen die gewoon kunnen samenwerken. Een overheid en zelfredzaamheid, eigen regie, participatie, meer systeempartijen met de handen op de rug. voor elkaar zorgen, kwaliteit van zorg, kwaliteit van leven en welbevinden en - voor wie niet (meer) Bevrijding zelfredzaam kan zijn - ondersteuning of passende Dat klinkt als een bevrijding voor zorgvragers en zorgaanbiezorg. En: financiële houdbaarheid. Het zijn in wezen ders. Maar het is niet alleen naar rozengeur en maneschijn, emancipatoire doelen, die passen bij een einde wanneer we getransformeerd zijn en niet meer betuttelen. Er aan paternalisme en betutteling. zal ook veel onzekerheid komen en het zal veel flexibiliteit van beide partijen vragen: zorgvragers en aanbieders. Sommige Beleidsbetutteling aanbieders zullen gaan als een speer, andere zullen het niet De nieuwe wetgeving en de systeempartijen die aan kunnen, kopje onder gaan. Nee, na de overgang wordt het daaraan meewerken doen het omgekeerde, ze in- echt niet makkelijker. En die opvliegers en slapeloze nachten? troduceren meer beleidsbetutteling en paternalisme via pro- Die zijn zomaar niet voorbij; daar moeten we ons helaas bij cessen als inkopen en verantwoorden. Mensen die zorg en neerleggen, ook bij deze overgang. hulp nodig hebben, worden geacht zo veel mogelijk zelf doen, terecht. Maar inkopen op basis van door henzelf beoordeelde Henk Nies kwaliteit en zich verantwoorden vragen we niet van hen. Dat Lid raad van bestuur Vilans laten we machtige systeempartijen doen, partijen die feitelijk leven van beleidsbetutteling en paternalisme. Licence to operate We moeten terug naar de bedoeling van de wetgever en naar wat we als samenleving willen. Wat moeten we regelen? Volgens mij draait het er om dat de toegang tot de zorg onafhankelijk wordt vastgesteld, dat zorgaanbieders een extern getoetste licence to operate hebben, dat zij rechtstreeks verantwoorden aan de cliënt, dat de cliënt maximale keuze- en contracteervrijheid heeft op basis van een eigen oordeel over de kwaliteit, dat de betaling voor de zorg de keuze van de cliënt volgt en dat die eenvoudig geregeld wordt. Meer is het niet. Dus niet meer centraal aanbesteden en inkopen, geen voorwaarden meer voor zorgaanbieders die per verzekeraar, zorgkantoor of gemeente verschilJaargang 2 | aflevering 24 | pagina 16

Het Decor - verruim(t) de horizon Begeleiden van ouder-kind interacties 25 juni 2015 Organisator: Euregionaal Congresburo Plaats: Eindhoven | Kosten: 295 euro (exclusief BTW) Website: www.congresburo.com

geneigd huiselijk geweld op te vatten als een specialistisch onderwerp. Ze rekenen het niet tot hun taak." Zij stelt dat het cruciaal is dat wijkteams worden getraind op de aanpak van huiselijk geweld. "We moeten het gesprek aangaan over kwaliteit. Dat gaat over het proces en de taakverdeling, maar ook over de kwaliteit van medewerkers. We hebben de neiging om te denken dat we er zijn met instructies, werkboeken en computers. Maar dat werkt niet. Als Als de interactie tussen ouder en kind moeilijk Om integrale zorg te kunnen bieden, zo dicht mogelijk bij huis en zo iemand al die instructies al leest, dan zegt dat nog niets over hoe je verloopt, kunnen relationele of contactuele problemen ontstaan. Een goed mogelijk afgestemd op de verschillende vragen van hulpvra- moet handelen." kind kan zich terugtrekken, het contact met ouders afwijzen en op termijn sociaal geïsoleerd raken. Op deze landelijke studiedag leren jeugdprofessionals hoe moeizame ouder-kindinteracties ontstaan, waardoor ze in stand gehouden worden en hoe ze kunnen worden doorbroken, zodat ouders en kinderen weer positief verder kunnen. Applied Behavior Analysis bij kinderen en adolescenten met autisme 30 juni 2015 Organisator: Cure & Care Development Plaats: Utrecht | Kosten: 295 euro (inclusief BTW) Website: www.curecare.nl Applied Behavior Analysis streeft naar een verandering in het gedrag dat functioneel is voor het dagelijks leven van kinderen en jongeren met autisme. Door observatie en analyse van het gedrag kan worden achterhaald waarom deze kinderen bepaald gedrag vertonen en wat de functie ervan is. De plenaire lezingen en praktijkgerichte workshops van het symposium hebben als doel de kennis te vergroten en nieuwe inzichten in de behandelpraktijk door te voeren.

GGZ Kennisdag 2015 22 september 2015 Organisator: Trimbos-instituut; GGZ Nederland; ZonMw Plaats: Amersfoort | Kosten: 295 euro (inclusief BTW) Website: www.ggzkennisdag.nl

gers, dienen beropeskrachten de hele context van een kind in samenhang te bekijken. Kennis over die context, bijvoorbeeld over oorzaken, effectiviteit van interventies en werkzame samenwerkingsvormen, leidt tot mogelijkheden om de zorg continu te verbeteren. De vraag 'Hoe kan kennis bijdragen aan het bevorderen van de kwaliteit en de samenhang in de zorg voor jeugd?', staat op de GGZ Kennisdag 2015 centraal.

'Huiselijk geweld nog niet tussen de oren van de wijkteams' Bron: www.huiselijkgeweld.nl 150615 Huiselijk geweld zit nog veel te weinig tussen de oren van de wijkteams. Dat stelt RegioAanpak Veilig Thuis op zijn website. Om werk te kunnen maken van preventie en vroegsignalering moet de aanpak geworteld zijn in de basiszorg en in de wijken.

Externaliserend probleemgedrag bij kleuters 22 september 2015 Organisator: Medilex Onderwijs Plaats: Driebergen | Kosten: 395 euro (exclusief BTW) Website: Medilexonderwijs.nl

Uit het hele land komen signalen dat de verbinding tussen de Veilig Thuisorganisaties en de wijk- en jeugdteams nog vorm moet krijgen. Het ondersteuningsprogramma Doorontwikkeling Veilig Kleuters met woedeaanvallen of opstandig en druk gedrag zorgen Thuis van de VNG gaat daarom een voor veel onrust in de klas. Het congres gaat in op het observeren en handreiking ontwikkelen. analyseren van en omgaan met externaliserend probleemgedrag, en op beschermende en risicofactoren. 's Middags zijn er sessies over onder meer het beïnvloeden van gedrag via spel, de interventie STOP4-7 en de invloed van klassenmanagement en groepsprocessen.

Kwaliteit Beleidsmedewerker huiselijk geweld en kindermishandeling Wil Saenen uit Den Bosch ervaart in de praktijk dat huiselijk geweld onderbelicht is. "Wijkteams zijn Jaargang 2 | aflevering 24 | pagina 17

Het Decor - verruim(t) de horizon COLOFON Het Decor—verruim(t) de horizon is een digitaal informatie– en inspiratieschrift voor alle mensen en organisaties die betrokken zijn bij het werken met en voor mensen. Het Decor— verruim(t) de horizon verschijnt eenmaal per week; op vrijdag. Daarnaast is er eenmaal per week - op dinsdag - een nieuwsflits Fris denken en dwars kijken .

You are beautiful – remember that

Vondel & Nassau is een zelfstandig onderdeel van de Kooyenga Groep en heeft zich gespecialiseerd in Advies, Oplossingen en Interim Management. Onze dienstverlening onderscheidt zich op basis van een persoonlijke aanpak, en concrete en toepasbare adviezen van zeer hoge kwaliteit. ‘ Mocht u vragen hebben over wat Vondel & Nassau voor u kan betekenen, dan zijn dit onze contactgegevens. Vondel & Nassau Postadres Postbus 87 | 9100 AB Dokkum

Met voor en door u geknipte informatie en inspiratie willen wij onze lezers en lezeressen inspireren en informeren. Wij willen zo bijdragen aan de duurzame vernieuwing van de organisatie van en de ondersteuning voor en door mensen. Daarbij staat het stimuleren en ondersteunen van talentontplooiing op strategisch, tactisch en uitvoerend niveau centraal. Wilt u een eigen bijdrage geplaatst zien? Of hebt u nieuws te melden? Stuur dan een mailbericht met uw bijdrage of persbericht naar [email protected]

Ieder mens is mooi Zelfs de mensen die leven In de gouden kooi

In zich heeft

T 088 - 0305000 F 0519-220052 E [email protected] Website: www.vondel-nassau.nl

We hebben allemaal lief We houden allemaal wel ergens van En als het even niet meer kan Dan laten we een traantje gaan Emotioneel kunnen we het dan even niet aan Dan is goed dat er van die momenten zijn Dat de een tegen de ander zegt: ‘houd mij maar even vast’ De warmte is dan voelbaar Dat is de warmte die in iedereen leeft

Hebt u collega's die de nieuwsflits ook willen Elk mens is bijzonder ontvangen? Mail dan even het mailadres van uw Simpelweg omdat het onbewust geeft collega naar [email protected] . Omdat elk mens iets moois

Jaargang 2 | aflevering 24 | pagina 18