Het streven is, dat een leerling met autisme geactiveerd wordt zoveel mogelijk zelfredzaam te worden. Om dit te kunnen bereiken is de support van ouders en school een voorwaarde. Structuur en veiligheid is hierbij van wezenlijk belang. Daarnaast is het goed een leerling tijdig uit zijn comfortzone te halen en stapsgewijs te laten wennen aan het feit dat niet alles hetzelfde blijft. Een leerling met autisme krijgt zo de kans om binnen een veilige omgeving te wennen aan veranderingen.
Wat helpt leerlingen met autisme? Aanbevelingen voor mentoren/docenten:
Voorlichting Het is prettig als klasgenoten begrip hebben voor de situatie van leerlingen met autisme. Het helpt om:
vooraf te overleggen met leerling en ouders over het al dan niet informeren van de klas (mogelijk vindt de leerling het niet prettig op deze manier in de ‘spotlights’ te komen).
wanneer het informeren van de klas gewenst is, in samenspraak met leerling en ouders, de juiste vorm hiervoor te bedenken. Wellicht wil de leerling zelf aan de klas vertellen hoe het voor hem of haar is en waar klasgenoten mee kunnen helpen.
uitleg aan de klas te geven dat er soms andere afspraken gemaakt worden met een leerling met autisme dan met andere leerlingen. Een voorbeeld: meer tijd geven voor het maken van een proefwerk.
Communicatie Duidelijkheid en voorspelbaarheid zijn erg belangrijk voor leerlingen met autisme, zeker als de overstap van Basisonderwijs naar Voortgezet Onderwijs wordt gemaakt. Het helpt om:
met de klas afspraken en regels vast te stellen, op papier te zetten en deze met regelmaat klassikaal door te nemen/te evalueren.
conflicten met docenten/andere leerlingen en eventuele pesterijen zo snel mogelijk aan te pakken.
tijdens groepsinstructies de leerling bij naam te noemen (anders gaat de boodschap mogelijk aan hem/haar voorbij). De leerling zal zich minder snel een uitzondering voelen als meerdere kinderen bij hun naam genoemd worden.
Aanbevelingen voor mentoren/docenten © Monique Lammers - mei 2014
1
korte zinnen te gebruiken.
één vraag tegelijk stellen.
de vraag in een instructie te verpakken.
positief te formuleren (‘wat wel’ in plaats van ‘wat niet’). Een voorbeeld: ‘ik wil dat je op je stoel gaat zitten’ in plaats van ‘ik wil niet dat je op de tafel zit’.
te checken of de leerling de instructie goed heeft begrepen. Mensen met autisme zijn geneigd uitspraken letterlijk te nemen. Een voorbeeld: de schriftelijke opdracht is: ‘noem eens vijf kenmerken…’. De kans is aanwezig dat een leerling met autisme de kenmerken hardop uit gaat spreken in plaats van ze op te schrijven.
Proefwerken en huiswerkopdrachten Leerlingen met autisme zijn contextblind en hebben meer informatieverwerkingstijd nodig. Het helpt om:
extra tijd te geven voor het beantwoorden van vragen bij een proefwerk.
ervoor te zorgen dat het taalgebruik in toetsen en opdrachten helder en concreet is en/of na te gaan of de leerling met autisme het goed begrepen heeft.
de interesses van deze leerlingen te gebruiken (vaak is er een uitgesproken voorkeur voor een bepaald onderwerp). De leerling wordt aangesproken op een intrinsieke motivatie en is in staat een visueel beeld te vormen van een abstracte opdracht. Voorbeeld: voorkeur is voetbal, maak dan bij wiskunde opdrachten waarbij de cijfers de toevoeging voetballen krijgen.
ondersteuning te bieden bij agendabeheer en bij planning.
Ongewenst gedrag Het meeste ongewenst gedrag bij leerlingen met autisme wordt veroorzaakt door onvermogen en onmacht. Het verwerken van een overdaad aan informatie levert ‘filevorming’ op. Ook is het niet altijd duidelijk wat er van hen wordt gevraagd. In beide gevallen ontstaat een gevoel van controleverlies en onveiligheid wat voor overprikkeling kan zorgen. Overprikkeling kan leiden tot ongewenst gedrag. Daarnaast komt het voor dat een leerling vanuit zijn contextblindheid iets letterlijk ‘oppakt’ en daarnaar handelt, wat over kan komen als ongewenst gedrag. Aanbevelingen voor mentoren/docenten © Monique Lammers - mei 2014
2
Leerlingen met autisme leren niet van straf, maar hebben regels nodig om de wereld om hen heen te kunnen begrijpen en zich veilig te voelen. Het helpt om:
te achterhalen wat voor de leerling niet duidelijk is geweest.
niet te reageren vanuit het gevoel wat de leerling bij u of zijn omgeving losmaakt, maar de leerling aan te spreken op zijn/haar feitelijk gedrag.
bij extreem gedrag de leerling uit de situatie (de klas, de aula etc.) te halen.
In en om de school Voor leerlingen met autisme is het schoolplein en de aula vaak erg onoverzichtelijk, te druk en te luid. Er komen dan meteen al veel prikkels binnen, wat rechtstreekse gevolgen kan hebben op concentratie en gedrag later in de les. Het helpt om:
een uitwijkmogelijkheid te bieden (bijv. een speciale ruimte al dan niet voor meerdere leerlingen met autisme) waar de leerling, zo nodig meteen bij binnenkomst, naar toe kan gaan. Het weten een uitwijkmogelijkheid te hebben kan al geruststellend werken waardoor het de leerling minder moeite kost zich staande te houden in een drukke omgeving.
Gymles Geluiden in de gymzaal klinken hard en schel, wat al gauw voor overprikkeling kan zorgen. Leerlingen met autisme kunnen meestal slecht tegen lichamelijk contact (onvermijdelijk tijdens gymlessen). Ook reageren ze vaak trager op bijv. balspelen dan hun klasgenoten. Het douchen kan problemen geven (te druk en te ‘nat’), zeker na een intensieve gymles waar al veel prikkels zijn opgedaan. Het helpt om
een uitwijkmogelijkheid te bieden.
een ‘Italiaanse douche’ (deodorant) voor te stellen.
Aanbevelingen voor mentoren/docenten © Monique Lammers - mei 2014
3
Sociaal Leerlingen met autisme zijn vaak eenzaam. Het is voor hen moeilijk sociale codes te begrijpen en zich eraan te houden. Hierdoor kunnen ze in problemen raken en gemakkelijk slachtoffer worden van pestgedrag. Het helpt om:
een vast aanspreekpunt binnen de school, bijv. een buddy (mogelijk een oudere leerling met autisme) te organiseren. Dit kan van onschatbare waarde zijn voor een leerling met autisme.
de leerling te motiveren om een sociale vaardigheidstraining voor kinderen/jongeren met een vorm van autisme (TOM-training) te volgen.
Het is belangrijk de uitkomst van de signaleringslijst die de leerling heeft ingevuld leidend te laten zijn bij het hanteren van deze tips!
Aanbevelingen voor mentoren/docenten © Monique Lammers - mei 2014
4
Informatieverwerking bij leerlingen met autisme:
Aanbevelingen voor mentoren/docenten © Monique Lammers - mei 2014
5
