LEERBEEKSE JONGENS I N D E GROOTE OORLOG 1914-2014 - 100 jaar later - deel 1
René De Loecker Een uitgave van de Heemkundige Kring van Gooik
LEERBEEKSE JONGENS IN DE GROOTE OORLOG 1914-1918: 100 JAAR LATER DEEL 1 René De Loecker met bijdragen van: Pat Delrue Luc De Visscher
Een uitgave van de Heemkundige Kring van Gooik
Leerbeekse jongens in de Groote Oorlog - 1914-1918: 100 jaar later © René De Loecker, Pat Delrue, Luc De Visscher Uitgave van de Heemkundige Kring van Gooik 2014 Druk: ABC D/2014/4794/5
HEEMKUNDIGE KRING VAN GOOIK
Met dank aan al onze “financiële steuners” en het gemeentebestuur van Gooik. CIP Titel: Leerbeekse jongens in de Groote Oorlog - 1914-1918: 100 jaar later Auteurs: René De Loecker, Pat Delrue, Luc De Visscher Vormgeving: Johnny Van Bavegem Correctie teksten en administratie: Jean-Paul De Loecker en Dorien Vanderheyden Uitgever: Heemkundige Kring van Gooik VZW 102 blz., 21 x 21 cm, 1ste druk In de reeks: Bijdragen tot de Gooikse Geschiedenis - deel 31 ISBN: 9789081740371 - NUR 693 - SISO 987.4 Doelgroep: Inwoners van Gooik en omgeving Trefwoorden: Gooik, Leerbeek, Pajottenland, oorlog, 1914-1918, grote oorlog, wereldoorlog Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever of betrokken auteur. De auteur is verantwoordelijk voor de inhoud en illustratie van zijn bijdrage, tenzij anders vermeld. 2
WOORD VOORAF We hebben met onze Heemkundige Kring al enkele speciale boeken uitgegeven, in een korte periode of over een bijzonder onderwerp, maar wat hier voor jou ligt, beste lezer, is toch wel heel bijzonder. Als we het resultaat nu bekijken, dan beseffen we soms nog niet goed hoe we dit hebben kunnen verwezenlijken! Dit is, naar onze bescheiden mening, nog nooit gebeurd in Gooik! En misschien is het ook zo uniek dat het nooit meer zal gebeuren… 4 boeken, met in totaal ongeveer 900 bladzijden, tegelijkertijd uitbrengen in een verzamelbox - je houdt het niet voor mogelijk! En toch… Het startte allemaal een aantal jaar geleden toen we stilaan begonnen te spreken over een uitgave t.g.v. de 100jarige herdenking van de Eerste Wereldoorlog, in 2014. Eerst was er de idee om enkel iets te maken over de 21 gesneuvelden in Groot-Gooik. Dat zou ons al een mooi, maar bescheiden boek opleveren. Maar stilaan vonden we toch dat we zoveel mogelijk ‘betrokkenen’ moesten vermelden in de uitgave, nu we toch bezig waren met opzoeken. En dus kwamen er nog een goede 230 oud-strijders bij, die de oorlogswaanzin hadden overleefd en die soms in heel penibele toestanden hebben gezeten, zowel tijdens als na de oorlog. Ook zij werden allemaal besproken. En dat is eigenlijk een titanenwerk, iets wat niet voor mogelijk wordt/werd geacht om tot een goed einde te brengen. Maar we bleven erin geloven, gedurende die paar jaar, versterkt met een aantal vergaderingen, waar de betrokken schrijvers aanwezig waren, weggeplukt van hun noeste (opzoekings)arbeid. Iedere schrijver wist waar hij voorstond: Frans Peetermans zorgde voor het gedeelte van Gooik en Strijland, Willy Juwet nam zijn dorp Kester voor zijn rekening, René De Loecker pakte het stuk van Leerbeek op en Roger Poelaert kreeg de verantwoordelijkheid over Oetingen. Als er al overlappingen waren, dan probeerden we dat op te lossen bij die besprekingen, en zo zal je ook bij bepaalde namen een verwijzing vinden naar een ander deel, waar de persoon bv. geboren is of een tijdje heeft gewoond. Wat deze 4 mensen voor elkaar gebracht hebben, daar hebben we veel, heel veel respect voor! De uren, dagen, weken, maanden, ja zelf jaren tijd die ze daaraan besteed hebben, dat kan men op geen enkele manier teruggeven, dat is onvoorstelbaar. Ze hebben gegraven in dossiers, in archieven, zijn bij familieleden of kennissen thuis geweest, hebben veel genoteerd en zijn dan begonnen aan het schrijven van een passende en soms pakkende tekst, over elk van die soldaten. Ieder op zijn manier heeft geprobeerd om onze Groot-Gooikse oudstrijders weer tot leven te wekken, doorheen hun beschrijving, hun verhalen, met foto’s en documenten. Ze zijn weer onder ons, ze zullen nooit meer vergeten worden… En dat is toch uiteindelijk de bedoeling en de grote verdienste van de 4 auteurs. Een enorme dank aan Frans, Roger, Willy en René! Naast die 4 hoofdschrijvers hebben we ook nog kunnen rekenen op een aantal andere auteurs en medewerkers: Pat Delrue, die voor de militaire duiding zorgde; Luc De Visscher, die voor een algemeen overzicht van de oorlog zorgde en uitleg geeft over de eretekens, Serge Moonens die een speciaal onderwerp behandelde: 3
een voorspelling over de ondergang van Duitsland en ten slotte de man achter de schermen, Rufin De Vos, die via opzoekingen voor vele onverwachte, onvoorziene informatie zorgde, zoals o.a. de parochieverslagen van de verschillende deelgemeenten. Dank ook aan deze medewerkers voor hun bijdrage, in welke grootte dan ook! En uiteraard kunnen we niet om onze lay-outer Johnny Van Bavegem heen. Wat we te zien krijgen in de uiteindelijke vorm, is aan hem te danken. En om 900 bladzijden in een aantrekkelijk leesbare vorm te gieten, zijn vele vele uren nodig, dat kan ik je verzekeren! In een zeer korte tijd dit voor mekaar brengen, grenst eigenlijk ook aan het ongelooflijke: van de pure tekstvorm én de bijna 1.500 foto’s een mooi geheel maken in bijna twee maanden is gekkenwerk, maar toch werd het door hem verwezenlijkt. Onze dankbaarheid naar hem toe is zeer groot! Dit kon niemand anders voor elkaar brengen, dus dank je wel, Johnny! We mogen nog twee mensen zeker niet vergeten. Er is Dirk Depester, die voor ons de contactman was op het gemeentehuis en die door zijn altijd enthousiaste medewerking en opzoekingen een grote hulp was voor al onze schrijvers. Zonder hem zou veel informatie moeilijk te vinden zijn geweest. En ook Dorien Vanderheyden mogen we bedanken: zij zorgde voor grondig verbeterwerk van een aantal boeken, zodat we correcte teksten kunnen afleveren aan onze lezers en lezeressen. Dank aan jullie twee! Vergeten we onze sponsors, onze financiële steuners zeker niet. Dank zij hen werd deze grote geldelijke investering toch wat draaglijker en minder risicovol. We kunnen op de meeste van hen telkens rekenen en dat geeft een goed gevoel, zeker in deze economische crisisperiode. Je vindt hun info achteraan in de verschillende delen. Dank aan deze mensen, bedrijven en instellingen, waaronder de Erfgoedcel PZ en het gemeentebestuur! Ook dank aan onze vaste drukkers bij ABC: Leo, Bert, Mia e.a. voor hun steun en hun werk. Deze box, deze boeken werden uitgebracht t.g.v. de herdenking van 100 jaar Eerste Wereldoorlog. De voorstelling gebeurde op vrijdag 10 oktober 2014 en er werd ook nog een tentoonstelling opgemaakt met voorwerpen, documenten, foto’s, dagboeken, brieven, wapens, enz. die verband hielden met de ‘Groote Oorlog’. Ook dank aan de medewerk(st)ers aan deze tentoonstelling. Ik heb geprobeerd om al deze elementen (personen en activiteiten) samen te brengen tot één geheel en ik hoop (en denk toch ook) dat dat gelukt is. Er zijn ook voor mij vele honderden uren ingekropen om te krijgen wat nu bestaat: een unieke box met 900 bladzijden Gooikse geschiedenis over de Eerste Wereldoorlog. Daar kunnen we alleen maar fier en trots over zijn, dit kan men ons nooit meer afnemen! Herbeleef het leven en de dood, de oorlog en het soms dramatisch verhaal van al onze oud-strijders en besef dat het al - of niet - langer dan 100 jaar geleden gebeurde… Jean-Paul De Loecker Voorzitter van de Heemkundige Kring van Gooik
4
INHOUDSTAFEL Deel 1: Leerbeekse jongens in de Groote Oorlog Woord vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Inhoudstafel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Het verloop van de Eerste Wereldoorlog in België (Luc De Visscher) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 De oud-strijders van Leerbeek (René De Loecker) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 De kerk en de arduinen gedenksteen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 De spoorwegen aan het IJzerfront 1914-1918 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 De laatste overlevende van de oorlog 1914-1918 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Oud-strijders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 De enige gesneuvelde: Jozef Lissens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Overlevenden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Hypolite Appelmans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Frans Coosemans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Franciscus De Boeck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Isidoor De Vroede . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Jean-Jozef De Wit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Jan-Baptiste Noynaert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Petrus Noynaert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Frans Ots. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Cyrille Schoukens. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Theophile Tondeur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Isidoor Vanderheyden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Omer Van Praet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Hypolite Van Reepinghen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Pierre Van Rossom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Livinus Van Snick . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Jan-Baptiste Van Wichelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Petrus Verbist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 6
Oud-strijder - inwijkeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 Emiel De Schrijver . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 Theofiel De Strijker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Carolus Wynen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Weggevoerde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 Victor De Boeck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 Beschieting van Leerbeekse burgers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Herdenking oud-strijders 1914-1918 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 Vlag der oud-strijders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Parochieverslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 Parochieverslagen Eerste Wereldoorlog - inleiding (Jean-Paul De Loecker). . . . . . . . . . . . . . . . 73 Het parochieverslag van Leerbeek door pastoor Boeckx (bewerking Rufin De Vos - Jean-Paul De Loecker) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
Militaire duiding (Pat Delrue). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Deel 2: Kesterse jongens in de Groote Oorlog De oud-strijders van Kester (Willy Juwet)
Deel 3: Gooikse jongens in de Groote Oorlog De oud-strijders van Gooik en Strijland (Frans Peetermans)
Deel 4: Oetingse jongens in de Groote Oorlog De oud-strijders van Oetingen (Roger Poelaert)
7
René De Loecker
Pat Delrue
Luc De Visscher
Rufin De Vos
Dit is het eerste deel van een reeks van 4 boeken over de ‘Groot-Gooikse’ oud-strijders van de Eerste Wereldoorlog. Nu, 100 jaar na het begin van die ‘Groote Oorlog’ hebben wij toch nog genoeg informatie gevonden om de jonge soldaten van toen weer tot leven te wekken en de geschiedenis van hun oorlogsbelevenissen te vertellen. We situeren ze in hun gezin, we volgen ze in hun krijgsomstandigheden en bij diegenen die terugkeerden, proberen we hun verdere levensloop samen te vatten. Wat betekenden die jongens, die terugkwamen uit de oorlog nog in hun dorp, jaren later? Dat is de vraag die we ons ook gesteld hebben. Voor éénentwintig onder hen was er geen terugkeer meer mogelijk, zij stierven op het 'veld van eer', zoals dat genoemd wordt. Uiteraard krijgen ze een speciale plaats in de bespreking, net zoals de verschillende burgers die gedood of meegevoerd werden door de Duitsers. Het is dus geen reeks geworden, waarin je veel oorlogsbeelden ziet, maar waar eerder een hulde gebracht wordt aan de ongeveer 250 jonge mensen, die veelal in erbarmelijke, gevaarlijke of ongezonde omstandigheden moesten zien te overleven, en daarvan soms heel veel last en pijn overhielden. Het leven na de oorlog was nooit meer hetzelfde voor hen en voor hun familie. Ook dat wordt duidelijk in de verhalen van onze 4 schrijvers: René De Loecker, Willy Juwet, Frans Peetermans en Roger Poelaert. Zij zorgden ervoor dat de Leerbeekse, Kesterse, Gooikse, Strijlandse en Oetingse oud-strijders nooit meer vergeten zullen worden. Ook al is het 100 jaar geleden… Naast die 4 vaste schrijvers zorgden Pat Delrue, Luc De Visscher en Serge Moonens voor bijkomende informatie over de Eerste Wereldoorlog. Rufin De Vos was de man die veel opzoekingswerk verrichtte voor de verschillende auteurs. Achtergrondfoto kaft militaire begraafplaats van Calais. Foto Johan Tielemans. Idee ontwerp kaften: familie Poelaert.
