HersenletselCongres 2015
4-11-2015
Disclosure belangen sprekers (Potentiële) belangenverstrengeling
Geen
De betrokken relaties bij dit project zijn:
Projectgroep: Dr. Hileen Boosman Prof. dr. Anne Visser Meily Prof. dr. Caroline van Heugten Dr. Ieke Winkens
A5 – Leerbaarheid: veel besproken, weinig onderzocht
Deelnemende revalidatiecentra: Adelante Zorggroep, Hoensbroek De Hoogstraat Revalidatie, Utrecht Reade, Amsterdam Rijndam Revalidatie, Rotterdam Tolbrug, ’s-Hertogenbosch
Dr. Hileen Boosman Financiering:
Predictors of health-related quality of life and participation after brain injury rehabilitation: the role of neuropsychological factors. Neuropsych Rehabil. Accepted for publication.
Overzicht
Leren & revalideren
Leerbaarheid in de klinische praktijk
Leerbaarheid in de literatuur: dynamisch testen
Klinische boodschap
Nationaal Initiatief Hersenen en Cognitie (NIHC) pijler ‘Het Gezonde Brein, Programma Cognitieve Revalidatie’ [subsidienummer 056-11-014].
Leerbaarheid
Le·ren Leren: ‘Relatief permanente verandering in gedrag als gevolg van ervaring’ Leren ≠ geheugen, ontwikkeling - Geheugen = het opnemen, opslaan en opdiepen van kennis - Ontwikkeling = Veranderingen in gedrag die samenhangen met de leeftijd
1
HersenletselCongres 2015
4-11-2015
Leren & revalideren Revalideren is noodgedwongen herleren Leren is de brug naar meer zelfstandigheid Wat kun je leren?
Leerbaarheid in de klinische praktijk Volgens clinici belangrijke factor voor revalidatiesucces Vaak genoemd als vereiste voor behandelsucces Wordt vaak meegenomen in de prognostiek
Hoe leer je? Waarom leer je? Wanneer leer je?
Wat is leerbaarheid?
MAAR…
Welke factoren zijn van invloed? Hoe meet je leerbaarheid?
Boosman H, Visser-Meily JMA, Winkens I, van Heugten CM. (2013) Clinicians’ views on learning in brain injury rehabilitation. Brain Injury, 27, 685-8.
Wat is leerbaarheid? “De mate waarin een patiënt in staat is om zich zelf of met hulp van interventies te verbeteren en van revalidatie te profiteren” “Het vermogen van iemand om een cognitief en nieuw probleem op te lossen en indien dit probleem zich opnieuw voordoet het geleerde toe te passen”
“De mate waarin iemand aangeleerd gedrag/strategieën/vaardigheden kan onthouden en generaliseren naar de thuis/werk situatie”
“Patiënt is in staat aangeboden strategie/kennis/oefening op een later tijdstip te reproduceren en op nieuwe situatie toe te passen “
“De mate waarin een patiënt in staat is om zich zelf of met hulp van interventies te verbeteren en van revalidatie te profiteren” “In hoeverre iemand in staat is nieuwe info te onthouden en zich nieuwe vaardigheden eigen te maken. Daarvoor heeft iemand zelfinzicht nodig + motivatie om te leren”
“Bewust zijn van het eigen handelen en in staat zijn dit handelen bij te stellen aan de hand van reflectie/opslag externe “Iemand is in staat nieuwe informatie en interne “Het vermogen om informatie (motorisch of informatie om zo tot een nieuwe “Het vermogen om gedrag vaardigheden eigen cognitief) op te nemen en/of oplossing te komen en dit handelingen anders uit te aan te passen of toe te kunnen reproduceren” te maken” voeren en/of door voegen aan het omgevingsstructuur zich gedragsrepertoire op basis “Mate waarin iemand “De anders te gedragen en/of van feedback” therapeutische interventies “Het vermogen om mogelijkheid om onbewust (subcorticaal) goed oppakt, onthoudt en nieuwe kennis en informatie op te leren (inslijpen) iets nieuws vaardigheden op te kan toepassen in het slaan en toe te (anders) uit te voeren” doen” dagelijks leven” passen” “Kan iemand op dat moment profiteren van de revalidatie De mogelijkheid van de patiënt om alle “Dat iemand in de zin dat dit bijdraagt aan input uit de omgeving te gebruiken om zijn “Mogelijkheid om (nieuwe) participatie en kwaliteit van gedrag zo in te zetten dat hij instructies in een informatie kan leven” maatschappelijk accuraat kan bepaalde context vast verwerken en kan functioneren te houden en er naar te omzetten in “Vermogen om nieuwe info op te handelen” “Mogelijkheid om nieuwe kennis je handelen baat nemen en te benutten, zodat je in een eigen te maken en aan te passen hebben bij de volgende situatie beter aangepast aan veranderende revalidatie” gaat handelen” omstandigheden”
Wat is leerbaarheid? “De mate waarin een patiënt in staat is om zich zelf of met hulp van interventies te verbeteren en van revalidatie te profiteren”
“Patiënt is in staat aangeboden strategie/kennis/oefening op een later tijdstip te reproduceren en op nieuwe situatie toe te passen “
“De mate waarin iemand aangeleerd gedrag/strategieën/vaardigheden kan onthouden en generaliseren naar de thuis/werk situatie”
“In hoeverre iemand in staat is “Bewust zijn van het eigen nieuwe info te handelen en in staat zijn onthouden en zich dit handelen bij te stellen nieuwe aan de hand van vaardigheden eigen reflectie/opslag externe “Iemand is in staat nieuwe te maken. informatie en interne “Het vermogen om informatie (motorisch of Daarvoor heeft informatie om zo tot een nieuwe iemand zelfinzicht “Het vermogen om gedrag vaardigheden eigen cognitief) op te nemen en/of oplossing te komen en dit handelingen anders uit te nodig + motivatie aan te passen of toe te kunnen reproduceren” te maken” voeren en/of door om te leren” voegen aan het omgevingsstructuur zich gedragsrepertoire op basis “Mate waarin iemand “De anders te gedragen en/of “Het vermogen om van feedback” therapeutische interventies mogelijkheid om onbewust (subcorticaal) goed oppakt, onthoudt en nieuwe kennis en informatie op te leren (inslijpen) iets nieuws vaardigheden op te kan toepassen in het slaan en toe te (anders) uit te voeren” doen” dagelijks leven” passen” “Kan iemand op dat moment profiteren van de revalidatie De mogelijkheid van de patiënt om alle “Dat iemand in de zin dat dit bijdraagt aan input uit de omgeving te gebruiken om zijn “Mogelijkheid om (nieuwe) participatie en kwaliteit van gedrag zo in te zetten dat hij instructies in een informatie kan leven” maatschappelijk accuraat kan bepaalde context vast verwerken en kan functioneren te houden en er naar te omzetten in “Vermogen om nieuwe info op te handelen” “Mogelijkheid om nieuwe kennis je handelen baat nemen en te benutten, zodat je in een eigen te maken en aan te passen hebben bij de volgende situatie beter aangepast aan veranderende revalidatie” gaat handelen” omstandigheden” “Het vermogen van iemand om een cognitief en nieuw probleem op te lossen en indien dit probleem zich opnieuw voordoet het geleerde toe te passen”
“Patiënt is in staat aangeboden strategie/kennis/oefening op een later tijdstip te reproduceren en op nieuwe situatie toe te passen “
Is patiënt X leerbaar?
“De mate waarin iemand aangeleerd gedrag/strategieën/vaardigheden kan onthouden en generaliseren naar de thuis/werk situatie”
“In hoeverre iemand in staat is “Bewust zijn van het eigen nieuwe info te handelen en in staat zijn onthouden en zich dit handelen bij te stellen nieuwe aan de hand van vaardigheden eigen reflectie/opslag externe “Iemand is in staat nieuwe te maken. informatie en interne “Het vermogen om informatie (motorisch of Daarvoor heeft informatie om zo tot een nieuwe iemand zelfinzicht “Het vermogen om gedrag vaardigheden eigen cognitief) op te nemen en/of oplossing te komen en dit handelingen anders uit te nodig + motivatie aan te passen of toe te kunnen reproduceren” te maken” voeren en/of door om te leren” voegen aan het omgevingsstructuur zich gedragsrepertoire op basis “Mate waarin iemand “De anders te gedragen en/of “Het vermogen om van feedback” therapeutische interventies mogelijkheid om onbewust (subcorticaal) nieuwe kennis en goed oppakt, onthoudt en informatie op te leren (inslijpen) iets nieuws vaardigheden op te kan toepassen n het slaan en toe te (anders) uit te voeren” doen” dagelijks leven” passen” “Kan iemand op dat moment profiteren van de revalidatie De mogelijkheid van de patiënt om alle “Dat iemand in de zin dat dit bijdraagt aan input uit de omgeving te gebruiken om zijn “Mogelijkheid om (nieuwe) participatie en kwaliteit van gedrag zo in te zetten dat hij instructies in een informatie kan leven” maatschappelijk accuraat kan bepaalde context vast verwerken en kan functioneren te houden en er naar te omzetten in “Vermogen om nieuwe info op te handelen” “Mogelijkheid om nieuwe kennis je handelen baat nemen en te benutten, zodat je in een eigen te maken en aan te passen hebben bij de volgende situatie beter aangepast aan veranderende revalidatie” gaat handelen” omstandigheden” “Het vermogen van iemand om een cognitief en nieuw probleem op te lossen en indien dit probleem zich opnieuw voordoet het geleerde toe te passen”
Wat is leerbaarheid?
... want patiënt X heeft het vermogen om nieuwe vaardigheden en kennis op te doen
Ja!
… want patiënt X is niet in staat is om aangeboden kennis op een later tijdstip te reproduceren en op nieuwe situaties toe te passen.
2
HersenletselCongres 2015
4-11-2015
Welke factoren beïnvloeden leerbaarheid?
Leermomentje…
Letsel kenmerken
Motivatie
Premorbide functioneren
‘Leerbaarheid’ kan op verschillende
Inzicht
manieren worden gedefinieerd! Persoonlijkheid
Leerbaarheid
Cognitie
Boosman H, Visser-Meily JMA, Winkens I, van Heugten CM. (2013) Clinicians’ views on learning in brain injury rehabilitation. Brain Injury, 27, 685-8.
Leerbaarheid meten: de klinische praktijk
Leerbaarheid meten Waar is uw inschatting van leerbaarheid doorgaans op gebaseerd?
Letsel kenmerken? Cognitieve functies? Psychologisch functioneren? …? …?
Cognitieve test(s) • • • • •
15-Woordentest Rivermead Behavioural Memory Test (RBMT) Visuele Associatie Test (VAT) Verbale Leer & Geheugen Test (VLGT) Amsterdamse Dementie Screening-6 – 8 woordentest
Observaties • Allen Cognitive Level Screen (ACLS) • Perceive, Recall, Plan and Perform System (PRPP)
Gespreksgegevens Boosman H, Visser-Meily JMA, Winkens I, van Heugten CM. (2013) Clinicians’ views on learning in brain injury rehabilitation. Brain Injury, 27, 685-8.
Leerbaarheid meten: cognitieve tests Leermogelijkheden Cognitief profiel Leerbelemmeringen
Conventionele cognitieve tests
Dynamische cognitieve tests
Haalbaarheid en type behandeling
Leerbaarheid meten: dynamische tests Dynamisch testen: procedures waarbij gekeken wordt naar het effect van een kortdurende training op de (cognitieve) testprestatie Conventionele cognitieve test Pre-test
Dynamische toevoeging
Training (leerervaring)
Post-test
‘Cognitieve leerpotentie’
3
HersenletselCongres 2015
4-11-2015
Dynamisch testen: in de literatuur
Dynamische Wisconsin Card Sorting Test
Dynamisch testen: in de literatuur Populatie:
NAH, neurodegeneratieve & psychiatrische ziekten
Tests:
11 verschillende dynamische cognitieve tests
Training:
Prestatiefeedback, bekrachtiging, aanvullende instructies, aanleren van strategieën
Score:
Post-test score, verschilscore, gain-score, leergroepen
Dynamisch Wisconsin Card Sorting Test WCST (stapel 1)
Pre-test
De eerste stapel met 64 kaarten worden gesorteerd.
Vorm
Kleur
Aantal Feedback: “Goed”, “Fout”.
Dynamisch Wisconsin Card Sorting Test WCST (stapel 1)
Pre-test
WCST (stapel 1)
Training (leerervaring)
WCST (stapel 2)
WCST (stapel 1)
Training (leerervaring) De testleider geeft aanvullende instructies en extra feedback.
WCST (stapel 2)
Post-test
De tweede stapel met 64 kaarten worden gesorteerd Feedback: “Goed”, “Fout”.
Dynamisch Wisconsin Card Sorting Test Hoge score
Post-test
Kan de patiënt het geleerde toepassen? (Hoeveel) heeft de patiënt geleerd?
Lage score
4
HersenletselCongres 2015
dWCST in de praktijk 104 patiënten met NAH opgenomen in het revalidatiecentrum
4-11-2015
dWCST in de praktijk Wat meet de dWCST?
Hoe scoren patiënten met NAH op de dWCST?
dWCST in de praktijk Spelen oefeneffecten een rol? -
dWCST in de praktijk Hoe scoren patiënten t.o.v. gezonde controles?
Oefeneffect Herhaling zorgt voor verbetering Leerpotentie De training zorgt voor verbetering
dWCST in de praktijk: wat willen we nog leren?
Dynamisch testen: aanvulling/tijdsverspilling? Aanvulling want … 1. … dynamische cognitieve tests bieden aanvullende kwalitatieve en kwantitatieve gegevens over 'cognitief leren' 2. … de dWCST heeft toegevoegde waarde t.o.v. conventionele cognitieve tests bij het voorspellen van revalidatie-uitkomsten in andere populaties. 3. …onze eerste ervaringen met dynamische testen m.b.v. de dWCST bij patiënten met NAH zijn positief.
Cognitieve leerpotentie
5
HersenletselCongres 2015
Dynamisch testen: aanvulling/tijdsverspilling?
MAAR… - Focus op cognitief leren - Onderzoek nodig naar de vertaling van testscores naar de dagelijkse praktijk
4-11-2015
Samengevat Leerbaarheid… …is volgens clinici belangrijk voor revalidatiesucces …wordt op verschillende manieren gedefinieerd …wordt veelal in kaart gebracht m.b.v. cognitieve tests Dynamisch testen… … is een veelbelovende aanvulling om meer te weten te komen over ‘cognitief leren’
Klinische boodschap Licht toe wat jij bedoelt met ‘leerbaarheid’.
Bespreek de leerbaarheid van een patiënt in de context van een specifiek, goed gedefinieerd leerdoel.
Licht toe waar jouw inschatting van leerbaarheid op is gebaseerd.
[email protected] @HileenBoosman
6
