LED Trend Rapport 2014

LED Trend Rapport 2014

Een concept van:

Een co-productie met:

| Colofon en inhoudsopgave Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door de volgende partners:

Voorwoord

7

Facts & Figures

8

Vormgeving Bette van Loenen, EG Media Idee, concept, research, projectcoördinatie Rolf Heynen, Peter Groot, Annemijn Schoenmaker Belangrijkste trends

10

Leeswijzer en opzet

12

Algemene marktinformatie

14

Bedrijfsprofielen Afzetmarkten Markttrends Branche-ontwikkelingen en uitdagingen

15 18 20 22

Producenten en leveranciers

30

Overzichtsgegevens producenten en leveranciers Specifieke vragen voor producenten en leveranciers

32 35

Installateurs

42

Overzichtsgegevens installateurs Specifieke vragen voor installateurs

44 49

Eindredactie Edwin van Gastel en Els Stultiens

1 GVCC/Good! communicatie & realisatiespecialisten in duurzaamheid heeft een omvangrijk trackrecord op het gebied van beursconcepten, zowel vak- als consumentenbeurzen. GVCC/Good! communicatie & realisatiespecialisten organiseren niet alleen events, congressen en beurzen, maar zijn ook communicatiespecialisten, begeleiden duurzame projecten en ondersteunen lokale overheden met hun beleid.

1.1 1.2 1.3 1.4 2 2.1 2.2 3

LED Magazine is het leidinggevende Nederlandstalige multimediale platform over led-verlichting in Vlaanderen en Nederland. LED Magazine is een offline en online nieuws- en opiniemedium. In het vakblad vindt men ieder kwartaal uitgebreide nieuws- en achtergrondartikelen. De website biedt met een dagelijkse nieuwsrubriek en wekelijkse nieuwsbrief de meest actuele marktinformatie.

3.1 3.2 4 4.1 4.2

(Licht)Ontwerpers en dienstverleners Overzichtsgegevens ontwerpers en dienstverleners Specifieke vragen voor ontwerpers

54 454 55 58

5

Afnemers

64

6

Verantwoording, betrokkenen en bronnen

72

Verantwoording Betrokkenen Bronnen

73 73 73

Disclaimer – Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Solar Solutions. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor enige eventueel geleden schade door foutieve vermelding in dit rapport.

4

LED Trendrapport 2014

6.1 6.2 6.3


5

| Voorwoord

De toepassing van led-verlichting is de laatste jaren in een stroomversnelling terechtgekomen. De markt groeit snel en er is veel optimisme over de groei in de komende jaren, zeker tot 2018-2020. Tegelijkertijd is er sprake van een zeer dynamisch speelveld met veel parameters die de groei kunnen beïnvloeden. Denk daarbij aan voortschrijdende technologische ontwikkelingen, patent-issues, politieke sturing door subsidie en/of wetgeving, de ontwikkeling van nationale en regionale markten en globale politieke ontwikkelingen. Ook zijn er zorgen over overproductie, vooral door Chinese producenten. Er zijn zeer veel bedrijven actief in de second tier- en de third tier-segmenten van de led-industrie. Uit deze ‘kweekvijver’ zullen de meest innovatieve en kwalitatieve bedrijven zich verder ontwikkelen tot grote spelers. Zo behoort de Chinese producent MLS al tot de wereldwijde top tien qua omzet in packaged led’s. Deze ontwikkeling zal leiden tot heftige prijscompetitie die uiteindelijk de eindgebruiker ten goede komt, maar gepaard zal gaan met een rollercoaster-achtige, zeer volatiele markt. Een aantal internationale analisten vergelijkt de ontwikkeling van de led-sector met die van de zonnepanelensector in 2012 en 2013. In die markt, waar China goedkope zonnepanelen leverde aan de rest van de wereld, leidde dit tot de beschuldiging van prijsdumping aan het adres van China. Dit met importsancties als gevolg en tijdelijke, maar toch heftige marktverstoringen. Kortom, de led-sector is veelbelovend, op bijna alle aspecten zeer aantrekkelijk, maar zeker niet simpel en zelfs eerder complex. In zo’n markt is het belangrijk om te kunnen vertrouwen op betrouwbare data. De toepassing van led-verlichting is de Hier voor u ligt de eerste editie van het laatste jaren in een stroomversnelling Nationaal LED Trendrapport, een project van LED Expo Benelux en LED Magaterechtgekomen, de markt groeit snel en zine. Samen gaan wij dit rapport jaarlijks er is veel optimisme over de groei in de uitgeven om de led-sector te informeren, gegevens te verschaffen en daarmee houkomende jaren, zeker tot 2018-2020 vast te geven op het gebied van nationale marktontwikkelingen en markttrends. We richten ons daarbij op het einde van de keten, op de producenten/leveranciers, de installateurs, de adviseurs en de afnemers. Het rapport is gebaseerd op de resultaten van een onderzoek dat we hebben gedaan onder partijen die actief zijn op de led-markt; te weten onder bedrijven en organisaties die dagelijks met led actief zijn, die dagelijks als het ware met de voeten in de klei staan. Omdat meer dan vierhonderd respondenten aan het onderzoek hebben meegewerkt kunnen we zeggen dat het rapport een gedegen beeld geeft van de stand van zaken. Op de volgende bladzijden kunt u de antwoorden vinden op vragen als wat is de gemiddelde bedrijfsgrootte, hoeveel procent van de verlichting bestaat nu uit led, wat is de top vijf van afnemers, is er behoefte aan een keurmerk en nog veel meer. Ook vindt u bijdragen van vijf fabrikanten en acht kennisinstellingen die hun licht laten schijnen over kwaliteit, een van dé hot topics in de led-sector. We hopen dat het Nationaal LED Trendrapport u helpt bij uw bedrijfsvoering en we hopen ook dat het politici en beleidsmakers overtuigt van het belang van ledverlichting in het realiseren van een duurzamer energiebeleid.

LED Expo Benelux en LED Magazine LED Trendrapport 2014

7

PRODUCENTEN ● Prijs minder belangrijk, sterke concurrentie wel belemmering.

| Belangrijkste trends

● Productie en leveringen van binnen- en buitenverlichting vrijwel gelijk. ● China is grootste producent van led-producten, maar Europa volgt op de voet. ● Nederland is de belangrijkste afzetmarkt, maar er zijn volop activiteiten in het buitenland. ● Meerderheid vindt de mate van kwaliteitsproblemen aanvaardbaar. ● Drivers zijn voornaamste zorg.

AFNEMERS

ALGEMEEN

● Hoge prijs en onduidelijkheid over kwaliteit belangrijke belemmeringen.

● Led-verlichting (nog) niet voor iedereen belangrijkste bron van omzet.

● Voortrekkersrol voor overheid?

● Er is een grote aanwas van nieuwe bedrijven in de laatste vier tot acht jaar.

●Besparing door led onduidelijk? ●Grote tevredenheid over levensduur en kwaliteit.

● Led-sector schat in: zeventien procent van utiliteitsverlichting in Nederland is op dit moment led. ● De led-sector is het eens: het aandeel van led in utiliteitsverlichting groeit naar drieënvijftig procent in 2020. ● Op dit moment heeft led een aandeel van vijftien procent in woonbestemming-verlichting in Nederland.

ONTWERPERS ● De overheid is de belangrijkste klant. ● Gematigd positief over toename van de component led-verlichting in de omzet. ● Duurzaamheidsaspect doorslaggevend voor keuze voor led.

● Aandeel led in woonbestemming-verlichting groeit naar achtenveertig procent in 2020.

INSTALLATEURS ● Kwaliteit voor installateurs de grootste zorg. ● Naast installatie van lampen en armaturen is advisering belangrijke bron van inkomsten. ● Weinig vraag naar lichtplan vanuit opdrachtgevers. ● Positief over led, maar productinformatie kan beter.

10


● Grote meerderheid van led-sector: prijs van led zal dalen in 2015. ● Omzetstijging van tweeëntwintig procent verwacht op basis van groei van de led-sector. ● Onduidelijkheid over kwaliteit en hogere prijs zijn grootste belemmeringen voor toepassing van led- ten opzichte van traditionele verlichting. ● Groot deel led-sector niet aangesloten bij een branchevereniging. ●Duidelijke behoefte aan keurmerk voor led. LED Trendrapport 2014

11

| Leeswijzer en opzet

Kennis- en branche-instellingen:

Het eerste hoofdstuk, ‘Algemene marktinformatie’, geeft inzicht in de led-markt als geheel. De vragen uit dit deel van de enquête zijn gesteld aan alle respondenten. De vragen en antwoorden uit de enquête in vier hoofdstukken die volgen, zijn specifiek op de vier hieronder afgebeelde onderdelen van de led-keten gericht.

Stichting LightRec Olino HET LUX LAB NLA DEKRA Utrecht Sustainability Institute Milieudienst IJmond NSVV

Jeroen Bartels Marcel van der Steen Ellen de Vries Frank van der Vloed Jaap Nuesink Jacqueline Cramer Bert Pannekeet Leon Schrijnemaekers

pagina 40 pagina 41 pagina 51 pagina 52 pagina 60 pagina 61 pagina 62 pagina 69

Jos Spapens Nico Mantel Aris Bakker Pierre Lamsweerde Paul Brussee

pagina 29 pagina 63 pagina 70 pagina 71 pagina 73

Fabrikanten: 1 | Algemene marktinformatie pagina 14-27

2 | Producenten en leveranciers pagina 30-39

3 | Installateurs pagina 50-42

4 | (Licht) Ontwerpers en dienstverleners pagina 50-42

Lightronics Schreder Trilux Nordéon Group Osram 5 | Afnemers pagina 64-68

Opzet LED Trendrapport Het doel van het Nationale LED Trendrapport is om inzicht te krijgen in de Nederlandse led-markt.

Visie op kwaliteit Verspreid door het hele rapport vindt u inhoudelijke bijdragen van decision makers van acht kennisinstellingen en vijf led-fabrikanten. Zij nemen vanuit hun professionele achtergrond de essentiële vraagstukken kwaliteit en kwaliteitsborging onder de loep. De bijdragen zijn van hoge kwaliteit en zeer de moeite waard om te lezen. De decision makers kregen de volgende vragen voorgelegd: Wat ziet u op dit moment als grootste bedreiging op het gebied van kwaliteit? Hoe zet uw organisatie zich in voor kwaliteitsborging? Hoe verwacht u dat de issue kwaliteit zich de komende jaren zal ontwikkelen? De decision makers van de fabrikanten kregen de volgende aanvullende vraag voorgelegd: Wat verwacht u van marktpartijen/concurrenten op het vlak van kwaliteit?

12


Dit onderzoek is opgebouwd uit drie elementen: 1. een enquête via internet onder vier vooraf bepaalde doelgroepen: producenten/leveranciers, installateurs, ontwerpers en afnemers. 2. Inhoudelijke bijdragen van acht kennisinstellingen en vijf fabrikanten. 3. Analyses van eerder gepubliceerde marktonderzoeken en cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De enquête is 521 keer ingevuld, waarvan 418 keer volledig. Zoals verwacht werd de enquête het meest ingevuld door producenten/leveranciers (192 keer) gevolgd door respectievelijk lichtontwerpers en dienstverleners (88 keer), afnemers (76 keer) en installateurs (62 keer). Er zijn geen exacte cijfers bekend zijn over de precieze verhoudingen van deze vier doelgroepen binnen de led-sector. Daarom is voor de meerderheid van de algemene marktinformatie de daadwerkelijke gemiddelden genomen en is niet gerekend met een gewogen gemiddelde, tenzij anders vermeld.


13

1 | Algemene marktinformatie

De toepassing van led-verlichting is de laatste jaren in een stroomversnelling terechtgekomen. De markt groeit snel en er is veel optimisme over de groei in de komende jaren, zeker tot 2018-2020. Tegelijkertijd is er sprake van een zeer dynamisch speelveld met veel parameters die de groei kunnen beïnvloeden. Denk daarbij aan voortschrijdende technologische ontwikkelingen, patent-issues, politieke sturing door subsidie en/of wetgeving, de ontwikkeling van nationale en regionale markten en globale politieke ontwikkelingen.

1.1

Bedrijfsprofielen Een grote vertegenwoordiging uit de sector heeft gereageerd

18,4%

Producent of leverancier (inclusief import en distributie) Installateur Lichtontwerper of dienstverlener Afnemer/gebruiker

47,0% 21,9%

12,6%

Noord-Brabant en Noord- en Zuid-Holland zijn de belangrijkste ‘led-provincies’

40,0%

30,0%

Ontwerpers Producenten Installateurs Afnemers

20,0%

10,0%

Zuid-Holland | 23,0%

2,2%

Zeeland |

6,3%

Limburg |

Utrecht | 13,2%

2,2%

Groningen |

6,1%

9,6%

Gelderland |

Overijssel |

3,0%

Friesland |

Noord-Holland | 12,8%

2,4%

Flevoland |

Noord-Brabant | 17,6%

1,6%

Drenthe |

0,0%

De gemiddelden laten zien dat Noord-Brabant en het Randstedelijk gebied inclusief Utrecht de meeste reacties hebben opgeleverd. Dit beeld voldoet aan de verwachting en is in overeenstemming met andere bekende gegevens, zoals de verdeling van installatiebedrijven over Nederland. Opvallend is wel dat Noord-Brabant de provincie is met de meeste producenten van led-verlichting. Vijfentwintig procent van fabrikanten is hier gevestigd. Bijna zestig van de producenten is gevestigd in de drie genoemde provincies: Noord-Brabant en Zuid- en Noord-Holland. De responderende installateurs zijn gelijkmatiger verdeeld over het land, met Zuid-Holland als koploper. Verder telt Noord-Brabant veel ontwerpers, al is Utrecht koploper. (foto: Hans Banus) LED Trendrapport 2014

13 15

Recyclen van led-verlichting… omdat het moet Voor de meeste producenten en importeurs van energiezuinige verlichting is het duidelijk dat hun producten apart moeten worden ingezameld en gerecycled. Energiezuinige verlichting kan namelijk voor meer dan negentig procent worden gerecycled. Gasontladingslampen bevatten kwik en zijn daarmee chemisch afval. En de helft van de armaturen die Wecycle voor recycling inneemt, bevat nog PCB-houdende condensatoren. Maar waarom moet ook led-verlichting worden gerecycled? Op de eerste plaats is het natuurlijk van belang om de materialen van zoveel mogelijk producten die aan het eind van hun levensduur zijn gekomen opnieuw te gebruiken. Ook led-lampen en armaturen bevatten stoffen die in snel tempo erg schaars worden, zoals aardmetalen. Populaire termen als cradle-to-cradle en resource efficiency geven al aan dat het belang van het hergebruiken van schaarse grondstoffen steeds groter wordt en ook steeds meer politieke aandacht krijgt. Daarnaast bevat led ook stoffen die je liever niet in het milieu terugvindt, zoals arseen. Deze zijn weliswaar gebonden, maar kunnen op termijn uitlogen. Ook een belangrijke reden om oude led-lampen en armaturen met ledlichtbronnen apart in te zamelen en zo goed mogelijk te recyclen. Maar bovenstaande argumenten onderbouwen een veel principiëler uitgangspunt, namelijk dat van de producentenverantwoordelijkheid. Kort gezegd komt die erop neer dat producenten verantwoordelijk zijn voor wat zij op de markt zetten, ook als deze producten in de afvalfase belanden. Als een consument zijn product afdankt, dan is de producent ervoor verantwoordelijk dat hij dat op de juiste manier kan doen en dat de oude producten op de juiste manier worden gerecycled. Dit principe is niet alleen relevant voor verlichting, maar ook voor andere elektrische en elektronische apparaten, auto’s, verpakkingen, batterijen, papier en karton, glas, autobanden, enzovoorts. Voor al dit soort producten zijn organisaties opgezet die namens de producenten en importeurs de inzameling en recycling organiseren. Dat gebeurt in samenwerking met de betreffende branches, maar ook samen met gemeenten, detailhandel en bijvoorbeeld maatschappelijke organisaties. LightRec organiseert de inzameling en recycling van verlichting. De uitvoering is uitbesteed aan Wecycle, die dat ook doet voor andere productorganisaties zoals voor witgoed, bruingoed, ict en elektrisch gereedschap; kortom alles waar een stekker aan zit. Sinds begin 2014 beschikt LightRec over een Algemeen Verbindend Verklaring. Hiermee zijn alle producenten en importeurs van verlichting verplicht om via LightRec bij te dragen aan de kosten van de inzameling en verwerking. Want het inzamelen en recyclen van verlichting kost meer geld dan het oplevert. Zeker de inzameling en het transport zijn kostbaar. Daarnaast financiert LightRec campagnes gericht op het veranderen van het gedrag van consumenten, maar ook professionele partijen. Uiteindelijk willen we dat zoveel mogelijk lampen en armaturen worden gerecycled, zodat we het milieu ontzien en grondstoffen kunnen hergebruiken. Aan producenten en importeurs van led-verlichting heb ik dan ook de volgende boodschap: neem uw producentenverantwoordelijkheid. En zorg ervoor dat ook uw producten op een milieuverantwoorde manier worden verwerkt. Jeroen Bartels is manager van de Stichting LightRec. LightRec zorgt ervoor dat tl-buizen, spaar- en led-lampen en bijbehorende armaturen in Nederland apart worden ingezameld en op een milieuverantwoorde manier worden gerecycled. LightRec geeft hiervoor opdracht aan de uitvoeringsorganisatie Wecycle. 40


Met led meer licht Het is hard gegaan de laatste jaren. Werden led’s eerst nog enkel gebruikt als indicatielampje, nu zijn en worden ze ingezet in allerlei gebieden zoals algemene verlichting, sportveldverlichting en autokoplampen. Het zal er niet bij blijven. In dit proces van omschakelen naar een nieuwe technologie zijn er vele hordes te nemen. Zoals die van sportveldverlichting, waar men eerst wilde dat de superieure uitrichtbaarheid van led-licht gebruikt zou worden om lichthinder voor de omgeving te voorkomen door alleen het sportveld te verlichten. Men kwam er echter daarna achter dat strooilicht nodig is omdat men anders de speelbal niet meer ziet wanneer deze juist uit de lichtbundels gaat. Een ander item is die van de powerfactor. Het is zwaar overtrokken dat die nu zo immens belangrijk is en ook hoog moet zijn voor kleine, zeer weinig consumerende led-lampen. Iedereen sprak erover, vaak zonder te weten waar het over ging. Er werd zelden bij vermeld dat de huidige technologie aan spaarlampen ook geen hoge powerfactor heeft en dat de huidige manier van gloeien halogeenlampen dimmen ook zorgt voor een slechte powerfactor. In dit geval leek het meer op een poging tot vertraging van de introductie van de led dan een echte bijdrage tot het wezenlijk verbeteren van de led-technologie of het voorkomen van grote problemen. Weer iets nieuws is het introduceren van dimmen à la Kruithof, waar de vergeling van het licht met het meer dimmen gewenst en gecreeerd wordt met led-verlichting. Een fabrikant is ermee bezig en OliNo gaat ondersteunen met het aanbieden van metingen. Dat is overigens het doel van OliNo; door het doen van veel metingen – en ook door het ook uitleggen ervan en het uitdragen van de resultaten – de gehele gebruikersgemeente informeren over de status en mogelijkheden van in dit geval verlichting. Een hele hoop niet zo bekende concepten worden hierbij tevens belicht, zoals inschakelstroom, knippereffect en dag- en nachtritme. Ook blauwlichtschade wordt als goede indicatie gemeten en blijkt nog niet zo’n probleem. Er zijn tevens metingen die gerelateerd kunnen worden aan betrouwbaarheid (kwaliteit gedurende de levensduur) en daaruit blijkt dat er genoeg lampen zijn die laten zien dat ze zeer waarschijnlijk een lang leven zullen hebben. Het gaat in die zin goed met de kwaliteit in het algemeen, bijvoorbeeld op belangrijke parameters als levensduur, kleur van het licht, kleurweergave (CRI), lichthoeveelheid en mogelijke stralingshoeken. Echter een zorgenkind is nog de mate van knipperen. Er is weinig aandacht voor te veel knippering is (meer dan vijfendertig procent), wat leidt tot snelle vermoeiing en mogelijk tot hoofdpijn. Terwijl dit niet hoeft als men maar een goede driver maakt. In de toekomst verwacht OliNo dat er nog meer geleerd wordt over het effect van licht op de mens, dus hoe men licht ervaart bij (erg) lage lichtomstandigheden (S/P-ratio), hoe men kleur ervaart als functie van de hoeveelheid omgevingslicht, of een breder zichtveld (breder dan twee graden zoals nu gebruikt wordt). En of er een betere benadering is voor algemeen kantoorwerk en hoe men hierbij extra gebruik kan maken (pupilverkleining en scherper zicht) van led. Dit alles om het licht van de o zo veelzijdige led-lampen nog meer op werk en leven te ondersteunen. Marcel van der Steen is mede-eigenaar van OliNo Energy dat professionele lampmetingen verricht. Een concept van:

Een co-productie met:


41

LED Trend Rapport 2014

Recommend Documents