JAARGANG 7 • 2007 UIT V AART V ERZORGING
INHOUD
“Het is uniek: deze drie stichtingen werken samen in één stichting met één uitgangspunt”
Start Hospice Enschede een feit
2
Stelling
Donaties door Vredehof voor zorg in laatste levensfase zijn onethisch
4
Hospice Holos in O l d e n z a a l h e c h t wa a r d e aan samenwerking
“We zijn een medium care hospice” 5
V REDE H O F
MAGAZINE
IS
EEN
UITGA V E
V AN
V REDE H O F
2
K e u k e n va n h e t L e o n a r d u s Hospice in Hengelo c o m p l e e t d a n k z i j d o n at i e
“Laten we ons toeleggen op de gedachte dat elke dag kostbaar is” Met welke gedachten gasten, bezoekers en vrijwilligers het Leonardus Hospice in Hengelo ook binnenkomen, ze worden geraakt door een enkele spreuk. ‘Laten we ons toeleggen op de gedachte dat elke dag kostbaar is’. Het is een levenswijsheid van de veertiende Dalai Lama, Tenzin Gyatso. In dat licht krijgt de keukenapparatuur die het Vredehof Donatie Fonds schonk, bijzondere waarde.
W
W
W . V
6
R E D E H O F . N L
VERDER IN DIT NUMMER stelling
4
Donaties door Vredehof voor zorg in laatste levensfase zijn onethisch Hospice Holos in Oldenzaal hecht wa a r d e a a n s a m e n w e r k i n g
W
W
W . V
R
E D E H
O
F . N L
5
“We zijn een medium care hospice”
K e u k e n va n h e t L e o n a r d u s Hospice in Hengelo compleet d a n k z i j d o n at i e
COLOFON Vredehof Magazine is een uitgave van Vredehof Uitvaartverzorging Postbus 69, 7500 AB Enschede Telefoon: 053 - 4312389 Fax: 053 - 4357014 www.vredehof.nl
Hoofd- en eindredactie: Herman Wormgoor Karin Geerdink Pedro Swier Henk Zwijnenberg Redactie en productie: SPPR creative magazine makers Telefoon: 055 - 5330340 Apeldoorn
Vredehof Magazine verschijnt drie keer per jaar in controlled circulation
6
“Laten we ons toeleggen op de gedachte dat elke dag kostbaar is” Reggeland schoolt medewerkers bij met steun van Vredehof Donatie Fonds
7
7
“Centraal stond de begeleiding van terminale cliënt” Training nazorg voor thuiszorgmedewerkers Livio dankzij V r e d e h o f D o n at i e F o n d s
“De training was een groot succes”
Th o m D i j k m a n
H
“
et was in 2000”, haalt Dijkman de herinneringen op. “Ik was in Den Haag om te demonstreren tegen de voorgestelde legalisatie van de euthanasie. Als christen heb je daar een eigen mening over. God geeft het leven totdat Hij het weer tot zich neemt. Enfin, tijdens die demonstratie zei iemand tegen me: we moeten niet alleen ‘nee’ zeggen, we moeten iets dóen. Een alternatief bieden.”
Draagvlak Die gedachte liet Dijkman niet meer los. Hij verzamelde een aantal christenen uit verschillende kerkgenootschappen om zich heen. Als werkgroep bespraken ze de mogelijkheden om tot oprichting van een hospice te komen. Intensief werd er overlegd en overwogen. Een enquête onder artsen en zorginstellingen bevestigde dat er draagvlak was voor het initiatief. Dat was voldoende aanleiding om Stichting Beheer Hospice Enschede op te richten.
2
VOORWOORD In toenemende mate wordt aandacht besteed aan de laatste levensfase, de periode vlak voor het overlijden. Juist dan is extra zorg noodzakelijk. Zorg die heel specifiek van aard is. Dat blijkt wel uit de interviews in deze editie van Vredehof Magazine. Palliatieve zorg wordt voor een groot gedeelte mogelijk gemaakt door de inzet van veel vrijwilligers, maar niet minder door mensen die beroepsmatig of bestuurlijk hiermee bezig zijn. Vanuit de hospice-functie, of vanuit thuiszorg. Beide vormen zijn in ontwikkeling en kennen hun eigen problematiek. Met warmte en een groot inlevingsgevoel wordt over het onderwerp gesproken. Dat zegt genoeg over de betrokkenheid om deze zorg organisatorisch en financieel rond te krijgen en op een goede manier te kunnen invullen. Financiële ondersteuning vanuit particulieren en bedrijven is vaak onmisbaar om tot goede invullingen te komen, waarbij een dilemma ontstaat rond ethiek en beeldvorming. Een speciale editie met een wel heel bijzonder onderwerp, dat ik graag nader bij u onder de aandacht breng.
Palliatieve zorg over de realisatie van het hospice. In 2004 kwamen we opnieuw in contact met de vrijwilligersorganisaties Humanitas en Stichting Leendert Vriel. We hebben intensief met elkaar gepraat. Over de potten en pannen waren we het snel eens, maar juist medisch-ethische zaken vroegen om eenheid. Wij hadden een christelijke identiteit, met Humanitas een humanistische en met Leendert Vriel een algemene. Het overleg
“We moeten niet alleen ‘nee’ zeggen, we moeten iets dóen. Een alternatief bieden” heeft geresulteerd in de Stichting Exploitatie Hospice Enschede. Dat is echt uniek: drie stichtingen werken samen in één stichting met één uitgangspunt”, klinkt Dijkman tevreden.
Unieke samenwerking De voorzitter van Stichting Exploitatie Hospice Enschede maakt in zijn volle agenda graag ruimte om te praten over wat hem al jaren bezighoudt. Aan een terrasje langs het water blikt Thom Dijkman terug én kijkt hij vooruit. Een idee dat ooit ontstond tijdens een demonstratie tegen euthanasie, krijgt nu gestalte
Dijkman staart over het water, spoelt in gedachten de film weer terug. “In 2003 voerden we gesprekken met de gemeente Enschede en Woningstichting Ons Huis
dankzij de unieke samenwerking tussen drie stichtingen. De start van de bouw van Hospice Enschede is een feit!
“Het is uniek: deze drie stichtingen werken samen in één stichting met één uitgangspunt”
Start Hospice Enschede een feit
H ERMAN WORMGOOR
Financiering niet eenvoudig
Warmte bieden
Intussen hadden de toekomstige buurtbewoners zich ook geroerd. Zij vonden het een goed idee, zo’n hospice, maar dan níet in de achtertuin. Na een jaar touwtrekken was het de Raad van State die de knoop doorhakte: het hospice mocht gebouwd worden. De vergunning was rond, de samenwerking een feit, het draagvlak bewezen. Nu het geld nog. Dijkman knikt maar eens. Het geld. “De financiering van een hospice is niet eenvoudig. De zorg die we verlenen wordt bekostigd door de AWBZ. Dat geld proberen we zo effectief mogelijk aan te wenden. Maar voor de exploitatie is meer nodig. Alleen de inrichting kost al ruim 250.000 euro. We hebben dat bedrag verdeeld over 11 projecten, naar het aantal kamers. 6 kamers voor de gasten, 2 kamers voor tijdelijk verblijf, een woonkamer, een logeerkamer en een stilteruimte.”
Dijkman vindt het hartverwarmend dat de achterban het initiatief steunt met donaties. In 2005 sprokkelde Humanitas maar liefst 300.000 euro bij elkaar met een benefiet gala. En… betrokken partijen als het Vredehof Donatie Fonds dragen ook een waardevol steentje bij. Het fonds heeft de inrichting van één kamer volledig geschonken. Baart de financiering Dijkman desondanks zorgen? De voorzitter schudt zijn hoofd. “We zullen het moeten hebben van giften en donaties. Ik ben er van overtuigd dat het voor elkaar komt. Natuurlijk hopen we dat er vanuit de overheid structureel meer financiële ondersteuning komt. Énerzijds. Anderzijds willen we voorkomen dat we, net als in de zorg, betaald gaan worden naar prestatie. Dat kan beslist niet”, zegt Dijkman en hij schudt resoluut zijn hoofd. “We zijn er om warmte te bieden, om zorg en aandacht te geven. Om palliatief terminale mensen verlichting te bieden en mantelzorgers te ontlasten. Dáár doen we het voor!”
3
“We zijn een medium care hospice”
H o s p i c e H o l o s i n O l d e n z a a l h e c h t wa a r d e a a n s a m e n w e r k i n g
Stelling Het is helemaal in. Maatschappelijk verantwoord ondernemen. Steeds meer commerciële organisaties denken serieus na over hun rol in de maatschappij en hun bijdrage daaraan. En terwijl ze prijzenswaardige ideële of culturele projecten financieel steunen, bouwen ze ijverig door aan een goed imago.
Een familielid loopt heen en weer op de gang, gedempt pratend door de telefoon.
Een imago dat uiteíndelijk moet helpen om marktaandeel te veroveren. Hoe
“Het zal niet lang meer duren”, fluistert hij, terwijl hij neerzakt in één van de fleu-
zit dat met het Vredehof Donatie Fonds? Heeft Vredehof niet wat uit te
rige stoeltjes in de huiskamer. Tijdschriften liggen klaar, een beeldscherm kijkt de
leggen als ze vanuit dit fonds bijvoorbeeld een hospice steunt? Is dit geen
bezoeker uitnodigend aan. In de hoek verspreidt een designlamp zacht licht. “Het
onethische manier om vroegtijdig bij ‘aanstaande nabestaanden’ onder de
huiselijk karakter vinden we heel belangrijk”, zegt Lilly Braaksma, zorgcoördinator
aandacht te komen?
van Hospice Holos in Oldenzaal.
Donaties door Vredehof voor zorg in laatste levensfase zijn onethisch U
itvaartorganisaties moeten hun eigen broek ophouden. Natuurlijk, nog steeds zijn er de coöperaties en verenigingen die ook de contributies van leden innen. Maar uiteindelijk wordt elke uitvaart commercieel aangepakt. Dat wil zeggen: berekend op basis van de kosten plus een marge. En dat is ook nodig. Om in bedrijfseconomisch opzicht continuïteit te waarborgen, maar ook om te kunnen investeren in kwaliteit.
Geen cash cow
Stelling
4
De noodzaak van een goede financiële basis heeft niet alleen bínnen de muren van de uitvaartonderneming consequenties. Zoals in elke andere markt wordt hier het spel van vraag en aanbod zichtbaar. De vraagzijde kan niet beïnvloed worden. De aanbodzijde wel terdege. En daar ontstaat het overbekende verschijnsel van concurrentie. Overbekend, maar nog steeds onbemind. Zeker in de uitvaartsector, waar het weinig piëteitsvol lijkt om met grof reclamegeweld klanten te trekken. Even zwart/wit gesteld: de dood mag geen cash cow worden. Het verlies van een dierbare is té verdrietig om in deze situatie expliciet op klandizie te azen. Dat de een zijn dood de ander zijn brood is, is nog steeds meer een pijnlijke vaststelling dan een advies. En toch, een financieel gezonde onderneming is nodig om hoogwaardige dienstverlening te kunnen bieden. Dat is het spanningsveld, waarin reclameactiviteiten een subtiel karakter moeten hebben.
Dubieus? In dat licht zijn donaties een geschikte vorm om aan imagebuilding te doen. Zo doen commerciële organisaties dat. Dus waarom uitvaartondernemingen niet? In dit nummer leest u hoe met de steun van
Vredehof onder meer hospices zijn ingericht en cursussen nazorg zijn gegeven. En dáár ontstaat ogenschijnlijk een dubieuze situatie. Zo geaccepteerd als de donatie is, zo dubbel lijkt het dat Vredehof de zorg in de laatste levensfase financieel steunt. Is dat geen subtiele manier om vroegtijdig bij potentiële klanten in beeld te komen?
een fors bedrag ter beschikking aan een goed doel. Uitsluitend een doel dat past bij de doelstelling van de stichting. Daarmee komen alleen doelen in beeld die te maken hebben met het einde van het leven.
Drie gasten Jan Hofman, voorzitter van het Vredehof Donatie Fonds: “Zelfs al zou Vredehof geen enkele uitvaart meer doen, dan nog zou het fonds op deze wijze doneren. Het geld dat de leden van de coöperatie ooit bijeenbrachten, wordt door ons aangewend ten bate van de maatschappij. Passend bij de doelstellingen van de stichting Vredehof. Zo eenvoudig is het.”
De echte stelling Donaties door Vredehof hebben een zuiver maatschappelijk karakter. Dat is de echte stelling. Het kapitaal dat ooit door burgers – de leden – bijeen werd gebracht, wordt nu gedoneerd aan instellingen die hun directe belangen behartigen. Er is overigens nog een ondersteunend bewijs om de zuiverheid van dit oogmerk aan te tonen. De stichting waaronder het Vredehof Donatie Fonds valt, is namelijk alleen aandeelhouder van de uitvaartonderneming Vredehof.
uiten keuvelen bejaarde mannen op een tuinbankje over koetjes en kalfjes. Ze wonen in woonzorgcentrum De Molenkamp. Hospice Holos is gevestigd ín De Molenkamp. Het is een zelfstandige afdeling, die net als het woonzorgcentrum onderdeel uitmaakt van de Sint Maartensgroep. Hospice Holos is geen low care hospice zoals de bijna-thuis-huizen. De zorg die hier verstrekt wordt gaat verder. “We leveren hier AWBZ-zorg. De medewerkers zijn opgeleide verpleegkundigen en verzorgenden. Ze doen ook risicovolle en voorbehouden handelingen, bijvoorbeeld met sondevoeding, stoma’s, catheter, pijnpompen, etc. We hebben in totaal 15 parttimers in dienst.”
Het antwoord Het antwoord is kort maar krachtig: nee. Maar dan ook voor honderd procent néé. Dat kan eenvoudig uitgelegd worden. Want hoe is het Vredehof Donatie Fonds ontstaan? Vroeger was Vredehof een coöperatie met betalende leden. Toen deze organisatievorm werd omgezet naar een stichting, kon Vredehof het opgebouwde kapitaal uitkeren. (Door de tijd heen hadden meer dan 100.000 leden hun contributie betaald.) Toch koos Vredehof hier niet voor. Niet alleen omdat het uit te keren bedrag per lid minimaal zou zijn, óók omdat een groot aantal leden niet meer te bereiken was. Daarom werd het Vredehof Donatie Fonds in het leven geroepen. Zo kon Vredehof het geld aanwenden ten dienste van de maatschappij. Elk jaar stelt het fonds
B
Natuurlijk, ook de stichting ziet graag dat het Vredehof goed gaat. Maar zelfs al zou Vredehof niet één uitvaart meer verzorgen, dan nóg zou de stichting op dezelfde wijze doneren. Daarvoor staat het fonds teveel op zichzelf en zijn de belangen téveel gescheiden. Kortom, betere donatiedoelen dan die te maken hebben met het levenseinde, kan het Vredehof Donatie Fonds niet bedenken. Bedoeld voor de maatschappij. Kan het ethischer?
De vaste krachten worden bijgestaan door vrijwilligers, onder meer met dank aan de Stichting Leendert Vriel. Daardoor kunnen zij de gasten alle aandacht geven. Het hospice is dringend op zoek naar meer vrijwilligers, maar voorlopig lijkt het gemakkelijker om aan donateurs te komen. “We hebben een heel actieve Stichting Vrienden van Hospice Holos. Die haalt donaties binnen en werft fondsen. Dat is ook nodig, want de kosten van bijvoorbeeld huisvesting, inrichting, eten en drinken worden niet vergoed. Gelukkig kunnen we gebruik maken van veel faciliteiten van De Molenkamp.” Het hospice begon twee jaar geleden met twee gastenkamers. Inmiddels zijn dat er drie, en opnieuw kampt Lilly met ruimtegebrek. Soms kan ze in overleg met het woonzorgcentrum een oplossing bieden, of thuiszorg leveren. Maar ze vindt het ronduit verschrikkelijk om ‘nee’ te moeten zeggen.
Glas wijn “Op deze afdeling doen we werk met een bijzonder karakter”, vindt ze. “Je bent aanwezig bij mensen in hun laatste levensfase. Niets is mooier voor ons dan dat we mensen het laatste stukje kunnen laten leven zoals ze willen. We willen het lijden zoveel
mogelijk overnemen en pijnklachten bestrijden, zodat de gasten vredig kunnen inslapen. Weet je wat een mooi moment was? Toen één van de gasten ooit aanvoelde dat hij binnen een paar uur zou gaan sterven. De hele familie was erbij, en een glas wijn werd geheven. Hij deed zijn ogen dicht en overleed.” Natuurlijk zijn er ook dieptepunten. Zo ervaren de verzorgers het als een dieptepunt wanneer een gast alleen sterft. Zonder dat er iemand bij is.
Samenwerking belangrijk Over het algemeen heerst bij de gasten én bij hun familie een gevoel van waardering voor het hospice. Dat blijkt tijdens de nazorggesprekken die Lilly voert. “Soms komen er kleine tips. We hangen bijvoorbeeld de kleding waarin iemand na het overlijden afgelegd zal worden, in de kast.
Een familie vond dat heel confronterend en vroeg of we die in een andere kast wilde hangen. Kijk, daar kunnen we wat mee.”
“Door de goede samenwerking kunnen we hen in die ene week de beste zorg bieden!” Het is vooral de samenwerking die Lilly belangrijk vindt voor de kwaliteit van het zorgaanbod. De samenwerking met vrijwilligers, huisartsen, leveranciers van hulpmiddelen, de apotheek en andere partijen, zoals de uitvaartonderneming. “Mensen zijn hier gemiddeld één week. Door de goede samenwerking kunnen we hen in die ene week de beste zorg bieden!”
L i l ly B r a a k s m a e n L i l i a n M e y e r i n k
5
K e u k e n va n h e t L e o n a r d u s H o s p i c e i n H e n g e l o c o m p l e e t d a n k z i j d o n at i e Met welke gedachten gasten, bezoekers en vrijwilligers het Leonardus Hospice in Hengelo ook binnenkomen, ze worden geraakt door een enkele spreuk. ‘Laten we ons toeleggen op de gedachte dat elke dag kostbaar is’. Het is een levenswijsheid van de
“De training was een groot succes”
Als de arts slecht nieuws heeft, als de hoop op genezing is verdwenen, als het levenseinde dichterbij komt – dan breekt er een
veertiende Dalai Lama, Tenzin Gyatso.
zware tijd aan. Een tijd waarin de cliënt zijn laatste strijd strijdt. Bijgestaan door mantelzorgers, omringd door familie, soms
In dat licht krijgt de keukenappara-
eenzaam. Maar altijd zeker van de zorg en betrokkenheid van Livio’s wijkverpleegkundigen. Zelfs ná het overlijden blijven deze
tuur die het Vredehof Donatie Fonds
thuiszorgmedewerkers betrokken bij de familie. Dankzij een bijdrage van het Vredehof Donatie Fonds konden de zorgverleners
schonk, bijzondere waarde.
een gerichte opleiding voor nazorg volgen. E l ly t e M o r s c h e
“Laten we ons toeleggen op de gedachte dat elke dag kostbaar is” D
6
Training nazorg voor thuiszorgmedewerkers L i v i o d a n k z i j V r e d e h o f D o n at i e F o n d s
e voormalige fysiotherapiepraktijk ademt een en al rust. Door de openslaande deuren naar het terras klinkt de tere zang van een tuinfluiter. Achter één deur is de huiskamer met open keuken, waar de koffie pruttelt en twee vrijwilligers de gasten bespreken. Achter vier deuren is het stil. Daar liggen ze, de gasten voor wie het levenseinde nadert. Terminale cliënten die om wélke reden dan ook niet thuis verzorgd worden. “We zijn een bijna-thuishuis”, zegt coördinator Elly te Morsche. “Dat wil zeggen: een huis waar het zoveel mogelijk lijkt op de thuissituatie. Mensen kunnen hier op hun eigen manier en op waardige wijze afscheid nemen van het leven.”
Te gast bij de gast Overdag zijn twee vrijwilligers aanwezig, terwijl de gasten specifieke zorg krijgen van een wijkverpleegkundige. ’s Nachts is er een verpleegkundige in het hospice. Elly heeft een duidelijke visie op de positie van de vrijwilligers. “Wij zijn er voor de gasten – maar altijd op de achtergrond. Eigenlijk zijn wij in de gastenkamers bij de mensen te gast! Waar nodig geven we hulp of komen we tegemoet aan kleine wensen. Heeft iemand zin in aardbeien? Wil iemand even op het terras zitten? Gaat iemand graag nog een dag naar huis? Wij zetten ons daarvoor in. Soms zitten we alleen aan het bed en luisteren we. Er zíjn, dat doet al zoveel.”
Veel waardering Het is niet altijd verdriet wat de klok slaat. Integendeel. De zorgcoördinatoren en vrijwilligers beleven soms gouden momenten. Als ze intens contact hebben met gasten. Als levensverhalen met hen gedeeld worden. Als
er soms gelachen en gerelativeerd wordt. Het valt de vrijwilligers van het hospice op dat mensen op het einde van hun leven vaak helemaal zichzelf zijn. En wat ze hebben, behouden ze, óók humor. “Ik denk bovendien dat er niet veel werk is dat zó gewaardeerd wordt als dit”, zegt ze. “Mensen zijn ons ontzettend dankbaar. Ook de familie, voor wie we vaak een luisterend oor zijn. Als dan een gast overlijdt, overheerst vaak het gevoel dat het zo goed is. Je gunt het ze dan dat het klaar is. Vaak hebben de mensen daar zelf ook vrede mee. Dat is mooi.”
met fondsenwerving. Elly wijst naar de keuken. “Die apparatuur hebben we dankzij het Vredehof Donatie Fonds aan kunnen schaffen. We hadden een sober keukentje, maar wilden graag over een vriezer, een koelkast en een magnetron beschikken. Niet dat we hier complete maaltijden bereiden. Maar als een gast bijvoorbeeld graag een beetje soep of aardappelpuree wil eten, dan is het fijn dat we dat in de keuken kunnen klaar maken. Mensen eten meestal niet veel, maar wát ze dan willen eten, kunnen we ze nu geven. Dat is waardevol. Ook in dat opzicht leggen we ons toe op de gedachte dat elke dag kostbaar is!”
H
eleen Mulder, stafmedewerker bij Livio, is als coördinator betrokken bij de palliatieve zorg in Enschede, Haaksbergen en Noordoost Twente. Carien Loohuis is wijkverpleegkundige. Zij maakt deel uit van het palliatief team dat recent door Livio in het leven is geroepen. “Palliatieve zorg is fijn om te doen”, evalueert Carien hardop. “Het is een uitdaging om met de cliënt en de familie mee te lopen in een moeilijke periode. Het is heel belangrijk dat je ziet in welke fase de cliënt zich bevindt. Als mensen net een slecht nieuwsgesprek hebben gehad, ga je daar anders mee om dan wanneer de situatie stabieler is. Het medische komt op de achtergrond en er komt meer ruimte voor zingeving.
Carien Loohuis en Heleen Mulder
Hetzelfde gezicht De laatste jaren is er in toenemende mate aandacht voor palliatieve zorg. Ook Livio wil deze zorg optimaliseren. Zo is het streven om zoveel mogelijk dezelfde medewerkers de zorg aan terminale cliënten te laten verlenen, zodat ze niet steeds een ander gezicht zien. Een positieve ontwikkeling is de vereenvoudiging van de indicatie voor palliatieve zorg. Die is nu verdeeld in drie pakketten, zodat niet voor elke
handeling een afzonderlijke indicatie nodig is. Carien en Heleen zijn er blij mee.
Kennis van het stervensproces “Als verpleegkundige moet je tijd maken voor begeleiding van de cliënt, en je niet alleen focussen op handelingen”, benadrukt Heleen. “Zorg verlenen aan terminale cliënten vergt veel. Het
Donaties Het was in 1993 dat de basis van het hospice gelegd werd door een particulier initiatief van mevrouw Keijzer. Haar man was aan een terminale ziekte overleden nadat hij thuis verzorgd werd door familie en andere naasten. Hij liet een legaat achter om een hospice te starten. Het hoorde bij de eerste groep van hospices in Nederland destijds! Mevrouw Keijzer begon er thuis mee. Na een voorzichtige start, kocht het hospice in 1998 een pand. Sinds december vorig jaar is het bijna-thuis-huis gevestigd in het huidige pand. “We zijn een stichting en vallen als zodanig niet onder de AWBZ. Alleen de verleende thuiszorg wordt vergoed, zoals dat ook in de thuissituatie het geval zou zijn. De gasten betalen een kleine bijdrage per dag, maar als ze dat niet kunnen betalen, zijn ze ook welkom. (Er zijn enkele ziektekostenverzekeraars die in het aanvullende pakket een vergoeding geven voor hospice zorg.) De afgelopen tijd moesten we het echt hebben van donaties”, zegt Elly.
Eten bereiden Sinds kort is er een Stichting Vrienden van het Leonardus Hospice die zich actief bezighoudt
R e g g e l a n d s c h o o lt medewerkers bij met steun va n V r e d e h o f D o n at i e F o n d s Bij nacht en ontij gaat het ambulante team van Reggeland Zorgvoorzieners op pad naar cliënten in hun laatste levensfase. Overdag staan de verzorgenden en wijkverpleegkundigen klaar om zorg te verlenen. “Begeleiding van de cliënt en familie is heel belangrijk”, zegt zorgmanager Geke Kobes. En met een hoofdknik naar verzorgende Anny Mulder: “Het Vredehof Donatie Fonds steunde de bijscholing van onze medewerkers, zodat ze helemaal op hun taak berekend zijn.”
R
eggeland is een zorgorganisatie die de sterk groeit. Ketenzorg, dat is het motto. Thuiszorg, verzorgingshuis- en verpleeghuiszorg onder één - spreekwoordelijk dak. Jaarlijks verzorgt Reggeland zo’n 2100 cliënten in Almelo, Rijssen, Wierden, Enter en Vriezenveen. “De zorg voor terminale cliënten komt dan op je pad. Soms heb je een cliënt al vier, vijf jaar in de zorg. De eerste verschijnselen van de ziekte heb je gezien. Het hele ziekteproces heb je meegemaakt. Je groeit er in mee.”
Laatste levensfase Geke benadrukt dat in principe elke thuiszorgmedewerker terminale cliënten verzorgt. Ze
beschouwt het als een integraal onderdeel van het zorgpakket. Om die reden beschikt Reggeland niet over een afzonderlijk ‘palliatief team’. Wel is er een aantal medewerkers met palliatief terminale zorg als aandachts gebied. “Sommige medewerkers doen het graag”, signaleert Geke. Anny hoort bij de medewerkers die graag terminale cliënten verzorgen. “Dat vind ik nou de échte zorg. Je kunt iets betekenen voor iemand die in zijn laatste levensfase is. Zeker als mensen volledig bedlegerig zijn, moet je echt als verzorgende optreden. Helemaal op het laatst is de zorg soms alleen nog gericht op het lichamelijke. Mensen zijn dan vaak niet
zijn vaak complexe situaties met meerdere ziektebeelden. Symptomen lopen door elkaar heen. De verpleegkundigen moeten bepalen wat er nú essentieel is. Ze moeten vooruitkijken op basis van hun kennis van het stervensproces.
L e e s v e r d e r o p pa g . 8
7
meer aanspreekbaar. Je doet zoveel mogelijk om de pijn te bestrijden”, zegt Anny, en in haar stem klinkt toewijding”, je legt ze nog eens goed in bed, zegt gedag, geeft nog een aai – terwijl je weet dat het voor het laatst kan zijn.”
L e e s v e r d e r o p pa g . 8
“Centraal stond de begeleiding van terminale cliënt” Anny Mulder en Geke Kobes
JAARGANG 7 • 2007
“Centraal stond de begeleiding van de terminale cliënt”
UIT V AART V ERZORGING V REDE H O F
In de nauwe band die al snel ontstaat tussen cliënt en zorgverlener, gaat het om vertrouwen. Vertrouwen, dat met zorg opgebouwd wordt. Voor de ervaren zorgverleners van Reggeland staat het vast dat dit níet gebeurt door bij binnenkomst meteen allerlei adviezen te geven. Luisteren, eerst luisteren en doen waarvoor je komt: zorg verlenen.
Zo besteden de zorgverleners alle aandacht aan de cliënt. Totdat het einde daar is en zorg door de familie plaats maakt voor rouw. Het verlies is een feit. Trekken de mensen van Livio zich dan onmiddellijk terug? Integendeel. “Natuurlijk, de feitelijke zorgverlening sluiten we af. Meestal hebben we daarvoor in de eerste week na het overlijden al een gesprek”, zegt Carien. “Maar we bieden ook nazorg voor de nabestaanden. We gaan als het ware met ze mee het eerste jaar. Vier keer doen we huisbezoek. We praten over de ziekte, over de uitvaart, over het afscheid. De cliënt geeft richting aan dat gesprek. Ondertussen observeren we goed: hoe ziet iemand eruit? Hoe gaat het met het eten? Hoe zit het met de nachtrust? Staat er veel vaat op het aanrecht? Is het huishouden verzorgd? Als er reden is om actie te ondernemen, dan schakelen we in overleg met de cliënt de huisarts in. ”
MEER INFORMATIE OVER VREDEHOF KUNT U VINDEN OP:
W
W
W . V
R E D E H O F . N L
UITGA V E
Meelopen met de nabestaanden
De nazorg wordt volledig betaald vanuit de AWBZ. Wat níet vergoed wordt, is de training van de zorgverleners die de gesprekken voeren. En dat is geen overbodige luxe. De wijkverpleegkundigen of zorgcoördinatoren komen tijdens de huisbezoeken niet voor verpleegkundige handelingen. “Ze moeten de nodige gesprekstechnieken beheersen”, vindt Heleen. “Daarom waren we heel blij dat het Vredehof Donatie Fonds de training van onze medewerkers heeft bekostigd. De verpleegkundigen zijn twee middagen in groepjes van twaalf getraind. Dat was echt een groot succes. We zijn daar nog altijd heel blij mee, want zo kunnen we ook professionele nazorg bieden!”
EEN
Als het overlijden snel verwacht wordt, zijn ze alleen bezig met comfórt voor de cliënt. Zorgen dat iemand zo prettig mogelijk ligt en dat de symptomen goed onder controle zijn.”
Training groot succes
IS
V ER V OLG VAN pa g . 7
V AN
“De training was een groot succes”
Reageren?
Belt u ons gerust 053 - 431 23 89
MAGAZINE
En toch, hoe betrokken Anny ook is, ze weet hoe belangrijk het is om grenzen te trekken. In dat opzicht is ze het helemaal met Geke eens. De beste houding voor een zorgverlener is betrókken, maar professioneel. Bij een sterfbed hoeven emoties niet altijd angstvallig verborgen te worden. “Maar er zijn gewoon dingen die je níet moet doen”, stelt Geke. “Je moet als thuiszorgmedewerker niet je privé-telefoonnummer geven voor het geval dát. Je moet tussen de middag niet even gauw een kopje bouillon gaan brengen. Kortom, je moet je grenzen kennen.”
“Begeleiding van de cliënt en familie is heel belangrijk. Het is met name in de palliatieve zorg een competentie die we steeds meer verwachten van medewerkers. Het zit in de persoon, of niet. Je kunt het wel verder ontwíkkelen. Daarom vonden we gerichte bijscholing voor de medewerkers op dit gebied waardevol”, zegt Geke. Daar komt bij dat Reggeland steeds vaker zorg verleent aan terminale cliënten. Ziekenhuizen sturen mensen eerder naar huis, cliënten worden mondiger en kiezen voor de thuisomgeving én de vergrijzing neemt toe. De toegezegde steun van het Vredehof Donatie Fonds kwam dan ook als geroepen. “We hebben vijf keer een training van drie uur gehad”, vertelt Anny. “Een docente van het ROC, met ervaring als verpleegkundige, heeft ons les gegeven. Daarbij kregen we een map met de nodige readers. Centraal stond onze begeleidende rol bij een terminale cliënt. Hoe ga je om met een crisissituatie? Hoe benader je de cliënt en zijn familie? Het was bijzonder nuttig om er met elkaar en met een docente over te praten. Deze bijscholing was voor ons een steun in de rug!”
Actuals
Betrokken maar professioneel
Steun in de rug
V REDE H O F
V ER V OLG VAN pa g . 7
