Landschapswaaier Bouwstenen voor duurzame landbouw en natuur in het Groene Hart Henk Kloen en Rita Joldersma, CLM Download rapport: www.clm.nl/publicaties/data/671.pdf
In opdracht van Staatsbosbeheer en LTO Noord In het kader van Groene Kracht Akkoord
Inhoud • Doel en aanpak • Bedrijfsvormen • Voorbeeld voor Bodegraven-Noord: discussie benodigde veranderingen
Doel Opstellen 8 mogelijke vormen van natuur- en landschapsbeheer bij diverse waterpeilen in het veenweidegebied.
– overzicht van de keuzemogelijkheden – duurzaam voortbestaan van landbouw en natuur in het Groene Hart
Randvoorwaarden Ecologisch duurzaam beheer: – Realiseren natuurdoel (ook op langere termijn) – Bedrijf voorziet grotendeels in eigen voerbehoefte – Mestafzet grotendeels binnen eigen bedrijf – Geen elkaar hinderende bedrijfsonderdelen
Randvoorwaarden Economisch duurzaam beheer: Basis – Marktperspectief voor producten – Marktsegment van voldoende omvang – Levert minimaal 1 arbeidsinkomen Aanvullend - Betaling voor natuur- en/of waterdiensten
Matchen ecologie en economie via scharnieren • waterpeil • graslandgebruik: – maaien, wanneer – weiden, wanneer
• bemesting – vooral hoeveelheid, daarnaast aard en tijdstip
Boeren en natuurbeheerders formuleerden volgende technische randvoorwaarden - Vergroten van bedrijven of natuureenheden - Verbeteren toegankelijkheid voor boer/ beheerder * Verhard kavelpad, dammen, bruggen
- Aandacht voor detailwaterhuishouding * Greppels, onderwaterdrains, molentjes, stuwtjes
- Variatie binnen bedrijf brengen * Waterpeil, bemesting, maaien en weiden
Per bedrijfsvorm wordt ingegaan op: – landschapsbeeld – type landbouwbedrijf – type natuur – financiële aspecten – organisatorische aspecten ---> kosteneffectief en duurzaam
Bedrijfsvormen 1. Melk uit weidevogelrijke natuur
Bedrijfsvormen 1. Melk uit weidevogelrijke natuur Omvang
100 ha natuurland
% beperkt graslandgebruik
variabel
Arbeidsbehoefte
1 VAK
Melkquotum
6 - 700.000 kg
Aantal dieren
110 melkkoeien
Waterpeil
0–40cm -mv
Beheer
- Mozaiëk van graslanden met verschil in waterpeil, mestgift en beweiding - Deel rustperiode van 1 maart tot 1 juli
Bedrijfsvormen 1. Melk uit weidevogelrijke natuur • Organisatie en eigendom: – Agrarisch eigendom – Grond met natuurbestemming (SN?)
• Inkomen uit – reguliere productie – speciale producten: natuurmelk – beheervergoeding, grondwaardedaling SN
Bedrijfsvormen 2. Weidevogelbedrijf
Bedrijfsvormen 2. Weidevogelbedrijf Omvang
100-150 ha grasland
% beperkt graslandgebruik
60%
Arbeidsbehoefte
2 VAK
Melkquotum
1.200.000 kg
Aantal dieren
160 melkkoeien, schapen
Waterpeil
20 – 60cm -mv
Beheer
- Mozaiëk van droge en natte graslanden, late maaitrappen en extensief weiden - Bemesting en bekalking
Bedrijfsvormen 2. Weidevogelbedrijf • Organisatie en eigendom: – Agrarisch eigendom – Agrarische grond met natuurproductie (SAN?)
• Inkomen uit – reguliere productie – speciale producten: Natuurmelk – beheervergoedingen (SN/SAN),NL-toeslag?
Bedrijfsvormen 3. Gangbaar melkveebedrijf met een klein aandeel natuur
Bedrijfsvormen 3. Gangbaar melkveebedrijf met een klein aandeel natuur Omvang
60 ha grasland
% beperkt graslandgebruik
20 %
Arbeidsbehoefte
1 VAK
Melkquotum
720.000 kg
Aantal dieren
80 melkkoeien
Waterpeil
-20 cm (20%), -60cm (80%)
Beheer
- 80% regulier melkproductiebedrijf met instandhouding grasland, kruidenrijk slootranden (zoals veenweidepakket) - 20% land is weidevogelreservaat, gepacht om niet
Bedrijfsvormen 3. Gangbaar melkveebedrijf met een klein aandeel natuur • Organisatie en eigendom: – Agrarisch eigendom – Agrarische grond met landschapsbeheer, 20% natuurproductie
• Inkomen uit – – – –
reguliere productie speciale producten: streekproducten beheervergoeding, Veenweide/NL-toeslag? pacht natuurgrond om niet
Bedrijfsvormen 5. Vleesveebedrijf met potstal
Bedrijfsvormen 5. Vleesveebedrijf met potstal Omvang
300 ha grasland
% beperkt graslandgebruik
Extensief weiden, 20% laat maaien
Arbeidsbehoefte
1 VAK
Melkquotum
n.v.t.
Aantal dieren
150 runderen, 300 schapen
Waterpeil
20-40cm -mv
Beheer
- Beheer voornamelijk door extensieve beweiding, waar wenselijk bijgestuurd door maaien, licht bemesten; tevens ca. 20% maaien om wintervoer binnen te halen.
Bedrijfsvormen 5. Vleesveebedrijf met potstal • Organisatie en eigendom: – Zelfstandig bedrijf of deel van loongraasbedrijf
• Inkomen uit – – – –
reguliere productie:+/speciale producten:natuurvlees ? beheersvergoeding evt. pacht om niet
Bedrijfsvormen 7. Energiemaaibedrijf, zonder vee
Bedrijfsvormen
7. Energiemaaibedrijf, zonder vee Omvang
500 ha riet, ruigte en gras
% beperkt graslandgebruik
n.v.t.
Arbeidsbehoefte
1 VAK
Melkquotum
n.v.t.
Aantal dieren
Geen
Waterpeil
0-40cm –mv
Beheer
Biomassa winnen 1-2 x per jaar of minder Breekpunt voor rietbiomassabedrijf bij ca. 100.000 ton biomassa per jaar, is ca. 500 ha Voor moerasvogels is slechts een maal per drie jaar rietmaaien optimaal
Bedrijfsvormen 7. Energiemaaibedrijf, zonder vee • Organisatie en eigendom: – Zelfstandig bedrijf of samenwerking met bedrijf met mest t.b.v. betere vergisting
• Inkomen uit – – – –
biomassa evt. waterdienst beheervergoeding pacht of oogst om niet van terreinbeheerders of andere agrariërs
Overzicht natuurwaarden Bedrijfsvormen
Weidevogels
Anders
Cultuurhistorisch landschap
Melk uit weidevogelrijke natuur
++
+
++
Weidevogelbedrijf
++ +
+ -
++ +
-
-
+
+ -
++ ++ + ++
+? -? +? +?
Gangbaar melkveebedrijf met een klein aandeel natuur Veenweidelandschaps bedrijf Vleesveebedrijf met potstal Vleesveebedrijf met jaarrondbegrazing Energiemaaibedrijf, zonder vee Natuurdienstbedrijf
Overzicht inkomen Bedrijfsvormen
Reguliere productie
Speciale producten
Melk uit weidevogelrijke natuur
+
natuurmelk
+
Weidevogelbedrijf
+ ++
natuurmelk
+/+/-
Gangbaar melkveebedrijf met een klein aandeel natuur Veenweidelandschaps bedrijf
++
Vleesveebedrijf met potstal
+/+/-
Vleesveebedrijf met jaarrondbegrazing Energiemaaibedrijf, zonder vee Natuurdienstbedrijf
natuurmelk?
natuurbetaling
natuurvlees natuurvlees Biomassa, waterberging/ kwaliteit -
+ + +/++
Case Bodegraven-Noord • Uitgaande van robuust polderpeil in drie peilvakken, na 15 jaar
Case Bodegraven-Noord • Arealen bij verschillende ontwateringsniveaus
Stel: op basis van natuur- en waterdoelen is de keuze gemaakt voor de volgende bedrijfstypen: Nadruk natuur 0 tot –20 cm, 200 ha
• 1 x type 1: Melk uit weidevogelrijke natuur, voor bedrijfstype • 1 x type 7: Energiemaaibedrijf zonder vee –20 tot –40 cm, 500 ha
• 1 x type 5: Vleesveebedrijf met potstal • 1 x type 7: Energiemaaibedrijf zonder vee
Stel de keuze (vervolg) Nadruk weidevogels en landschap combinaties van -20 - -40 en -40 tot –60 cm, ca. 400 + 900 ha:
• 5 x type 2: Weidevogelbedrijf en • 5 x type 3: Gangbaar melk veebedrijf met een klein aandeel natuur -combinaties 40 tot –60 cm en > 60 cm, ca 900 + 1400 ha:
• ca. 35 x type 4: veenweidelandschapsbedrijf
Discussie: Hoe kun je vanuit het nu: * ca. 80 bedrijven, * waterpeil grotendeels 40-60 naar de gewenste sitatie toewerken? Benodigde veranderingen bij: • Ondernemers • Terreinbeheerders • Overheden (provincie, gemeente, waterschap)
