3. NATUUR, DIEREN EN LANDBOUW Na de decentralisatie van overheidstaken heeft de provincie een nieuwe, belangrijke rol gekregen ten aanzien van natuur, ruimtelijke ordening, water en regionale economie. De belangrijkste taak voor de provincie is volgens ons: Gelderland groen en gezond houden. Door de enorme veestapel van koeien, varkens en kippen te verminderen, te investeren in natuur, het stimuleren van een klimaatneutrale provincie en van schone vormen van mobiliteit. Ook de komende periode willen we onze actieve bijdragen blijven leveren aan een mooie en duurzame provincie. Dat doen we vanuit onze eigen positie en door samen te werken met natuur- en milieuorganisaties in Gelderland. We willen zorgen voor een goed beheer van de Gelderse natuur en onderhoud van het landschap. We nemen tal van initiatieven om Gelderland mooier en duurzamer te maken. De stad, het dorp en het buitengebied worden steeds vaker ‘gemaakt’ door bewoners. Overal wordt buiten gezaagd, geknipt en geïnventariseerd. Burgers zoeken elkaar op, vormen netwerken en komen met eigen initiatieven voor bijvoorbeeld natuur, wonen, energie of mobiliteit. Dit gaat echter niet vanzelf. De provincie moet samen met natuur- en milieuorganisaties dit proces stimuleren en ondersteunt bewoners die de energieke samenleving vormen. We gaan dit doen op basis van expertise en met een netwerk dat zich uitstrekt tot in de 'haarvaten' van Gelderland. Daarmee vormt zich een verbindende schakel naar provincie, gemeenten en bedrijven en helpen we bewonersinitiatieven tot klinkende resultaten te komen. De structurele samenwerking door de provincie is cruciaal om dit tot stand te brengen.
3.1 GELDERLANDS VITALE PLATTELAND Iedereen wil wonen in een veilige omgeving. Iedereen wil mobiel zijn en kunnen genieten van rust en natuur dicht bij huis. Met ruim twee miljoen mensen in Gelderland is dat een hele puzzel. Daartoe moet verrommeling van het platteland stoppen en dient geïnvesteerd te worden in natuur en landschap. Op die manier kunnen de open ruimte en de karakteristieke Gelderse landschappen hersteld worden. Dat betekent dat we binnen de bebouwde kom naar ruimte moeten zoeken om te wonen en te werken. 3.2 GROENE ZORG Natuur en landschap hebben een waarde van zichzelf. Ditzelfde geldt voor de planten en dieren die er leven. Ook de variatie aan soorten heeft een waarde van zichzelf. Wij dienen ons in te spannen om natuur, landschap, plant en dieren en biodiversiteit te hoeden en te beschermen. Sommigen noemen dit rentmeesterschap en gebruiken termen als: we hebben de aarde in bruikleen. Anderen geven aan dat ook planten en dieren recht hebben
om op deze aarde te kunnen leven en dat we dat moeten respecteren. Planten en dieren hebben uiteenlopende behoeften aan water-, lucht- en bodemkwaliteit, maar ook aan een minimum areaal om te kunnen overleven. Naast een kwantitatieve verbetering van de natuur wil GroenLinks Gelderland dat de provincie de natuurkwaliteit verbetert. We verwachten minimaal van de Provincie dat alle maatregelen uit de programmatische aanpak stikstof (PAS) ook worden uitgevoerd en nog meer. Zo verwachten we dat voor alle Natura 2000 gebieden en de overige nattelandnatuurgebieden in de eerste beheerplanperiode van 6 jaar de hydrologie op orde wordt gebracht. We verwachten tevens dat in deze eerste beheerplanperiode de stikstofdepositie zodanig wordt teruggebracht dat de minst kwetsbare natuur dan in een goede staat van instandhouding is gebracht. In de volgende twee beheerplanperioden verwachten we op zijn minst dat met uitzondering van de zeer kwetsbare natuur alle andere natuur in een goede staat van instandhouding zijn gebracht. De voorheen beschermde Natuurmo13
numenten verdwijnen uit de Natuurwet. Provincies kunnen ze echter op eigen initiatief nader beschermen en GroenLinks Gelderland wil zich hiervoor inzetten. Het gaat hierbij om de volgende gebieden: -
Bronnenbos de Refter Ubbergen, Buitenplaats Vosbergen Heerde, Boswachterij Groesbeek, De Wildenborgh en Bosket Vorden, De Zumpe Doetinchem, De Hatertse Vennen.
De komende jaren worden vanuit het Deltaprogramma in grote delen van het rivierenland de dijken aangepakt om ook in de toekomst een veilige situatie te behouden. Uit oogpunt van ruimtelijke kwaliteit hebben ruimtelijke maatregelen zoals aanleg van nevengeulen en dijkverlegging de voorkeur. De provincie kan sturen op de ruimtelijke kwaliteit en een integrale gebiedsvisie opstellen op basis van zowel de opgave voor veiligheid als voor natuur en recreatie. Het is van belang om een meekoppelprogramma te ontwikkelen: bijvoorbeeld door klei uit de uiterwaarden te gebruiken voor verbetering van de dijken ter plaatse, in combinatie met natuurontwikkeling en/of recreatiegebieden. Ook moet Agrarisch Natuurbeheer zodanig worden ingezet dat deze effectief bijdraagt aan het behoud van soorten en natuurdoelen bijvoorbeeld door vernatting. Veel natuurgebieden zijn sterk afhankelijk van de agrarische gebieden er omheen. Herstel van de natuur is afhankelijk van het beleid in het aangrenzende agrarisch gebied. 3.3 GROEN VERDIENT Een natuurrijke provincie is niet alleen van belang voor dieren en planten. Het heeft ook belangrijke economische waarden. Het draagt bij aan een goed vestigingsklimaat voor bedrijven en huizen in het groen hebben een hogere waarde. Natuur trekt recreanten aan, nodigt uit tot bewegen en verbetert zo de fysieke en psychische gezondheid van burgers. Ook levert het schoon water en schone lucht op.
Over de economische waarde van natuur en landschap zijn de afgelopen jaren veel publicaties en rapporten geschreven. Deze studies hebben onder andere duidelijk gemaakt dat de bijdrage van de natuur aan de economie vaak onzichtbaar is. En dat dit een belangrijke oorzaak is van de achteruitgang van ecosystemen en het verlies aan biodiversiteit. Terwijl de economische betekenis van natuur en landschap en de daarin aanwezige biodiversiteit uitermate groot is. Investeren in groen en het ondersteunen van natuur- en landschapsbeheer blijft daarom een belangrijke publieke taak. Niet alleen vanwege de intrinsieke waarde van natuur en landschap, maar zeker ook in verband met de grote economische betekenis daarvan voor de samenleving als geheel. De veeteelt bedreigt echter de economische waarde van de natuur. Grasland met alleen nog raaigras zijn ‘groene woestijnen’ geworden waar geen biodiversiteit meer te vinden is. Megastallen bedreigen de leefbaarheid. Verdroging en stikstof uit de landbouw bedreigen de biodiversiteit en ons drinkwater. Naast technische maatregelen moet ook de veestapel verkleind worden. Anders blijven ziekten, stikstof, fosfaat en mest onze groene en gezonde provincie bedreigen. 3.4 GROEN VERBINDT De groene leefomgeving is van belang voor mens, dier en plant. Daarbij gaat het niet alleen om natuur maar ook om landschap, cultuurhistorie en recreatie. Recreatie in de natuur is belangrijk voor het welzijn van de mens. Natuur is voor veel mensen bij uitstek de plaats om tot rust te komen of juist om actief te bewegen en te sporten. Natuurorganisaties hebben een belangrijk aandeel in het aanbod aan recreatiemogelijkheden in de natuur. Deze gebieden zijn ook de basis onder een belangrijk deel van de vrijetijdseconomie in Gelderland. Wij zien het als een publieke verantwoordelijkheid om recreatiemogelijkheden te bieden die aansluiten bij de wensen van het publiek. Zo vinden we het wenselijk dat er een hernieuwd wandel- en fietstotaal14
plan 2.0 komt. Ook het ontwikkelen van meer (Klompen)paden in overleg met de bewoners willen we graag opgenomen zien. De Veluwe, parel van Gelderland, verdient in onze ogen extra aandacht. We pleiten daarom voor een integrale Veluwe-aanpak. Hierbij moeten we de natuur en de cultuurhistorische waarden koesteren, inclusief de poorten naar de Veluwe. Zo pleiten we ervoor dat ten behoeve van de beleving grofwild op de Veluwe beter zichtbaar wordt, met in diverse gebieden een hogere wildstand. Natuurorganisaties hebben een belangrijk aandeel in het aanbod aan recreatiemogelijkheden in de natuur. Deze gebieden vormen ook de basis voor een belangrijk deel van de vrijetijdseconomie in Gelderland. Wij zien het als een publieke verantwoordelijkheid om recreatiemogelijkheden te bieden die aansluiten bij de wensen het publiek, en die natuur en landschap ontzien. De huidige provinciale middelen zijn echter niet toereikend voor het behoud van goede recreatieve voorzieningen, zoals routes, toezicht, publieksbegeleiding en afvalverwijdering. Dit geldt met name in gebieden waar veel recreanten komen.
van het landschap (op basis van de kernkwaliteiten). Zo blijven de landschappelijke kwaliteiten op orde en worden de verschillende cultuurlandschappen toegankelijker en beleefbaarder. Dit vergroot ook het besef van het belang van het landschap. Met name voor de wandelaar en de fietser moeten routes worden ontwikkeld en beheerd, zoals de Klompenpaden en routenetwerken. We willen dat de provincie de gemeenten stimuleert hun Landschapsontwikkelingsplannen (LOP’s) in de komende jaren te actualiseren. Gemeenten krijgen er veel rijkstaken bij, waardoor het LOP op de achtergrond dreigt te geraken als de provincie de gemeenten niet ondersteunt. Ook vinden we het wenselijk dat gemeenten meer subsidie van de provincie krijgt om duurzame participatie van burgers bij landschapsbeheer te vergroten. Het actief en duurzaam betrekken van burgers bij het landschap is namelijk de meest doeltreffende methode om het landschap te beheren en te beschermen. Met deze maatregelen willen we voorkomen dat het cultuurlandschap het kind van de rekening wordt. 3.6 GROEN ACTIVEERT
3.5 GROEN INVESTEERT Het cultuurlandschap is een belangrijke pijler onder een vitale Gelderse samenleving en verdient alle aandacht. De gevarieerde Gelderse cultuurlandschappen zijn van groot belang voor de biodiversiteit; het versterkt de kwaliteit van het Natuurnetwerk. Het behoud van de soortenrijkdom is gediend met goede landschapsstructuren en vitale landschapselementen. Wij willen dat er overal in Gelderland geïnvesteerd wordt in het landschap. Ten eerste in de Nationale Landschappen, maar daarnaast ook in de rest van Gelderland. Kijk naar de Achterhoek, de Liemers, de Gelderse Vallei en het Rivierenland waar het cultuurlandschap de dominante factor is. Het is hét kapitaal van Gelderland. De provincie zal zich vooral moeten inzetten voor herstel en behoud van de basiskwaliteit
Voor het uitvoeren van natuur en landschapsbeleid ligt er dus een grote kans in het effectief betrekken van bewoners bij hun directe omgeving. Zij zijn de tienduizenden visitekaartjes van hun landschap en natuurgebieden. Met trotse en betrokken bewoners zet de provincie zichzelf niet alleen op de kaart als hoogwaardig groene provincie met een diversiteit in landschappen, maar tegelijkertijd als een provincie waar mensen willen wonen, werken en recreëren. Wij willen daarom bewoners - jong en oud - stimuleren en faciliteren om samen met ondernemers of gemeenten natuur en landschap te realiseren en te onderhouden. Hier kunnen we de vele al actieve vrijwilligers een rol in geven. Deze vrijwilligers weten zich in raad en daad geholpen door de ondersteuningsorganisaties. Zij staan tienduizenden Gelderse burgers bij in de opstartfase, in bestaande netwerken en bij het leren van elkaar. 15
De Provincie kan hierbij helpen door deze organisaties te helpen om hun werk te blijven doen. Zeker in deze tijd met kerntakendiscussies en bezuinigingen is dat niet altijd meer vanzelfsprekend, terwijl juist de kosten gedrukt kunnen worden met vrijwilligers. Naast de grote groepen al actieve vrijwilligers ontstaan op dit moment in rap tempo allerlei nieuwe initiatieven in de steden zoals buurtmoestuinen, gezamenlijk te beheren plantsoenen, stadslandbouw, pluktuinen, eten van dichtbij en speelnatuur. De provincie kan hierin een ondersteunende rol spelen. Deze groeiende groene interesse in de stad biedt kansen voor het vergroten van de lokale biodiversiteit. Ze versterkt de relatie tussen stad en platteland en daarmee de groene economie op het nabije platteland en de natuurgebieden. Daarbij zijn nieuwe vormen interessant, zoals een Gebiedsfonds waarin bedrijven, instellingen en burgers geld stoppen om hun betrokkenheid te uiten en zo helpen het gebied mooi te houden. Dit kan ook een constructie zijn waarbij een ondernemer in de GO-zone nieuwe natuur aanlegt en omwonenden en andere geïnteresseerden een aandeel nemen. Hiervoor ontvangen zij in natura iets terug, bijvoorbeeld een mooi uitzicht. Zowel overheid als ondersteuningsorganisaties kunnen elkaars werk versterken, door elkaar veel meer in te schakelen voor het betrekken van burgers in allerlei processen. 3.7 GROENE LANDBOUW GroenLinks kiest voor een landbouw, die voor kwaliteit en toegevoegde waarde gaat. Daarom willen we werken aan meer biologische en meer multifunctionele landbouw en aan een transitie naar klimaatneutrale landbouw en innovatie. GroenLinks wil dat de grondgebonden veehouderij ook daadwerkelijk grondgebonden blijft. Samen met de sector investeert de provincie in het verlagen van de uitstoot van ammoniak.
alleen door CO2, maar ook door methaan en lachgas ende versnelde afbraak van organische stoffen in de bodem. De bodem wordt daardoor armer, meer kwetsbaar voor effecten van klimaatverandering (zoals verdroging) én stijgen de broeikasgassen extra. Gelderland gaat dit met de agrarische sector en kenniscentra oppakken en een transitiepad uitstippelen naar een landbouw die (weer) CO2 opslaat in haar eigen ecologische systeem. Daarmee draagt Gelderland bij aan een zekere werkgelegenheid van een belangrijke economische tak, versterkte biodiversiteit, gezonder voedsel, lagere inputs van kunstmest en andere chemische producten en een sterke verlaging van uitstoot van broeikasgassen. Op den duur kan de landbouw (vooral de grondgebonden veehouderij) in combinatie met biomassa productie een netto opslag zijn voor broeikasgassen, in plaats van een netto producent. Rondom veel natuurgebieden is het contrast met de omliggende landbouw nu nog te groot. Langs de randen van natuurgebieden hoort milieuvriendelijke landbouw voorrang te krijgen. Zo ontstaat een nuttige bufferzone. 3.8 DIEREN DOEN ER TOE Dierenwelzijn staat bij GroenLinks hoog in het vaandel. Veel dierenleed is onnodig en kan makkelijk voorkomen worden. Voor dieren die hinder veroorzaken, zijn vaak humanere oplossingen beschikbaar dan jacht. Het in de wintermaanden jagen op ganzen is helemaal niet nodig. Op korte termijn wordt de terugkeer van de wolf voorzien in onze provincie. Wat ons betreft is hij een welkome gast. Door het aaneensluiten van leefgebieden, ook over provincie- en landsgrenzen heen, wordt zijn terugkeer mogelijk gemaakt. Door goede informatievoorziening kunnen we onnodige zorgen bij inwoners wegnemen.
De landbouw in Gelderland is op dit moment een belangrijke bron van broeikasgassen, niet 16
PROGRAMMAPUNTEN a. De provincie gaat participatie van burgers/ vrijwilligers en hun organisaties in natuur en landschap stimuleren en faciliteren. b. De achteruitgang van de biodiversiteit is in 2019 sterk verminderd, dankzij investeringen in natuur en landschap.
handhaven. j. Vanaf 2015 is landbouw in Gelderland in transitie naar klimaatneutraal. k. De provincie zet maximaal in op maatregelen die er toe leiden dat over 10 jaar de uitstoot van stikstof (via ammoniak) met minimaal eenderde ten opzichte van fe-
c. De provincie stelt zelf middelen beschik-
bruari 2009 is afgenomen. De provincie
baar en maakt afspraken met het rijk om
stimuleert milieuvriendelijke landbouw en
de Ecologische Hoofdstructuur voor 2019
staat burgers terzijde die grond zoeken
aan te kopen en in te richten. Om de ver-
voor innovatieve agro-ecologische land-
werving van gronden te versnellen worden
bouw, bijvoorbeeld een ‘voedselbos’.
zo nodig onteigeningsprocedures ingezet.
l. De Gelderse melkveehouderij moet grond-
d. De intensieve veehouderij wordt in 10 jaar
gebonden worden/blijven. Een melkvee-
met minimaal eenderde deel ingekrom-
houder die wil uitbreiden moet eerst
pen. Er komen geen megastallen in Gel-
grond kopen of duurzaam pachten alvo-
derland.
rens meer koeien te mogen houden. Ook
e. Er komt een actieplan voor het versterken van biologische landbouw in de provincie Gelderland (gericht op een groei van mi-
dienen ze bij uitbreiding te voldoen aan de criteria (Dierenbescherming) voor weidegang.
nimaal 10% in deze collegeperiode) met
m. De kwaliteit van natuur in dorpen en ste-
daarin aandacht voor de rol die deze land-
den wordt verbeterd door het stimuleren
bouw kan spelen in de directe omgeving
van nieuwe ontwikkelingen zoals pluktui-
van natuurgebieden.
nen en gezamenlijke moestuinen, en het
f. Bestaande ruimte binnen de bestaande bebouwing moet eerst optimaal gebruikt zijn voordat in de groene open ruimte gebouwd mag worden. Dit geldt niet voor die open ruimte die op zichzelf van grote betekenis is voor de leefbaarheid van de bewoners.
beschermen van bestaand groen in de stad. n. Geen jacht op ganzen in de winter. o. De provincie zet in op het aaneensluiten van leefgebieden van planten en dieren via zogenoemde ecologische verbindingszones.
g. De provincie erkent de uitdagingen ten gevolge van de krimp en kiest voor een platteland met voorzieningen in de kernen. h. Bestaande kleine natuur- en landschapselementen buiten de Ecologische Hoofdstructuur dienen beschermd te worden. i. Provincie Gelderland zal op eigen initiatief de Gelderse natuurmonumenten blijven beschermen en stiltegebieden instellen of 17
