Landelijke nulmeting intramurale GGZ

A. Knispel M. Haggenburg F. van Hoof

Landelijke nulmeting intramurale GGZ Capaciteit en productie in 2008

Concept Februari, 2013

Colofon Opdrachtgever Ministerie van VWS Financier Ministerie van VWS Projectleiding F. van Hoof Projectmedewerkers A. Knispel M. van Haggenburg Stuurgroep N. Schell, Ministerie van VWS M. Oosterkamp, GGZ Nederland E. Mulder, RIBW Alliantie M. Potjens, Zorgverzekeraars Nederland H. Noordtzij, Parnassia Bavo goep

Trimbos-instituut Da Costakade 45 Postbus 725 3500 AS Utrecht T: 030-297 11 00 F: 030-297 11 11 © februari 2013, Trimbos-instituut, Utrecht. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande toestemming van het Trimbos-instituut.

Inhoud 1

Inleiding

5

2 2.1 2.2 2.3

NZa-gegevens intramurale GGZ 2008 (Zvw en AWBZ) Formele, toegelaten capaciteit Feitelijke, afgesproken capaciteit Gerealiseerde productie

5 6 6 7

3

DigiMV-gegevens intramurale GGZ 2008 (Zvw en AWBZ)

9

4 4.1 4.2

Intramurale capaciteit belendende sectoren 2008 Strafrechtelijke forensische psychiatrische zorg Maatschappelijke opvang en vrouwenopvang

10 10 11

5

Conclusie

11

TRIMBOS-INSTITUUT

3

1

Inleiding

In het Bestuurlijk Akkoord Toekomst GGZ 2012-2014 hebben het Ministerie van VWS en de vertegenwoordigers van GGZ-aanbieders, beroepsverenigingen, zorgverzekeraars en cliënten- en familieorganisaties afgesproken dat de totale intramurale capaciteit van de GGZ in 2020 met een derde zal zijn afgebouwd ten opzichte van de capaciteit in 2008. Afgesproken is dat in het kader van deze afbouwplannen (onder andere) een nulmeting van de intramurale GGZ-capaciteit in 2008 zal plaatsvinden. De gegevens van deze nulmeting kunnen als basis dienen voor een uitwerking van de gewenste omvang en samenstelling van de landelijke intramurale capaciteit in 2020. In deze rapportage worden cijfers over de capaciteit en productie van de intramurale GGZ in 2008 op een rij gezet. De cijfers gaan met name over de Zvw- en AWBZ-gefinancierde intramurale GGZ en zijn in hoofdzaak afkomstig van de NZa (deels eerder gebruikt voor 'GGZ in tabellen' en de 'Trendrapportages GGZ') (paragraaf 2). De NZa-cijfers worden gevalideerd aan de hand van een analyse op de data uit de jaarverslagen 2008 van de instellingen, zoals opgeslagen in het landelijke databestand van het DigiMV (paragraaf 3). De gegevens over de AWBZ- en Zvw-gefinancierde intramurale GGZ-capaciteit worden aangevuld met cijfers over de landelijke capaciteit van een tweetal belendende sectoren: de intramurale strafrechtelijke forensische psychiatrische zorg en de maatschappelijke opvang (paragraaf 4).

2

NZa-gegevens intramurale GGZ 2008 (Zvw en AWBZ)

De NZa verzamelt jaarlijks landelijke capaciteits- en productiecijfers over de Zvw- en AWBZgefinancierde intramurale voorzieningen van de gebudgetteerde instellingen. Daarbij maakt de NZa onderscheid in verschillende circuits: kinderen en jeugd, volwassenen en ouderen, verslavingszorg, beschermd wonen en (niet-strafrechtelijke) forensisch psychiatrische zorg. Daarnaast maakt de NZa een onderscheid in drie meeteenheden voor de omvang van de intramurale GGZ: -De formele, toegelaten capaciteit. Dit betreft het aantal bedden en plaatsen waarvoor de instelling een toelating heeft en waarover de instelling formeel zou mogen beschikken. -De feitelijke, afgesproken capaciteit. Dit cijfer is gebaseerd op de jaarlijkse productieafspraken tussen de aanbieder en zorgverzekeraar/zorgkantoor – productieafspraken worden geregistreerd in bedden/plaatsen, waarbij een vooraf verwachte bezettingsgraad is inbegrepen. - De gerealiseerde productie zoals die wordt opgegeven op basis van de nacalculaties. Hieronder worden achtereenvolgens de NZa-data op een rij gezet over de formele intramurale GGZ-capaciteit, de feitelijke, afgesproken capaciteit en gerealiseerde productie in 2008.

TRIMBOS-INSTITUUT

5

2.1

Formele, toegelaten capaciteit

In 2008 bestond de formele intramurale capaciteit van de gebudgetteerde GGZ-instellingen, volgens de NZa gegevens, in totaal uit 41.548 bedden en plaatsen. In tabel 1 worden de cijfers per circuit en per financieringskader weergegeven. Tabel 1 Formele capaciteit per circuit en financieringskaders AWBZ en Zvw, 2008

Volwassenen en ouderen Verslavingszorg Niet-strafrechtelijke forensische zorg Kinder- en jeugdpsychiatrie Beschermd wonen

23.686 2.257 299 2.109 13.197

% van de totale capaciteit 57,0% 5,4% 0,7% 5,1% 31,8%

Totaal

41.548

100,0%

Totaal

AWBZ

11.825 73 110 559 13.197

% van de totale capaciteit 28,5% 0,2% 0,3% 1,3% 31,8%

25.764 *

62%

Zvw

11.861 2.184 189 1.550 -

% van de totale capaciteit 28,5% 5,3% 0,5% 3,7%

15.784

38%

* In dit cijfer zijn 124 plaatsen beschermd wonen meegenomen die vanwege een administratieve oorzaak vanuit de Zvw werden gefinancierd Bron: Nza

De toegelaten capaciteit ligt standaard aanzienlijk hoger dan het werkelijk aantal beschikbare bedden. Voor de nulmeting zijn ze in opzicht maar van beperkte waarde. Relevanter zijn de gegevens over de feitelijke, afgesproken capaciteit en de gerealiseerde productie. 2.2

Feitelijke, afgesproken capaciteit

In 2008 bestond de feitelijke, afgesproken intramurale capaciteit van de gebudgetteerde GGZ-instellingen, volgens de NZa registratie, uit 35.653 bedden en plaatsen. Tabel 2 geeft een overzicht van de feitelijke intramurale capaciteitscijfers per circuit en per financierkader. Tabel 2 Feitelijke intramurale capaciteit per circuit en financieringskaders AWBZ en Zvw, 2008

Volwassenen en ouderen Verslavingszorg Niet-strafrechtelijke forensische psychiatrie Kinder- en jeugdpsychiatrie Beschermd wonen

18.595 2.185 299 1.981 12.593

% van de totale capaciteit 52,2% 6,1% 0,8% 5,6% 35,3%

Totaal

35.653

100,0%

Totaal

9.257 72 110 541 12.593

% van de totale capaciteit 26,0% 0,2% 0,3% 1,5% 35,3%

22.573

63,3%

AWBZ

9.338 2.113 189 1.440 -

% van de totale capaciteit 26,2% 5,9% 0,5% 4,0% -

13.080

36,7%

Zvw

*

*In dit cijfer zijn 124 plaatsen BW meegenomen die vanwege administratieve redenen vanuit de Zvw werden gefinancierd

6

TRIMBOS-INSTITUUT

Uit de cijfers van tabel 2 blijkt dat ruim de helft van de feitelijke intramurale capaciteit in 2008, klinische bedden in de circuits voor volwassenen en ouderen betrof (gelijkelijk verdeeld over de AWBZ en de Zvw). De feitelijke plaatsen voor beschermd wonen waren goed voor ruim een derde van de totale intramurale capaciteit. De overige circuits namen samen een achtste deel van de feitelijke capaciteit voor hun rekening. Per 100.000 inwoners ontstaat voor wat betreft de feitelijke, afgesproken intramurale capaciteit het volgende beeld: Tabel 3 Feitelijke, afgesproken intramurale capaciteit per circuit en financieringskaders AWBZ en Zvw, per 100.000 inwoners, 2008

Volwassenen en ouderen Verslavingszorg Niet-strafrechtelijke forensische psychiatrie

Totaal

AWBZ

Zvw

113,3

56,4

56,9

13,3

0,4

12,9

1,8

0,7

1,2

Kinder- en jeugdpsychiatrie

12,1

3,3

8,8

Beschermd wonen

76,8

76,8

-

217,3

137,6

79,7

Totaal

Exclusief plaatsen voor beschermd wonen komt de feitelijke capaciteit volgens de NZa-data uit op 140,5 bedden per 100.000 inwoners, inclusief beschermd wonen op 217,3 bedden en plaatsen per 100.000 inwoners. Vergelijking van de cijfers van de formele, toegelaten capaciteit met die van de feitelijke, afgesproken capaciteit laat zien dat de feitelijke capaciteit zoals verwacht lager is dan deze formeel gezien had mogen zijn in 2008. Op het totaal scheelt dit afgerond 14 procent. De discrepantie tussen formele en feitelijke capaciteit bestaat als gezegd al veel langer en is in de laatste decennia van de vorige eeuw geleidelijk gegroeid; 2008 past in dit opzicht in een al veel langer bestaand patroon. 2.3

Gerealiseerde productie

Hierboven is een overzicht gegeven van de toegelaten en afgesproken intramurale GGZcapaciteit in 2008. In deze paragraaf wordt beschreven wat in 2008 de daadwerkelijk gerealiseerde productie was. In onderstaande tabel wordt op basis van de nagecalculeerde productiecijfers weergegeven hoeveel verpleegdagen en dagen beschermd wonen in 2008 werden geproduceerd door de gebudgetteerde GGZ-instellingen.

TRIMBOS-INSTITUUT

7

Tabel 4 Dagen (x 1.000) gerealiseerde productie in 2008, per circuit, financieringskaders AWBZ en Zvw Totaal 6.090 761 621 4.113

Volwassenen en ouderen Verslavingszorg Kinder- en jeugdpsychiatrie Beschermd wonen

Totaal 11.585 * inclusief 12.000 dagen die door administratieve oorzaak voor rekening van de Zvw kwamen Exclusief forensische psychiatrie

AWBZ 2.821 18 122 4.123*

Zvw 3.269 743 499 -

7.073

4.511

Bron: NZa

Wanneer we de productiecijfers omrekenen naar bedden en plaatsen, uitgaande van een 100% bezettingspercentage, ontstaat het volgende beeld. Tabel 5 Intramurale GGZ-capaciteit 2008 op basis van gerealiseerde productie en uitgaande van een 100% bezettingspercentage Totaal

Volwassenen en ouderen Verslavingszorg Kinder- en jeugdpsychiatrie Beschermd wonen

16.685 2.084 1.701 11.268

% van de totale capaciteit 52,6% 6,6% 5,4% 35,5%

AWBZ

7.729 49 333 11.268*

% van de totale capaciteit

% van de totale capaciteit

Zvw

24,4% 0,2% 1,0% 35,5%

8.956 2.036 1.368 -

28,2% 6,4% 4,3% -

Totaal 31.739 100,0% 19.379 61,1% * Inclusief 33 bedden die door administratieve oorzaak voor rekening van de Zvw kwamen

12.360

38,9%

Per 100.000 inwoners komt dit neer op het volgende: Tabel 6 Intramurale capaciteit 2008, gebaseerd op gerealiseerde productie, per circuit en financieringskaders AWBZ en Zvw, per 100.000 inwoners Totaal Volwassenen en ouderen

AWBZ

Zvw

101,7

47,1

54,6

Verslavingszorg

12,7

0,3

12,4

Kinder- en jeugdpsychiatrie

10,4

2,0

8,3

Beschermd wonen

68,7

68,7

-

193,5

118,1

75,3

Totaal

8

TRIMBOS-INSTITUUT

Tabel 6 laat zien dat, op basis van de gerealiseerde productie en uitgaand van een 100 % bezettingsgraad, Nederland in 2008 in totaal 194 intramurale plaatsen per 100.000 inwoners telde, waarvan 69 plaatsen voor beschermd wonen en 125 klinische (niet BW-)plaatsen.

3

DigiMV-gegevens intramurale GGZ 2008 (Zvw en AWBZ)

Ter validering van de NZa cijfers zijn ook analyses uitgevoerd op de DigiMV1 gegevens van 2008 ('Concerns balans'). De DigiMV database bevat gegevens over 198 concerns die in 2008 aangaven GGZ zorg te leveren (exclusief PAAZ/PUK-productie). Verder zijn er 42 concerns met PAAZ/PUK bedden. In totaal gaat het om 234 concerns (zes concerns bieden PAAZ/PUK zorg én ‘reguliere’ GGZ zorg). De DigiMV bevat zowel capaciteits- als productiecijfers. Kijken we naar de capaciteitscijfers, dan zien we dat deze 234 concerns in 2008 volgens eigen opgave tezamen over 37.408 bedden en plaatsen beschikten (inclusief beschermd wonen en PAAZ en PUK-bedden). Onduidelijk is echter of de instellingen hier het aantal toegelaten bedden, het aantal afgesproken bedden of het feitelijke aantal bezette bedden hebben geregistreerd. Cijfers over de gerealiseerde productie geven daarom waarschijnlijk een beter beeld van de omvang van de intramurale voorzieningen van de instellingen. Tabel 7 geeft een overzicht van deze productiecijfers. In tabel 8 zijn deze productiecijfers omgerekend naar bedden en plaatsen op basis van een 100 % bezettingsgraad. Tabel 7 Productie verpleegdagen GGZ en dagen BW volgens DigiMV, 2008 Dagen 7.328.301 335.564 3.947.275

Verpleegdagen (excl PAAZ en PUK) Verpleegdagen PAAZ en PUK Dagen beschermd wonen Totaal

11.608.110

1

DigiMV is het voorgestructureerde deel van het jaardocument voor zorginstellingen over de feitelijke productiegegevens, capaciteitsgegevens etc.. DigiMV-gegevens worden landelijk verzameld en in een centraal bestand opgeslagen door het CIBG. Het aanleveren van de DigiMV-gegevens uit het jaardocument ten behoeve van dit centrale CIBG-bestand is verplicht (tenzij uitdrukkelijk anders vermeld).

TRIMBOS-INSTITUUT

9

Tabel 8 Bedden en plaatsen intramurale GGZ 2008, op basis van productiecijfers DigiMV, uitgaande van een 100% bezettingsgraad

Bedden (excl PAAZ en PUK) Paaz en PUK Plaatsen beschermd wonen

Dagen 20.078 919 10.814

Totaal

31.811

De productiecijfers van de DigiMV blijken zeer goed overeen te komen met de NZaproductiecijfers (zie tabellen 4 en 5). Het verschil bedraagt circa 0,2 %, hetgeen een zeer acceptabele foutmarge is. De DigiMV cijfers laten overigens ook zien dat er grote capaciteitsverschillen tussen de instellingen zijn. Zo waren de tien concerns met de meeste intramurale productiedagen tezamen goed voor ruim een derde van de totale productie, de 20 grootste instellingen produceerden tezamen ruim de helft van de totale productie. Daartegenover staat dat 38 procent van de intramurale GGZ-aanbieders (exclusief PAAZ en PUK) in 2008 minder dan 100 bezette bedden telde.

4

Intramurale capaciteit belendende sectoren 2008

Naast de Zvw- en AWBZ-gefinancierde intramurale GGZ zijn er belendende sectoren die ook over intramurale voorzieningen beschikken voor mensen met psychische of psychosociale problemen. Op verzoek van het Ministerie van VWS geven we een overzicht van de intramurale capaciteit in 2008 van met name de belendende sectoren van de strafrechtelijke forensische psychiatrische zorg en de maatschappelijke opvang. De gepresenteerde gegevens hebben betrekking op het aantal intramurale plaatsen (exacte productiecijfers in termen van aantallen verblijfdagen zijn vooralsnog over geen van beide sectoren beschikbaar). 4.1

Strafrechtelijke forensische psychiatrische zorg

Bedden voor strafrechtelijke forensische psychiatrie worden gefinancierd door het Ministerie van Justitie en zijn bestemd voor mensen met psychische aandoeningen aan wie een strafrechtelijke maatregel is opgelegd. In 2008 beschikte de Forensische Psychiatrische Centra (voorheen Tbs-klinieken) over 1.944 plaatsen waarvan 1.918 daadwerkelijk bezet waren (zie tabel 9).

10

TRIMBOS-INSTITUUT

Tabel 9

Capaciteit strafrechtelijke forensische psychiatrisch zorg, 2008 Plaatsen 1944 1918

Beschikbare plaatsen Bezette plaatsen Bron:DJI

4.2

Maatschappelijke opvang en vrouwenopvang

Naar schatting waren er in 2008 binnen de maatschappelijke opvang en vrouwenopvang 10.030 bedden. Tabel 9 bevat een specificatie van het type bed.

Tabel 10 Intramurale capaciteit van voorzieningen voor maatschappelijke opvang en vrouwenopvang, 2008

Maatschappelijke opvang Nachtopvang 24-uurs woonvoorziening 24-uurs meerzorg 24-uurs (crisis) opvang

Capaciteit 7.649 1.794 4.165 811 879

Vrouwenopvang 24-uurs woon partieel 24-uurs woonvoorziening 24-uurs (crisis) opvang Nachtopvang

2.381 963 1.033 358 27

Totaal maatschappelijke opvang en vrouwenopvang

10.030

Bron: Monitor Maatschappelijke opvang 2008 & 2012. De cijfers betreffen de samengestelde capaciteit op basis van een geschatte 100 procent capaciteit van de bij de Federatie Opvang aangesloten instellingen die opvang leverden.

5

Conclusie

In deze rapportage is een inventarisatie gemaakt van de omvang van de intramurale GGZ in 2008. Daarbij is vastgesteld dat verschillende meeteenheden voorhanden zijn, maar dat de daadwerkelijk gerealiseerde productie de meest bruikbare en ook meest betrouwbare maat is voor die intramurale capaciteit. In 2008 bedroeg de totale gerealiseerde intramurale Zvw- en AWBZ-productie van de GGZ, omgerekend naar bedden en plaatsen op basis van een 100 % bezettingsgraad, 31.739 plaatsen. Afbouwen van een derde van de intramurale capaciteit ten opzicht van peiljaar 2008

TRIMBOS-INSTITUUT

11

betekent dan een streven naar een totale capaciteit (in termen van gerealiseerde productie en 100 % bezettingsgraad) van ruim 21.000 plaatsen in 2020. Hoe deze capaciteit verdeeld moet worden over de verschillende circuits en financieringskaders en wat bijgevolg de consequenties zijn voor het gewenste afbouwtempo binnen die afzonderlijke circuits en kaders, maar ook binnen afzonderlijke regio´s, is onderwerp van (nog te maken) beleidskeuzen. Het afbouwtraject zal in de komende jaren in ieder geval in detail gevolgd gaan worden met behulp van de Monitor Intramurale GGZ. Ook in de Monitor zal de belangrijke meeteenheid voor het vastleggen van de jaarlijkse ontwikkelingen de gerealiseerde productie zijn. Op die manier sluit de Monitor optimaal aan bij deze nulmeting maar geeft deze ook een zo betrouwbaar mogelijk beeld van de feitelijke ontwikkelingen in de praktijk van de intramurale GGZ in de komende jaren.

12

TRIMBOS-INSTITUUT