Laat malariaslachtoffers niet in de steek! Trek mee ten strijde tegen de malariamug. Lespakket 3de graad lager onderwijs

Laat malariaslachtoffers niet in de steek! Trek mee ten strijde tegen de malariamug Lespakket 3de graad lager onderwijs

Beste leerkracht, Leuk dat je dit lespakket gedownload hebt! Straks, in de eerste week van de kerstvakantie, is het weer Music For Life. Net zoals de voorbije drie jaar zal deze actie van Studio Brussel en Rode Kruis-Vlaanderen weer heel wat ophef veroorzaken in Vlaanderen. Daarom vind je het vast nuttig om met je leerlingen even stil te staan bij deze actie. Dit lespakket helpt je daarbij. Dit lespakket werd ontwikkeld voor leerlingen uit de derde graad van het lagere onderwijs. Het helpt je om je leerlingen bewust te maken rond de stille ramp waaraan Music For Life dit jaar gewijd is: malaria. We wensen je veel plezier met dit lespakket!

Rode Kruis-Vlaanderen Departement Internationale zaken Motstraat 40 2800 Mechelen [email protected]

Jeugd Rode Kruis Motstraat 40 2800 Mechelen [email protected]

Wat is malaria? Music For Life vecht tegen malaria Malaria is een infectieziekte die veroorzaakt wordt door parasieten. De ziekte wordt ’s nachts overgebracht door malariamuggen die met de parasiet besmet zijn. In het menselijk lichaam valt de parasiet de rode bloedcellen aan. De eerste symptomen treden gewoonlijk pas 7 tot 30 dagen na infectie op: koorts, spierpijn, hoofdpijn en braken. In een verder stadium kan je bloedarmoede en hersenbeschadiging krijgen. Zonder aangepaste behandeling is malaria een levensbedreigende ziekte omdat ze de bloedtoevoer naar vitale organen aantast. Maar ook wie de ziekte overleeft, draagt soms levenslang de gevolgen. Kinderen kunnen er epilepsie, spraakproblemen of leerstoornissen aan overhouden. Hoewel de ziekte te voorkomen en te behandelen is, krijgen jaarlijks 250 miljoen mensen malaria waarvan er een miljoen mensen sterven. Daarnaast gaan er jaarlijks nog eens een miljoen mensen dood aan malaria-gerelateerde aandoeningen, zoals bloedarmoede.

Van 18 tot 24 december 2009 organiseert Studio Brussel samen met Rode Kruis-Vlaanderen de zesdaagse radiomarathon ‘Music For Life’. De campagne luidt: ‘Stop malaria. Laat de wereld niet in de steek.’ Dit jaar gaat de opbrengst van de actie naar de aanschaf van met insecticide behandelde muggennetten voor de bevolking in het Afrikaanse land Burundi.

Een lespakket voor de derde graad lager onderwijs Dit lespakket wil leerlingen uit de derde graad van het lager onderwijs bewust maken van de malariaproblematiek. Via leuke opdrachtjes komen leerlingen meer te weten over wat malaria is en hoe het veroorzaakt wordt. Het lespakket staat eveneens stil bij de omvang van de problematiek op wereldschaal. Malaria is immers een schrijnende wereldproblematiek die te weinig de media haalt. Ook de manier waarop mensen met malaria worden geholpen, wordt duidelijk.

Inhoudstafel Pedagogische fiche

blz. 4

Achtergrondinformatie over malaria

blz. 6

Inleiding en afronding op het lespakket malaria

blz. 12

Lespakket voor de leerling (met oplossingen)

3

Pedagogische fiche Opzet en inhoud:

Eindtermen:

Dit lespakket wil de leerlingen uit de derde graad van het lager onderwijs bewust maken van de malariaproblematiek. Het werkt op een actieve manier rond het thema ‘malaria’. Omdat malaria een ziekte is die mijlenver staat van de leefwereld van de leerlingen vertrekken we vanuit een gegeven waarmee ze wel vertrouwd zijn: ‘muggen’. Vanuit de ervaringen die de leerlingen al gehad hebben met muggen, wordt er vervolgens een link gelegd naar malaria. Via leuke opdrachtjes komen leerlingen meer te weten over wat malaria is en hoe het veroorzaakt wordt. Het lespakket staat eveneens stil bij de omvang van de problematiek op wereldschaal. Ook de manier waarop mensen met malaria worden geholpen, wordt duidelijk.

Dit lespakket werkt aan volgende eindtermen:

Doelgroep: Derde graad lager onderwijs

Maximale groepsgrootte: Een klasgroep

Leidraad: Het staat de leerkracht vrij op welke manier hij/zij het lespakket gebruikt. Er is gekozen geen indeling te maken naar lestijden. Op deze manier kan de leerkracht zelf bepalen hoeveel tijd hij/zij aan dit thema wil besteden. Uiteraard raden we aan om elk hoofdstuk te behandelen zodat de leerlingen een volledig beeld krijgen over de malariaproblematiek. Het is niet noodzakelijk alle oefeningen te behandelen die in dit lespakket worden aangereikt. Dit lespakket kan als contractwerk gebruikt worden. De leerlingen krijgen dan de bundel en moeten die, al dan niet volledig, zelf verwerken in een bepaalde tijd. In het contractwerk kunnen de kinderen de teksten alleen of per twee verwerken. Dit lespakket kan ook binnen hoekenwerk aangeboden worden. De opdrachten die met een paar leerlingen tegelijk gemaakt kunnen worden, passen hier zeker in. De opdrachten met atlas of woordenboek zijn eveneens geschikt voor het hoekenwerk. In het hoekenwerk kunnen de leerlingen ook de internetlinks bekijken indien er een computer met internet beschikbaar is.

Wereldoriëntatie • Levende natuur 1.4 De leerlingen kunnen illustreren dat de mens de aanwezigheid van planten en dieren in zijn omgeving beïnvloedt. • Niet-levende natuur 1.9 De leerlingen kunnen het verband illustreren tussen de leefgewoonten van mensen en het klimaat waarin ze leven. • Algemene vaardigheden natuur 1.13 De leerlingen kunnen minstens één natuurlijk verschijnsel dat ze waarnemen via een eenvoudig onderzoekje toetsen aan een hypothese. • Gezondheideducatie 1.14 De leerlingen kunnen gezonde levensgewoonten in verband brengen met wat ze weten over het functioneren van het eigen lichaam en ze weten dat bepaalde ziekteverschijnselen of handicaps niet altijd kunnen worden vermeden.

1.15 De leerlingen beseffen dat het nemen van voorzorgen de kans op besmettelijke ziekten, parasieten of schimmels vermindert of uitsluit.

• Politieke en juridische verschijnselen 4.15 De leerlingen kunnen illustreren op welke wijze internationale organisaties ernaar streven om het welzijn en/of de vrede in de wereld te bevorderen. • Historische tijd 5.8 De leerlingen kunnen aan de hand van een voorbeeld illustreren dat een actuele toestand, die voor kinderen herkenbaar is, en die door de geschiedenis beïnvloed werd, vroeger anders was en in de loop der tijden evolueert. • Politieke ordening 6.9 De leerlingen kunnen aspecten van het dagelijks leven in een land van een ander cultuurgebied vergelijken met het eigen leven.

4

 

Sociale vaardigheden • Domein relatiewijzen 1.3 De leerlingen kunnen zorg opbrengen voor iets of iemand anders.

1.6 De leerlingen kunnen kritisch zijn en een eigen mening formuleren.

• Domein samenwerking 3. De leerlingen kunnen samenwerken met anderen, zonder onderscheid van sociale achtergrond, geslacht of etnische origine.

Nederlands • Lezen 3.3 De leerlingen kunnen de informatie achterhalen in voor hen bestemde teksten in tijdschriften.

3.4 De leerlingen kunnen de informatie ordenen die voorkomt in voor hen bestemde school- en studieteksten en instructies bij schoolopdrachten.

• Schrijven 4.6 De leerlingen kunnen schriftelijk antwoorden op vragen over verwerkte inhouden.

Materiaal: Om deze themales te behandelen is volgend materiaal nodig: • • •

1 werkboekje per leerling (te downloaden op www.musicforlife.rodekruis.be of www.jeugdrodekruis.be) Audiobestand ‘mug’ (te beluisteren op www.jeugdrodekruis.be) Computer met internetverbinding voor het raadplegen van volgende websites: www.rodekruis.be www.musicforlife.rodekruis.be (filmpje: www.musicforlife.rodekruis.be/mfl.net?id=5425) www.studiobrussel.be

5

Achtergrondinformatie over malaria 1. Malaria Wat is malaria? Malaria is een infectieziekte die veroorzaakt wordt door eencellige parasieten, Plasmodium genoemd. De ziekte wordt overgebracht door de steek van de anophelesemug, beter bekend als de malariamug. In het menselijk lichaam vermenigvuldigt de parasiet zich in de lever en infecteert daarna de rode bloedcellen. De ziekte wordt ook wel moeraskoorts of paludisme genoemd. Het woord malaria is afgeleid van het Italiaans voor ‘slechte lucht’: male aria. Voordat de plasmodiumparasiet ontdekt was, dacht men dat de ziekte veroorzaakt werd door de lucht in moerasgebieden. Moerassen zijn het ideale biotoop voor muggen, zodat het misverstand makkelijk te verklaren is. Er bestaan vier verschillende soorten malaria, waarvan Plasmodium falciparum de gevaarlijkste en de meest verspreide is.

Hoe wordt malaria doorgegeven? De anophelesemug krijgt de parasiet binnen wanneer ze een met malaria besmette mens steekt. De parasiet vermeerdert zich in de darm van de mug en verspreidt zich daarna naar de speekselklieren van het insect. Als de mug dan een volgend menselijk slachtoffer steekt, injecteert ze kiemen van de parasiet in het bloed. Deze kiemen komen in de lever terecht waar ze zich vermeerderen en ontwikkelen tot parasieten die rode bloedcellen aanvallen. Of een persoon geïnfecteerd is, is niet altijd duidelijk op basis van symptomen: een malariaparasiet kan in het menselijk bloed voorkomen in twee verschillende vormen, het seksuele en aseksuele stadium. Parasieten in het seksuele stadium veroorzaken geen ziektesymptomen, maar zorgen wel voor de overdracht van malaria van mens naar mug. Aseksuele parasieten veroorzaken malaria die tot de dood kan leiden. In het lichaam kunnen parasieten in het aseksuele stadium zich ontwikkelen tot de seksuele vorm.

Muggen steken van zonsondergang tot zonsopgang. Het zijn de vrouwtjesmuggen die bloed nodig hebben om eitjes te kunnen leggen. In zeldzame gevallen kan malaria ook doorgegeven worden via vuile naalden of bloedtransfusie. Sommige mensen, vaak kinderen onder vijf jaar met een lage immuniteit voor de ziekte, krijgen een keer per jaar malaria, de pechvogels zelfs twee of drie keer per jaar.

Hoe verspreidt de malariamug zich? Stilstaand water is een ideale broedplaats voor muggen. In bijvoorbeeld een regenplas kan een vrouwtjesmug per keer tot wel vierhonderd eitjes leggen. Zo’n tien dagen later komen daar nieuwe muggen uit voort. De anophelesemug leeft slechts een paar weken, maar kan in die tijd veel schade aanrichten bij de mens door het overbrengen van malaria.

Wat zijn de symptomen van malaria? Zo’n zeven tot dertig dagen na een beet van een besmette mug kunnen de eerste, griepachtige, symptomen opduiken: hoofdpijn, hoge koorts, spiertrekkingen, koude rillingen en braken. Wanneer de ziekte niet behandeld wordt, kan ze dodelijk zijn doordat vitale organen niet genoeg bloedtoevoer krijgen. Ook bloedarmoede, een vergroting van de milt, hersenbeschadiging en hallucinaties kunnen in sommige gevallen voorkomen. Maar zelfs na een geslaagde behandeling tegen malaria kan de ziekte in de lever blijven sluimeren. Maanden of zelfs jaren later kan dat een terugval veroorzaken. Malaria tijdens de zwangerschap kan miskramen verklaren alsook een laag geboortegewicht bij baby’s. Dit leidt vaak tot kindersterfte of een ontwikkelingsachterstand van het kind.

Wat zijn de gevolgen van malaria? Malaria doodt niet alleen, ook voor de overlevenden van de ziekte kunnen de gevolgen ernstig zijn. Kinderen die door de malariaparasiet geïnfecteerd werden, kunnen er neurologische problemen, zoals epilepsie of spraakproblemen, en leerstoornissen aan overhouden.

6

In sommige gevallen blijft de malaria in het menselijke lichaam sluimeren, wat dan maanden of jaren later tot een terugval kan leiden. Ook op socio-economisch gebied heeft de ziekte een enorme impact. Malaria kluistert de slachtoffers aan hun bed en verhindert hen de doorsnee taken van het dagelijks leven uit te voeren. Kinderen kunnen niet naar school en volwassenen niet naar hun werk. De ziekte veroorzaakt dus een groot verlies aan inkomsten en legt zo een zware last op de families van de slachtoffers, op de gezondheidssystemen en op de samenleving in haar geheel. Het Afrikaanse continent verliest naar schatting 12 miljard dollar per jaar door het verlies aan productiviteit veroorzaakt door malaria. Daarnaast spenderen landen enorme bedragen aan de bestrijding van de ziekte, soms tot 40% van het gezondheidszorgbudget.

Waar komt malaria voor? Malariamuggen gedijen het best in warme, vochtige streken. Toch is malaria geen typisch tropische ziekte. Tot in de twintigste eeuw kwam de ziekte ook voor in noordelijke streken. Na de bestrijding van de mug door moerassen droog te leggen en ze te bekampen met insecticides is malaria in de ontwikkelde wereld verdwenen. Nederland werd als laatste Europese land malariavrij verklaard door de Wereldgezondheidsorganisatie in 1970. Nu komt negentig procent van de malariagevallen voor in Afrika, vooral in Sub-Sahara Afrika. De malariaparasiet is ook aanwezig in Azië, Latijns-Amerika, het MiddenOosten en bepaalde delen van Europa. In 2008 was malaria endemisch in 109 landen, waarvan 45 op het Afrikaanse continent. In andere landen of in sommige regio’s hangt de verspreiding van malaria samen met lokale factoren zoals het weer. Tijdens het regenseizoen doet zich dan een piek aan malariagevallen voor terwijl de ziekte in het droge seizoen weinig tot geen slachtoffers maakt. De ziekte bedreigt in totaal 40 % van de wereldbevolking.

Hoeveel mensen krijgen het jaarlijks? Naar schatting krijgen jaarlijks ongeveer 250 miljoen mensen malaria. Eén miljoen mensen overlijdt jaarlijks door malaria. De ziekte maakt de meeste slachtoffers bij kinderen: elke dertig seconden sterft er een kind aan malaria in Afrika. In totaal zijn driekwart van alle malariaslachtoffers kinderen. Daarnaast sterven jaarlijks nog eens een miljoen mensen aan malaria-gerelateerde aandoeningen, zoals bloedarmoede. In gebieden waar er altijd malariagevaar is, zijn de inwoners vaak gedeeltelijk immuun voor besmetting. In deze plaatsen behoren alleen mensen met een lagere immuniteit zoals jonge kinderen, zwangere vrouwen en mensen met hiv/aids tot de risicogroep. Tijdens hun zwangerschap maken vrouwen 50% meer kans om te sterven aan malaria dan wanneer ze niet zwanger zijn. In regio’s waar malariamuggen maar sporadisch voorkomen, bijvoorbeeld alleen in het regenseizoen, is er veel minder immuniteit en behoort iedereen tot de risicogroep. Mensen die van een regio komen waar geen malaria heerst, behoren ook tot de risicogroep in plaatsen waar de mug voorkomt (zowel wanneer ze er sporadisch of altijd voorkomt). Malaria is wereldwijd de vijfde doodsoorzaak door besmettelijke ziekten, na luchtwegeninfecties, hiv/aids, diarree en tuberculose. In Afrika is het de tweede doodsoorzaak, na hiv/aids (2001).

Door de opwarming van de aarde deint het grondgebied van de mug weer uit. Zo was het op de Afrikaanse hoogvlakten tot ver in de jaren zeventig koud genoeg om de muggenpopulatie daar binnen de perken te houden. Vandaag komen malariamuggen overal overvloedig voor, ook op de dichter bevolkte hoogvlakten. Migratie speelt tevens een belangrijke rol in het verspreiden van de ziekte.

7

2. De bestrijding van malaria Hoe wordt malaria behandeld? Door het verkeerde gebruik van anti-malariamedicijnen – door bijvoorbeeld foute dosissen, verkeerde diagnose of voortijdig stopzetten van de behandeling – zijn er de laatste jaren resistente vormen van de ziekte opgetreden, vooral in Zuidoost-Azië. Zo was chloroquine, een erg goedkoop en makkelijk toe te dienen geneesmiddel, lange tijd de ideale behandeling tegen malaria. Helaas is de doeltreffendheid ervan is de voorbije decennia sterk achteruitgegaan: vandaag ligt de resistentie ervan boven de 90 % in verschillende Afrikaanse regio’s. Ook bij andere eerstelijnsgeneesmiddelen neemt de resistentie toe. De Wereldgezondheidsorganisatie beveelt daarom de combinatietherapie aan op basis van artemisinine (ACT). De therapie bestaat uit een combinatie van een product uit de plant artemisia en een ander medicijn. In China wordt de werkzame stof van de artemisia al ruim 2000 jaar gebruikt voor de genezing van malaria en aambeien. De gecombineerde behandeling bestrijdt verschillende biochemische mechanismen op het niveau van de parasiet en is daardoor doeltreffender. Ze kan de duur van de behandeling inkorten en door de combinatie van minstens twee geneesmiddelen zijn de medicijnen beschermd tegen resistentie. In landen waar malaria veel voorkomt zijn anti-malariageneesmiddelen alleen nuttig in combinatie met preventieve maatregelen zoals muskietnetten. Helaas blijft een behandeling met ACT erg duur in vergelijking met de oudere medicijnen. Daarnaast is er momenteel zo veel vraag naar artemisinine dat er nauwelijks voldoende voorraad is. In 2006 waren minder dan 80 miljoen behandelingen beschikbaar in de wereld, terwijl er jaarlijks tussen de 300 en 500 miljoen gevallen worden geteld. De artemisiaplant wordt voornamelijk in China verbouwd, maar in 2007 opende Oeganda eigen artemisiaplantages en een fabriek die hiv/aids- en malariatabletten produceert. Verschillende wetenschappelijke instituten zijn op zoek naar een afdoend vaccin. Dat is voorlopig nog heel lastig, omdat enerzijds de parasiet een groot deel van zijn levenscyclus intracellulair doorbrengt (en dus niet toegankelijk is voor antistoffen) en anderzijds omdat de malariavormen zich snel kunnen aanpassen en resistent worden.

Kan je immuun worden voor malaria? Helemaal immuun voor deze infectieziekte ben je nooit, maar mensen in landen waar veel malaria voorkomt, bouwen door de jaren heen wel een zekere weerstand (voor de lokale malariavariant) op. Dat is ook de reden waarom malaria daar voor kinderen jonger dan vijf jaar veel gevaarlijker is dan voor een volwassene: zij zijn nog onvoldoende in aanraking geweest met de parasiet om een weerstand op te bouwen. Daarnaast zijn ook mensen die drager zijn van de sikkelcel – een bepaald soort rode bloedcel – minder vatbaar voor malaria. De malariaparasiet kan erg moeilijk vat krijgen op deze rode bloedcellen van deze bevolkingsgroep.

Hoe kan je malaria voorkomen? Er zijn een aantal belangrijke maatregelen in de strijd tegen malaria. De meest succesvolle is het gebruik van in insecticide gedrenkte muggennetten. Deze bednetten zijn zo behandeld dat muggen sterven na aanraking met het net en zijn daarom effectiever dan onbehandelde muskietnetten. Volgens Lengeler (2004) kunnen 5,5 levens gespaard worden voor elke 1000 kinderen die onder een muggennet slapen. In gebieden waar malaria veel voorkomt, vermindert het gebruik van in insecticide gedrenkte muggennetten de malariabesmettingen met 50% in vergelijking met een situatie waarin geen netten beschikbaar zijn en met 39% in vergelijking met een situatie waarin alleen onbehandelde netten beschikbaar zijn. Voor gebieden waar malaria weinig of sporadisch voorkomt, vermindert het malariabesmettingen met 62% tegenover de situatie zonder netten en 43% in vergelijking met de situatie met alleen onbehandelde netten. Een ander belangrijk gevolg van het gebruik van in insecticide gedrenkte muggennetten is dat de muggenpopulatie duidelijk daalt vanaf het moment dat er verschillende huishoudens in dezelfde gemeenschap gebruik van maken. Daarnaast bestaat er een snelle en doeltreffende behandeling van malariapatiënten door een combinatietherapie op basis van artemisinine (ACT). Die is cruciaal om de verspreiding van malaria tegen te gaan. Ook chloroquine blijft goed voor het behandelen van bepaalde soorten van malaria, in regio’s waar nog geen resistentie is opgetreden. Ook de verstuiving van insecticide met een langdurig effect in de woningen en het dragen van lange kleding zijn nuttig.

8

In landen waar permanent malaria heerst, krijgen zwangere vrouwen het advies om preventief minstens twee dosissen preventieve medicijnen te nemen tegen de ziekte. Hetzelfde geldt voor toeristen die zich in een risicozone begeven. Ook het bestrijden van de malariamug in zijn biotoop helpt de ziekte voorkomen. Door het doorleggen van stilstaand, ondiep water, ontneem je muggen de kans om zich voort te planten. Helaas is er in de meeste landen waar malaria voorkomt, een gebrek aan een afdoende infrastructuur en hygiëne om plassen stilstaand water te voorkomen. De cijfers vertellen dat ver van iedereen toegang heeft tot deze middelen. Het World Malaria Report 2008 stelt dat de bednetten naar schatting slechts 26% van de inwoners in 37 Afrikaanse landen beschermen. Onderzoek in 18 Afrikaanse landen toont aan dat 34% van de huishoudens een muggennet heeft, waarvan 23% van de kinderen en 27% van de zwangere vrouwen het ook effectief gebruiken (WHO, 2008). Van de kinderen met koorts werden er 38% behandeld met anti-malariamedicijnen, waarvan er slechts 3% ACT kregen. 18% van de vrouwen kreeg preventieve dosissen tijdens de zwangerschap. Slechts 5 Afrikaanse landen konden ten minste 70% van de bevolking beschermen door het verstuiven van insecticide in woningen (WHO, 2008).

Is verstuiven van insecticide een veilige manier om muggen te verdelgen? De bijzonder krachtige insecticide DDT (dichloordifenyltrichloorethaan) werd jarenlang gebruikt om malariamuggen te bestrijden en mede dankzij DDT is malaria uit Europa en Marokko verdwenen. In 1948 kreeg de ontdekker van het middel de Nobelprijs voor medicijnen. Pas veel later ontdekte men dat DDT schadelijk is voor het milieu. Het middel hoopt zich op in het vetweefsel van mensen en dieren en tast onder andere het zenuwstelsel aan. Het werd terug gevonden in moedermelk en zelfs in pinguïns op de Zuidpool, duizenden kilometers van de gebieden waar gesproeid werd. Sinds de jaren zeventig is DDT in de VS en Europa verboden. In veel ontwikkelingslanden bleef het middel in gebruik, maar internationale organisaties als de WHO en donoren beginnen steeds meer alternatieven aan te prijzen en te promoten, zoals muggennetten die met producten zijn behandeld. In 2006 verklaarde de WHO dat het verdelgingsmiddel weer gebruikt mag worden in de strijd tegen malaria omdat de voordelen groter zijn dan de nadelen. Op dit

moment spuit men kleine hoeveelheden DDT op binnenmuren van huizen. Het WHO keurt wel het gebruik buitenshuis en zeker op landbouwgrond af. Op de Stockholm Conventie in Genève in mei 2009 ondertekenden veertig landen in Afrika, Azië en LatijnsAmerika een akkoord om het gebruik van DDT drastisch terug te schroeven. Ze willen voortaan de nadruk leggen op niet-chemische technieken, zoals het elimineren van broedplaatsen, de bescherming van woonhuizen met muggennetten en biologische middelen zoals muggenwerende bomen en larfetende vissen.

Wat doet de internationale gemeenschap om malaria te bestrijden? Millenniumdoelstellingen Regeringsleiders van 189 landen hebben in september 2000 de millenniumdoelstellingen van de Verenigde Naties ondertekend. Een van die doelstellingen draait rond het terugdringen van hiv/aids, malaria en andere ziektes. Het doel is om de verspreiding van malaria in 2015 gestopt en teruggedrongen te hebben. Sommige landen, zoals Rwanda zijn goed op weg om deze doelstelling te halen. In andere landen gaat de strijd tegen malaria veel trager.

Roll Back Malaria Roll Back Malaria (RBM) is een partnerschap in 1998 opgestart door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), UNICEF, de Wereldbank en het ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties (UNDP). Het vergemakkelijkt de samenwerking tussen de private sector, ngo’s, wetenschappelijke instituten en landen die lijden onder en/of werken rond malaria. Doel van zowel het RBM als de WHO is het verminderen van het sterftecijfer en ziekte met 75% tegen 2015. Het referentiejaar is daarbij 2005. De doelstellingen voor 2010 zijn: • 80% van alle mensen in risicogebieden zijn beschermd door bednetten, binnenhuis sproeien en eventueel door milieumaatregelen zoals werken met muggenwerende bomen. • 80% van alle malariapatiënten hebben een diagnose en worden behandeld met doeltreffende antimalariamedicijnen (ACT) een dag na het optreden van de symptomen. • 80% van alle zwangere vrouwen in risicogebieden krijgen preventieve dosissen. • De schade (sociaal, economisch) die malaria met zich meebrengt is met de helft gedaald.

9

Abuja Twee jaar na het ontstaan van RBM kwamen Afrikaanse staatshoofden samen in Abuja waar ze beloofden maatregelen te nemen om malaria tegen te gaan. Ondertussen hebben bijna twintig Afrikaanse landen de belastingen en kostprijzen op muggennetten verlaagd. De meerderheid van de Afrikaanse landen waar malaria voorkomt, heeft een strategieplan ontworpen om te doelstellingen van RBM, Abuja en de millenniumdoelstellingen te halen.

Internationale donoren De laatste jaren is het bedrag bestemd voor het bestrijden van malaria gestegen naar 1,5 miljard dollar in 2007, de helft daarvan is afkomstig van internationale donors. In landen met het grootste malariaprobleem besteedt de nationale overheid erg weinig aan het probleem. 90% van de Afrikaanse landen geeft minder dan 15% van het overheidsbudget uit aan gezondheid. Om de doelstellingen van RBM te bereiken, is er in totaal vier keer zo veel geld nodig. Wat het onderzoek en ontwikkeling van middelen tegen malaria betreft, verzamelden de United States’ National Institutes of Health en de Bill and Melinda Gates Foundation zo’n 40% van het totale bedrag: 422 miljoen dollar. Het meeste gaat naar het ontwikkelen van medicijnen en een vaccin. Verder is ook het Global Fund, dat aids, tuberculose en malaria bestrijdt, een erg belangrijke donor. ExxonMobil is een van de grootste privédonoren die de strijd tegen malaria steunt.

Wat doet het Rode Kruis om malaria te bestrijden? De Internationale Federatie van Rode Kruis- en Rode Halve Maanverenigingen (IFRC) verspreidt in samenwerking met nationale en internationale partners muggennetten via bestaande polio- en mazelvaccinatiecampagnes. Door de verdeling van muskietnetten te integreren in vaccinatiecampagnes wordt een belangrijke doelgroep bereikt: kinderen jonger dan vijf jaar. Daarnaast ondersteunt het IFRC ook de plaatselijke Rode Kruis- en Rode Halve Maanvrijwilligers, zodat die op hun beurt de lokale gemeenschappen kunnen voorlichten en vaccineren. Het IFRC lanceerde daarvoor het ‘Hang Up, Keep Up’-programma. ‘Hang up’ slaat op de distributie van muggennetten en het ophangen ervan: via de Rode Kruisvrijwilligers worden per gezin tot drie netten uitgedeeld. In de ‘Keep up’campagne sensibiliseren deze vrijwilligers via huisbezoeken de bevolking om de muggennetten iedere nacht

- en op een correcte manier - te gebruiken. Behalve het uitdelen van de muggennetten, is sensibilisering dus een belangrijk deel van de strijd tegen malaria. Ook in tijden van nood, door bijvoorbeeld overstromingen of conflicten, zorgt het Rode Kruis ervoor dat mensen toch toegang hebben tot muggennetten. Rode Kruis-Vlaanderen introduceert in het voorjaar van 2010 op het Afrikaanse continent eerstehulprichtlijnen specifiek gericht op lokale problemen. In deze handleiding zijn ook richtlijnen terug te vinden voor eerste hulp bij malaria, koorts en stuipen (ook een malariasymptoom). De bedoeling van dit boekje is dat mensen die moeilijk onmiddellijke toegang hebben tot medische hulp zelf al een aantal stappen kunnen ondernemen om hun situatie te verbeteren. Het gaat hier niet om preventieve maatregelen, maar wel over eerste hulp.

Burundi Rode Kruis-Vlaanderen werkt sinds anderhalf jaar structureel samen met het Burundese Rode Kruis. In Burundi is bijna de helft van de bevolking besmet met malaria. Het Burundese Rode Kruis streeft, in samenwerking met Rode Kruis-Vlaanderen, naar een bescherming van 60% van de bevolking van de provincie Bujumbura Rural tegen malaria over een periode van 3 jaar. Rode Kruis-Vlaanderen gaat daarvoor samen met vrijwilligers van het Burundese Rode Kruis tot in de meest afgelegen dorpen om muggennetten te verdelen en om uit te leggen hoe de netten gebruikt moeten worden. Net voor het regenseizoen gaan Rode Kruisvrijwilligers nog een keer langs om er zeker van te zijn dat de netten op een goede manier worden gebruikt. Dat deze aanpakt werkt, blijkt uit de cijfers. Elke keer dat een Rode Kruisvrijwilliger een familie bezoekt, stijgt het gebruik van muggennetten met 23%. Het succes is onder andere te danken aan het feit dat deze vrijwilligers leden zijn van de plaatselijke gemeenschap. Ze spreken de taal en kennen de sociale en culturele barrières ten opzichte van het gebruik van muggennetten. Bovendien kunnen Rode Kruisvrijwilligers ook de meest kwetsbaren van de gemeenschap bereiken. Dit is cruciaal omdat deze mensen vaak over het hoofd worden gezien bij grootschalige sensibiliseringscampagnes. Rode Kruis-Vlaanderen is ook in DR Congo, Namibië, Mozambique en Rwanda actief op het gebied van malariabestrijding. Het Rode Kruis heeft sinds 2002, in samenwerking met andere partners, wereldwijd al meer dan 12 miljoen muggennetten verdeeld met specifieke aandacht voor kinderen jonger dan 5. Hierdoor werden sinds 2002 al 17,5 miljoen mensen beschermd en konden meer dan 280.000 mensen gered worden van de malariadood.

10

3. Extra bronnen Wens je nog meer achtergrondinformatie over muggen en malaria, dan kan je volgende bronnen raadplegen: • Bailey Jill. De mug. Corona, 2008. ISBN 978-90-5566-056-8 • www.hetklokhuis.nl/lees/dossiers/read/dossier_intro.cfm?did=08777006%2D508B%2DE261%2D7912D45AE16 3A202 • www.schooltv.nl/eigenwijzer/?site=site_eigenwijzer&vak=1540432&thema=1541526&onderwerp=1541532&nr= 2157310&item=1165871&project=2051029 Bovenstaande links vind je ook terug op www.jeugdrodekruis.be. Je vindt ook heel wat informatie op de Music For Life-website van Rode Kruis-Vlaanderen: www.musicforlife.rodekruis.be en op www.jeugdrodekruis.be. Op de website van Studio Brussel vind je alle informatie rond de actie zelf: www.stubru.be.

Jeugd Rode Kruis: het Rode Kruis voor leerlingen en leerkrachten Jeugd Rode Kruis wil jeugd dichter bij het Rode Kruis brengen, en het Rode Kruis dichter bij de Jeugd. Als jeugdbeweging zet Jeugd Rode Kruis zich in om de bereidheid en vaardigheden tot helpen te ontwikkelen bij kinderen en jongeren. Doorheen verschillende activiteiten en via het inhoudelijk werken aan een jaarthema draagt Jeugd Rode Kruis zijn steentje bij aan gezondheid en menselijke waardigheid. Verder komt Jeugd Rode Kruis op voor de meest kwetsbaren in onze samenleving.

“Is kussen hetzelfde als reanimeren?” Jeugd Rode Kruis geeft het antwoord!

Deze streefdoelen bereikt Jeugd Rode Kruis via vorming, informatie en interactie. Concreet organiseert Jeugd Rode Kruis eerstehulpinitiaties, eerstehulpopleidingen en tijdelijke projecten voor diverse groepen jongeren. Daarbij ligt de focus op het betrekken van minderhedengroepen bij deze activiteiten. Daarnaast is Jeugd Rode Kruis ook een open jeugdbeweging. Er wordt dus geen lidgeld gevraagd en de activiteiten zijn open voor alle jongeren. Wil je meer info over de werking van Jeugd Rode Kruis, de verschillende lespakketten die Jeugd Rode Kruis ontwikkelde of heb je zin om met je leerlingen dieper in te gaan op het thema eerste hulp? Kijk dan zeker eens op www.jeugdrodekruis.be > Ik ben leerkracht of neem contact op met Jeugd Rode Kruis via [email protected] of 015/44 35 70.

11

Inleiding en afronding van het lespakket malaria Inleiding Je kunt op verschillende manieren met dit lespakket van start gaan. Het is aangeraden te beginnen met een korte inleiding waarmee je het thema ‘malaria’ onmiddellijk tot leven brengt en de leerlingen bewust maakt over de malariaproblematiek. Enkele suggesties: Op de website www.jeugdrodekruis.be staan enkele korte animatiefilmpjes die gebruikt kunnen worden als inleiding op dit lespakket. Ook kan je de filmpjes gebruiken tussen de verschillende hoofdstukken door, aangezien elk animatiefilmpje tekens één bepaald facet belicht van malaria. Volgende filmpjes staan op de website: • • • • • •

Muggen veroorzaken malaria Malariamuggen steken enkel ’s nachts Alle mensen kunnen malaria krijgen Malaria is te genezen Malaria kan dodelijk zijn zonder behandeling Gebruik een muggennet om malaria te voorkomen

Op de website vind je ook een audiobestand terug met muggengezoem, dat eveneens kan dienen als inleiding of bij de hoofdstukken rond de mug.

For a malaria-free world Laat aan Jeugd Rode Kruis weten dat je het lespakket gaat gebruiken in je klas en ontvang gratis ‘For a malaria-free world- armbanden’ voor alle leerlingen zolang de voorraad strekt. Mail het aantal leerlingen door naar [email protected].

Afronding Als mogelijke afsluiter op het lespakket vind je op www.musicforlife.rodekruis.be/mfl.net?id=5447 een quiz terug, die je de leerlingen kan laten maken als ultieme test over hun kennis van malaria.

Dit lespakket kwam tot stand met de medewerking van: • Het Nederlandse Rode Kruis • Jeugd Rode Kruisvrijwilligers Kristof Nijs en Sophie Derez

12

Laat malariaslachtoffers niet in de steek! Trek mee ten strijde tegen de malariamug. Lespakket voor de leerling met oplossingen

Hallo! Zeggen de woorden malaria of muggennetten je iets? Nee? Geen probleem! In dit werkboekje kom je er op een leuke manier meer over te weten. Het is zowel een invulboek als een doeboek. Schrijf dus snel je naam op de stippellijn, dan is dit boekje helemaal van jou!

Inhoudstafel van dit pakketje 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.

De mug Wat zijn muggen en hoe zien ze er uit? Wat eten muggen? Hoe worden muggen geboren? Wist je dat… Wat kun je tegen muggen doen? Vervelende, belangrijke of gevaarlijke muggen? Wat is malaria? Hoe krijg je malaria? Hoe herken je malaria? Waar komt malaria voor? Hoeveel mensen krijgen jaarlijks malaria? Wat kan je doen om geen malaria te krijgen? Music For Life Wat doet het Rode Kruis om malaria te bestrijden? Verhalen uit Burundi Test je malariakennis Meehelpen aan malariabestrijding

Uitleg pictogrammen blz. 3 blz. 5 blz. 6 blz. 6 blz. 7 blz. 7 blz. 8 blz. 8 blz. 10 blz. 11 blz. 12 blz. 14 blz. 15 blz. 16 blz. 17 blz. 18 blz. 21 blz. 21

= Denkoefening of opzoekoefening = Rekenoefening = Spreekoefening = Luisteroefening = Creatieve oefening en/of doe-opdracht

2

1

De mug Waaraan denk je bij het woord ‘mug’?

insect zoemend geluid muggenbeet

mug jeuk ... klein

We luisteren samen naar het liedje ‘Mug’ dat door Tommie van Sesamstraat wordt gezongen.

3

Beantwoord volgende vragen:

Hoe ziet een mug er volgens jou uit?

Heb jij ook al eens slecht geslapen door het gezoem van een mug? Wat heb je toen gedaan?

Heb je al eens een muggenbeet gehad? Wat voelde je dan?

Als je in je klas een microscoop hebt, kan je proberen een mug te vangen en ze bekijken onder de microscoop. Wat zie je?

4

2

Wat zijn muggen en hoe zien ze er uit?

Muggen zijn insecten. Ze zijn heel klein: niet groter dan de nagel van je pink. Ze hebben zes poten en twee vleugels. Ze hebben grote ogen en een lange snuit. Ze hebben voelsprieten op hun kop waarmee ze voelen, ruiken en horen.

ogen vleugels

voelsprieten

snuit

poten

Duid de vleugels, de ogen, de voelsprieten, de snuit en de poten aan op de tekening van de mug.

5

3

Wat eten muggen?

Muggen zuigen met hun lange snuit nectar uit bloemen. De vrouwtjesmuggen drinken ook bloed van mensen of dieren. Ze hebben dat bloed nodig om eitjes te kunnen maken. Om aan het bloed te geraken, maakt het vrouwtje met haar scherpe snuit eerst een gaatje in de huid van een dier of mens. Dan spuit ze een vloeistof in die ervoor zorgt dat het bloed niet stolt als ze ervan drinkt. Die vloeistof zorgt ervoor dat een muggenbeet jeukt. Daarna zuigt ze via haar snuit bloed op.

4

Hoe worden muggen geboren?

1

De vrouwtjesmug legt een heleboel eitjes op het oppervlak van water. Veel water heeft ze niet nodig: in een regenplas kan een vrouwtjesmug per keer tot wel vierhonderd eitjes leggen. De eitjes blijven drijven op het water.

2

Na een paar uur komen de eitjes uit: de kleine babymuggen, die larven worden genoemd, wriemelen zich uit het eitje en zwemmen weg.

Wat is nectar? Een zoete vloeistof in bloemen.

Larven van de mug

3

Wat gebeurt er als het bloed stolt?

De muggenlarven hangen ondersteboven op het wateroppervlak. Ze ademen lucht in door een lange buis. Als een larve groot genoeg geworden is, stopt hij met eten en wordt een pop.

Dan wordt het bloed dik en later hard waardoor het bloeden stopt. Poppen van de mug

4

Van binnen verandert de pop langzaam in een volwassen mug. De huid barst open en er kruipt een mug uit. De mug vliegt meteen weg. 6

5

Wist je dat...

… je rustig in een zwerm ‘dansende’ muggen kan staan? Dit zijn namelijk altijd mannetjes en die kunnen niet steken! … als je muggenbeet jeukt, je er niet aan mag krabben? Door te krabben stroomt er meer bloed naar de bult en gaat je muggenbeet nog erger jeuken! … azijn goed is tegen de zwelling van een muggenbeet, maar laat de jeuk en de bult niet verdwijnen.

6

Wat kan je tegen muggen doen? Probeer volgende woorden in te vullen in onderstaande tekst:

DEET – tocht – citronella – muggenstekkers muggenraam – geen lichten Veel mensen denken dat muggen op licht afkomen, maar dat is niet waar. Muggen komen op warmte af, niet op licht. Waarom zie je dan zo vaak muggen rond een lamp vliegen? Dat is omdat een brandende lamp warm wordt. Die warmte vinden de muggen leuk, dus komen ze naar de lamp. Het is dus toch beter om in de zomer geen lichten aan te doen als je naar bed gaat.

tocht Waar muggen niet van houden is Zet je deuren en ramen open en laat het lekker waaien, dan ben je al die muggen zo kwijt. Je hebt vast wel eens een middeltje op je lichaam gesmeerd met citroengeur om de muggen van je weg te houden, of een kaarsje met citroengeur aangestoken terwijl je ‘s avonds in de tuin zat. Deze geur is citronella Muggen houden er niet van: van de sterke citroengeur raken ze in de war zodat ze niet meer weten waar jij bent. Je zou dus denken dat dit middeltje perfect is tegen muggen! Maar dat is niet waar, jammer genoeg. Na een paar uur is de mug aan de citroengeur gewend en raakt zij er niet meer van in de war… En dan zal ze je toch kunnen steken! Een goede manier om muggen uit je kamer te

muggenraam houden is een dat bestaat uit gaas om muggen te weren.

,

Onderzoekers zeggen dat het beste middel DEET tegen muggen is. Dit is een afkorting van een stof met de moeilijke naam ‘diethyltoluamide’. Producten op basis van deze stof werken heel goed om muggen op afstand te houden. Alleen zijn sommige mensen allergisch voor deze stof. Als je deze middeltjes gebruikt, moet je goed uitkijken en er onmiddellijk mee stoppen als je rare bijwerkingen krijgt.

Muggenstekkers steek je in het stopcontact. Onderaan de stekker hangt een bakje met een soort olie erin. Als je de stekker aanzet, verspreidt een verstuiver deze olie door je hele kamer. De geur van die olie houdt muggen op afstand. Stekkers waarin DEET zit, helpen beter dan stekkers met citronella.

7

7

Vervelende, belangrijke of gevaarlijke muggen?

De meeste mensen vinden muggen maar vervelende insecten. Muggen maken een zoemend geluid waardoor mensen ‘s nacht niet kunnen slapen. Bovendien jeukt een muggenbeet heel erg. Toch zijn muggen heel belangrijk, want ze zijn het voedsel voor heel wat vogels en andere dieren. Maar wist je dat een mug ook gevaarlijk kan zijn? In sommige landen verspreiden muggen een ziekte. Deze ziekte heet malaria.

8

Wat is malaria?

Malaria is een infectieziekte die veroorzaakt wordt door eencellige parasieten. Een parasiet is een levensvorm die zich ten koste van een ander organisme, de gastheer genoemd, in stand houdt en vermenigvuldigt. De ziekte wordt overgebracht van mens tot mens door de steek van de malariamug.

Wie is de gastheer van de malariaparasiet? De mug of de mens? De mens. De mug brengt de parasiet alleen over van mens tot mens.

Ken je nog een ander voorbeeld van een parasiet bij de mens? Lintworm, vlooien, teken, mijten, luizen…

8

Kruiswoordraadsel

1. Dit dier eet muggen. 2. Hiermee kan een mug voelen, ruiken en horen. 3. Levensvorm die zich ten koste van een ander organisme in stand houdt en vermenigvuldigt. 4. Welke mug steekt ons? 5. Een organisme dat een ander organisme bij zich draagt.

4

3

2 V

R

O

U

W

T

J

O

1

E

V

L

5

O

S

G

G

P

A

R

A

R

S

I

T

E

H

T

E

E

E

N

R

S

I

E

E

S

M

U

G

T

L

9

9

Hoe krijg je malaria? De besmetting van malaria gebeurt in vier fases. Hieronder worden de vier fases besproken. Kan jij de fases in de juiste volgorde zetten? De tekening hiernaast kan je hierbij helpen.

2

1

De parasieten dringen binnen in de levercellen en vermenigvuldigen zich. 2

4

1

3

Een niet-besmette malariamug steekt de besmette persoon en raakt zo ook besmet. De mug kan nu een andere persoon besmetten. Een vrouwtjesmug is besmet met de malariaparasiet en steekt een mens. Via het muggenspeeksel komen parasieten in het bloed van de mens terecht.

Lever

4

3

Rode bloedcellen

De parasieten komen in het bloed terecht en zoeken de rode bloedcellen op. Ze tasten de bloedcellen aan, vermenigvuldigen zich en zoeken weer nieuwe bloedcellen op.

10

10

Hoe herken je malaria?

Als iemand besmet is met malaria kan hij heel erg ziek worden. Je kan de symptomen van malaria vergelijken met griepsymptomen. Een symptoom is een kenmerk of klacht, behorend bij een bepaalde ziekte.

Heb jij al eens griep gehad? Wat kan je dan allemaal voelen? Waar kan je dan pijn hebben?

hoge koorts

hoofdpijn

braken koude rillingen

Griep

Hoe groter, hoe gevaarlijker?

spierpijn

...

Als malaria niet behandeld wordt, kan dat dodelijk zijn omdat noodzakelijke organen dan niet genoeg bloedtoevoer krijgen. Gelukkig bestaan er wel medicijnen om malaria te genezen. Deze middelen doden de parasieten nadat ze in je lichaam zijn binnengedrongen.

Welke dieren veroorzaken jaarlijks de meeste dodelijke slachtoffers? Rangschik de dieren in onderstaand rijtje van weinig dodelijk naar heel erg dodelijk. 5

Haai

3

Krokodil

1

Malariamug

4

Olifant

2

Slang

11

11

Waar komt malaria voor?

Malaria komt niet meer voor in België en Europa. Het is dus normaal dat je nog nooit van de ziekte gehoord hebt. Maar malaria is geen typisch tropische ziekte. Tot in de twintigste eeuw kwam de ziekte ook bij ons voor. Na de ontdekking van de levenscyclus van de parasiet en de bestrijding van de mug is de ziekte in de ontwikkelde wereld verdwenen.

De verspreiding van malaria in de wereld

Wijs op reis

Malaria komt nu vooral voor in gebieden waar het warm en vochtig is, zoals Afrika, Zuid- en Midden-Amerika en Azië. De mensen in deze gebieden zijn vaak arm en beschikken daarom niet over middelen om malaria te voorkomen en te behandelen. Malaria komt voor in ongeveer 120 landen. Hoog aantal malariadoden Beperkt aantal malariadoden Malaria komt hier bijna niet meer voor Malariavrije gebieden

A. Kijk op de kaart en neem je atlas er bij. In welke landen komt malaria voor? Australië Canada India Indonesië

Japan Mexico Spanje

12

B. Bekijk in de atlas de kaart van Afrika. Noem minstens 10 landen in Afrika waar malaria voorkomt.

C. Malaria komt veel voor in Afrika, voornamelijk in landen die onder de Sahara liggen. Leg uit waarom in de Sahara geen malaria voorkomt. Malariamuggen leven in warme, vochtige gebieden. De malariamuggen komen voor in gebieden met stilstaand water en leggen daar eitjes. In de Sahara is geen water waar de muggen eitjes kunnen leggen.

13

12

Hoeveel mensen krijgen jaarlijks malaria?

Naar schatting krijgen jaarlijks 250 miljoen mensen malaria. Een miljoen mensen per jaar sterft uiteindelijk aan de ziekte. De ziekte maakt de meeste slachtoffers bij kinderen: elke dertig seconden sterft er een kind aan malaria. Sommige mensen krijgen een keer per jaar malaria, de pechvogels zelfs twee of drie keer per jaar.

Vraagstukken Je weet nu dat er 250 miljoen mensen per jaar malaria krijgen. In België wonen ongeveer 10 miljoen mensen. Hoeveel keer moet je die bevolking nemen om te weten hoeveel mensen jaarlijks malaria krijgen? 25

Hoeveel kinderen zijn er gestorven aan malaria tijdens het maken van deze oefening? Als je twee minuten aan de oefening werkt: 4 kinderen (gemiddeld sterft één kind per 30 seconden). Vraag voor het maken van de oefening hoe laat het is en ook bij het beëindigen van de oefening, dan weten de leerlingen hoelang ze aan de oefening werkten.

14

Ziekte van de armen Een mug maakt geen onderscheid in wie ze prikt. Arm of rijk, jong of oud. Toch wordt malaria ‘de ziekte van de armen’ genoemd. Kan je uitleggen waarom? Noem minimaal drie redenen.

1 Mensen die risico lopen op malaria leven vooral in arme gebieden. Daar is geen geld voor muggennetten en medicijnen.

2 Het zijn vaak afgelegen gebieden waar mensen geen vervoer hebben.

3 De onhygiënische leefomstandigheden en

13

Wat kan je doen om geen malaria te krijgen?

Voorlopig bestaat er nog geen vaccin tegen malaria. De ziekte moet daarom op andere manieren voorkomen worden. Omdat de malariamug haar slachtoffers ‘s nachts steekt, is een met insecticide behandeld muggennet de beste methode. Een muggennet ziet eruit zoals op de foto hiernaast. Het muggennet wordt meestal boven de slaapplek gehangen. Het met insecticide behandelde muggennet beschermt niet alleen iedereen die eronder slaapt, het doodt ook de muggen die ermee in contact komen.

het gebrek aan stromend water (waterleiding) vergroten het risico nog eens.

Gebruik een woordenboek Wat is een vaccin? Een vaccin is een middel dat via een spuitje bij een persoon (of dier) toegediend wordt waardoor die beter bestand is tegen een bepaalde ziekte.

Wat is insecticide? Insecticide is een insectendodend middel.

15

Doordenkertje Waarom steekt de mug ‘s nachts? Omdat de lucht dan koel en vochtig is en daar houden muggen van. (Zie filmpje ‘Malariamuggen steken enkel ’s nachts’ op www.jeugdrodekruis.be.)

14

Music For Life kunnen luisteraars allerlei acties organiseren en geld bieden om hun favoriete plaat op de radio te horen. Het ingezamelde bedrag gaat naar de aanschaf van muggennetten voor de bevolking in het Afrikaanse land Burundi. Zet dus tijdens de kerstvakantie zeker je radio eens op!

Een muggennet is een heel goed middel om malaria te voorkomen. Jammer genoeg hebben niet alle mensen uit landen waar malaria voorkomt, een net. In Afrika bijvoorbeeld is maar 26% van de Afrikaanse bevolking beschermd door een muggennet. Voor veel van deze mensen is een net te duur of ze weten niet dat het hen tegen malaria beschermt.

Wat is Rode Kruis-Vlaanderen? Wat doet Rode Kruis-Vlaanderen allemaal? Wie kan er nog wat meer vertellen over Music For Life?

Daarom slaan Rode Kruis-Vlaanderen en Studio Brussel voor de vierde keer de handen in elkaar voor Music For Life: een bewustmakings- en geldinzamelingsactie voor de ‘stille ramp’ malaria. Malaria is een stille ramp omdat het een ziekte is die niet vaak bij ons in het nieuws komt.

Neem eens een kijkje op volgende websites: www.rodekruis.be www.musicforlife.rodekruis.be www.studiobrussel.be Hou daarna een kort klasgesprek over Rode Kruis-Vlaanderen en Music For Life.

Van 18 tot en met 24 december 2009 sluiten drie presentatoren zich op in het Glazen Huis voor een radiomarathon. Net als andere jaren

Als je met je klas ook geld wil inzamelen voor Music For Life vind je op de websites tips voor mogelijke acties.

16

15

Wat doet het Rode Kruis om malaria te bestrijden?

Om malaria de wereld uit te helpen, is het uitdelen van muggennetten alleen niet voldoende. Je kan de mensen best ook vertellen hoe ze de netten moeten gebruiken! Laat dit nu toevallig de specialiteit zijn van het Rode Kruis… De vele enthousiaste vrijwilligers van het Rode Kruis komen zelfs tot in de meest afgelegen dorpen van Afrika. Daar vertellen ze de inwoners hoe ze zich kunnen beschermen tegen malaria. Ze helpen hen de muggennetten op te hangen en keren regelmatig terug om er zeker van te zijn dat de netten op de goede manier worden gebruikt.

Malaria movie

Rode Kruis-Vlaanderen is actief in Congo, Namibië, Burundi, Mozambique en Rwanda voor malariabestrijding. Kan jij deze landen aanduiden op een kaart in je atlas?

We kijken samen naar een filmpje. Daarin zie je hoe vrijwilligers van het Rode Kruis via een toneeltje mensen uit Afrika informeren over malaria. Om het filmpje te bekijken, surf je naar www.musicforlife.rodekruis.be/mfl. net?id=5425 Verdeel de klas in groepjes en maak je eigen Malaria Movie over wat het Rode Kruis doet om malaria de wereld uit te helpen. Je kan jouw filmpje ook op YouTube zetten.

17

16

Verhalen uit Burundi Hieronder vind je zeven levensverhalen van mensen uit Burundi. De mensen op de foto of hun familieleden hebben allemaal al malaria gehad. Kan jij achterhalen welke foto bij welk verhaal hoort?

1

2

3

18

4

5

6

7

19

3 2

Janvier heeft zeven kinderen. Hij heeft geen thuis en krijgt onderdak van een weldoener. Zijn jongste kinderen Joyce en Odilon hebben malaria en hebben regelmatig last van hoge koorts. Door ondervoeding zijn ze verzwakt en vatbaarder voor malaria. 7

6

4

Thierry is 14 jaar en werkt met zijn papa op het veld. Plots voelde hij zich niet zo goed. Hij kon bijna niet meer op zijn benen staan en moest gaan liggen. Hij rilde en moest overgeven. De vader van Thierry bracht zijn zieke zoon naar het ziekenhuis. Omdat Thierry te zwak was om te stappen, zette zijn papa hem op de fiets. Aangekomen bij de hulppost onderzoekt de dokter Thierry. Hij heeft malaria! Gelukkig is de ziekte met medicijnen te genezen. Als je er op tijd bij bent, tenminste... Met het doktersvoorschrift gingen Thierry en zijn vader naar de apotheek.

Capitoline is een 75-jarige weduwe. Ze woont samen met drie weeskinderen: Albertine (21), Olive (15) en Vera (7). Ze zorgt al jaren voor hen. Twee jaar geleden stortte haar huis in waardoor ze gewond raakte. Omdat ze geen geld had voor de behandeling van haar wonden, zijn die niet goed genezen. Ze wordt zwakker en krijgt meer en meer malaria de laatste tijd. Haar weeskinderen verzorgen haar nu. Ze heeft nooit een muggennet gehad.

1

De 65-jarige Euphrasie is een weduwe die vaak malaria krijgt. Ze kreeg ooit een muggennet dat nu verouderd is en niet goed meer werkt. Hoewel ze meestal ziek is, heeft ze vier jonge weeskinderen te voeden.

Concilie en Bosco, beide 24 jaar oud wonen in de heuvels van Buramata. Twee weken geleden is Concilie bevallen van hun eerste kind. Concilie was slechts 7 maanden zwanger op dat moment, maar als gevolg van malaria had ze valse weeën. Gelukkig is hun zoon nu gezond. Sinds kort hebben ze ook een muggennet.

Sarah is 21 jaar en was al vijf keer zwanger. Omdat ze malaria heeft, heeft ze al vaak een miskraam gehad. Haar enige zoon, Trésor, kreeg malaria toen hij nog een baby was en is heel vaak ziek. Omdat de man van Sarah werkloos is, hebben ze geen geld voor medicatie of een muggennet. Op het moment dat de foto werd genomen, was Sarah terug zwanger maar ze verwachtte opnieuw een miskraam.

5

Anna is 45 jaar. Ze woont samen met haar man en kinderen. Haar man is gehandicapt en zij is dus de enige die geld verdient voor het gezin. Op het moment dat de foto werd genomen had ze al weer twee weken malaria en lag ze ziek in bed.

20

17

Test je malariakennis Zijn de volgende stellingen waar of niet waar?

aa W

r aa tw ie r

N 1. Alleen mannetjes van de malariamug kunnen malaria overbrengen. 2. Je kunt malaria heel vaak krijgen. 3. Als je in Afrika door een mug wordt gestoken krijg je altijd malaria. 4. Elk half uur sterft er een kind aan malaria. 5. Mensen die wonen in dorpen met een waterleiding hebben minder kans op malaria. 6. Het Rode Kruis zet zich voornamelijk in om mensen te helpen door medicijnen uit te delen.

18

Meehelpen aan malariabestrijding Voorlichten is beter dan genezen

Vorm groepjes van vijf leerlingen. Bedenk met je groepje een voorlichtingscampagne en werk deze ook uit. Schrijf je een toneelstuk waarmee vrijwilligers de dorpen langs kunnen gaan? Maak je een leuke voorlichtingsposter met foto’s of tekeningen die zo duidelijk zijn dat mensen uit alle landen (ook mensen die niet kunnen lezen) de poster begrijpen? Schrijf je een songtekst of rap? Presenteer je campagne aan de klas. Wereldreizigers of wereldverbeteraars? Afrika trekt jaarlijks veel toeristen. Zij komen voor de mooie natuur en de wilde dieren. Toeristen uit westerse landen hebben genoeg geld om zichzelf te beschermen tegen malaria, maar de mensen die in Afrika wonen hebben dit vaak niet. Hoe zouden toeristen kunnen meehelpen aan het voorkomen van malariabesmetting bij de Afrikaanse bevolking? Bedenk iets creatiefs, het hoeft niet veel geld te kosten. Bijvoorbeeld ‘elke toerist moet verplicht een muggennet meenemen op reis en dit achterlaten als hij/zij naar huis gaat’.

21

2009_279 V.U. Philippe Vandekerckhove, Motstraat 40, 2800 Mechelen Foto’s Bob Van Mol

22