Lessenpakket rond de zwaluw: 3 de GRAAD LAGER ONDERWIJS

Lessenpakket rond de zwaluw:

3de GRAAD LAGER ONDERWIJS

++ INHOUD LESSENPAKKET DERDE GRAAD LAGER ONDERWIJS ++

DOELEN EN VERLOOP VAN HET LESSENPAKKET: ACTIVITEITEN: ACTIVITEIT 1: DETERMINATIETABEL ACTIVITEIT 2: DE GELUKKIGE PRINS ACTIVITEIT 3: KWINTETKAARTEN ACTIVITEIT 4: PUZZEL; EEN ZWALUW IN GETALLEN VOORGESTELD ACTIVITEIT 5: ORIGAMI ACTIVITEIT 6: VOGELTJE ‘PIK’ ACTIVITEIT 7: KAMISHIBAE

DOELEN EN VERLOOP VAN HET LESSENPAKKET:

VERLOOP Ter inleiding begin je best met het verhaal van de gelukkige prins. Dit verhaal zal een mooie aanzet zijn om tot de vogeltrek te komen. Het zal ook de kans geven om te filosoferen en ‘de zwaluw’ vanuit een andere bril te bekijken. Met de determinatietabel zal je kunnen opzoeken welke verschillen en overeenkomsten er tussen de zwaluwen onderling zijn. Het kwintetspel is een mooie aansluiter op de determinatietabel. De prenten komen namelijk uit de determinatietabel. Dit spel kan dus gehanteerd worden om de tabel in te oefenen. Vogeltje ‘pik’ (een beweegspel), origami(een zwaluw vouwen) en de zwaluwpuzzels (wiskundige puzzels) zijn speelse manieren om onze zwaluw in de kijker te plaatsen en iets meer over hem te leren. Als eindactiviteit is de kamishibai een aanrader. Hier krijgen de kinderen de kans al hun kennis om te zetten in een eigen verhaal.

ALGEMENE DOELEN: WERELDORIENTATIE Mens en Natuur: -Dieren passen zich qua lichaamsbouw en levenswijze aan seizoenen, omgeving en milieufactoren aan. -Begrippen: insecteneter, nestbouw -Relaties: elke dag sterven er planten en dieren uit -Illustreren dat de mens de aanwezigheid van dieren in zijn omgeving beïnvloedt. Kind en Samenleving: -De kinderen ervaren en stellen vast wat de rol is van de milieuzorg.

SPECIFIEKE DOELEN: Luisteren, Filosoferen, W.O.: De gelukkige prins -De kinderen kunnen zich inleven en tonen empathie. -De leerlingen kunnen zich inleven in de gedachten en gevoelens van iemand anders. -Gegevens uit een tekst kunnen halen. -De leerlingen kunnen determineren en zowel verschillen als gemeenschappelijke elementen tussen de zwaluwen ontdekken. -De kinderen beseffen dat de zwaluw een dier is dat op wintertrek gaat en wat de gevolgen zijn als dit niet gebeurt. -De leerlingen staan stil bij de verschillen in uiterlijk, karakter en handelen tussen de verschillende personages. -Door zich in de denkwijze van deze verschillende personages in te leven, gaan de kinderen respect opbrengen voor diversiteit.

Taal/W.O.: ‘Kwintetspel’ - De leerlingen zien duidelijke overeenkomsten en verschillen tussen de 3 soorten zwaluwen (uiterlijk, woonplaats, voedsel,…) -De leerlingen beleven de natuur al spelend. -De leerlingen kunnen levende wezens rubriceren a.h.v. één gegeven kenmerk -De leerlingen stellen grote en kleine verschillen vast tussen dieren. -De leerlingen kunnen mensen, dieren en planten ordenen aan de hand van zelfgevonden criteria. -De leerlingen kunnen in een beperkte verzameling van levende wezens gelijkenissen en verschillen ontdekken. -De kinderen kunnen een spel uitvoeren a.h.v. een instructie en eenvoudig stappenplan. Wiskunde/W.O.: ‘Een zwaluw in getallen voorgesteld…’ FUNCTIES VAN GETALLEN -Weten dat een natuurlijk getal een hoeveelheid kan aanduiden. Ze hanteren het begrip ‘hoeveel’ en geven daarop een antwoord door te schatten, te tellen of te rekenen. -Beseffen dat een natuurlijk getal een rangorde kan aangeven. Ze kunnen rangtelwoorden hanteren. -Een natuurlijk getal als maatgetal gebruiken, zowel bij niet-conventionele als bij conventionele maateenheden. -De verschillende functies van natuurlijke getallen in contexten onderscheiden en verwoorden. -Door de puzzel te maken, gaan de kinderen op impliciete wijze informatie over de zwaluw verzamelen. Beeld, Taal, W.O.: Origami -Een stappenplan uitvoeren. -Ontplooien van de motoriek a.h.v. vouwkunst. -De kenmerken van een zwaluw herkennen in kunst. -Een instructie die ondersteund is door beelden kunnen opvolgen en d.m.v. begrijpend te lezen een origami zwaluw bekomen. -Weten dat er verschillende vormen van kunst zijn en origami één van die kunsten is. L.O./W.O.: Vogeltje ‘pik’ -De lln. weten, via vergelijkende beelden, wat een correcte houding is: fantasiebeelden die een goede houding uitlokken. -De lln. houden rekening met anderen. Het egocentrisme is doorbroken: ze houden zich aan afspraken, ze betrekken de anderen bij spelen, ze spelen op sociaal aanvaarde wijze samen. -De lln. relativeren winst en verlies bij spel: beheerste uitingen bij winst of verlies. -De leerlingen beheersen fundamentele bewegingsvaardigheden die nodig zijn om een eenvoudig bewegingsspel zinvol te kunnen spelen in eenvoudige sport- en spelsituaties. -De leerlinge kunnen eenvoudige spelideeën uitvoeren in eenvoudige sport- en spelsituaties. -De leerlingen kunnen zich in het spel inleven en hierbij verschillende rollen waarnemen. -Een beeld vormen rondom de bedreiging van de zwaluw. Ze ondervinden welke gevaren er zijn en linken het spel aan de realiteit. -De kinderen beleven de natuur al spelend.

Taal, Beeld, W.O.: Kamischibai -De kinderen vormen zich een volledig en correct beeld rondom het leven van een zwaluw. Ze maken kennis met zijn jaarlijkse routine. -(De kinderen kunnen natuurgetrouw inkleuren). -Informatiebronnen hanteren en relevante informatie selecteren. -(De kinderen kunnen gericht onderzoek verrichten om te weten welke kleuren het dichtst met de werkelijkheid aansluiten). -De kinderen kunnen a.h.v. informatie en instructie een verhaal uitschrijven.

ACTIVITEITEN: ACTIVITEIT 1: DETERMINATIETABEL BOERENZWALUW

HUISZWALUW

OEVERZWALUW

maart-april

april-mei

2° helft van april

Hoe ziet hij eruit?

Wanneer is hij terug in België? Waar woont hij?

- in de omgeving van boerderijen - in stallen, niet buiten. - in de buurt van vee

- buiten - onder een uitstekende rand of dakgoot van een huis - in de stad of op het platteland

- oevers van rivieren en zandgroeves - in een open terrein - in de naijheid van water

Hoe ziet zijn nest eruit?

Wat eet hij? Hoeveel eieren legt hij? Bedreiging

insecten

insecten

2à3

2à3

- verdwijnen van boerderijen -insectenbestrijding door de mens - gevaarlijke trektocht

- vernielen van nesten -insectenbestrijding door de mens - gevaarlijke trektocht

insecten

- rechttrekken van waterlopen - gevaarlijke trektocht - werken tijdens het broedseizoen in zandgroeves - verharden van oevers en rivieren met beton, zodat er geen zand meer is om een nest uit te graven - verstevigen van oevers

Uitzicht

Aankomst in ons land Woonomgeving

BOERENZWALUW

HUISZWALUW

OEVERZWALUW

- lange gevorkte staart - donkerblauwe bovenzijde- witte onderzijde - roodbruine keel en voorhoofd

- ondiep gevorkte staart - donkerblauwe bovenzijde - witte onderzijde - witte stuit

-

maart-april - in de omgeving van boerderijen - in stallen, niet buiten. - in de buurt vee

is de kleinste zwaluw bruine bovenzijde witte onderzijde bruine borstband

april-mei

2° helft van april

- buiten - onder een uitstekende rand of dakgoot van een huis - in de stad of op het platteland

- oevers van rivieren en zandgroeves - in een open terrein - in de nabijheid van water

Nest

- half schaalvormig - uit slijkballetjes, strootjes en droge grassen - strootjes, sprietjes en pluimpjes op de bodem

- bolvormig nest - uit slijkballetjes - nauwe toegang - strootjes, sprietjes en pluimpjes op de bodem

- een holte, meer dan 50cm diep - pluimpjes en plantenstengels op de bodem

Voedsel

insecten

insecten

insecten

Eieren

2à3

2à3

2

Bedreiging

- verdwijnen van boerderijen -insectenbestrijding door de mens - gevaarlijke trektocht

- vernielen van nesten -insectenbestrijding door de mens - gevaarlijke trektocht

- verstevigen van oevers - de werken tijdens het broedseizoen in zandgroeves - verharden van oevers en rivieren met beton, zodat er geen zand meer is om een nest uit te graven - gevaarlijke trektocht

Meestal vind je mijn nest in een schuur of stal.

Mijn nest is ondiep en en schaalvormig. Je vindt er allemaal witte veren in. Om het nest te bouwen heb ik modder en droog gras gebruikt

Je hebt een zwaluwnest gevonden! Hier woont immers de boerenzwaluw!

Als je mijn nest zoekt, zul je moeten zoeken aan de gevels van huizen.

Ik verblijf aan een oever.

Kijk eens hoe een mooi bolvormig nest ik kan maken. Ik ben een echte metselaar. Om mijn nest te bouwen gebruik ik modder of klei. Binnenin vind je gras en pluimpjes.

HAHAHA, ik heb je lekker gefopt! Ik bouw helemaal geen nest! Ik woon in grote gaten! Binnenin leg ik pluimpjes en plantenstengels.

Je hebt een zwaluwnest gevonden! Hier woont immers de huiszwaluw!

Je hebt een zwaluwnest gevonden! Hier woont immers de oeverzwaluw!

ACTIVITEIT 2: DE GELUKKIGE PRINS Inleiding: Ter inleiding, leest de leerkracht het verhaal van ‘De gelukkige prins voor (tijdens het lezen worden steeds de prenten getoond). Na het lezen van het verhaal stelt de leerkracht enkele vragen: -In welk continent ligt Egypte? Waarom gaat de zwaluw normaal op trektocht? -In welk(e) seizoen(en) speelt dit verhaal zich af? -Vond je het een mooi verhaal? Waarom wel niet? Argumenteer. -Wat heeft je geraakt? -Wie zijn de helden in dit verhaal? A.d.h.v. deze vragen, wordt er een ‘open’stoel gesprek gestart. Deze werkwijze leent er zich toe dat de leerlingen een verhaal kunnen verwerken door zich in te leven. (Empathie) Het is de bedoeling dat de leerlingen vragen bedenken om aan de personages te stellen en zelf te zoeken naar het antwoord. De leerlingen nemen dan plaats achter de stoel om de vragen te beantwoorden. Zodoende leren de leerlingen van elkaar. Voldoende bedenktijd moet zeker voor ogen gehouden worden. De leerlingen zitten in een U – vorm en de stoel wordt er tegenover geplaatst. In een ‘open’stoel gesprek, is het dus kortom de bedoeling dat de leerlingen de plaats innemen van het personage waar ze over spreken. Ze antwoorden niet in de 3de persoon, maar vertellen vanuit zichzelf. Laat de kinderen zelf zoeken naar personages om te laten spreken. Dit kunnen ook personen zijn waar niet veel over verteld werd in het verhaal: het lucifermeisje, de zieke jongen, de moeder van de zieke jongen, de vader van het lucifermeisje, de burgemeester, de toneelschrijver, de prins, de zwaluw. De leerkracht zorgt ervoor dat de kinderen zeker het volgende vertellen: -Hoe ze eruit zien. -Welk gevoel de personen hebben en waarom ze sommige dingen doen. Bv.: Waarom slaagt de vader zijn dochter? Waarom gaat de zwaluw toch niet naar Afrika?... Bij de zwaluw moet zeker aan bod komen: -Hoe zie ik eruit? -Wat doe je normaal in de winter? Kan je goed tegen de kou? -In welk seizoen vertrek je op je trektocht? -Waar ga je naartoe? Na dit korte gesprek, kan je iets dieper ingaan op het leven van de zwaluw. Vraag de kinderen wat ze al over deze vogel weten. Reik vervolgens de kinderen de determinatietabellen (‘wie woont hier’ en moeilijke of makkelijke determinatietabel) aan en analyseer klassikaal. -Wat wisten ze al? -Klopte alles dat ze genoemd hadden? -Welke verschillen zijn er tussen de drie zwaluwen? -Wat hebben ze gemeen? (Ze gaan op trek, kampen met een bedreiging, eten insecten) Er zijn twee determinatietabellen beschikbaar. Een moeilijke en makkelijkere versie. Je kan zelf kiezen welke tabel te hanteren naargelang het niveau van de klas.

Het verhaal van de gelukkige prins:

PETER DENNIS

Er was eens een kleine zwaluw, die in de herfst op weg was naar het warme zuiden. Hij was zijn vrienden onderweg kwijtgeraakt en vloog nu alleen verder. Op een avond rustte hij uit aan de voeten van een standbeeld, dat midden in een stad op een hoge zuil stond. Het was het beeld van een prins, helemaal met goud bedekt. De ogen waren van schitterende blauwe edelstenen en op het zwaard van de prins zat een rode robijn. Voor de zwaluw was het echter belangrijker, dat hij daar boven op die zuil een veilig plekje had om uit te rusten. Hij stak zijn kop in zijn veren en wilde gaan slapen. Maar op dat ogenblik viel er een dikke druppel water op zijn rug.

Hij keek op naar de sterrenhemel en zei: "Wat vreemd! Er is geen wolk aan de hemel en toch regent het." Er viel nog een druppel en nog een. Nu vloog de zwaluw omhoog en ging op de schouder van de prins zitten. Daar zag hij dat de ogen van de prins vol met tranen stonden. En er stroomden tranen over zijn gouden wangen. "Wie ben je?" vroeg de zwaluw. "Ik ben de gelukkige prins." "Waarom huil je dan?" vroeg de zwaluw. "Je hebt me kletsnat gemaakt met je tranen." "Toen ik nog leefde en het hart van een mens had, wist ik niet wat tranen waren", antwoordde de prins, "want ik woonde in een paleis waar geen verdriet werd toegelaten. Overdag speelde ik met mijn vrienden in de tuin en "s avonds dansten we in de grote zaal. Er was een hoge muur om de tuin heen en het kwam nooit bij me op om te vragen wat er achter die muur lag: alles om me heen was zo mooi. Mijn hovelingen noemden mij "de gelukkige prins". Zo leefde ik en zo stierf ik. Nu ik dood ben, hebben ze me hier zo hoog neergezet dat ik alle lelijkheid en ellende van mijn stad kan zien en al is mijn hart van lood gemaakt, toch kan ik niet anders dan huilen.

Daar ginds in een nauw straatje staat een armoedig huisje. Het raam staat open en ik zie een vrouw aan een tafel zitten. Haar gezicht is mager en haar handen zitten vol met prikken van de naald, want ze is naaister. Ze borduurt bloemen op de satijnen jurk van een PETER DENNIS rijke vrouw. Op het bed in een hoek van de kamer ligt haar zieke zoontje. Hij heeft koorts en vraagt om een sinaasappel. Maar zijn moeder heeft niets anders voor hem dan water en daarom huilt hij nu. Kleine zwaluw, wil jij die naaister de robijn uit mijn zwaard brengen? Ik sta vast op mijn voetstuk en kan geen stap verzetten." "Ik ben op weg naar het zuiden", zei de zwaluw, "ik moet vannacht uitrusten om morgen verder te vliegen."

"Wil je niet één nacht bij me blijven en mijn boodschapper zijn? De jongen is zo ziek en zijn moeder is zo verdrietig omdat ze haar zoon niet kan geven wat hij nodig heeft." De zwaluw kreeg medelijden. "Het is hier erg koud", zei hij, "maar ik zal één nacht blijven en je boodschapper zijn." "Dank je, kleine zwaluw", zei de prins. De zwaluw pikte de rode robijn uit het zwaard van de prins en vloog ermee in zijn snavel over de daken van de stad. Hij kwam voorbij het paleis, vloog over de rivier en kwam even later bij het armoedige huisje. Hij keek naar binnen. De jongen lag koortsig te woelen in zijn bed. En de moeder was van moeheid met haar hoofd op de tafel in slaap gevallen.

De kleine vogel wipte het kamertje in en legde de rode robijn op de tafel naast het hoofd van de vrouw. Daarna vloog hij zachtjes rond het bed en wuifde het voorhoofd van de jongen met zijn vleugels koelte toe. "Wat heerlijk koel", fluisterde de jongen, "ik begin beter te worden." En hij viel in slaap. De zwaluw vloog terug naar de gelukkige prins en vertelde hem wat hij had gedaan. "Vreemd", zei hij, "het is nog steeds koud, maar ik voel me warm van binnen." "Dat komt doordat je mensen gelukkig hebt gemaakt", zei de prins. De volgende morgen vloog de zwaluw naar de rivier en nam een bad. "Dat is een merkwaardig verschijnsel", zei een professor in de vogelkunde die juist over de brug liep, "een zwaluw in de winter!" "Het water is koud", dacht de zwaluw en zijn verlangen naar een warm land werd heviger. Hij vloog naar de prins om afscheid te nemen.

PETER DENNIS

"Och kleine zwaluw", zei de prins, "wil je niet nog één nacht bij me blijven? In de verte, aan de andere kant van de stad, zie ik een jongeman op een zolderkamertje zitten. Hij zit gebogen over een tafel vol met papieren. Hij moet een toneelstuk afmaken, maar hij kan niet meer schrijven van de kou en hij is zwak van de honger." "Goed, ik blijf nog één nacht", zei de zwaluw, "moet ik hem ook een robijn brengen?" "Een robijn heb ik niet meer", zei de prins, "maar mijn ogen zijn gemaakt van kostbare saffieren. Neem één van mijn ogen en breng die naar hem toe. Hij kan er eten en brandstof voor kopen en dan zijn stuk afmaken." "Dat kan ik niet doen", zei de zwaluw en begon te huilen. "Kleine zwaluw", zei de prins, "doe toch wat ik je vraag!" En de zwaluw nam een oog van de prins en vloog ermee naar het zolderkamertje van de schrijver. Door een gat in het dak kon hij binnenkomen. De jongeman zat met zijn hoofd in zijn handen en hoorde de vogel niet. Maar toen hij opkeek zag hij de prachtige saffier op de tafel liggen. "Zou die komen van iemand die mijn werk waardeert?" dacht hij. "Nu kan ik mijn toneelstuk afmaken!"

Intussen vloog de zwaluw terug naar de prins. "Nu moet ik afscheid nemen", zei hij. "Och, kleine zwaluw", zei de prins, "wil je nog één nacht bij me blijven?" "Het is al winter", zei de zwaluw, "het zal wel gauw gaan sneeuwen. In Egypte schijnt de zon warm op de groene palmbomen. Daar wil ik mijn nest gaan bouwen. In de lente kom ik weer terug en neem dan twee edelstenen voor je mee, een robijn roder dan een rode roos en een saffier blauwer dan de blauwe zee."

"Beneden op het plein", zei de prins, "staat een meisje dat lucifers verkoopt. Ze heeft haar lucifers in de goot laten vallen waardoor ze nat zijn geworden. Ze kan ze nu niet meer verkopen en als ze zonder geld thuiskomt, zal haar vader haar slaan. Ze huilt en bibbert van de kou, want ze heeft geen schoenen of kousen aan en ook niets op haar hoofd. Neem met je snavel mijn andere oog eruit en geef het haar, dan zal haar vader haar niet slaan." "Je andere oog kan ik er niet uithalen", zei de zwaluw, "dan zou je helemaal blind zijn!" "Kleine zwaluw", zei de prins, "doe toch wat ik je vraag!" En PETER DENNIS de zwaluw nam het andere oog van de prins en vloog ermee naar beneden. Hij fladderde boven het meisje met de lucifers en liet de saffier op haar open hand vallen. "Wat een mooi stukje glas!" riep het meisje uit en ze holde lachend naar huis. De zwaluw vloog terug naar de prins.

"Nu ben je blind", zei hij, "en daarom blijf ik voorgoed bij je." "Nee, kleine zwaluw", zei de prins, "jij moet naar Egypte." "Ik zal altijd bij je blijven", zei de zwaluw en hij viel in slaap aan de voeten van de prins. De volgende morgen ging hij op de schouder van de prins zitten en vertelde hem verhalen over wat hij had gezien in vreemde landen. "Kleine zwaluw", zei de prins, "je vertelt me over wonderlijke dingen uit andere landen, maar vlieg nu over mijn stad en vertel me wat je daar ziet." De zwaluw vloog over de grote stad en zag hoe de rijke mensen aten en dronken in hun mooie huizen, terwijl de bedelaars bij de poorten honger hadden. Hij vloog donkere stegen in en zag de witte gezichtjes van hongerende kinderen. Onder een brug lagen twee kleine jongens in eikaars armen om warm te blijven. De zwaluw vloog terug en vertelde de prins wat hij had gezien. "Ik ben bedekt met goud", zei de prins, "neem het stukje voor stukje van me af en geef het aan de armen." En de zwaluw deed wat de prins hem vroeg. Telkens vloog hij met een stukje bladgoud in zijn snavel naar de stegen waar de arme mensen woonden. En de gezichtjes van de kinderen kregen kleur, ze lachten en speelden op straat. "We hebben nu brood om te eten!" riepen ze. Maar de gelukkige prins werd langzamerhand helemaal grauw en grijs. PETER DENNIS

Toen kwam de sneeuw en het begon te vriezen. De kleine zwaluw kreeg het steeds kouder, maar hij wilde niet bij de prins weggaan, hij hield teveel van hem. Hij pikte kruimels op bij de deur van de bakker en probeerde warm te blijven door met zijn vleugels te slaan.

Maar tenslotte wist hij dat hij ging sterven. Hij had nog net genoeg kracht om nog één keer op de schouder van de prins te vliegen. "Dag, lieve prins", fluisterde hij. "Ik ben blij dat je eindelijk naar Egypte vertrekt, kleine zwaluw", zei de prins, "je bent hier al te lang gebleven." "Ik ga niet naar Egypte", zei de zwaluw. Hij streek met zijn kopje langs de grijze wang van de gelukkige prins en viel dood aan zijn voeten neer. Op dat ogenblik klonk er een vreemd krakend geluid binnen in het standbeeld. Het hart van lood van de prins brak in tweeën. Het vroor dat het kraakte! De volgende morgen liep de burgemeester op het plein en keek omhoog naar het standbeeld. "Wat ziet de gelukkige prins er armoedig uit!" zei hij. "De robijn is uit zijn zwaard gevallen, zijn ogen zijn weg en hij is niet meer verguld. Het lijkt wel een bedelaar." En hij gaf opdracht het standbeeld af te breken. Het werd in de smeltoven van een gieterij gesmolten. Maar het loden hart wilde niet smelten in het vuur. Daarom werd het op een vuilnisbelt gegooid. Daar was ook de dode zwaluw met het vuil van het plein terecht gekomen. Naar ‘”The happy prince” van Oscar Wilde.

Toonprenten:

ACTIVITEIT 3: KWINTETKAARTEN Inleiding: Deze activiteit dient om de determinatietabel in te oefenen. De foto’s die voor het kwintetspel gebruikt worden, zijn dezelfde als bij de determinatietabel van de 2de graad. De prenten van dit kwintetspel zijn groter gemaakt dan die van de 1ste en 2de graad. Het is de bedoeling dat de prenten worden uitgeprint op een A4-papier en daarna op karton worden gekleefd. Dit spel wordt namelijk in groep gespeeld. Werkwijze: De leerkracht verdeelt de kinderen in 6 groepen. Elke groep krijgt 5 (gemengde) prenten. Het is de bedoeling dat ze ‘een zwaluw’ gaan verzamelen. Er zijn in totaal 3 reeksen: de oeverzwaluw, huiszwaluw en boerenzwaluw reeks. Deze reeksen zijn dubbel. Elke groep moet kijken naar de prenten, analyseren welke prent bij welke zwaluw hoort en dan een zwaluw kiezen om te verzamelen (dit kan gedurende het spel veranderen). Telkens als de lkr. een signaal geeft wordt er 1 kaart omgedraaid en doorgegeven. De groep die als eerste een volledige reeks verzameld heeft is gewonnen. Strategische hints: -Zorg dat de andere groepen zeker en vast niet weten welke zwaluwreeks je verzamelt! Zo heb je meer kans om te winnen. -Als je prenten doorgeeft, denk dan goed na aan wat de anderen eventueel zouden kunnen verzamelen en waar ze al veel prenten van gekregen hebben. Differentiatie: Ter differentiatie kan de leerkracht eventueel één van de determinatietabellen (naargelang het niveau) inschakelen tijdens het spel. Dit naargelang de vorige activiteit met de tabel vlotte. Let op: Geef bewust de determinatietabel met of zonder prenten!

Aankomst

Aankomst

Aankomst

Bedreiging: verharden van oevers en rivieren met beton, zodat er geen zand meer is om een nest uit te graven!!!

Bedreiging: verdwijnen van boerderijen!!!

Bedreiging: vernielen van nesten!!!

Woonplaats

Woonplaats

Woonplaats

ACTIVITEIT 4: PUZZEL; EEN ZWALUW IN GETALLEN VOORGESTELD

De puzzel maken: 1.) 2.) 3.) 4.) 5.)

Je knipt zowel de prent als de twee grote rechthoeken (met cijfers of uitleg in) uit. Let op! Knip nog niet de vierkantjes in de rechthoeken uit!!! Plak eerst de prent op een stuk karton. Vervolgens plak je de rechthoek met de cijfers op de achterkant van de prent. Je knipt de vierkantjes uit. Dit zijn je puzzelstukken. Plak de overblijvende rechthoek met vragen of een omschrijving ook op een karton. Deze mag niet verknipt worden.

De puzzel oplossen Je hebt een blad met allerlei zinnen en kaartjes met uitkomsten. Je moet nu op elke zin, het kaartje met het bijhorende cijfer leggen. Eens alle kaartjes zijn afgelegd, draai je ze om. Als alle zinnen het juiste bijhorende cijfer hebben gekregen, krijg je een mooie tekening! LET WEL OP: alle kaartjes liggen tijdens het puzzelen met de uitkomsten naar boven. De leerlingen mogen pas naar de prent kijken als ze alle stukjes gelegd hebben. Als de puzzel dan klopt, hebben ze alle vragen juist beantwoord.

PUZZEL BOERENZWALUW

Tekening Herwig Blockx

Hier worden de puzzelstukken ingelegd!

Aantal eieren

Grootte

Aankomst in ons land

Gewicht

Hij leeft meestal ongeveer …

De afstand die hij tijdens zijn trek aflegt is ongeveer…

Hij vliegt…

Zijn trektocht naar Afrika begint De duur van zijn trektocht

Ze brengen Hij heeft Er zijn … … keer per een soorten jaar een vleugelDit wordt zwaluwen achteraan de prent gekleefd! nest jongen wijdte van in totaal. groot.

… tot …

dit wordt achteraan de prent gekleefd!

50 tot 100 km/uur

18 cm

2à3

9de maand

17 g

3de, 4de maand

5 of 6 weken

7000 km

5-7 jaar

32 tot 35 cm

3 soorten

2 tot 3 keer per jaar

PUZZEL HUISZWALUW



Aantal eieren

Grootte


Gewicht



Hij vliegt…


Ze brengen Hij heeft Er zijn … … keer per een soorten jaar een vleugelDit wordt achteraan de prent gekleefd! nest jongen zwaluwen wijdte van in totaal. groot.

… tot …

dit wordt achteraan de prent gekleefd!

65 tot 80 km/uur

13-15 cm

2à3

9de maand

16 g

4de, 5de maand

5 of 6 weken

7000 km

5-7 jaar

27 tot 29 cm

3 soorten


PUZZEL OEVER ZWALUW



Aantal eieren

Grootte


Gewicht



Ze brengen … keer per jaar een nest jongen groot.

Er zijn … soorten zwaluwen in totaal.

Hij vliegt…


Hij heeft een vleugelwijdte van … tot …

Dit wordt achteraan de prent gekleefd!

50 tot 70 km/uur

12-13 cm

2

8ste - 9de maand

14 gram

4de maand

5 of 6 weken

7000 8000 km

5-7 jaar

27 tot 29 cm

3 soorten


ACTIVITEIT 5: ORIGAMI Inleiding: Vooraleer te starten met vouwen, is het belangrijk om even stil te staan bij het uiterlijk van de huiszwaluw. De leerlingen kunnen nog eens in hun determinatietabel kijken. Laat de leerlingen zelf een beschrijving geven. Let op: -Gebruik zwart papier met een witte onderkant. Hier is opzettelijk geen zwart gebruikt om de pijltjes en aanduidingen duidelijk te kunnen zien. -Gebruik een vierkant blaadje van 15cm op 15cm.

1. Leg het papier met de mooie kan naar boven. Vouw de rechterhoek onderaan tot op de linkerhoek bovenaan. Druk de vouw aan en vouw weer open.

2. Vouw nu de linkerhoek onderaan tot op de rechterhoek bovenaan. Draai het papier om. Vouw dubbel van links naar rechts en vouw weer open.

Diagonale vouwen 3. Vouw dubbel van beneden naar boven. Houd het papier aan de onderkant vast. Kijk naar de tekening.

4. Breng je vingers samen zodat de diagonale vouwen elkaar in het midden raken. Er steken nu vier flappen uit.

5. Vouw de voorste flap naar rechts en de flap aan de achterkant naar links. Druk het vouwwerk plat.

Er moeten aan elke kant twee flappen zijn.

6. Vouw de bovenste zijflappen naar het midden zodat de randen elkaar raken. Vouw weer open.

Bovenste punt

7. Vouw de bovenste punt naar beneden langs de stippellijn op de tekening. Vouw weer open.

De randen komen omhoog

8. Breng de onderste hoek van de bovenste papierlaag naar boven, over de vouw die je hebt gemaakt in stap 7.

9. Vouw de zijkanten naar het midden, langs de vouw die je hebt gemaakt in stap 6. Druk de vouwen goed aan.

10. Draai het vouwwerk om en herhaal stappen 6 tot 9 aan de andere kant. De onderste helft bestaat nu uit twee delen.

Deze rand komt tot aan de middenvouw

Twee delen

11.Vouw de onderste punten naar boven zodat ze in een hoek uitsteken. Druk de vouwen aan en vouw ze weer open.

12. Draai het vouwwerk om en herhaal stap 11. Vouw langs de bestaande vouwen. Vouw weer open.

13. Zet de rechterflap open. Trek de onderste punt opzij en naar boven en vouw langs de vouwen die je zopas hebt gemaakt. Druk goed aan.

Dit is de nek van de vogel.

14. Herhaal stap 13 met de linkerflap. Dit wordt de staart van de vogel.

15. Vouw een driehoekje voor de kop naar voor en naar achter. Druk de vouwen goed aan.

16. Zet de nekflap open en duw de punt naar beneden langs de vouw die je hebt gemaakt in stap 15. Druk de kop goed plat.

Klaar met vouwen? Dan mag je nu met je schaar de staart doormidden knippen. Zo heeft je zwaluw een mooie gevorkte staart. Mogelijke vervolgactiviteit: Leg nu met de origami zwaluw de weg af die de echte zwaluw jaarlijks maakt naar Afrika. De kinderen hebben hiervoor een Atlas of wereldkaart nodig. Vraag aan de kinderen hoe je nu kan uitrekenen hoever deze vogel reist a.h.v. hun kaart. Zo kan je tot schaalberekening komen.

ACTIVITEIT 6: VOGELTJE ‘PIK’ (Ter illustratie, om het aantal leerlingen per rol weer te geven, wordt er uitgegaan van 20 leerlingen. Dit dient dus aangepast te worden aan het aantal leerlingen in je klas.) Rolverdeling voor 20 leerlingen: -2 mussen -3 mensen -2 roofvogels -13 zwaluwen De leerkracht zorgt voor een duidelijke uiterlijke aanduiding van de rol (bijvoorbeeld een etiket op het voorhoofd van de leerlingen die een zwaluw zijn, een lintje voor de roofvogels,…). Zo weten de zwaluwen voor wie ze moeten vluchten, opletten,… Bij de aanvang van het spel, worden er verspreid 13 hoepels geplaatst. Deze symboliseren het nest van elke zwaluw (dus aantal nesten is evenredig aan het aantal zwaluwen). Als de leerkracht een sein geeft, gaan de roofvogels proberen om zwaluwen op te peuzelen (d.m.v. ze aan te tikken). Getikte zwaluwen zijn dus ‘dood’ en spelen niet meer mee. De zwaluwen kunnen zich gelukkig steeds verstoppen in een nestje (dus in een hoepel gaan staan). Er is echter wel een probleem. De mussen die rondlopen, gaan telkens de nesten bezetten (deze ‘vliegen’ telkens naar verschillende nesten!). Zo zullen steeds 2 zwaluwen zich niet kunnen verstoppen voor de roofvogels (tenzij ze de verplaatsende mussen te snel af zijn). Zowel de mussen als de zwaluwen mogen max. 15 tellen in een hoepel staan. Niet enkel zijn de mussen een hindernis, maar ook de mensen! Zij zijn ook tikkers (net als de roofvogels). Er is wel een verschil: als de mensen een vogel tikken, gaat deze niet dood, maar gaat de mens een nest vernielen (dus neemt de hoepel weg). D.w.z. dat er weer een plaats minder is om te schuilen en dit het leven van een andere zwaluw dan de aangetikte kan kosten. Nota: Zwaluwen die ‘gewond’ zijn of hun nest kwijt zijn, mogen niet meer meedoen! Dit is zeer belangrijk! Het spel moet immers waarheidsgetrouw blijven. In de realiteit genezen de zwaluwen ook niet op wonderbaarlijke wijze. Vertel dit ook aan de kinderen.

Activiteit 7: KAMISHIBAI Wat is een kamischibai: De kamishibai is een oude japanse vorm van verteltheater. Kami betekent ‘papier’ en shibai betekent ‘drama’. Papier-drama dus en dat is meteen een goede manier om het principe te beschrijven. Een kamishibai kan je vergelijken met een mini-theater, waarrond de kinderen zich kunnen verzamelen. In het theatertje passen een aantal platen. Die platen gebruikt de verteller om zijn verhaal te vertellen. Op de platen staan de belangrijkste momenten in het verhaal uitgebeeld. Telkens wanneer er een wending in het verhaal komt, wordt de plaat door de verteller verschoven. Eigenlijk is het dus een beetje zoals een poppenkast, met als enige verschil dat de poppen vervangen zijn door tekeningen. Werkwijze: 1) De lln worden verdeeld in duo’s (heterogeen). 2) Elk groepje krijgt een zevental prenten die allemaal iets te maken hebben met de levenswijze van zwaluwen. De prenten zijn: a) een tekening van een zwaluw die aan een trektocht begint. b) zwaluwen in Afrika. c) een zwaluw op een boerderij. d) een zwaluw die voedsel aan het verzamelen is. e) een tekening van een zwaluw op een nest, samen met kleintjes. f) een tekening van een zwaluw die terugkomt van zijn trek. 3) Om een idee te krijgen over de betekenis van de prenten (en de volgorde), worden de prenten eerst klassikaal besproken. De leerkracht laat de leerlingen gericht kijken d.m.v. enkele vragen te stellen: - Wat zie je allemaal op de prent? - Wat zou dit kunnen betekenen? - Welk seizoen zou het zijn? Hoe kan je dit zien? Kijk naar de kleuren… - Zouden de prenten aan een bepaalde volgorde gebonden zijn? (Ja! De prenten geven een levensjaar van de zwaluw weer. Er moet dus rekening gehouden worden met de seizoenen.) - Als er hierrond een verhaal gemaakt wordt, gaat iedereen dan de prenten in dezelfde volgorde gebruiken? (Nee! Sommige kinderen zullen in Afrika beginnen, anderen vanaf de trek, weer anderen bij…) 4) De leerlingen krijgen de opdracht om aan de hand van deze prenten een kamishibai verhaal te schrijven. Hiervoor is het nodig dat ze de gebeurtenissen op de prent correct beschrijven en interpreteren. Als hulp krijgen ze een aantal informatieve teksten waarin ze extra uitleg over de gewoontes van een zwaluw kunnen vinden. Uiteraard mogen de leerlingen ook creatief zijn en een fictief verhaal verzinnen. Zolang de gebeurtenissen op de prenten er in voor komen. 5) De kinderen moeten de prenten in een bepaalde volgorde plaatsen. Dit moet een doordachte volgorde zijn!

6) Per prent hoort er een deel van het verhaal. Laat de kinderen dan ook per prent een fiche schrijven. Nadien worden de fiches achteraan de prenten gekleefd. 7) Als het verhaal af is en de prenten in volgorde geplaatst zijn. Kunnen de fiches aan de prenten gekleefd worden. Let wel op! De kamishibai is een schuifsysteem! Als er overgegaan wordt naar een volgende prent, moet de getoonde prent achteraan gestoken worden. Achteraan de kamishibai is namelijk een opening om de tekst van de prent die getoond wordt te kunnen lezen. Dit wil dus zeggen dat de uitleg van de prent die getoond wordt op de vorige en dus laatste prent moet kleven! Hou hier rekening mee!!! 8) Als afsluiting van de les mag elk groepje naar voor komen, hun prenten in de kamishibai (die de leerkracht gemaakt heeft of heeft laten maken in een beeldles) steken en het verhaal dat ze bedacht hebben vertellen. De andere groepjes luisteren aandachtig. 9) Om klasoverschrijdend te werken, kunnen de duo’s hun kamishibai verhaal aan de andere klassen voorstellen. Zo worden leerlingen die hier niet rond gewerkt hebben ook betrokken. Prenten: Er zijn zowel gekleurde, als ongekleurde prenten in het lessenpakket opgenomen. Zo kan je zelf kiezen of je de leerlingen de prenten waarheidsgetrouw laat inkleuren of ze de oorspronkelijke gekleurde prenten laat hanteren. Indien je de kinderen de prenten laat inkleuren, laat ze dan eerst de kleuren op foto’s onderzoeken. Ook dienen ze rekening te houden met de seizoenen. Je kunt hier een beeld/W.O. les van maken. Het theater: Het lessenpakket bevat een voorbeeld ontwerp van een kamishibai theater. Je kunt dit met zeer eenvoudig materiaal maken. Een stevige schoendoos waar een A4 blad inpast, is bijvoorbeeld ideaal materiaal om een theater uit te vervaardigen. Verdere uitleg om dit te maken, vind je bij het ontwerp. Teksten om aan de kinderen te geven: In het mapje vind je allerlei achtergrondinformatie en een bronnenlijst terug. Hiertussen zitten ook teksten die bruikbaar zijn voor de kinderen. Neem hier dus een kijkje om materiaal te selecteren! Differentiatie: De teksten waaruit de leerlingen de informatie kunnen halen zijn op verschillende niveaus. De leerlingen kunnen zelf een tekst kiezen, naargelang hun ‘Zone van Naaste Ontwikkeling’. Wat ook belangrijk is: de duo’s ze heterogeen mogelijk maken. Zo zullen leerlingen die taalvaardig iets minder sterk staan, geholpen worden door leerlingen die hier wel heel goed in zijn. De leerkracht moet wel zorgvuldig observeren en kijken dat de sterkere leerling niet al het werk verricht.

Het theater:

Dit is een opening. Hier zal de prent te zien zijn.

A

B

C

Dit is de achterkant van de kamishibai. Hier kan je de tekst lezen van de prent die getoond wordt. Dit moet dus open zijn!

Hier moet de zijkant weg! Langs hier worden de prenten verschoven.

ONGEKLEURDE PRENTEN KAMISHIBAI:

GEKLEURDE PRENTEN KAMISHIBAI:

Colofon: In 2005 werd door onze collega’s van het Regionaal Lanschap Noord-Hageland vzw een cd-rom uitgebracht over de zwaluw onder de titel ‘Een beroemde wereldreiziger’ . De deelpakketten voor het lager onderwijs werden uitgewerkt door Priscilla Van Even, leraar lager onderwijs. Het deelpakket voor de eerste graag van het secundair onderwijs werd ontwikkeld door Joke Delronge, regent wetenschappen. Deze bundel is werd in het voorjaar van 2008 herwerkt door het Regionaal Landschap Dijleland vzw, en aangeboden via hun website.

Regionaal Landschap Dijleland vzw Naamsesteenweg 573 3001 Heverlee tel/fax : 016/40.85.58 [email protected] www.rld.be

Lessenpakket rond de zwaluw: 3 de GRAAD LAGER ONDERWIJS

Recommend Documents