Laat malariaslachtoffers niet in de steek! Trek mee ten strijde tegen de malariamug. Lespakket voor de leerling
Hallo! Zeggen de woorden malaria of muggennetten je iets? Nee? Geen probleem! In dit werkboekje kom je er op een leuke manier meer over te weten. Het is zowel een invulboek als een doeboek. Schrijf dus snel je naam op de stippellijn, dan is dit boekje helemaal van jou!
Inhoudstafel van dit pakketje 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.
De mug Wat zijn muggen en hoe zien ze er uit? Wat eten muggen? Hoe worden muggen geboren? Wist je dat… Wat kun je tegen muggen doen? Vervelende, belangrijke of gevaarlijke muggen? Wat is malaria? Hoe krijg je malaria? Hoe herken je malaria? Waar komt malaria voor? Hoeveel mensen krijgen jaarlijks malaria? Wat kan je doen om geen malaria te krijgen? Music For Life Wat doet het Rode Kruis om malaria te bestrijden? Verhalen uit Burundi Test je malariakennis Meehelpen aan malariabestrijding
Uitleg pictogrammen blz. 3 blz. 5 blz. 6 blz. 6 blz. 7 blz. 7 blz. 8 blz. 8 blz. 10 blz. 11 blz. 12 blz. 14 blz. 15 blz. 16 blz. 17 blz. 18 blz. 21 blz. 21
= Denkoefening of opzoekoefening = Rekenoefening = Spreekoefening = Luisteroefening = Creatieve oefening en/of doe-opdracht
2
1
De mug Waaraan denk je bij het woord ‘mug’?
mug
We luisteren samen naar het liedje ‘Mug’ dat door Tommie van Sesamstraat wordt gezongen.
3
Beantwoord volgende vragen:
Hoe ziet een mug er volgens jou uit?
Heb jij ook al eens slecht geslapen door het gezoem van een mug? Wat heb je toen gedaan?
Heb je al eens een muggenbeet gehad? Wat voelde je dan?
Als je in je klas een microscoop hebt, kan je proberen een mug te vangen en ze bekijken onder de microscoop. Wat zie je?
4
2
Wat zijn muggen en hoe zien ze er uit?
Muggen zijn insecten. Ze zijn heel klein: niet groter dan de nagel van je pink. Ze hebben zes poten en twee vleugels. Ze hebben grote ogen en een lange snuit. Ze hebben voelsprieten op hun kop waarmee ze voelen, ruiken en horen.
Duid de vleugels, de ogen, de voelsprieten, de snuit en de poten aan op de tekening van de mug.
5
3
Wat eten muggen?
Muggen zuigen met hun lange snuit nectar uit bloemen. De vrouwtjesmuggen drinken ook bloed van mensen of dieren. Ze hebben dat bloed nodig om eitjes te kunnen maken. Om aan het bloed te geraken, maakt het vrouwtje met haar scherpe snuit eerst een gaatje in de huid van een dier of mens. Dan spuit ze een vloeistof in die ervoor zorgt dat het bloed niet stolt als ze ervan drinkt. Die vloeistof zorgt ervoor dat een muggenbeet jeukt. Daarna zuigt ze via haar snuit bloed op.
4
Hoe worden muggen geboren?
1
De vrouwtjesmug legt een heleboel eitjes op het oppervlak van water. Veel water heeft ze niet nodig: in een regenplas kan een vrouwtjesmug per keer tot wel vierhonderd eitjes leggen. De eitjes blijven drijven op het water.
2
Na een paar uur komen de eitjes uit: de kleine babymuggen, die larven worden genoemd, wriemelen zich uit het eitje en zwemmen weg.
Wat is nectar?
Larven van de mug
3 Wat gebeurt er als het bloed stolt?
De muggenlarven hangen ondersteboven op het wateroppervlak. Ze ademen lucht in door een lange buis. Als een larve groot genoeg geworden is, stopt hij met eten en wordt een pop.
Poppen van de mug
4
Van binnen verandert de pop langzaam in een volwassen mug. De huid barst open en er kruipt een mug uit. De mug vliegt meteen weg. 6
5
Wist je dat...
… je rustig in een zwerm ‘dansende’ muggen kan staan? Dit zijn namelijk altijd mannetjes en die kunnen niet steken! … als je muggenbeet jeukt, je er niet aan mag krabben? Door te krabben stroomt er meer bloed naar de bult en gaat je muggenbeet nog erger jeuken! … azijn goed is tegen de zwelling van een muggenbeet, maar laat de jeuk en de bult niet verdwijnen.
6
Wat kan je tegen muggen doen?
Waar muggen niet van houden is Zet je deuren en ramen open en laat het lekker waaien, dan ben je al die muggen zo kwijt. Je hebt vast wel eens een middeltje op je lichaam gesmeerd met citroengeur om de muggen van je weg te houden, of een kaarsje met citroengeur aangestoken terwijl je ‘s avonds in de tuin zat. Deze geur is Muggen houden er niet van: van de sterke citroengeur raken ze in de war zodat ze niet meer weten waar jij bent. Je zou dus denken dat dit middeltje perfect is tegen muggen! Maar dat is niet waar, jammer genoeg. Na een paar uur is de mug aan de citroengeur gewend en raakt zij er niet meer van in de war… En dan zal ze je toch kunnen steken! Een goede manier om muggen uit je kamer te houden is een dat bestaat uit gaas om muggen te weren.
,
Onderzoekers zeggen dat het beste middel
Probeer volgende woorden in te vullen in onderstaande tekst: DEET – tocht – citronella – muggenstekkers muggenraam – geen lichten Veel mensen denken dat muggen op licht afkomen, maar dat is niet waar. Muggen komen op warmte af, niet op licht. Waarom zie je dan zo vaak muggen rond een lamp vliegen? Dat is omdat een brandende lamp warm wordt. Die warmte vinden de muggen leuk, dus komen ze naar de lamp. Het is dus toch beter om in de zomer aan te doen als je naar bed gaat.
tegen muggen is. Dit is een afkorting van een stof met de moeilijke naam ‘diethyltoluamide’. Producten op basis van deze stof werken heel goed om muggen op afstand te houden. Alleen zijn sommige mensen allergisch voor deze stof. Als je deze middeltjes gebruikt, moet je goed uitkijken en er onmiddellijk mee stoppen als je rare bijwerkingen krijgt. steek je in het stopcontact. Onderaan de stekker hangt een bakje met een soort olie erin. Als je de stekker aanzet, verspreidt een verstuiver deze olie door je hele kamer. De geur van die olie houdt muggen op afstand. Stekkers waarin DEET zit, helpen beter dan stekkers met citronella.
7
7
Vervelende, belangrijke of gevaarlijke muggen?
De meeste mensen vinden muggen maar vervelende insecten. Muggen maken een zoemend geluid waardoor mensen ‘s nacht niet kunnen slapen. Bovendien jeukt een muggenbeet heel erg. Toch zijn muggen heel belangrijk, want ze zijn het voedsel voor heel wat vogels en andere dieren. Maar wist je dat een mug ook gevaarlijk kan zijn? In sommige landen verspreiden muggen een ziekte. Deze ziekte heet malaria.
8
Wat is malaria?
Malaria is een infectieziekte die veroorzaakt wordt door eencellige parasieten. Een parasiet is een levensvorm die zich ten koste van een ander organisme, de gastheer genoemd, in stand houdt en vermenigvuldigt. De ziekte wordt overgebracht van mens tot mens door de steek van de malariamug.
Wie is de gastheer van de malariaparasiet? De mug of de mens?
Ken je nog een ander voorbeeld van een parasiet bij de mens?
8
Kruiswoordraadsel
1. Dit dier eet muggen. 2. Hiermee kan een mug voelen, ruiken en horen. 3. Levensvorm die zich ten koste van een ander organisme in stand houdt en vermenigvuldigt. 4. Welke mug steekt ons? 5. Een organisme dat een ander organisme bij zich draagt.
4
2 1 5
3
9
9
Hoe krijg je malaria? De besmetting van malaria gebeurt in vier fases. Hieronder worden de vier fases besproken. Kan jij de fases in de juiste volgorde zetten? De tekening hiernaast kan je hierbij helpen.
1
De parasieten dringen binnen in de levercellen en vermenigvuldigen zich. 2
Een niet-besmette malariamug steekt de besmette persoon en raakt zo ook besmet. De mug kan nu een andere persoon besmetten. Een vrouwtjesmug is besmet met de malariaparasiet en steekt een mens. Via het muggenspeeksel komen parasieten in het bloed van de mens terecht.
Lever
4
3
Rode bloedcellen
De parasieten komen in het bloed terecht en zoeken de rode bloedcellen op. Ze tasten de bloedcellen aan, vermenigvuldigen zich en zoeken weer nieuwe bloedcellen op.
10
10
Hoe herken je malaria?
Als iemand besmet is met malaria kan hij heel erg ziek worden. Je kan de symptomen van malaria vergelijken met griepsymptomen. Een symptoom is een kenmerk of klacht, behorend bij een bepaalde ziekte.
Heb jij al eens griep gehad? Wat kan je dan allemaal voelen? Waar kan je dan pijn hebben?
Hoe groter, hoe gevaarlijker?
Griep
Welke dieren veroorzaken jaarlijks de meeste dodelijke slachtoffers? Rangschik de dieren in onderstaand rijtje van weinig dodelijk naar heel erg dodelijk. Haai
Als malaria niet behandeld wordt, kan dat dodelijk zijn omdat noodzakelijke organen dan niet genoeg bloedtoevoer krijgen. Gelukkig bestaan er wel medicijnen om malaria te genezen. Deze middelen doden de parasieten nadat ze in je lichaam zijn binnengedrongen.
Krokodil Malariamug Olifant Slang
11
11
Waar komt malaria voor?
Malaria komt niet meer voor in België en Europa. Het is dus normaal dat je nog nooit van de ziekte gehoord hebt. Maar malaria is geen typisch tropische ziekte. Tot in de twintigste eeuw kwam de ziekte ook bij ons voor. Na de ontdekking van de levenscyclus van de parasiet en de bestrijding van de mug is de ziekte in de ontwikkelde wereld verdwenen.
De verspreiding van malaria in de wereld
Wijs op reis
Malaria komt nu vooral voor in gebieden waar het warm en vochtig is, zoals Afrika, Zuid- en Midden-Amerika en Azië. De mensen in deze gebieden zijn vaak arm en beschikken daarom niet over middelen om malaria te voorkomen en te behandelen. Malaria komt voor in ongeveer 120 landen. Hoog aantal malariadoden Beperkt aantal malariadoden Malaria komt hier bijna niet meer voor Malariavrije gebieden
A. Kijk op de kaart en neem je atlas er bij. In welke landen komt malaria voor? Australië Canada India Indonesië
Japan Mexico Spanje
12
B. Bekijk in de atlas de kaart van Afrika. Noem minstens 10 landen in Afrika waar malaria voorkomt.
C. Malaria komt veel voor in Afrika, voornamelijk in landen die onder de Sahara liggen. Leg uit waarom in de Sahara geen malaria voorkomt.
13
12
Hoeveel mensen krijgen jaarlijks malaria?
Naar schatting krijgen jaarlijks 250 miljoen mensen malaria. Een miljoen mensen per jaar sterft uiteindelijk aan de ziekte. De ziekte maakt de meeste slachtoffers bij kinderen: elke dertig seconden sterft er een kind aan malaria. Sommige mensen krijgen een keer per jaar malaria, de pechvogels zelfs twee of drie keer per jaar.
Vraagstukken Je weet nu dat er 250 miljoen mensen per jaar malaria krijgen. In België wonen ongeveer 10 miljoen mensen. Hoeveel keer moet je die bevolking nemen om te weten hoeveel mensen jaarlijks malaria krijgen?
Hoeveel kinderen zijn er gestorven aan malaria tijdens het maken van deze oefening?
14
Ziekte van de armen Een mug maakt geen onderscheid in wie ze prikt. Arm of rijk, jong of oud. Toch wordt malaria ‘de ziekte van de armen’ genoemd. Kan je uitleggen waarom? Noem minimaal drie redenen.
1 2 3
13
Wat kan je doen om geen malaria te krijgen?
Voorlopig bestaat er nog geen vaccin tegen malaria. De ziekte moet daarom op andere manieren voorkomen worden. Omdat de malariamug haar slachtoffers ‘s nachts steekt, is een met insecticide behandeld muggennet de beste methode. Een muggennet ziet eruit zoals op de foto hiernaast. Het muggennet wordt meestal boven de slaapplek gehangen. Het met insecticide behandelde muggennet beschermt niet alleen iedereen die eronder slaapt, het doodt ook de muggen die ermee in contact komen.
Gebruik een woordenboek Wat is een vaccin?
Wat is insecticide?
15
Doordenkertje Waarom steekt de mug ‘s nachts?
14
Music For Life kunnen luisteraars allerlei acties organiseren en geld bieden om hun favoriete plaat op de radio te horen. Het ingezamelde bedrag gaat naar de aanschaf van muggennetten voor de bevolking in het Afrikaanse land Burundi. Zet dus tijdens de kerstvakantie zeker je radio eens op!
Een muggennet is een heel goed middel om malaria te voorkomen. Jammer genoeg hebben niet alle mensen uit landen waar malaria voorkomt, een net. In Afrika bijvoorbeeld is maar 26% van de Afrikaanse bevolking beschermd door een muggennet. Voor veel van deze mensen is een net te duur of ze weten niet dat het hen tegen malaria beschermt.
Wat is Rode Kruis-Vlaanderen? Wat doet Rode Kruis-Vlaanderen allemaal? Wie kan er nog wat meer vertellen over Music For Life?
Daarom slaan Rode Kruis-Vlaanderen en Studio Brussel voor de vierde keer de handen in elkaar voor Music For Life: een bewustmakings- en geldinzamelingsactie voor de ‘stille ramp’ malaria. Malaria is een stille ramp omdat het een ziekte is die niet vaak bij ons in het nieuws komt.
Neem eens een kijkje op volgende websites: www.rodekruis.be www.musicforlife.rodekruis.be www.studiobrussel.be Hou daarna een kort klasgesprek over Rode Kruis-Vlaanderen en Music For Life.
Van 19 tot en met 24 december 2009 sluiten drie presentatoren zich op in het Glazen Huis voor een radiomarathon. Net als andere jaren
Als je met je klas ook geld wil inzamelen voor Music For Life vind je op de websites tips voor mogelijke acties.
16
15
Wat doet het Rode Kruis om malaria te bestrijden?
Om malaria de wereld uit te helpen, is het uitdelen van muggennetten alleen niet voldoende. Je kan de mensen best ook vertellen hoe ze de netten moeten gebruiken! Laat dit nu toevallig de specialiteit zijn van het Rode Kruis… De vele enthousiaste vrijwilligers van het Rode Kruis komen zelfs tot in de meest afgelegen dorpen van Afrika. Daar vertellen ze de inwoners hoe ze zich kunnen beschermen tegen malaria. Ze helpen hen de muggennetten op te hangen en keren regelmatig terug om er zeker van te zijn dat de netten op de goede manier worden gebruikt.
Malaria movie
Rode Kruis-Vlaanderen is actief in Congo, Namibië, Burundi, Mozambique en Rwanda voor malariabestrijding. Kan jij deze landen aanduiden op een kaart in je atlas?
We kijken samen naar een filmpje. Daarin zie je hoe vrijwilligers van het Rode Kruis via een toneeltje mensen uit Afrika informeren over malaria. Om het filmpje te bekijken, surf je naar www.musicforlife.rodekruis.be/mfl. net?id=5425 Verdeel de klas in groepjes en maak je eigen Malaria Movie over wat het Rode Kruis doet om malaria de wereld uit te helpen. Je kan jouw filmpje ook op YouTube zetten.
17
16
Verhalen uit Burundi Hieronder vind je zeven levensverhalen van mensen uit Burundi. De mensen op de foto of hun familieleden hebben allemaal al malaria gehad. Kan jij achterhalen welke foto bij welk verhaal hoort?
1
2
3
18
4
5
6
7
19
Janvier heeft zeven kinderen. Hij heeft geen thuis en krijgt onderdak van een weldoener. Zijn jongste kinderen Joyce en Odilon hebben malaria en hebben regelmatig last van hoge koorts. Door ondervoeding zijn ze verzwakt en vatbaarder voor malaria.
Thierry is 14 jaar en werkt met zijn papa op het veld. Plots voelde hij zich niet zo goed. Hij kon bijna niet meer op zijn benen staan en moest gaan liggen. Hij rilde en moest overgeven. De vader van Thierry bracht zijn zieke zoon naar het ziekenhuis. Omdat Thierry te zwak was om te stappen, zette zijn papa hem op de fiets. Aangekomen bij de hulppost onderzoekt de dokter Thierry. Hij heeft malaria! Gelukkig is de ziekte met medicijnen te genezen. Als je er op tijd bij bent, tenminste... Met het doktersvoorschrift gingen Thierry en zijn vader naar de apotheek.
Capitoline is een 75-jarige weduwe. Ze woont samen met drie weeskinderen: Albertine (21), Olive (15) en Vera (7). Ze zorgt al jaren voor hen. Twee jaar geleden stortte haar huis in waardoor ze gewond raakte. Omdat ze geen geld had voor de behandeling van haar wonden, zijn die niet goed genezen. Ze wordt zwakker en krijgt meer en meer malaria de laatste tijd. Haar weeskinderen verzorgen haar nu. Ze heeft nooit een muggennet gehad.
De 65-jarige Euphrasie is een weduwe die vaak malaria krijgt. Ze kreeg ooit een muggennet dat nu verouderd is en niet goed meer werkt. Hoewel ze meestal ziek is, heeft ze vier jonge weeskinderen te voeden.
Concilie en Bosco, beide 24 jaar oud wonen in de heuvels van Buramata. Twee weken geleden is Concilie bevallen van hun eerste kind. Concilie was slechts 7 maanden zwanger op dat moment, maar als gevolg van malaria had ze valse weeën. Gelukkig is hun zoon nu gezond. Sinds kort hebben ze ook een muggennet.
Sarah is 21 jaar en was al vijf keer zwanger. Omdat ze malaria heeft, heeft ze al vaak een miskraam gehad. Haar enige zoon, Trésor, kreeg malaria toen hij nog een baby was en is heel vaak ziek. Omdat de man van Sarah werkloos is, hebben ze geen geld voor medicatie of een muggennet. Op het moment dat de foto werd genomen, was Sarah terug zwanger maar ze verwachtte opnieuw een miskraam.
Anna is 45 jaar. Ze woont samen met haar man en kinderen. Haar man is gehandicapt en zij is dus de enige die geld verdient voor het gezin. Op het moment dat de foto werd genomen had ze al weer twee weken malaria en lag ze ziek in bed.
20
17
Test je malariakennis Zijn de volgende stellingen waar of niet waar?
aa W
r aa tw ie r
N 1. Alleen mannetjes van de malariamug kunnen malaria overbrengen. 2. Je kunt malaria heel vaak krijgen. 3. Als je in Afrika door een mug wordt gestoken krijg je altijd malaria. 4. Elk half uur sterft er een kind aan malaria. 5. Mensen die wonen in dorpen met een waterleiding hebben minder kans op malaria. 6. Het Rode Kruis zet zich voornamelijk in om mensen te helpen door medicijnen uit te delen.
18
Meehelpen aan malariabestrijding Voorlichten is beter dan genezen
Vorm groepjes van vijf leerlingen. Bedenk met je groepje een voorlichtingscampagne en werk deze ook uit. Schrijf je een toneelstuk waarmee vrijwilligers de dorpen langs kunnen gaan? Maak je een leuke voorlichtingsposter met foto’s of tekeningen die zo duidelijk zijn dat mensen uit alle landen (ook mensen die niet kunnen lezen) de poster begrijpen? Schrijf je een songtekst of rap? Presenteer je campagne aan de klas. Wereldreizigers of wereldverbeteraars? Afrika trekt jaarlijks veel toeristen. Zij komen voor de mooie natuur en de wilde dieren. Toeristen uit westerse landen hebben genoeg geld om zichzelf te beschermen tegen malaria, maar de mensen die in Afrika wonen hebben dit vaak niet. Hoe zouden toeristen kunnen meehelpen aan het voorkomen van malariabesmetting bij de Afrikaanse bevolking? Bedenk iets creatiefs, het hoeft niet veel geld te kosten. Bijvoorbeeld ‘elke toerist moet verplicht een muggennet meenemen op reis en dit achterlaten als hij/zij naar huis gaat’.
21
2009_279 V.U. Philippe Vandekerckhove, Motstraat 40, 2800 Mechelen Foto’s Bob Van Mol
