Deelnemende organisaties TAALPROGRAMMA’S VOOR 0 TOT 8 JAAR - LEESWIJZER EN STROOMSCHEMA
abcde fghijk l m no pqrstu vwxyz Taalprogramma’s voor 0 tot 8 jaar leeswijzer en stroomschema
Stroomschema Taalprogramma’s
gericht op preventie en ontwikkelingsstimulering Voor ouders en kinderen van 0 tot 8 jaar
Stroomschema Taalprogramma’s De taalprogramma’s worden aangeboden door:
-
ouders taalcoaches kinderdagverblijven (KDV) peuterspeelzalen (PSZ) basisonderwijs (BAO) Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) GGD bibliotheek gastouders vrijwilligers overige instanties
Binnen de peuterspeelzalen, kinderdagverblijven, bibliotheek en het basisonderwijs zijn er reguliere activiteiten die bestemd zijn voor alle ouders en kinderen.
Timpaan Stationsplein 1 8331 GM | Steenwijk www.timpaanwelzijn.nl 0521 51 35 20 of 0515 42 13 13
[email protected]
Steenwijkerland
V R A A G N A A R E N /O F B E H O E F T E A A N TA A L E N L E Z E N
CJG Centrum voor Jeugd en Gezin
[email protected] 0521 53 99 53 www.cjgsteenwijkerland.nl
CJG-jeugdgezondheidszorg 0 tot 4 jaar
TOELEIDING VIA
Bibliotheek
Basisonderwijs
Meppelerweg 47a 8331 CS Steenwijk 0521 51 32 73
LEEFTIJD IN JAREN
0
/2
1
1
11/2
2
21/2
3
31/2
4
41/2
5
51/2
6
BOEKSTART
61/2
7
71/2
www.bibliotheekkopvanoverijssel.nl
8 TOT 8 JAAR
Brede School Steenwijk-West
BOEKENPRET
Taalcoördinator
DREUMESGROEP
[email protected]
VOORLEESEXPRESS
0521 51 01 53 of
TAAL IS DE SLEUTEL TOT GROEI
TOT 13 JAAR
0521 51 70 09
OP STAP TAAL VOOR THUIS
TOT 13 JAAR
Taalpunt
TAALPUNT | VRAAG OP MAAT
Meppelerweg 47a 8331 CS Steenwijk
[email protected] Centrum voor Jeugd en Gezin
[email protected] 0521 53 99 53 www.cjgsteenwijkerland.nl
Taalpunt Meppelerweg 47a 8331 CS Steenwijk 06 27 42 28 40 0521 51 32 73
06 27 42 28 40
abcde fghijk lmnop qrstu vwxyz
Taalprogramma’s voor 0 tot 8 jaar leeswijzer en stroomschema
2
0-8 JAAR
GEMEENTE STEENWIJKERLAND
TA A L P R O G R A M M A ' S
Inhoud
1 2 3 4 5
Voorwoord Inleiding - 5 Stroomschema taalprogramma’s 0-8 - 7 Uitgangspunt - 9 Werkwijze stroomschema taalprogramma’s 0-8 - 11 Taalprogramma's - 13
Voorwoord Taal- en leesvaardigheid stimuleren. Dat is een speerpunt binnen de aanpak van laaggeletterdheid in de gemeente Steenwijkerland; ‘Aanpakken van laaggeletterdheid = investeren in de toekomst’. Het meeste effect is er als er zo vroeg mogelijk mee wordt begonnen. Kinderen, en hun ouders, op jonge leeftijd bereiken met activiteiten die het lezen stimuleren, is belangrijk. Het zorgt voor een toename van het leesplezier en de taalvaardigheid. Dit draagt bij aan het voorkomen van taalachterstanden en laaggeletterdheid. Door het verbeteren van de taal- en leesvaardigheden worden de kansen op de arbeidsmarkt vergroot en de ontwikkelingskansen van kinderen versterkt. Binnen de gemeente Steenwijkerland bleek vanuit de praktijk behoefte te bestaan aan afstemming over de verschillende taalprogramma’s voor ouders met jonge kinderen (leeftijd van 0-8 jaar). De behoefte bestond specifiek uit:
1 Afstemming van taalprogramma’s; geen overlap maar aanvullend en mogelijke leegtes invullen. 2 Afstemming van verschillende programma’s binnen één gezin. Vele vrijwilligers en/of professionals die betrokken zijn bij de taalprogramma’s ondersteunen en begeleiden. In 2014 is uitvoering gegeven aan punt 1 en 2. In 201 wordt met deze taalbrochure 0-8, leeswijzer en stroomschema nader invulling gegeven aan punt . Waar in deze brochure wordt geschreven over ‘ouders’, wordt hiermee ook ouder en/of de verzorger(s) bedoeld. Wanneer ‘kind’ wordt genoemd, worden alle kinderen in de leeftijd van 0 tot 8 jaar bedoeld.
21
5 ta a l p r o g r a m m a ' s
0-8 jaar
gemeente steenwijkerland
4
Inleiding
In 2014 is een duidelijk stroomschema gemaakt van alle taalprogramma’s voor de leeftijd van 0 tot 8 jaar en zijn alle taalprogramma’s kort en bondig beschreven. Deze leeswijzer geeft een uitleg bij het stroomschema. Hierbij gaat het om de taalprogramma’s in de gemeente Steenwijkerland die via de gemeente direct of indirect worden gesubsidieerd. De taalprogramma’s en dit stroomschema beperken zich tot die programma’s die gericht zijn op preventie en op ontwikkelingsstimulering. Naast deze taalprogramma’s zijn er uiteraard ook nog andere mogelijkheden om de taal te versterken. Daarbij kan gedacht worden aan commerciële initiatieven, logopedie etc. Deze taalbrochure is een praktisch hulpmiddel voor en van werkers in het veld.
Laaggeletterdheid betekent dat iemand onvoldoende kan lezen, schrijven of rekenen om effectief te handelen in persoonlijke en maatschappelijke situaties en in situaties van studie en werk.
Stroomschema taalprogramma’s 0-8 Waarom?
De taal- en leesvaardigheid stimuleren. Dat is een speerpunt binnen de aanpak van laaggeletterdheid, waarvan de taalprogramma’s 0-8 jaar een onderdeel zijn. Om als professional goed aan te kunnen sluiten bij de pijlers van het Centrum voor Jeugd en Gezin en flink te kunnen inzetten op taalprogramma’s voor 0-8 jaar, is een stroomschema van signalering en toeleiding van groot belang. Dit stroomschema geeft een handvat voor diegene die mensen willen doorverwijzen (de toeleiders) zodat vraaggericht gewerkt kan worden. De pijlers van het Centrum voor Jeugd en Gezin zijn: 1
Ouders/opvoeders eerst verantwoordelijk.
2
Versterken van eigen (veer)kracht.
3
De kracht van de (informele) sociale omgeving.
4
Maatwerk.
5
Positief opvoeden.
Het geeft naast een handvat ook inzicht in wat er allemaal is aan taalprogramma’s. Op deze manier kan voorkomen worden dat er onbewust meerdere programma’s in één gezin zijn.
Hoe?
Met de taalprogramma’s willen we de eigen kracht van kinderen in gezinnen versterken. Hierbij gaan we uit van de kansen en mogelijkheden binnen de gezinssituatie, de omgeving van het kind. Maar ook dat aangesloten wordt bij de behoefte en vraag van het gezin omdat gezinnen goed in staat zijn zelf oplossingen te vinden en steun te organiseren.
Voor wie?
Dit stroomschema is voor zowel vrijwilligers, professionals als de ouders.
0-8 JAAR
2
TA A L P R O G R A M M A ' S
GEMEENTE STEENWIJKERLAND
3
TA A L P R O G R A M M A ' S
0-8 JAAR
GEMEENTE STEENWIJKERLAND
Uitgangspunt In allerlei situaties, organisaties of verenigingen komen kinderen en/of hun ouders bij elkaar. In deze omgeving doen kinderen en hun ouders allerlei leuke, enthousiaste en inspirerende ervaringen op met taal. Het gaat hierbij om het reguliere programma van deze organisaties/verenigingen, zoals een voorleesmiddag, koffieochtend, ouderkamer, bibliotheekbezoek etc. Het zijn deze (reguliere) activiteiten die bestemd zijn voor kinderen en ouders waarbinnen het bouwen aan een veilige, positieve relatie centraal staat. Relaties tussen professionals en ouders vanuit de kernwaarden van het Centrum voor Jeugd en Gezin; gelijkwaardigheid, kansen, nabijheid, vertrouwen en verantwoordelijkheid. Mogelijk zijn er signalen op het gebied van taalvaardigheid en leesvaardigheid van kind en/of ouder die binnen deze veilige, positieve relaties bespreekbaar worden. Signalen kunnen algemeen van aard zijn, iets kleins of groters zijn, maar ook specifiek gericht op een taalprogramma.
'Mogelijk zijn er opvallende signalen op het gebied van taal- en leesvaardigheid van kind en/of ouder die bespreekbaar worden'
Werkwijze stroomschema taalprogramma’s 0-8
Signalen kunnen doorgegeven worden aan de toeleiders tot de taalprogramma’s. De toeleiders zijn het Centrum voor Jeugd en Gezin: de jeugdgezondheidszorg 0-4 jaar (JGZ 0-4) en het basisonderwijs. JGZ 0-4 jaar en basisonderwijs hebben een goed beeld en zicht op programma’s die binnen het gezin aanwezig zijn. Ze hebben mogelijkheden om het kind en de ouders hierin te volgen en te begeleiden. Wat betreft de samenwerking en afstemming over de ontwikkeling van het kind, is het belangrijk dat (voor)schoolse voorzieningen op de hoogte zijn van de taalprogramma’s die ouders volgen en/of hebben gevolgd. De ouder is de eerst verantwoordelijke in de opvoeding van het kind. Door de jaren heen kunnen de taalprogramma’s elkaar mogelijk opvolgen. Na de dreumesgroep kan bijvoorbeeld gekozen worden voor de Voorleesexpress. In de intake van een (voor)schoolse voorziening kan altijd aan de ouders gevraagd worden of men bijvoorbeeld lid is van de bibliotheek en/of ze gebruik hebben gemaakt van een taalprogramma. Soms kan ook de keuze gemaakt worden om meerdere taalprogramma’s gelijktijdig uit te voeren, bijvoorbeeld Voorleesexpress en Taal is de Sleutel tot Groei.
‘De ouder is de eerst verantwoordelijke in de opvoeding van het kind’
0-8 JAAR
4
TA A L P R O G R A M M A ' S
GEMEENTE STEENWIJKERLAND
'Het is hierbij de bedoeling dat ouders zelf hun kind gaan voorlezen met de geleende boekjes'
Taalprogramma’s BOEKSTART Doelgroep
Boekstart is voor alle ouders met kinderen in de leeftijd van 0-8 jaar. Wanneer het kind met 4 maanden op het consultatiebureau komt, dan krijgen ouders een flyer. Met deze flyer kunnen ze in de bibliotheek hun kind gratis lid maken van de bibliotheek en dan ontvangen ze het startkoffertje.
Doel
Het stimuleren van de spraak-taalontwikkeling van het kind door middel van het voorlezen. Het is hierbij de bedoeling dat ouders zelf hun kind gaan voorlezen met de gekregen/geleende boekjes.
Werkwijze
Het is de bedoeling dat de bibliotheek ook enkele ouderactiviteiten gaat aanbieden. De frequentie van deze bijeenkomsten is nog onduidelijk. In de gemeente Steenwijkerland zijn er in totaal zes vestigingen van de bibliotheek die Boekstart aanbieden, namelijk: • Steenwijk • Vollenhove • Steenwijkerwold • Sint Jansklooster • Oldemarkt • Giethoorn
Uitvoerende instantie
Bibliotheek in samenwerking met de Jeugdgezondheidszorg 0-4 jaar
0-8 JAAR
5
TA A L P R O G R A M M A ' S
GEMEENTE STEENWIJKERLAND
5
OPSTAP
Doelgroep
De (voor- en) vroegschoolse periode is van groot belang voor zowel de cognitieve als de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen.
Kinderen in de leeftijd van 4 maanden tot 2 jaar waarvan de ouders een opleidingsniveau hebben van MBO of lager en/of een lage leescultuur hebben.
Doel
Het ontwikkelen van de leescultuur van jonge kinderen door: • De materiële leesomgeving van het kind te verbeteren. • De ouders bewust te maken van het belang van lezen. • De kwaliteit van de interactie tussen ouders en het kind te verhogen. • Het leesgedrag van de ouders positief te beïnvloeden. Bovenstaande heeft een positief effect op de spraak-taalontwikkeling van kinderen, maar ook op het contact maken van de ouder met hun kind.
Frequentie, werkwijze en duur
Doelgroep
Opstap helpt ouders van kinderen die al op jonge leeftijd een achterstand hebben waar het de vaardigheden betreft die nodig zijn voor het schoolse leren.
Doel
Het algemene doel van Opstap is het vergroten van onderwijskansen van deze kinderen in de leeftijd van 4- jaar. Meer specifiek wil Opstap kleuters beter voorbereiden op het leren lezen, schrijven, rekenen in groep , zowel qua kennis en vaardigheden als leerhouding. Opstap sluit aan bij de inhoud van het basisonderwijs, zodat wat binnen Opstap thuis gebeurt, het onderwijs op school versterkt en andersom.
Een vrijwilligster bezoekt het gezin 1x per twee maanden totdat het kind 2 jaar oud is. Tijdens deze bezoeken neemt de vrijwilligster een boekje mee. Zij geeft uitleg over hoe de ouder het boekje kan gaan gebruiken. In de gemeente Steenwijkerland wordt Boekenpret aan ouders aangeboden die behoren tot de doelgroep. In Vollenhove en Sint Jansklooster wordt het aangeboden aan alle gezinnen, ongeacht het opleidingsniveau van ouders.
Ouderbetrokkenheid
Uitvoerende instantie
Samenvattend
Jeugdgezondheidszorg 0-4 jaar
'Het schoolsucces van kinderen hangt samen met de kwaliteit en de inhoud van de gezinsopvoeding'
Het schoolsucces van kinderen hangt samen met de kwaliteit en de inhoud van de gezinsopvoeding. Opstap leert – lager opgeleide – ouders hun kinderen in het dagelijkse leven te stimuleren en te ondersteunen. Ouders bewust maken en handvatten aanreiken hoe zij zelf kunnen bijdragen aan het spelend leren van hun kind, is een belangrijke pijler van Opstap.
Opstap: • bevordert de interactie tussen ouder en kind, • stimuleert de cognitieve en taalontwikkeling van de kinderen, • bevordert een actieve leerhouding bij het kind, om een zo goed mogelijke start van de schoolloopbaan te realiseren.
Werkwijze in de gemeente Steenwijkerland
'Opstap op school' met kleine groepjes kinderen en hun ouders, uitgevoerd door – getrainde – vrijwilligers. 'Opstap thuisbegeleiding' met eens in de twee weken een huisbezoek, uitgevoerd door – getrainde – vrijwilligers. Aanmelding loopt via de leerkracht/intern begeleider van de basisschool. Opstap is een 2-jarig programma maar kan ‘op maat’ worden uitgevoerd. Ouders betalen een eenmalige borgsom van 12,0 voor de materialen.
Uitvoerende instantie Timpaan Welzijn
0-8 JAAR
BOEKENPRET
TA A L P R O G R A M M A ' S
GEMEENTE STEENWIJKERLAND
4
VOORLEESEXPRESS Kinderen in de leeftijd van 2-8 jaar met een taalachterstand.
Doel
Het stimuleren van de spraak-taalontwikkeling van kinderen, het verrijken van de taalomgeving in huis en het met elkaar in contact brengen van mensen.
Frequentie, werkwijze en duur
Een vrijwilligster brengt gedurende een halfjaar wekelijks een huisbezoek bij het gezin. Er wordt samen met het gezin gekeken naar een passende manier van voorlezen. De ouders worden bij het voorleesritueel betrokken zodat zij uiteindelijk zelf hun kind kunnen gaan voorlezen. Het gezin maakt ook kennis met de bibliotheek.
Uitvoerende instantie Bibliotheek
'Er wordt samen met het gezin gekeken naar een passende manier van voorlezen'
0-8 JAAR
Doelgroep
TA A L P R O G R A M M A ' S
GEMEENTE STEENWIJKERLAND
TAAL VOOR THUIS
Doelgroep
Doelgroep
Doel
Doel
Ouders van kinderen in de leeftijd van 0-1 jaar. Deze ouders zijn taalvaardig niet sterk en/of praten geen Nederlands. Dit project wordt op dit moment alleen uitgevoerd in Steenwijk West. De bedoeling is dat de voorschoolse voorzieningen in Steenwijk West ook betrokken worden bij de uitvoering van dit project.
• Ouders taal- en leesvaardiger maken door het begeleiden en stimuleren van hun eigen kinderen. • Ouders toeleiden naar cursussen als zij nog niet voldoende taalvaardig zijn. • Het vergroten van de kansen tot participatie en re-integratie van ouders.
Frequentie, werkwijze en duur
De taalcoördinator organiseert verschillende activiteiten, die betrekking hebben op lezen, waar ouders en hun kinderen aan deel kunnen nemen. Ook worden ouders toegeleid naar de cursus. Dit project loopt gedurende de gehele basisschooltijd. De taalcoördinator is een leerkracht van de basisschool. Het project Taal is de sleutel tot groei wordt nu alleen in de wijk Steenwijk-West uitgevoerd.
Uitvoerende instantie
Brede School Steenwijk-West
Ouders leren hoe zij hun kinderen kunnen ondersteunen en hoe ze hun kinderen kunnen helpen bij het ontwikkelen van de Nederlandse taal.
Taal voor thuis is een cursus voor ouders die willen leren hoe ze: • De voortgang van hun kind op de peuterspeelzaal of school kunnen volgen en ondersteunen. • De taalontwikkeling van hun kind thuis kunnen stimuleren.
Bij Taal voor Thuis leren ouders hoe zij hun kinderen kunnen ondersteunen bij wat zij daar leren. Ook leren ouders hoe ze hun kinderen kunnen helpen bij het ontwikkelen van de Nederlandse taal. Om dit te bereiken, is het belangrijk dat het taalniveau van de ouders zelf hoog genoeg is. Daarom werken zij via Taal voor Thuis ook aan hun eigen taalvaardigheden. Taal voor Thuis is geschikt voor NT-1 en NT-2 ouders van kinderen van 2-1 jaar, die (redelijk) Nederlands kunnen begrijpen en spreken. De cursus bestaat uit 20 wekelijkse bijeenkomsten en wordt begeleid door getrainde vrijwilligers. Ouders werken met dezelfde thema’s als de kinderen. Het oefenmateriaal is gratis.
Uitvoerende instantie
Taalpunt in samenwerking met de Brede School Steenwijk-West
0-8 JAAR
TAAL IS DE SLEUTEL TOT GROEI
TA A L P R O G R A M M A ' S
GEMEENTE STEENWIJKERLAND
DREUMESGROEP Ouders met kinderen uit Steenwijk-West, ouders vanuit MIM, Boekenpret en Stevig Ouderschap krijgen een uitnodiging hiervoor. Het vindt plaats in het kinderdagverblijf van de Willem Alexanderschool en onder begeleiding van een jeugdverpleegkundige. Een assistente let op de kinderen.
Hoofddoel
Actieve ontmoeting tussen kinderen van 1½ - 2½ jaar en hun ouders en/of verzorgers, waardoor uitwisseling van opvoedingservaringen centraal staat, aangevuld met praktische informatie/ondersteuning vanuit de JGZ.
Subdoelen • • •
Spelen in en om het huis. Omgaan met leeftijdgenootjes. Toeleiden naar bestaande faciliteiten gericht op kinderen van 1 ½ - 2 ½ jaar, zoals de bibliotheek, het zwembad, peuterspeelzaal en speelmogelijkheden. • Interactie ouder – ouder en ouder – kind. Per keer is er een onderwerp, zoals de emotionele ontwikkeling, driftbuien, zindelijkheid, eten en slapen en wat ouders verder zelf inbrengen. Voor lezen en taalontwikkeling wordt de bibliotheek bezocht. De ochtend heeft een vaste herkenbare opbouw. Beginnend met een onderwerp en het uitwisselen van ervaringen. Dan gezamenlijk eten en drinken aan tafel en kletsen met elkaar. Daarna spelen met de kinderen. De ochtend wordt afgesloten met zingen in de kring. De ochtend duurt 1½ uur. Het geheel is kosteloos voor de ouders.
'Per keer staat een onderwerp cenraal, zoals de emotionele ontwikkeling, driftbuien, zindelijkheid, eten en slapen en wat ouders verder zelf inbrengen'
Uitvoerende instantie
Jeugdgezondheidszorg 0-4
0-8 JAAR
Doelgroep
TA A L P R O G R A M M A ' S
GEMEENTE STEENWIJKERLAND
Aansluiting tussen de programma’s
Voor ouders met kinderen in de leeftijd van 0-4 maanden is er met betrekking tot bovenstaande programma’s geen aanbod. Wel is het zo dat moeders van eerste kinderen kunnen starten met Moeders Informeren Moeders. Dit houdt in dat er 1x per maand een vrijwilligster bij het gezin thuiskomt om het zelfvertrouwen van de moeder te versterken en/of het netwerk uit te breiden. Moeders Informeren Moeders en Boekenpret zijn twee programma’s die ook tegelijk gegeven kunnen worden. Eén vrijwilligster bezoekt dan het gezin voor beide programma’s. Verder bestaat altijd de mogelijkheid om met het Taalpunt contact op te nemen om vervolgens tot een taalprogramma op maat te komen.
Om het zelfvertrouwen van de moeder te versterken en/of het netwerk uit te breiden kunnen moeders van eerste kinderen starten met Moeders Informeren Moeders.
0-8 JAAR
De volgende programma’s zouden op elkaar aan kunnen sluiten: • Boekenpret en de VoorleesExpress, wanneer de VoorleesExpress kan starten zodra het kind 2 jaar oud is. • Opstap en de VoorleesExpress. De VoorleesExpress zou dan, indien nodig, kunnen starten als het kind jaar oud is. • De Dreumesgroep is een aanvulling op de bestaande programma’s MIM en BP. Daarnaast is het een toeleiding tot Taal is de Sleutel tot Groei, de bibliotheek en eventueel de Voorleesexpress.
TA A L P R O G R A M M A ' S
GEMEENTE STEENWIJKERLAND
abcde fghijk lmnop qrstu vwxyz Colofon
Dit is een uitgave van de gemeente Steenwijkerland Postbus 162 8330 AD Steenwijk
[email protected] www.steenwijkerland.nl Fotografie Anneke Mandemakers
Vormgeving Teresa Jonkman (BNO)
Oktober 2015
