Kanker en Voeding een Alpe D’HuZes/KWF leerstoel
Ellen Kampman, 14 mei 2014
Wat is gezonde voeding?
Koffie verhoogt het risico op kanker
Koffie verhoogt het risico op kanker
Wat moet je eten als je kanker hebt?
Leefstijl adviezen na kanker American Cancer Society 2012
• Verkrijg en behoud een gezond lichaamsgewicht • Beweeg regelmatig zsm na diagnose, 150 min per week, inclusief tenminste 2x krachttraining • Voedingspatroon met veel groenten, fruit en volkoren producten • Volg de richtlijnen voor kankerpreventie
De invloed van kanker(therapie) op voeding en vice versa Verstoorde stofwisseling van eiwit, vetten koolhydraten
1. Ongunstige Veranderde eetlust, veranderingen in misselijkheid, lichaamssamenstelling braken Geur-en smaak veranderingen
Kwaadaardige tumor en/of therapie
Minder eten door kauw-en slikproblemen
2. Voedingstekorten
Veranderde voedselvoorkeuren
functieverlies
Zichtbaar kwetsbare ondervoede patiënt Bij palliatieve zorg: 1. Optimale kwaliteit van leven 2. Smakelijke, eetbare voeding en goede vochtbalans 3. Evt. screenen op vitaminen/mineralen tekorten
Onzichtbaar kwetsbare patiënt Bij curatieve zorg: 1. Optimale kwaliteit van leven na behandeling 2. Gezonde, eetbare, smakelijke en optimale voeding voor, tijdens en na behandeling 3. Screenen op vitaminen/mineralen tekorten 4. Energie/eiwit balans 5. Naar een optimale lichaamssamenstelling
Betere overleving van kanker
Uit Kankerzorg in beeld, IKNL 2014
Colon studie Prospectieve observationele studie •
1000 dikke darm- en endeldarmkanker patienten
•
Lichaamssamenstelling, voedingstoestand, leefstijl
•
Verblijftijd in ziekenhuis, bijwerkingen van de therapie, kwaliteit van leven, terugkeer van ziekte, overleving
6mnd
1 jr
2 jr
>5 jr
Deelnemende ziekenhuizen ● Ziekenhuis Gelderse Vallei ● Ziekenhuis Rijnstate ● UMC St. Radboud ● Slingeland Ziekenhuis ● Canisius Wilhelmina Ziekenhuis ● Gelre ziekenhuis Apeldoorn ● Ziekenhuis Bernhoven ● Isala klinieken, Zwolle ● Ziekenhuisgroep Twente, Almelo ● Martini, Groningen ● Admiraal de Ruyter, Goes
n=747
COLON-studie deelnemers (Gelderse Vallei) Tussenstand bij diagnose Lee3ijd Stadium IV Ondergewicht (%) Normaal (%) Overgewicht (%) Obesitas (%)
Vrouwen (n=93) 65 (10) 4%
Mannen (n=153) 66(10) 15%
5% 45% 32% 17%
3% 39% 47% 11%
Verborgen lichaamssamenstelling
Lichaamssamenstelling met CT-scan bij diagnose
Optimale lichaamssamenstelling? Man met darmkanker 63 jaar BMI 20 kg/m2
→ Spier → Vet in de spier → Onderhuids vet → Visceraal vet
Man met darmkanker 65 jaar, BMI 24 kg/m2
§ Man § BMI = 25 kg/m2 § SMI “spiermassa”= 44 cm2/m2
§ Man § BMI = 25 kg/m2 § SMI “spiermassa”= 58 cm2/m2
Sarcopenie/sarcopenische obesitas Inflammatie
Metabole ontregeling
Eiwitafbraak
Verlies van spiermassa/spierkracht bij gelijkblijvende of toename van vetmassa
COLON-studie deelnemers (Gelderse Vallei) Tussenstand bij diagnose
Sarcopenie (%) Slechte spierkwaliteit (%)
Vrouwen (n=93) 65
Mannen (n=153) 43
75
46
Optimale voeding & beweging voor optimale lichaamssamenstelling & spierfunctie
?
Leefstijl – wat doen patienten zelf?
Wat gaan mensen zelf doen??
Supplementengebruik bij CRC Supplement gebruik bij diagnose Supplement gebruik ja nee
Supplementen
Gebruik (%)
Multi
54
Visolie
20
Vitaminen Vitamine C
15
Vitamine D
9
Foliumzuur of B12
7
Vitamin A
2
Mineralen # verschillende supplementen 3
≥4
2
1
Magnesium
14
IJzer
14
Calcium
11
Zink
5
Selenium
1
Anders
33
Onderzoek naar supplement gebruik tijdens therapie • Vermoeidheid • Bijwerkingen • Herstel na operatie • Aanvullen van tekorten • Verhoging kwaliteit van leven • Lagere kans op terugkeer tumor • Langere overleving
?
Vitamine D in ‘the picture’
Vitamine D, inflammatie en prognose
Voor, tijdens en na therapie
Kip of ei...
Projecten Leerstoel Voeding bij Kanker
www.voedingenkankerstudies.nl
Instituutoverstijgend programma
Task Force Voeding en Kanker om de voedingszorg voor kankerpatienten te verbeteren
Online sinds 6 mei > 8000 bezoekers > 50 verschillende vragen gesteld... Voedingenkankerinfo.nl
Voedingsonderzoek voor, tijdens en na kanker
Wie blijft staan …? ü Lichamelijk actief: 30 minuten per dag of meer ü Vlees: minder dan 5x per week varkens/rundvlees (incl. vleeswaren) ü Gewicht: BMI < 25, weinig vet op de buik ü Alcohol: minder dan 1 of 2 glazen per dag ü Fruit: 2x per dag of meer ü Groenten: 2 groentenlepels per dag of meer ü Geen voedingssupplementen om kanker te voorkomen
HR mortality
1.5
Borstkanker
1 0.5 0 Q1 ‘Adherence’ score
Q2
Q3
Q4
Percentage NL vrouwen met groente/fruit aanbeveling (150-200g/day) 30
Groenten
Fruit
25
20 15
%
10 5 0 7-‐8 jr
9-‐1 3 jr
14-‐18 jr
19-‐30 jr
31-‐50 jr
51-‐69 jr
leeftijd Voedselconsumptie Peiling 2007-2010
Hoe gaan we veranderen?
Plannen o.a.
