Voeding tijdens en na behandeling. Stichting Olijf, 3 oktober 2015 Prof. dr. ir. Ellen Kampman

Voeding tijdens en na behandeling Stichting Olijf, 3 oktober 2015 Prof. dr. ir. Ellen Kampman

Dr. Sandra Beijer

Ir. Merel van Veen

IKNL

IKNL Wageningen Universiteit

Waarom is eten belangrijk?

 Om geen tekorten te krijgen  Omdat het lekker is  Omdat het gezellig is

Lekker en gezellig eten bij kanker niet vanzelfsprekend Smaakveranderingen

Angst

Braken Vermoeidheid

Slikproblemen Snel een vol gevoel

Zwakte

Verstopping

Pijnlijke mond

Slechte eetlust Droge mond

Gewichtstoename Diarree

Slaapproblemen

Pijn

Misselijkheid Somberheid

Gewichtsverlies

Ongewenst gewichtsverlies  Door minder eten  Door de ziekte zelf Processen worden ontregeld Afbraak van veten spierweefsel

Voeding wordt minder goed benut

Kracht Gewicht Conditie Vermoeidheid

Minder eetlust Eten smaakt anders Snel een vol gevoel

Invloed voeding en voedingstoestand Een slechte voedingstoestand heeft een negatieve invloed op:

 De reactie op de behandeling  Complicaties na operatie  Complicaties tijdens en na radiotherapie en chemotherapie

 Kwaliteit van leven Voeding kan niet de ziekte vertragen of genezen

Wanneer is uw voedingstoestand verslechterd of loopt u hierop een risico?

 Gewichtsverlies > 3 kg in 1 maand

> 6 kg in 6 maanden

 De voedingsinname is langer dan een week minder dan normaal

Wanneer krijgt u voldoende voedingsstoffen binnen?  3 bekers / schaaltjes melk of melkproduct  2 plakken kaas (of 40 gram)  2 plakken vleeswaar (of 30 gram)  100 g vlees / vis / kip, ei of vegetarische vervangers  3 opscheplepels groenten  2 stuks fruit  3 stuks of opscheplepels aardappelen / rijst / pasta  3 - 4 sneden brood  30 g boter / margarine / olie  Minimaal 1,5 liter vocht (mensen >70 jaar – 1,7 liter)

Adviezen bij ongewenst gewichtsverlies  Vaker kleine maaltijden of tussendoortjes  Energie ● volle zuivelproducten ● slagroom toevoegen aan vla, pap, puree, groenten ● margarine i.p.v. halvarine, ruim margarine op brood

● geen light producten

 Eiwit ● ruim eiwitrijke producten (dubbel beleg op brood, kaas/worst uit het vuistje)

Eiwitrijke snacks

Verandering van spijs doet eten 

Vlees, vis, kip, ei en vegetarische vleesvervangers

● verwerken in ragout, saus of maaltijdsoep



Vleesbeleg

● vleessalade, ragout, plakjes vleeswaar, worst/paté uit vuistje ● vis uit blik, haring, makreel, vissalade ● pindakaas, notenpasta, sojaproducten



Ei

● gekookt, gebakken, omelet , eiersalade



Kaas

● jong, oud, smeerkaas, (buitenlandse) kaas uit vuistje ● geraspt verwerkt in soep, saus of pasta



Melk en melkproducten

● chocolade-/anijsmelk, koffie verkeerd, cappuccino ● karnemelk, yoghurt, milkshake, smoothie ● vla, pap, pudding, (vruchten)kwark

Verandering van spijs doet eten  Groenten ● alle soorten vers, diepvries, glas ● salade, groenten in soep, in pastasaus, groentesap

 Fruit ● ● ● ●

alle soorten vers vruchtensap (vers, pak) vruchten op sap, vruchtenmoes door yoghurt, vla, op brood

 Brood ● ● ● ●

bruin en wit, broodjes, beschuit, knäckebröd, crackers krentenbrood, kinderbiscuits, rijstwafels havermout, brinta, muesli, cornflakes drinkontbijt

Ongewenste gewichtstoename

 Door de behandeling  Gewichtstoename vaak vet massa, geen spiermassa  Soms toename vetmassa bij afname spiermassa

Sarcopenie/sarcopenische obesitas

Inflammatie

Metabole ontregeling

Eiwitafbraak

Verlies van spiermassa/spierkracht bij gelijkblijvende of toename van vetmassa

Adviezen bij ongewenste gewichtstoename

 Neem niet teveel tussendoortjes  Kies tussendoortjes die weinig energie leveren  Kies voor magere en halfvolle producten  Voeg geen suiker toe, kies voor light frisdrank  Ga, als dat mogelijk is, meer bewegen  Kies voor vezelrijke voeding, deze verzadigt snel  Neem de tijd voor het eten en eet niet te snel  Drink veel

Voldoende vocht  10 -12 kopjes  Alles telt mee: ● thee, koffie, ● sap, fris, limonade ● melk, zuiveldrank ● bouillon, soep ● vla, pap, yoghurt ● (mineraal)water

Beweging die bij je past

Welk verschil maakt beweging?

• CT scan

Man met darmkanker 63 jaar

BMI 20 kg/m2

Man met darmkanker 65 jaar,

BMI 24 kg/m2

• Man • BMI = 25 kg/m2 • SMI “spiermassa”= 44 cm2/m2

• Man • BMI = 25 kg/m2 • SMI “spiermassa”= 58 cm2/m2

Supplementen bij kanker?

Teveel van het goede....

Advies?

Wanneer praten over voeding met arts of diëtist?  meer dan 3-6 kg ongewenst afvallen of aankomen

 moeite of onvoldoende gebruik van basisproducten

 vragen over speciaal dieet, voedingssupplementen of producten

http://www.nvdietist.nl/uitgebreid-zoeken

Vraag & Antwoord

Is kurkuma werkzaam bij de behandeling van kanker?

http://voedingenkankerinfo.nl/kurkumawerkzaam-bij-de-behandeling-van-kanker/

Is kurkuma werkzaam bij de behandeling van kanker?

 Er wordt op dit moment onderzoek gedaan naar kurkuma als antikankerbehandeling

 Kurkuma  curcumine  Bij proefdieren mogelijk effect  Bij mens onduidelijk  Kurkuma gebruiken voor smaak en kleur

Zijn verse producten beter dan kant-en-klare?

Zijn verse producten beter dan kant-en-klare?

Ja en nee.

 Fruit: ja  Groenten: geen verschil  Kant-en-klaar maaltijden

Zijn biologische producten beter bij kanker?

Zijn biologische producten beter bij kanker?

Nee.

 Biologisch: milieu- en diervriendelijk geproduceerd, zonder kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen past in een bewuste leefstijl

 Geen bewijs dat biologische producten het herstel

meer bevorderen dan niet-biologische producten of bijwerkingen verminderen

 Bevat vaak geen hogere hoeveelheid voedingsstoffen

Feiten & Fabels

Stelling I

Omega-3-vetzuren hebben een gunstige werking bij kanker

FABEL

FEIT

Supplementen tijdens therapie....

Antwoord stelling I

 Chemotherapie  visolie supplementen en vette vis

kunnen chemotherapie (Irinotecan en platina bevattende chemotherapie zoals Cisplatin en Oxaliplatin) tegenwerken.

 Radiotherapie  is nog onvoldoende onderzocht. Bij

reageerbuisonderzoek vergrootte omega-3-vetzuren het effect van bestraling



Verlies van gewicht en conditie  onvoldoende bewijs

Stelling II

Bewegen en voeding beiden belangrijk tijdens behandeling kanker

FEIT

Antwoord stelling II

 Voeding belangrijk om in conditie te blijven  Beweging ter behoud van spiermassa en spierkracht  Sporten bij kanker is veilig  Betere kwaliteit van leven

Stelling III

Abrikozenpitten helpen tegen kanker

FABEL

Antwoord stelling III

 Abrikozenpitten (maar ook appelpitten,

kersenpitten, perzikpitten en bittere amandelen) bevatten amygladine (vitamine B17)

 Amygladine  bevat giftige cyanide (blauwzuur)  Studies gedaan: geen gunstig effect. Wel vergiftigingsreacties, al bij lage doseringen

Stelling IV

Kankercellen zijn dol op suiker

FABEL

FEIT

Antwoord stelling IV

• Zowel gezonde cellen als tumorcellen hebben glucose nodig voor de groei • Geen wetenschappelijk bewijs dat gebruik van suiker de groei van de tumor kan versnellen • Een hoge suikerinname kan leiden tot overgewicht;

overgewicht verhoogt het risico op terugkeer van de tumor en een slechter verloop van de ziekte • Bij een slechte voedingstoestand, onbedoeld gewichtsverlies

en slechte eetlust kan het gebruik van suiker nuttig zijn om gewichtsverlies tegen te gaan

Meer informatie 

Voeding bij kanker (KWF) https://www.kanker.nl/bibliotheek/artikelen/1407brochure-voeding-bij-kanker-kwf



Gewichtsverlies als kanker niet kan worden genezen (IKNL) http://www.iknlzuid.nl/bibliotheek/index.php?id=3784



Voeding na kanker (WCRF/WKOF) http://www.wkof.nl/nl/kanker-voorkomen/campagnesamen-kanker-voorkomen/na-kanker

Website www.voedingenkankerinfo.nl

www.twitter.com/voedingenkanker

Voedingsonderzoek voor, tijdens en na kanker

• type kanker • stadium van de ziekte • soort en duur therapie

Overgewicht en ovariumkanker prognose

Leefstijl adviezen na kanker American Cancer Society 2012

• Verkrijg en behoud een gezond lichaamsgewicht

• Beweeg regelmatig zsm na diagnose, 150 min per week, inclusief tenminste 2x krachttraining • Voedingspatroon met veel groenten, fruit en volkoren producten • Volg de richtlijnen voor kankerpreventie