kwamen er dieren naar het nieuwe land? Hoe is het om te boeren op pas drooggevallen

f e i r b s Nieuw Zover je keek was er niks nieuwsbrief nummer 45

De visie van de ontginners en eerste bewoners op het landschap en de natuur van onze bijzondere provincie, is niet eerder vastgelegd. Reden voor Landschapsbeheer Flevoland om hier een bijzonder vrijwilligersproject van te maken. Eén van de resultaten van dit Oral History project is de publicatie van een boek met interviewfragmenten. Op vrijdag 6 september heeft Leen Verbeek, Commissaris van de Koning het eerste exemplaar ontvangen van Geert Gielen, directeur van Landschapsbeheer Flevoland, tijdens een bijeenkomst in Nieuwland Erfgoedcentrum.

Flevoland is het resultaat van het grootste inpolderingsproject ooit: het Zuiderzeeproject. Duizenden mannen trokken in de vorige eeuw naar de drooggevallen zeebodem om te werken aan het bewoonbaar maken van de nieuwe polders. En dat roept interessante vragen op. Hoe zag de drooggevallen zeebodem eruit? Wat groeide er als eerste? Wanneer en hoe

kwamen er dieren naar het nieuwe land? Hoe is het om te boeren op pas drooggevallen zeebodem en hoe zag het jonge landschap eruit? Landschapsbeheer Flevoland initieerde een oral history-project om antwoord te vinden op deze en andere vragen over de natuur en het landschap in de beginperiode van de Noordoostpolder en vervolg op pagina 2 Oostelijk Flevoland.

0ktober 2013

In dit nummer o.a.: • Onderzoek naar ringslangen • Natuurwerkdag? Doen! • Toekomst Landschapsbeheer Flevoland • Superprovincie Flevoland

• Weidevogels dit jaar in de plus! • Bodemschatten in Flevoland • Lekker Landschap voor meer plukplezier

natuur/landschap vervolg van pagina 1

Zeventig mannen en vrouwen van het eerste uur werden door vrijwilligers geïnterviewd. Ze haalden herinneringen op die nooit eerder op schrift waren gesteld, maar al die jaren bewaard waren gebleven in hun geheugen. De mooiste verhalen zijn door historica Lenie Hanse-Bolle gebundeld en van tekst voorzien in Zover je keek was er niks. Ooggetuigen over de geschiedenis van het Flevolandse landschap. Op de site www.flevolandsgeheugen.nl kunt u fragmenten uit de interviews nalezen. Heeft u interesse in dit boek? De voorintekening voor de 2e druk is gestart. Kijkt u voor meer informatie op onze website www.landschapsbeheer.net/webwinkel

Hier twee fragmenten uit het boek. ‘Je zag een vlakte. Zover je keek was er niks. In de verte ging het over in riet en moerasandijvie […]. Je keek van Ramspol* zo in de woestijn. Je stapte met je laarzen vanaf de dijk de prut in. Het graven ging niet zo hard, mechanisatie was er niet. Het was allemaal die zweetlepel.’ Polderpionier Rocus van de Griend (1919) Rocus was één van de velen. Duizenden jonge mannen trokken naar de nieuwe Noordoostpolder in de hoop op een toekomst, een boerderij. Sommigen waren ronduit verbijsterd toen ze bij aankomst ontdekten dat de polder niets anders was dan een kale vlakte. In de onafzienbare leegte van de Noordoostpolder groeven ze vijftig uur per week greppels. Met de ‘zweetlepel’ zoals ze hun schop noemden. ‘Soms zaten we enkele dagen geïsoleerd vanwege kruiend ijs’ Lelystad Haven was de eerste jaren alleen bereikbaar over water, later ook via de Knardijk. Maar af en toe was Lelystad Haven helemaal niet bereikbaar. Wim Meuleman maakte dat mee. Soms zaten we enkele dagen geïsoleerd vanwege kruiend ijs. Hele ijsmassa’s schoven over elkaar heen. Mijn baas heeft toen nog geluk gehad. Hij ging ter plekke foto’s nemen en reed met zijn autootje de Knardijk op. Stond hij daar te fotograferen, hoort hij achter zich ‘rutterutterut’ en ziet een berg ijs schuiven. Via de berm kon hij nog net de dijk af komen, anders had hij tussen twee bergen ijs gezeten. Van de grote krachten in kruiend ijs kun je je geen voorstelling maken. Dat het zulke bergen op de dijk worden. Eén keer hebben die bergen daar tot maart gezeten.

Colofon Wilt u naar aanleiding van deze nieuwsbrief reageren? U kunt ons bellen, schrijven of e-mailen.

Aankomst polderwerkers achtergrond leegte.

‘Ik wil dit blijven doen!’ Het ministerie van Economische Zaken heeft (weer) geld beschikbaar gesteld voor het project Groen en Doen. Een project dat ervoor moet zorgen dat vrijwilligers(groepen) uit de groene sector goed opgeleid en goed voorbereid hun werkzaamheden in natuur en landschap kunnen uitvoeren. In het boekje ‘Ik wil dit blijven doen!’ komen vrijwilligers die actief zijn in Groen en Doen-projecten in beeld en aan het woord. Ook drie vrijwilligers uit Flevoland. Dit boekje is te vinden in de webwinkel op onze website www.landschapsbeheer.net Landschapsbeheer Flevoland is een van de partijen die vanuit dit project geld ontvangt en zal dit ten goede laten komen aan ‘onze’ vrijwilligers(groepen). Het geld kan ingezet worden voor bijvoorbeeld cursussen natuurbeheer, 2

maaien met de zeis, EHBO of de vorming van een vrijwilligersgroep. Ook kan gedacht worden aan individuele cursussen of juist opleidingen voor een grotere groep mensen. De aanschaf van veiligheidsmiddelen als helmen, handschoenen en schoenen kan eveneens uit dit project bekostigd worden. Mocht u na het lezen van dit artikel een goede bestemming weten, dan kunt u altijd contact opnemen met Jeroen Reinhold, [email protected]

Deze nieuwsbrief verschijnt 3 keer per jaar en is een uitgave van: Landschapsbeheer Flevoland Botter 14-03, 8232 JP Lelystad Tel. (0320) 294939, fax. (0320) 294930 [email protected] www.landschapsbeheer.net twitter: @LBFlevoland Samenstelling/foto's medewerkers Landschapsbeheer Flevoland Mirjam Stoffer Eindredactie Arda van der Lee Ontwerp en lay-out Ruitervorm BNO Oplage 2900 stuks

Landschapsbeheer Flevoland maakt zich sterk voor behoud, beheer en ontwikkeling van natuur en landschap buiten de eigenlijke natuurgebieden. Ons werk wordt mede mogelijk gemaakt door bijdragen van de Europese Commissie, het Ministerie van Economische Zaken, de Provincie Flevoland, de Flevolandse gemeenten en de Nationale Postcode Loterij.

organisatie

Onderzoek naar ringslangen In 1988 is de ringslang voor het eerst in Zuidelijk/Oostelijk Flevoland gesignaleerd, namelijk in het Oostvaardersveld. Aanleiding voor Landschapsbeheer Flevoland om broeihopen aan te leggen en oevers natuurvriendelijker te maken zodat de populatie zich uit kon breiden. Jaren later is de ringslang ook aangetroffen in omliggende gebieden, één van deze gebieden is de Ecozone nabij Lelystad. Dit jaar heeft stagiair Onno Korver een populatiegrootteonderzoek uitgevoerd in dit gebied. Hij probeerde zoveel mogelijk slangen te vangen en een foto te maken van hun buikschubben. Het vlekkenpatroon op de buikschubben is voor iedere slang uniek, waardoor ze individueel herkenbaar zijn. Door zoveel mogelijk hervangsten te realiseren, kan er een schatting van de populatiegrootte gemaakt worden. In het voorjaar leek het een sprookje te zijn dat er ringslangen in de Ecozone rond kronkelen; heel april en mei werd er geen slang gezien. Maar gelukkig, in juni begon het onderzoek te vlotten. De vrouwtjes trokken naar de broeihopen (plek waar ringslangen hun eieren afzetten) en waren ze een stuk makkelijker te vinden. Uiteindelijk zijn er 22 slangen gevangen waaronder 4 hervangsten. Dit leidt tot een voorzichtige populatieschatting van 60 slangen. Later in de zomer, toen de juveniele slangen uit hun ei kropen, werden deze regelmatig rond de broeihopen aangetroffen. Er werden 50 jonge slangetjes gevangen, 2 daarvan lieten zich nog een keer vangen. Bijna dagelijks werden 2-3 slangetjes gevangen, maar dat bleken dus elke keer nieuwe dieren. Jonge slangen blijken na uitkomst maar heel kort bij de broeihoop te blijven. Uiteindelijk werd het aantal juveniele slangen op 374 geschat. Gezien hun schuwe aard is het ook goed te verklaren waarom er zo weinig hervangsten zijn gedaan. Het aantal jonge slangen kan ook anders bepaald worden. Het aantal geopende eischalen in een broeihoop geeft aan hoeveel slangen er daadwerkelijk uitgekomen zijn. Bij het openbreken van de broeihopen werden in totaal 873 eieren gevonden. Hiervan zijn er 760 uitgekomen, wat neer komt op een percentage van 87% jonkies. Dit hoge percentage zegt ons dat de kwaliteit van de broeihopen over het algemeen goed is en dat we voor de broeihopen de komende jaren hetzelfde recept aan moeten houden. De schatting van de juveniele populatie is lager uitgevallen, dit komt waarschijnlijk door (kleine) kans op vangst en door het geringe aantal hervangsten.

column

Vol enthousiasme gaan we door!

Met de natuurwerkdag op 2 november wordt het startschot gegeven voor het nieuwe beheerseizoen. Honderden Flevolandse vrijwilligers, jong en oud komen ons dan weer helpen met deze opknapbeurt van het landschap. Landschapsbeheer Flevoland staat in de startblokken. Er wordt weer als vanouds op veel locaties gewerkt. Met snoeien en zagen, schonen van poelen, bouwen van insectenhotels en takkenrillen maken, worden de overlevingskansen voor flora en fauna weer vergroot. Landschapsbeheer Flevoland ziet ook na de natuurwerkdag, in 2014 weer veel kansen om samen met de vrijwilligers het beheer van het mooie Flevolandse landschap voort te zetten. Overheden zijn momenteel druk bezig met het schrijven van nieuwe beleids- en uitvoeringsplannen voor de periode 20142020. Landschapsbeheer heeft daarom een toekomstvisie gemaakt om de kansen die zich gaan voordoen, te pakken. Wij gaan in deze periode met vol enthousiasme door met projecten binnen de vier werkvelden burgerparticipatie, soortenbeleid, cultuurhistorie/aardkunde en landschap. Vrijwilligers (ruim 3300 alleen al in Flevoland) staan centraal in ons werk. Ieders inzet is welkom en vele handen maken licht werk. Jaarlijks wordt er maar liefst ruim 20.000 uur zorg aan het landschap van Flevoland besteed. Dankzij onze vrijwilligers weten wij ook wat er speelt in het veld! Met deze inzet, gecombineerd met onze kennis en ervaring leveren we een belangrijke bijdrage aan de zorg voor landschap en natuur. De komende beleidsperiode van 2014-2020 wil Landschapsbeheer Flevoland zich dan ook verder ontwikkelen als 'spil in het landschap' en een brug vormen tussen overheid en burger, maar ook tussen bedrijfsleven en burger. Het visitekaartje van Landschapsbeheer Flevoland is en blijft de kwaliteit van ons werk. Het verbeteren van de kwaliteit en het uitdragen van onze gerealiseerde werkzaamheden kent een hoge prioriteit. Kortom, we gaan door en wel met zoveel enthousiasme dat u zeker van ons hoort! Geert Gielen directeur 3

vrijwilligers

Natuurwerkdag? Doen! bezig te zijn", vertelt Kim enthousiast. "In heel Flevoland wordt zaterdag 2 november op de Natuurwerkdag op verschillende locaties gewerkt. Er is dus altijd wel een activiteit bij jou in de buurt. Zelf ben ik een van de enthousiastelingen die aan de slag gaat in het Beatrixpark in Almere. Ik woon daar zo dichtbij, dat het een beetje voelt als mijn achtertuin."

Zaterdag 2 november is het weer zover en wordt alweer voor de twaalfde keer de landelijke Natuurwerkdag georganiseerd. Ook in Flevoland gaan zo'n 700 vrijwilligers die dag lekker buiten aan de slag in de natuur. Een van die vrijwilligers is Kim Boerboom uit Almere. "De Natuurwerkdag is leuk voor jong en oud, voor mensen met groene vingers, maar zeker ook voor mensen met een kantoorbaan die anders nooit in de natuur werken. Het is heerlijk om de hele dag buiten met je handen

“Op vorige Natuurwerkdagen hebben we gezaagd, riet gemaaid, met takken en riet gesleept, takkenrillen gemaakt voor konijntjes en... kortom: we hebben wat afgezweet! Ook mijn twee zoontjes vonden het geweldig. Met een stoere helm op gingen ze enthousiast met een zaagje in de weer. En natuurlijk moest ook het gemaaide riet aangestampt worden", lacht Kim. "De jongste had de dag van zijn leven toen hij heerlijk kon springen op een stapel riet."

nade en een lekkere koek moe maar voldaan van het resultaat genieten. De poelen waren opgeschoond, wat belangrijk is voor kikkers, salamanders en andere waterdieren. En ook de struiken rond de poelen waren weer uitgedund, waardoor besdragende bomen als lijsterbes nog meer lekkere besjes voor de vogels in het park dragen." "Ik zou echt iedereen op willen roepen om zich ook aan te melden voor de Natuurwerkdag. Want samen werken in de natuur is een belevenis! Ik kan het iedereen aanraden", besluit Kim. "Ook als ik nu met de jongens door het park fiets, weten ze nog goed dat ze hebben meegeholpen op de Natuurwerkdag. De kikkerpoel heeft daarbij hun grootste fascinatie."

"Aan het eind van de dag konden we onder het genot van een glas limo-

Roeivereniging PONTOS zoekt het onder water Normaliter zien de leden van roeivereniging Pontos alleen de bovenkant van het water, maar eind augustus hebben ze een blik geworpen op het leven onder het wateroppervlak. Jaarlijks organiseert deze roeivereniging uit Lelystad verschillende roeitochten in en buiten Flevoland. Tijdens de roeitocht met het thema ‘water’ besteedde jeugdwaterschapbestuurder Nina ter Horst aandacht aan het werk van Waterschap Zuiderzeeland. Vervolgens werd met schepnetten onder leiding van landschapsbeheerder Jeroen Reinhold het onderwaterleven verkend. Met gemak werden vijf verschillende soorten waterplanten, enkele bloedzuigers, veel wantsen en zes soorten vissen gevangen. De 26 deelnemers hebben 4

met deze dag hun blik op hun eigen roeiwater verbreed en kijken, gezien

hun reacties, met andere ogen naar het water en de oevers.

nieuw project

Provinciale medewerkers gaan met bedrijfsuitje naar buiten Medewerkers van de afdeling Ruimte, Milieu en Water van de Provincie zijn op donderdagochtend 5 september aan de slag gegaan in het Bergbos in Lelystad. Onder begeleiding van Landschapsbeheer heeft een deel van de groep gemaaid met de zeis. Sommigen wisten van geen ophouden, bezweet en met blaren in de handen hebben ze de hele wei gemaaid. Het maaisel werd door anderen geharkt en afgevoerd en gebruikt om een enorme broeihoop voor ringslangen te maken. Ook in en rond de poel werd gewerkt, een leuke klus op deze warme (na)zomerse dag. De paden werden tenslotte met snoeischaren en takkenzagen vrij gemaakt van overhangende begroeiing. Moe maar voldaan keek iedereen terug op een geslaagde werkochtend.

Toekomst Landschapsbeheer Flevoland Rijksbezuinigingen in de natuursector, de voorgenomen opheffing van Landschapsbeheer Zuid-Holland en de beëindiging van het Provinciale meerjarenprogramma van de Provincie Flevoland zijn voor veel mensen signalen om te vragen hoe het eigenlijk met Landschapsbeheer Flevoland gaat. Fijn om te merken dat mensen bezorgd zijn, want dat is een teken dat we er toe doen. En ook goed om uit te leggen dat Landschapsbeheer Flevoland, net als veel andere organisaties, zijn takenpakket (deels) moet herzien. Landschapsbeheer Flevoland is al jaren een projectorganisatie. Dit betekent dat de medewerkers geen uur kunnen werken zonder te weten waar dit uur gefactureerd gaat worden. En dat de werkzaamheden gevat zijn in een project. Projecten hebben de eigenschap om ergens te starten en ergens te eindigen, dus het is voor Landschapsbeheer dan ook geen verrassing dat geld op enig moment stopt en dat daarmee ook de werkzaamheden stoppen.

Vervelend is echter wel dat het begeleiden van vrijwilligersgroepen, wat wij toch zien als onze kerntaak, moeilijker te financieren is. Dit betekent dat wij alle groepen nóg zelfstandiger moeten laten opereren. Wellicht moeten we zelfs afscheid nemen van groepen als deze helemaal niet zonder de begeleiding van Landschapsbeheer hun plan kunnen trekken. Jammer, want met enige begeleiding zou zo’n groep best goed kunnen functioneren, zij heeft gewoon meer tijd nodig om zich te verzelfstandigen. Burgers die in toenemende mate een eigen verantwoordelijkheid nemen rond natuurbelangen passen overigens goed in het nieuwe beleid van de overheden. Maar wat de overheid zich beter moet realiseren is dat dit niet gratis kan. Dat onze projectportefeuille voor 2014 nog niet vol is, is voor ons ook niet nieuw. De eerste jaren van ons bestaan was het gebruikelijk om slechts de helft van het werk op 1 januari binnen te hebben en de rest van het jaar te benutten om de portefeuille vol te krijgen. Sinds de oprichting van de stichting hebben we ons gerealiseerd dat na een aantal

goede jaren ook magere jaren komen. De reserves van de stichting zijn dan ook heel behoorlijk, genoeg om het enige tijd uit te houden. Grote zorgen maakt Landschapsbeheer Flevoland zich dus niet over haar voortbestaan. Wel zijn er zorgen hoe we onze vrijwilligers de komende tijd het beste kunnen helpen bij de uitvoer van hun werk in natuur en landschap. Dat is uiteindelijk waarvoor wij op de wereld zijn.

Een 'nieuwe' Nieuwsbrief? De nieuwsbrief van Landschapsbeheer Flevoland verschijnt al weer heel wat jaren in deze vorm. Misschien is de tijd gekomen om vorm en inhoud aan te passen? Graag willen we daarom uw mening over onze nieuwsbrief middels een enquête. Deze vindt u op onze website en in deze nieuwsbrief. Voor ons is het handig als u hem digitaal invult op onze website. Als dat niet lukt, geen probleem. Wilt u dan de papieren versie invullen en daarna opsturen aan Landschapsbeheer Flevoland Antwoordnummer 880 8200 VB Lelystad 5

agenda

Activiteiten winter 2013-2014 Aanmelden bij Landschapsbeheer Flevoland: (0320) 294939, via www.landschapsbeheer.net /agenda of bij de contactpersoon.

Kleinschalig natuurbeheer Heel Flevoland

Natuurwerkdag 2 november

Ook dit jaar op de eerste zaterdag van november: u kunt uit 19 locaties in Flevoland kiezen voor een leuke en gezellige natuurwerkdag. Ga naar www.natuurwerkdag.nl en meldt u aan. Neem vooral ook familie, vrienden en buren mee. Kinderen zijn ook zeer welkom. Veel handen maken licht werk.

Beverburchten spotten

Op zaterdag 15 februari om 13.00u. beverburchten zoeken in de omgeving van de Trekvogel Almere. Verzamelen voor het bezoekerscentrum aan de Oostvaardersdijk. Opgeven bij Jeroen Reinhold ([email protected]). Ook als je zelfstandig een ander deel van Flevoland wilt onderzoeken. Noordoostpolder

Ens

Omwonenden van de hofjes De Bongerd en de Wingerd gaan op zaterdag 2 november om 13.00u weer aan de slag om te voorkomen dat de gemeente hun plantsoen omvormt tot een grasveld. Op het programma staat struiken uitgraven, snoeien, bollen planten en het pad verder aanleggen. Ook andere vrijwilligers zijn van harte welkom. Informatie en aanmelden bij [email protected]

Wilgenknotten

Zaterdag 22 februari bij recreatiebedrijf Eigen Wijze, Schoterpad 1, Bant. Knotten van 9.30 – 15.00u. Voor de lunch wordt gezorgd. Informatie en aanmelden per mail [email protected] of tel. 06-27437823 Oostelijk Flevoland

Biddinghuizen Eiland/dorpsbos

Natuurlijk, kleinschalig beheer op het natuureiland en in het dorpsbos. Do. 21 nov., do. 19 dec., do. 16 jan. takkenrillen maken, bomen vellen en lieren en do. 20 feb ijsvogelwand afsteken. Van 13.00 tot 16.00u. Verzamelen bij het gebouw van de ijsclub, nabij de Sportlaan. Informatie en aanmelden bij Lodewijk van Kemenade (0320) 294936 of [email protected]

Dronten Wisentbos

Op 8 februari ijsvogelwanden klaarmaken voor het nieuwe broedseizoen. Van 10.00 tot 12.30u. Informatie en aanmelden bij Ria Heemskerk 0320-294939 of [email protected]

Lelystad Bergbos

In de herfst en winter werken we op de laatste zaterdagmiddag van de maand van 13.00 tot 16.00u. Op 2 november, de natuurwerkdag, gaan we zagen voor de vlinderstrook en poelen schonen, en maaien. En op 11 januari en 15 februari gaan we

6

zagen. Verzamelen op de parkeerplaats aan de Bronsweg. Informatie en aanmelden bij Jan Nagel 0320-294934 of [email protected]

Lelystad Kwelstrook Batavia

In Lelystad bij Bataviastad langs de Houtribweg ligt. In de herfst- en winterperiode wordt er in deze bijzondere natuurstrook gewerkt op de eerste zaterdag van de maand van 9.30uur tot 12.30u. Verzamelen bij de fietsbrug tussen de Boeier en Bataviastad. Deze winter gaan we de botanisch waardevolle delen maaien en afvoeren en wilgen zagen. Informatie en aanmelden bij Dick Luijendijk 06-30405561 of [email protected]

Lelystad Spettertuin

Op wo 14 nov. zijn er klimactiviteiten op de natuurspeelplaats en 12 dec. worden er slaapplekken voor dieren gebouwd. Elke doemiddag start om 13.30 en duurt tot 16.00u. Informatie en aanmelden bij Jessica Kips 0320-294939 of [email protected].

Swifterbant Dorpsbos

Natuurlijk, kleinschalig beheer in het dorpsbos van Swifterbant. O.a. opslag weghalen, takkenrillen maken en stammen lieren op ma 18 nov, 16 dec, 20 jan en 17 feb van 13.00 tot 16.00u. Verzamelen bij de kruising Zwanebloem-Bisontocht. Informatie en aanmelden bij Lodewijk van Kemenade (0320) 294936 of [email protected]. Zuidelijk Flevoland

Almere De Knoot

Samen met de enthousiaste wilgenknotgroep de Knoot wilgen knotten. Deze groep is al ruim 15 jaar actief. Van okt. tot mrt gaat de groep iedere zaterdagochtend aan het werk. Begin en eindtijden zijn voor niemand een verplichting, er is altijd begeleiding van 9.30-13.00u. Opgeven bij Theo Haasnoot: deknoot@ xs4all.nl; [email protected] of (036) 5364796.

Almere Buiten Bosrand

De werkdagen zijn de laatste zaterdagochtend van de maand van 10.00-12.30u. Er liggen veel takken om takkenrillen en houtstapels te maken. Verzamelen bij de witte brug aan het Moutmolenpad. Meer info: www.bosrandgroep.nl. Opgeven bij André Heuzer: 06-27025087of [email protected]

Almere Buiten Buitenkans

Wilt u eens meewerken om de bosstrook bij deze nieuwe ecologische wijk gevarieerder te maken? Activiteiten zijn op de eerste zaterdagmiddag, van de maand 13.30-16.00u. Neem contact op met Nellie de Groot (036) 5378361 / 06-46307971 of mail naar [email protected]

Almere Buiten Polderpark

Kleinschalig beheer en onderhoud van de vlindertuin en bloemenweide. Elke 3e zaterdagochtend van de maand 10.00 tot 13.00u. Verzamelen onder de pergola in de vlindertuin. Door hard werken is de tuin afgelopen zomer uitgegroeid tot een bijzonder kleurrijk geheel. Informatie en aanmelden bij Gerard Gidding (036) 5327072 [email protected]

Almere Buiten Sieradenbuurt

De wilgen en grienden langs de Aaktocht tussen het Diadeempad en Tiarapad worden door bewoners geknot. Kom eens helpen op zaterdagochtend 16 nov, 14 dec en 18 januari, 15 februari en 15 maart tussen 9.30 tot 12.00u. Informatie en aanmelden bij [email protected]

Almere Haven Hoekwierde

Zeewolde - Heemtuin Polderwijk

Voor aanleg en beheer van de heemtuin in de Polderwijk worden vrijwilligers gezocht. Naast mensen met groene vingers zijn we ook op zoek naar enthousiaste klussers voor het maken van voorzieningen voor dieren. Extra werkdag op de natuurwerkdag 2 november, daarna zijn alle werkdagen in de wintermaanden op de 3e zaterdagmiddag van de maand van 13.30-16.00 uur. Informatie en aanmelden bij Petra Borsch: 0320-294937 of [email protected]

Zeewolde Gronddepot

Kleinschalig natuurbeheer op za. 1 feb van 13.00 tot 16.00u. Wilgen knotten en balsempopulieren ringen. Verzamelen bij ingang Gronddepot aan de Gelderse weg. Informatie en aanmelden bij Lodewijk van Kemenade 0320-294936 of [email protected]

Elke 2e zaterdag van de maand wordt er van 9.30 tot 12.30u gewerkt om het vogelbosje aan de Hoekwierde ecologisch gevarieerder te maken. Verzamelen bij de gezamenlijke ruimte aan de Hoekwierde- Centraal Wonen. Informatie en aanmelden bij Jessica Kips 06-24498629 of mail naar [email protected]

Cursussen en excursies 2013-2014

Almere Haven Kronkelveld

Cursus erfbeplanting

Almere Haven Stadsboerderij

Cursus hoogstam snoeien

Op 9 nov, 15 feb en 15 mrt wordt er gewerkt om het gebied nog aantrekkelijker te maken voor plant en dier. De groep werkt van 10.00-12.00u. Opgeven bij Sia Schipper (036) 5319360 of [email protected]

Fruitbomen snoeien op zaterdag 1 maart van 10.00-15.00u. Kemphaanpad 14. Voor de lunch wordt gezorgd. Aanmelden kan bij Tiem van Veen, tel. 06-27437823 of [email protected]

Almere Stad Beatrixpark

Buurtbewoners van het Beatrixpark zetten zich vrijwillig in voor kleinschalig onderhoud voor meer variatie in planten en dieren in het park. Activiteiten: eerste zaterdagmiddag van de maand van 13.30-16.30u, op de website staat aangegeven wat er allemaal gedaan wordt. Aanmelden www.beatrixparkalmere.nl of bij Henk Koehorst telefoonnummer 036 - 5368195.

Weidevogelcursus

Een theoretische cursus, met daarbij aansluitend veldbegeleiding van ervaren collega weidevogelvrijwilligers. Op woensdagavond 12, 19 en 26 februari in Bant.

Theorieavonden op dinsdag 12 en 19 november van 19.30-22.00u in Emmeloord. Een nog nader te bepalen praktijkmiddag in april of mei. Locatie in onderling overleg, indien mogelijk bij één van de cursisten. De kosten bedragen € 25,- incl. lesmateriaal.

Voor alle eigenaren uit Flevoland met hoogstamfruitbomen en andere geïnteresseerde Flevolanders die het snoeien van hoogstambomen onder de knie willen krijgen. De cursus bestaat uit twee theorieavonden op ma. 4 en 18 november van 19.30 -22.00u in Emmeloord en twee praktijkdagen op za. 23 en 30 november 2013 De cursus wordt gehouden in Emmeloord, maar bij voldoende deelnemers uit Zuidelijk en Oostelijk. Flevoland ook in Almere of Lelystad. De kosten zijn € 50,- incl. lesmateriaal. Aanmelden bij Tiem van Veen [email protected]

Almere Stad Lumièrepark

Lekker bezig zijn, iets leren over de natuur, gezond en goedkoper dan de sportschool. Activiteiten zijn op de 3e zondagochtend van de maand van 10.00-12.00u. In de wintermaanden ligt de nadruk op dunnen. Informatie of aanmelden bij Roelof van der Valk: (036) 5375504 of [email protected]

7

interview

Superprovincie Flevoland dan mogelijk minder gauw in beeld. Een zorgwekkende ontwikkeling. Neem bijvoorbeeld de Oostvaardersplassen. De Oostvaardersplassen zijn kenmerkend voor natuur in Flevoland. Het gebied waar nu de Oostvaardersplassen liggen was oorspronkelijk als bedrijventerrein bestemd. De Oostvaardersplassen hebben zich ontwikkeld tot een natuurgebied met internationale allure.

"Flevoland heeft een bijzondere ontstaansgeschiedenis. De gedachte van de maakbare samenleving zie je terug in het landschap. Het Flevolandse landschap is uniek in haar soort en verdient dus ook bijzondere aandacht." Aan het woord is Marc Witteman, gedeputeerde van Flevoland.

8

“In december 2012 heeft het kabinet besloten om de provincies NoordHolland, Utrecht en Flevoland samen te voegen. Streefdatum is 1 januari 2016. Ik maak me wel zorgen over de gevolgen voor natuur en landschap in Flevoland. Het landschap en de cultuurhistorie van Flevoland zijn het waard om beschermd te worden. We moeten zorgvuldig omgaan met de verdere ontwikkeling van Flevoland. Ik vraag me af of de aandacht voor het unieke karakter van Flevoland niet ondersneeuwt in de superprovincie.

De Statenleden van Flevoland komen uit de hele provincie en zijn nauw betrokken bij de eigen omgeving. In de superprovincie komen er in totaal misschien nog maar vier Statenleden uit Flevoland. Die vormen dan een kleine minderheid in het totale provinciebestuur.

Het speelhuisje gaat naar …. de Klipper Landschapsbeheer Flevoland wil schoolpleinen groener maken. Kinderen kunnen er lekker struinen, hun fantasie de vrije loop laten, klimmen en klauteren. Kortom een gezonde en leuke dosis ‘vitamine groen’ opdoen. Daarom ondersteunt Landschapsbeheer Flevoland scholen die hun schoolplein groener willen maken. Bijvoorbeeld door een ontwerp te maken en dit samen met kinderen aan te leggen. Als extra stimulans heeft Landschapsbeheer Flevoland een prijsvraag uitgeschreven waarbij scholen een Speelhuisje

konden winnen voor op hun schoolplein. Uit de inzendingen uit heel Flevoland heeft een deskundige jury één winnaar aangewezen. De keuze is gevallen op de Klipper uit Luttelgeest. Doorslaggevend voor de jury is dat het speelhuisje op deze plek het beste tot zijn recht komt en een stimulans zal zijn om verder te gaan met het vergroenen van het plein. Inderdaad zijn de leerlingen, ouders en leerkrachten het hele jaar al druk met hun schoolplein. Een deel van de tegels heeft plaats gemaakt voor een natuurlijke speelplek met boomstammen en

In vergelijking met Noord-Holland en Utrecht is Flevoland een dunbevolkt gebied. Het zou kunnen dat het bestuur van de nieuwe superprovincie de focus zal leggen op natuur in de buurt van dichtbevolkte gebieden. Bij de verdeling van gelden komt de Flevolandse natuur

Het plan van het kabinet kan ook tot gevolg hebben dat delen van Flevoland worden toegevoegd aan Overijssel (Urk, Noordoostpolder en Dronten) en Gelderland (Zeewolde). In dat geval zal de aandacht voor het landschap in de polder worden versnipperd over drie provincies. In mijn ogen een volstrekt ongewenste ontwikkeling. Als het gaat om kwaliteit van het polderlandschap is Flevoland echt één en ondeelbaar. In de jaren tachtig zong het Klein Orkest 'De vogels vliegen van Oost- naar WestBerlijn, omdat ze soms in het westen, soms ook in het oosten willen zijn'. Ik ben geen deskundige en denk dat de natuur zich weinig aantrekt van provinciegrenzen. Maar de natuur in Flevoland is echter totaal anders dan de ons omringende provincies en vraagt dan ook speciale aandacht. Ik maak me daarom hard voor de bescherming van natuur en landschap in onze prachtige superprovincie”, besluit Marc. heuveltjes, er zijn fruitbomen voor de school geplant en een prachtig, zelf gebouwd insectenhotel siert het plein. De leerlingen waren natuurlijk heel blij dat hun school gewonnen had en konden niet wachten tot het Speelhuisje officieel werd geopend door de ‘sleutel’ aan hen te overhandigen. Het Speelhuisje is gebouwd door onze ‘vaste’, vrijwillige timmermannen. Wilt u ook een groener schoolplein? Neem dan contact op met Arda van der Lee, [email protected]

o va et u r huer i/dl a/ b i jaf spl e v e n n n ed ds cr h

Weidevogels dit jaar in de plus!

Op 7 april vond Bertus Bruinsma het eerste kievitsei in Flevoland. Nog nooit zo laat werd het eerste kievitsei in onze provincie gevonden. Door het koude weer hadden de weidevogels alle energie voor zichzelf nodig, om warm te blijven, eieren produceren heeft dan niet de hoogste prioriteit. Door de late start was het broedseizoen kort, veel soorten begonnen op hetzelfde moment te broeden. Normaal is er een duidelijke spreiding in het broedbegin per soort te zien. In april vonden de 115 vrijwilligers maar weinig nesten. Maar de weken daarna maakten veel goed. In totaal zijn er 965 nesten gevonden, een toename van 12 procent ten opzichte van 2012. Een prachtig resultaat na al die jaren van achteruitgang. Ook het aantal boeren op wiens akkers gezocht mocht worden, nam toe, naar 280. Daarmee kunnen we constateren dat de medewerking van boeren om weidevogellegsels te sparen in de lift zit. Gemiddeld kwam 64% van de nesten succesvol uit. Soorten die het dit seizoen vooral goed deden waren de scholekster met 154 en de kievit met 657 nesten. Het aantal scholeksternesten nam daarmee toe met 35%.

Van de grutto werd bijna een kwart minder nesten gevonden, maar het uitkomstpercentage lag bijna een kwart hoger dan vorig jaar. Uiteindelijk zijn er dus netto meer gruttonesten uitgekomen dan in 2012. Ondanks de sprong vooruit, blijven er toch een aantal zorgwekkende zaken spelen. Vooral bij groepen in gebieden waar maar weinig nesten worden gevonden, is het moeilijk de vrijwilligers te blijven motiveren. Dit speelt vooral bij de vrijwilligers-groepen in Zeewolde, Kraggenburg en Emmeloord. Ook zijn een aantal groepen samen gegaan. Zoals Dronten en Biddinghuizen en Rutten en Espel in de NOP. Hierdoor wordt het organisatorisch iets makkelijker. Ondanks de crisis zijn er twee nieuwe natuurgebieden voor weidevogels ingericht. Het Flevo-landschap heeft nabij Rotterdamsehoek 2 kavels geschikt gemaakt. De vogels hebben ze snel gevonden, het eerste jaar was al succesvol. Natuurmonumenten heeft Zwartehoek bij Kraggenburg opnieuw ingericht en ook daar deden de weidevogels hun voordeel mee. Een jaartje in de plus, noodzakelijk voor de kwetsbare weidevogels, voldoening gevend voor de vrijwilligers.

Soort

Totaal Bekend Uit

Niet uit % uit

Grutto

57

21

60,38

Scholekster

154

23

80,34

17

63,04

Bontbekplevier 17

15

14

Kievit

572

342

Tureluur

overige vogels Totaal

657 15

65

965

53

117 12

46

815



32

94 7

29

518

64 %

1

230 5

297

93,33

59,79

58,33

36 %

Het genietmoment van Arda van der Lee Na een afspraak in Almere rijd ik als het even kan over de dijk naar Lelystad. Genieten van het weidse uitzicht over het water en het zonlicht op de goudbruine rietkragen. Er komt altijd wel een vogel in beeld: een bruine kiek boven het riet, grauwe ganzen in de berm, een paar nonnetjes in het windluwe water bij de dijk. Eén keer vloog een zeearend

met me mee, vlak boven het water langs de dijk, belaagd door een groepje boze meeuwen. Zijn witte kop werd door de zon beschenen. Uiteindelijk werden de krijsende meeuwen te hinderlijk en vloog hij weg. Wat een fantastisch gezicht. Moeilijk om dan nog op de weg te letten. Helaas is het bij die ene keer gebleven. Ik moet het doen met zijn silhouet in staal. 9

cultuurhistorie

Bodemschatten in Flevoland In de bodem van Flevoland zijn veel interessante zaken te vinden. Bij graafwerkzaamheden komt er regelmatig wat naar boven. Zo is er begin dit jaar bij KWS Potato een oude stronk gevonden bij het graven van een nieuwe sloot vlakbij Nagele. Een stuk van een vele eeuwen oude boomstam, die hier in een grijs verleden is aangespoeld en vervolgens met sediment is bedekt. Zolang er geen lucht bij komt blijft het hout goed geconserveerd. Tijdens de werkzaamheden worden dit soort stammen vaak aan de kant gegooid en rotten, blootgesteld aan de lucht dan snel weg. Deze stam krijgt echter een bijzondere bestemming in het atelier van beeldend kunstenaar Lisanne Sloots. Zij houdt zich in haar beeldende werk al een tijdje bezig met pigment uit archeologische opgravingen en meer recent met de verhalen rondom het verdronken woud in Flevoland. In dat laatste werk krijgt de stam zijn bestemming in een installatie die te zijner tijd geëxposeerd gaat worden. www.lisanne-sloots.nl

‘Maaien met de zeis is machtig mooi’

Om er voor te zorgen dat het oude ambacht van het maaien met de zeis niet verloren gaat, organiseerde Landschapsbeheer Flevoland een landelijke maaidag met de zeis op 31 augustus. Op dit evenement op Landgoed Roggebotstaete in de gemeente Dronten werd iedereen uitgenodigd die plezier heeft in het aloude maaien met de zeis

en op een gezellige dag deze kunst nog eens extra wilde oefenen. De dag startte vroeg, om 6.00u, want het maaien gaat het beste als het gras nog vochtig is van de dauw. Niet alleen uit Flevoland, uit heel Nederland kwamen enthousiaste maaiers naar deze dag. Een goede opwarmer voor de nationale zeiskampioenschappen op 14 september. Op het evenement BeleefLandleven in Arnhem streden onder veel belangstelling acht teams om de nationale titel ‘maaien met de zeis’. Landschapsbeheer Flevoland organiseerde dit evenement samen met twee andere provinciale organisaties van Landschapsbeheer Nederland. Ook twee Flevolandse teams gingen de strijd aan. Het damesteam bereikte net als vorig jaar de halve finale. Daarin bleek dat het vele oefenen van de dames (net) niet genoeg was om maaiers die

van jongs af aan al maaien, te verslaan. In de zeer spannende finale versloeg het Friese team nipt de winnaar van vorig jaar, het team uit Overijssel. Het damesteam onderstreepte met opvallende hoeden op ludieke wijze dat maaien met de zeis niet alleen is weggelegd voor mannen. Voor de Flevolandse teams was winnen niet het belangrijkste. Het ging om liefde voor en plezier met het aloude maaien met de zeis uit te stralen. Of zoals Freek, één van de juryleden, zei: “Het gras maaien terwijl je de vogels hoort zingen en de bijen hoort zoemen. Dat is machtig mooi.”

nieuw project

Lekker Landschap voor meer plukplezier Eten uit de natuur? Er valt veel te zeggen voor oogsten uit park, plantsoen of de natuur: er zijn veel gezonde planten, vruchten en noten te vinden met een heerlijke, uitgesproken smaak en een hoog gehalte aan vitaminen en mineralen. Al ons eten uit de natuur halen lukt niet, maar er is genoeg te vinden. In de praktijk wordt er echter nog weinig gebruik gemaakt van eten uit het openbaar groen of uit de natuur. Appels rapen of brandnetels plukken, het trekt niet veel mensen. Ze weten niet waar het staat of ze vragen zich af of dat wel mag: zomaar plukken en meenemen. Meestal is het geen enkel probleem, hoewel in de wet staat dat wildplukken niet mag, tenzij de eigenaar van het bos, park of plantsoen er toestemming voor heeft gegeven. Ook kunnen onze plukactiviteiten concurrentie opleveren voor vogels, vlinders en andere insecten die bessen en fruit als voedselbron hebben. Dit knelpunt kan met verstandig plukken en voldoende aanplant voor mens en dier worden opgelost.

het plukken uit de natuur. De winnende ideeën: samen met buurtbewoners op het grasveldje van het Jeroen Boschplantsoen fruitbomen aanplanten om de buurt aantrekkelijker en socialer te maken. Bewoners rond archeologische vindplaats Zenit willen hazelaars planten rondom de toekomstige thee- en pluktuin. Naast deze twee ideeën zijn er nog zes gelukkigen in de prijzen gevallen, waarvoor komend plantseizoen de fruitbomen klaar staan.

Foodwalks

Om meer mensen te laten genieten van de oogst uit het openbaar groen kan er nog veel gebeuren. Zo heeft de gemeente Almere samen met Landschapsbeheer een prijsvraag uitgezet om van bewoners te horen waar zij gezamenlijk met de buurt meer fruitbomen of struiken willen om te oogsten en om die dan ook samen met de buurt te onderhouden. De gemeente Almere stimuleert hiermee

In heel Nederland zet Landschapsbeheer verschillende FOODWALKS uit. Ook in Flevoland is de eerste FOODWALK online gegaan, een mooie wandeling door het Schokkerbos gecombineerd met een heerlijk recept voor drie soorten seizoens-pannenkoeken uit dit bos. Het is niet nodig de hele maaltijd bij elkaar te zoeken. Bij de meeste FOODWALKS staat aangegeven in welke winkel of bij welke boerderij je langs de route aanvullende ingrediënten kunt kopen. Benieuwd wat u tijdens deze

Zaterdag 2 november: Natuurwerkdag! Oude spijkerbroek en laarzen aan, een regenjas mee. Lekker buiten aan de slag, in weer en wind, samen met gezin of familie, met een groep vrienden of de buren, de sfeer is altijd goed. Er wordt gewerkt op plekken waar je anders niet zou komen. Een wilg knotten, takkenrillen maken, een poel schonen, zagen en snoeien. Het kan allemaal op de

Natuurwerkdag op zaterdag 2 november. Onder het motto ‘Leef je uit’ zijn er de hele dag uiteenlopende activiteiten op verschillende locaties. De Natuurwerkdag is een combinatie van lekker de handen uit de mouwen steken en natuurbeleving. Want of het nou voor de gezelligheid is, om lichamelijk bezig te zijn, voor het natuurgevoel of om te ontstressen, er is voor iedereen wel een goede reden

Aanplant fruitbomen

route kunt verzamelen? Kijk dan eens op de website www.foodwalks.nl/seizoenenpannenkoeken-uit-het-schokkerbos. Op deze website worden culinaire hoogstandjes gekoppeld aan fraaie natuurwandelingen in het hele land.

Hazelnoten, bramen, vlierbessen, ze groeien vaak zo voor het grijpen.

Bij laaghangend fruit is het toch wel even oppassen! Vossenlintworm leidt bij mensen tot een zeer zeldzame, maar wel dodelijke ziekte. Eitjes van de lintworm uit de ontlasting van vossen kunnen achterblijven op bosvruchten. In theorie kunnen mensen zo besmet raken met de lintworm en na 5 tot 15 jaar ziek worden. Deze besmettingsroute is nog nooit aangetoond. Veel waarschijnlijker is een besmetting via huisdieren. Maar als je helemaal zeker wilt zijn: de eitjes worden gedood als de vruchten boven 60 °C verhit worden.

om in de natuur aan de slag te gaan. Zo’n 750 deelnemers kunnen dit jaar op meer dan 15 locaties in Flevoland terecht. Er is dus zeker een locatie bij u in de buurt. Geef u snel op, voor wat misschien wel het ‘zwaarste' zaterdaguitje van het jaar is! Kijk voor meer informatie over locaties, activiteiten en aanmelding op www.natuurwerkdag.nl

11

vrijwilligers

Vrijwilligersdag was informatief en vooral gezellig Zaterdag 7 september was het een gezellige drukte in en rond het Colombinehuis. Veel vrijwilligers van Landschapsbeheer waren ingegaan op de uitnodiging om naar de tweejaarlijkse vrijwilligersdag te komen om elkaar te ontmoeten en ervaringen uit te wisselen. Tijdens de ochtend kon een ieder deelnemen aan lezingen over bv. otters, kruipende huisjes, weidevogels of de toekomst van laanbomen in Flevoland. Anderen maakten een wandeling op zoek naar allerlei eetbaars in de natuur. ‘s Middags was er een gevarieerd buitenprogramma: het bouwen van een otterholt, ‘gezekerd’ klimmen, een kunst/ natuurwandeling of kokkerellen boven een houtvuur. Anderen plozen weer fanatiek uilenballen op zoek naar muizenschedeltjes.

12

Voor elk wat wils dus. Het programma bood ruimschoots gelegenheid om elkaar te ontmoeten, wetenswaardigheden uit te wisselen en gewoon plezier te hebben. Zo wordt het vrijwilligerswerk bij Landschapsbeheer nog leuker!