Kunst Algemeen
les 1
Beeldend
29-08-2011
Burgerlijke cultuur van Nederland in de 17e eeuw Vermeer was een geleerde schilder. Geleerde schilders wilden de wetenschap toevoegen aan het schilderen. In de 17e eeuw: een schilder wil zijn kennis tonen, en niet alleen maar laten zien wat hij kan. Toepassing van de perspectief was erg belangrijk in de 17e eeuw. “De Schilderkunst” meisje is “Clio” (te zien aan het boek en de bazuin) de geschiedenis. Heel veel 17e eeuwse kunst laat de werkelijkheid zien, of een personificatie (een abstract begrip).
1648: Splitsing Noordelijke Nederlanden en Zuidelijke Nederlanden Soms hingen er kaarten in de kamers. Hiermee wilden ze laten zien hoeveel kennis ze van de wereld hadden De Cartografie werd erg belangrijk!! De burgercultuur heeft met geld te maken. De Nederlanden komen in opstand tegen de Spanjaarden. De koning van Spanje was heel erg katholiek. Nederland stond onder toezicht van Spanje. Maar er kwamen in de 16e en 17e eeuw invloeden uit Zwitserland en dergelijke landen (de protestantse geloofsleer). Protestanten en handel gaan heel goed samen. Protestanten zijn gewend hard te werken. 1584: Willem van Oranje vermoordt door Balthasar Gerards. Willem was vogelvrij verklaard. Willem was eigenlijk katholiek en opgegroeid bij Filips II. Mettertijd werd hij steeds protestantser. 1585: Val van Antwerpen. De gehele Vlaamse intelligentsia vluchten naar het noorden. Ook de handelslieden. Dit heeft geholpen de Nederlandse cultuur te doen opleven. - er waren godsdienstproblemen - er waren politieke problemen - er waren veel invloeden uit andere landen Vermeer was een geleerde schilder. “De Schilderkunst” bevat het ‘verleden’ (Clio) en het heden (de kaart). De kaart die er hangt, is van Nicolaes Visscher. De kaart van Joachim Doetichum is de kaart Leo Belgicus. Het is voornamelijk een symbool. Op deze wijze werden de Nederlanden over het algemeen uitgebeeld.
De Gouden Eeuw Het domein van de 16e eeuw en de 17e eeuw is de Gouden Eeuw. Het lijkt of het over 100 jaar gaat, maar dat is niet zo, Hoogstens 50 jaar. Het begint in ± 1620, en het eindigt in 1672. Nederland is ontstaan uit het slib van de Maas, en de Maas ontspringt in Frankrijk. Dus Lodewijk XIV wilde de Nederlanden hebben (1672). Er was sprake van religieuze tegenstellingen. Men heeft geprobeerd te zoeken naar oplossingen hiervoor! Onze vaderlandse deugden zijn geboren. Er zouden in die tijd kwaliteiten ontstaan die nu nog gelden. Maar dit is pas uit de 19e eeuw (Romantiek!). Rembrandt wordt herontdekt. 1830: Belgen in opstand tegen Nederland. 1831: Koning in België De Belgen gaan de grote schilders vereren. Als reactie gaan ook de Nederlanders de grote schilders vereren. Drie grote studies: - J. Huizinga; Nederland’s beschaving in de 17e eeuw, 1930 - S. Schama; Overvloed en onbehagen, 1987 - JL. Israël; The Dutch Republic, it’s RIse, Greatness and Fall 1477-1806 - Spies; Bevochten eendracht, 1999
Kunst algemeen
les 2
05-09-2011
Bijna alle Hollandse vrouwen en mannen waren stoer… of niet? Burgerlijke cultuur: afgeleid cultuur van de burgerij (gezamenlijke burgers als groep (stad of stand)). Adel, militairen en de burgerij waren belangrijke standen. De burger is anoniem (behoorde tot de niet-adellijke en niet-militaire stand). In Frankrijk bestond ook de burgerij. Burger is afkomstig van inwoner van een burcht of stad. In Frankrijk was het ook zo dat een burger niet behoorde tot de geestelijke stand; en verrichtte geen grote lichamelijke inspanning. 18e eeuw: Franse revolutie (door de bourgois) In de 17e eeuw in Holland is de burger: - lid van de familie - lid van een stadscultuur - lid van een gilde - vervult grote rol in handel en politiek - burger bestuurt mee In de Nederlanden hadden we een horizontale structuur (de burgers besturen mee), de omringende landen hadden een verticale structuur (koning staat boven de burger). Cultuur:
- esthetische overwegingen (de regels die bepalen wat goed/niet goed, schoon/niet schoon, mooi/niet mooi is) - sociologische overwegingen (iedereen had schilderijen) - antropologie (kennis die te maken heeft met de mens, collectieve levensstijl goed kunnen bestuderen in vergelijking, bezit). - beleidsmatig: het bevorderen van normen en waarden; grote participatie van iedereen aan de cultuur.
De 17e eeuw: Opstand tegen Spanje door tegenstellingen - het calvinisme in de Nederlanden, het katholicisme in Spanje - verzet tegen absolutistisch gezag; ze wilden een nieuwe regeercultuur consensus (rekening houden met elkaar) Willem de Zwijger (van Oranje) 1533-1584 - van een agrarische en adellijke cultuur naar een burgercultuur - ze wilden een hegemonie; een sterke samenleving tussen burgers Protestanten en Katholieken hadden problemen met elkaar. Toen kwamen ook nog de Turken (islamieten). Dat zorgde voor nog meer spanning. De protestanten en de katholieken besloten deze nieuwe ‘vijand’ gezamenlijk te verdrijven. 1585: val van Antwerpen: immigratiegolf van Vlamingen naar het noorden, want, ondanks het calvinisme in het noorden, was er een toleranter klimaat dan in het zuiden. Veel van onze intellectuele achtergrond, koopmanslust en artistieke achtergrond komen uit Vlaanderen. We hadden geen koning, maar we kregen een stadhouder. Horizontaliteit: burgers helpen elkaar, consensus (samenwerken (komt ook voort uit een natuurlijke situatie; ze moesten samenwerken tegen de natuur, (water!!))). Er was een basis van gemeenschappen Er kwamen meer steden economische bloei.
Gouden eeuw: vanuit oude mythologische verhalen spreken ze over een gouden tijd. Hier komen de mensen van Saturnus; deze mensen waren volkomen vrij, hoefden niet te werken hadden altijd te eten enz. Hesiodus men verlangde altijd naar die sage. In de 17e eeuw vond men dat ze in de Gouden Eeuw leefden; het was onschuldig, ze wilden een nieuwe cultuur aan de orde brengen. De Statenvertaling. De Gouden Eeuw werd ook uitgelegd door de Bijbel. Geografische bepaling: Nederland heette ook wel de Lage Landen. De term de Nederlanden komt uit de 15e eeuw. De Lage Landen vormde tot de 16e eeuw géén eenheid. In 16e eeuw onder gezag van Karel V kwam er pas een eenheid. Hij veranderde het in een politieke gemeenschap. 1648: De zeventien gewesten veranderen in de zeven noordelijke gewesten (weet niet zeker of dit klopt!!) einde Tachtigjarige oorlog einde Dertigjarige oorlog Het belangrijkste burgerlijke gebouw: het Amsterdamse stadhuis, eerste steen gelegd in 1648! Het was voor handel en politiek. Huygens mocht het gebouw versieren. Hij ontdekte Lievens en Rembrandt. De Nederlanders gingen hun eigen geschiedenis plaatsen in de klassieke geschiedenis. Deze werden ook geschilderd. De jonge Republiek gaat zich identificeren met Israël; Nederland moet het beloofde land zijn. Je ziet in het stadhuis dingen over politiek en over handel, een ethische betekenis. Als burger had je vrije toegang. De bouw was van classicistische orde. Handel: de bloei was groot in de 17e eeuw. - Rond 1650 was het een oorlogseconomie. - Het zwaartepunt lag in Amsterdam en in Rotterdam. Er kwam een beurs, en hiervoor werd de drukpers gebruikt. - De vaart droeg bij aan de handel. Iedereen die geld had kon speculeren. Een drama in 1634-1637: de tulpendrama. Er werden veel grote risico’s genomen, doordat de tulpen zo ontzettend duur waren. Sommige waren zelfs duurder dan een huis. Maar in 1634 was een schip vertraagd, waardoor de tulpenbollen niet meer goed waren. Spreiden van het geld (?) De landwinning werd gedaan uit het water. Schermer = Leeghwater (?) In 1650-1672 waren de armsten de vrouwen, weduwen, bejaarden en bedelaars. Handel drijven is risicovol. Maar er waren in Nederland veel miljonairs. Dit vind je niet bij een aristocratie! Er zijn kooplieden onstaan, geweldige archtictuur en stimulans schilderijen en sculpturen. De gewonen man wilden ook schilderijen; landschappen en dergelijke specialisatie, door enorme toename van afnemers. Hoe komt het dat dit alleen in Nederland was? Door de calvinisten mochten er geen religieuze afbeeldingen gemaakt worden, maar men wilde toch iets in huis hebben hangen. Nederland had een uitzonderingspositie: - kunst niet mee gebaseerd op geloof - kunst was voor iedereen, niet meer alleen voor de elite er kwam specialisatie.
Kunst Algemeen
les 3
beeldend
12-09-2011
Protestantse visies op de kunsten, schoonheid zichtbare wereld, genres, opdrachtgevers en verzamelingen. - Grote godsdiensttwisten Nederland is zeer calvinistisch sober, werklust ‘De zielenvisserij’ 1614 Links zijn de protestanten met de Oranjes afgebeeld, rechts de katholieken met Albrecht van… Het schilderij is gemaakt tijdens het ‘Twaalfjarig bestand’.
Amsterdam en Zeeland steunden Maurits vanwege hun belangen in de koloniale handel. Handel heeft bij alles de boventoon gevoerd!! Bij de katholieken heet alles wat met geld te maken heeft ‘woekeren’. Calvijn: De autoriteit van de Bijbel als bron een norm voor heel het leven, de soevereiniteit van God, en de verantwoordelijkheid van de mens. geen beelden in de kerk, want dat leidt af van het woord. Buiten de kerk mogen er wel beelden, om God te eren. aandacht voor een nauwgezette levenswandel, de inzet voor barmhartigheid, de bezinning op recht en gerechtigheid en in de bezinning op het leven ?? Alles wat met cultuur te maken heeft, met het goede dat in de schepping te vinden is en dat door de handen van de mens heengaat en goed blijft, komt uit de handen van God. ‘Alle schoonheid, zegt Calvijn, komt uit God voort. God is zelf een en al schoonheid. Zijn schepping is een ‘ongelofelijk kunstwerk’. Hij heeft het universum gemaakt tot een toneel van zoveel schoonheid, dat het oog van de mens niet verzadigd wordt van zien.’ Stillevens:
waren zo populair onder rijke burgers, dat kunstenaars zich beperkten tot bijv. bloemstukken of gedekte tafels. Genrestukken: thuis of aan het werk/soms zat er een verborgen boodschap in. Historiestukken: bijbel, geschiedenis en mythologie, mensen en landschappen werden verwerkt in de schilderijen. Portretten: minder hoog in aanzien, maar zo blijf je wel voortbestaan. Vaak ter gelegenheid van bijvoorbeeld een huwelijk, een aansluiting bij een groep, speciale gezinssituaties, etc. Landschappen: Gewone maar ook fantasielandschappen. Ook hierin weer specialisatie (zee-, stadslandschappen, enz.) Schilders maakten schilderijen voor een anonieme markt, daardoor kwam er ook specialisatie.
Prijzen:
Jan van Goyen, had een speciale techniek ontwikkeld, en schilderde dus heel snel, waardoor hij lage prijzen had. Vermeer had hoge prijzen! Kunsthandelaar betaalt, en mag dus als eerste uitzoeken Hoe wordt er verkocht? - klanten kopen uit atelier - Lucasgilde (patroonheilige van de schilders) - ruilhandel - handelaren - als schuldaflossing Opbouw 17e eeuwse maatschappij ei-vormig: Welvarende patriciërs
Burgers (handwerklieden, pachters, verkopers, etc.
paupers
Schilders kwamen uit alle lagen van de bevolking. Er waren ook vrouwelijke schilders, die kwamen alleen uit de bovenste laag van de bevolking, zij hadden de tijd. Het burgerschap was voor wie het kon betalen of als burgerzoon of –dochter. Je moest lid zijn van een gilde voor steun, bijvoorbeeld als er geen geld meer was of iets dergelijks… Bij boeren-scènes kun je lachen, omdat je zelf niet zo bent. Vrouwe Fortuna (voor geluk) bij genre-stuk van Steen. Bij alles gaat het om geld!! Barmhartigheid, wat je moet doen voor de minderbedeelde mens. De overheid gaat zich bemoeien met de burgers die aan lagere wal zijn geraakt. Eerst deed de katholieke kerk dit. De rijke middenlaag wordt steeds rijker. En het wordt belangrijk om je te laten portretteren. In de 17e eeuw groeide Amsterdam uit tot internationaal handelscentrum. Als je er bij wil horen, woonde je aan de grachten in Amsterdam. Als je er bij wilt horen laat je een portret maken als een koning, het liefst door een schilder die koningen portretteerde. Alle ambachten waren ongeveer gelijk. God had je ingedeeld. Vanwege specialisatie en dat iedereen schilderijen kon kopen, werd een kunstenaar verheven boven de gewone aandacht. Een naam werd veel geld waard.
Kunst Algemeen
les 4
Beeldend
19-09-2011
Het grootste aantal bestellingen moet voor portretten zijn geweest. De rest van de productie, zoals landschappen en genrestukken, moet de kunstenaar voornamelijk op de vrije markt zien kwijt te raken, tenzij een kunsthandelaar je in zijn stal opnam. Klassiek: niet aan de mode gerelateerd, normaangevend François Dieussart, Jaargeld voor Leidse schilder Gerard Dou. Een echte schilder is op de hoogte van alles wat er om hem heen gebeurd, en alles wat in het verleden is gebeurd. Gerard Dou schilderde vrij kleine schilderijtjes, dat kan in huis opgehangen worden, grote schilderijen passen niet. Vanitas: ijdelheid De huilende en de lachende filosofen: - Heraclitus: Het is niet goed voor de mens om alles te verwerven wat hij verlangt - Democritus Een grote verzamelaar in Amsterdam en Venetië was Jan Reynst. Verwierf heel veel kunstobjecten: deze stuurde hij naar de Keizersgracht. Bronnen voor schilderijen waren: - De Bijbel - De mythologie De VOC nam allerlei voorwerpen mee, zoals schelpen. Villa Suburbana, huis buiten de stad Enerzijds de navolgers van de Italiaanse kunsttheorie Schilderkunst is stille poëzie Constantijn Huygens: klassieke theorieën en technieken stonden bij hem hoog in het vaandel. Huygens kwam bij de hoogste kringen, ook bij Koninklijke families. Jacob van Campen kwam alleen in de hoogste kringen. Hij was katholiek dus hij had geen kans op een politieke loopbaan in Nederland Samen met Huygens heeft hij de hoogste kringen van ideeën verschaft. Maar duidelijk waren z’n schetsen niet. Huygens heeft Scamozzi (een Italiaanse architect) naar Nederland gehaald. Hij stond aan de wieg van het Hollands Classicisme. Door een samenhangend systeem van maatverhoudingen vertegenwoordigen de verschillende zuilenorde; toscaans en dorisch zijn zwaar en stoer, Romeins en Korintisch licht en elegant, en Ionisch de gulden middenweg.
Het Mauritshuis, gebouwd voor Johan Maurits van Nassau-Siegen, door Jacob van Campen en Pieter Post in Hollands-classistische stijl. Pieter Post is begonnen met bouw van Paleis Huis ten Bosch, zomerresidentie van stadhouder Prins Frederik Hendrik en Amalia van Solms. De gekozen schilders voor het paleis moesten geleefd zijn!! In Japan is het Huis ten Bosch nagemaakt. In Nagasaki, Rob Scholte heeft hen thuis versierd. Jacob van Campen ontwerpt het stadhuis van Amsterdam. Corinthische met Dorische zuilen tezamen: Scamozzi! Op de grond zijn kaarten gemaakt: noorden van de wereld, zuiden van de wereld en de hemel middelpunt van de wereld. Ferdinand Bol heeft de beeldhouwwerken van het paleis gedaan (Griekse goden). In de kamers hebben kunstenaars opdracht gekregen, waarvoor de kamer gediend is. De verhalen worden gehaald op de burgemeester ed. Behalve kennis van de wet was ook wijsheid en barmhartigheid nodig.
Kunst Algemeen
les 5
Theater
26-09-2011
Nederlands theater in de zeventiende eeuw Wat er nu gebeurd met theater, heeft weinig te maken met Vondel, Bredero en Hooft. De Gouden Eeuw valt ongeveer samen met hofcultuur van Lodewijk XIV. Nederland is anders; een land dat niet geregeerd wordt door een vorst een samenleving van burgers. Financieel gaat het goed: - De VOC wordt opgericht handel + groei van de bevolking Vooral in Noord- en Zuid-Holland. Multiculturalisme: toen ook met Brabanders of Groningers. In theater wordt vaak gespeeld met een ‘domme’ boer van het platteland, die in de stad werk probeert te zoeken. Hooft, Bredero en Vondel waren de belangrijkste mensen voor het toneel in die tijd. Nu zijn ze vooral nog belangrijk ik de literatuur. Voor het theater is een burgerlijke cultuur wel veranderend. Ze hoeven niet meer één koning te behagen, maar is voor de burgers van de stad. Je kan dus een vorst ook belachelijk maken. De burgerij wil wel andere onderwerpen, die gaan over het leven van de gewone burgers. Voornamelijk komedies. Bij tragedies niet. De moraal van een tragedie in Frankrijk is het onderwerp de koning behagen. In Holland is de held een gewone burgerman dus ander soort moraal. De Gouden Eeuw is een begrip waarbij het in een land goed gaat. Dit is voor bijna ieder land anders. In de Gouden Eeuw is alles goed (mythologie), een ideale tijd. Het theater is als theater niet relevant, maar wel voor de literatuur. Hooft: geschiedenis schrijven (beschrijven) Je kan ook gedichten schrijven of theater schrijven (theatraal is niet zo belangrijk). Het zeventiende eeuwse theater 1) Voorgeschiedenis: - De Middeleeuwen gaan vooraf aan de 17e eeuw. er waren geen vaste theaters, maar er werd gespeeld in de kerk of op het kerkplein Bij grote feesten was het decor ook groter. Aan het eind van de Middeleeuwen werd alles steeds beter georganiseerd Gilden, rederijkerskamer, waar toneelvoorstellingen werden gebruikt. └(groep van mensen die de kunst van de taal spreken) kunst van de taal, gedichten!! In de 17e eeuw gingen sommige dichters zelf naam maken, in plaats van de rederijkers burgers staan voorop. Bij die rederijkers is wel te zien dat er wat geproduceerd werd, podia werden echter nog wel afgebroken, dus nog geen vaste podia!! Het eerste vaste theater dat in Nederland is gebouwd, is een pand aan de Keizersgracht Samuel Coster(?) met vaste zaal. Wel veel weerstand van protestantse geestelijken; de kerk is tegen theater. In 1638 werd op de schouwburgspeciaal voor theater gebouwd door Jacob van Campen. In de schouwburg komt vanaf nu kunst- en vliegwerk.
Géén diep podium!! Men wilde meer spektakel, dus meer podium en op een andere manier waar de kijkers konden kijken. In 1672 vloog een koord van het gordijn in brand. In 1672 begon de oorlog met Frankrijk Theater afgebrand, en oorlog stop van het theater, maar kwam weer terug in 1674. De smaak van het theater richtte zich steeds meer op het Franse voorbeeld. Toneelliteratuur - Griekse en Romeinse voorbeelden waren de standaard. De Grieken hadden onderscheid Komedie(blijspelen) Intelligent geconstrueerd Tragedie De klucht directe en hele platte grappen. Tragedie geschreven hele strenge eisen: Aristoteles. Hoe kan een Griekse tragedie er het beste uitzien? - een eenheid van: • tijd • plaats • handeling Een verhaal mag niet te veel verhaallijnen hebben, dus het moet een overzichtelijk verhaal zijn. Bredero Heeft kort geleefd. Hij is bekend van komedies en kluchten: - De Spaanse Brabander - De Klucht van de Koe Hooft Is op zakenreis door Italië gereisd. Heeft ook kunst meegenomen. - De Nederlandse Historiën - De Warenaar - Audularia (beïnvloedt door ‘de vrek’ van Molière) In zijn stukken gebeurt niet zoveel, er wordt vooral over dingen gesproken. Vondel De meest invloedrijke persoon van deze drie. Schreef vooral tragedies en religieuze verhalen. Maar hij was ook dichter, en heeft heel veel toneelstukken geschreven - Gijsbrecht van Amstel - Lucifer Alles is op rijm, hij was een echte taalmeester Wel zijn ook zijn verhalen heel statisch.
VOC Waarom opgericht? - de concurrentie was veel te zwaar - oorlog - economisch
macht
De VOC is eigenlijk een heel belangrijk achtergrondverhaal. De VOC mocht forten bouwen, oorlog voeren, ze hadden monopolies… De VOC had privileges Modern:
- aandelen - multinational
Ouderwets:
- het bestuur: de Heren 17 bepalen wat er gebeurd, in plaats van een democratische beslissing - ze hadden geen toezichthouders dus ze waren niet onafhankelijk - de boekhouding klopte vaak niet en was ondoorzichtig
Kunst Algemeen
les 6
Dans
03-10-2011
Weinig informatie dans 17e eeuw. Ideeën gekleurd: hoererij, lichtmissen, etc. Dans is de blaasbalg van de duivel waardoor het vuur van de onkuisheid en hoererij wordt aangewakkerd. Katholicisme mag niet in de buitenlucht worden vertoond. Gisbertus Voetius: Je mag niet kijken naar dansen, je mag ook niet meedoen. Maar zelfs in Dordrecht ‘zetel der rechtzinnigheid’ werd gedanst. Het protestantisme bestaat uit verschillende stromingen. Waalse gemeente mocht wel dansen, de Calvinisten niet!! Waarom is dans slecht? In de bijbel is dansen vaak een soort afgoderij. Dans was van de katholieken, en alles wat de katholieken hebben, moet het protestantisme tegen zijn. Dans is passie zevende gebod, ‘gij zult niet echtbreken’, lichamelijkheid. De hogere burgerij had wat minder problemen met dans. Protestanten wilden dat orgels uit de kerk verdween. In Dordrecht waren dansscholen, en er werd getracht deze niet toe te staan. Calvijn en Luther: Kunst is toegestaan, kunst komt voort uit God. Ariana Nozeman - Van den Bergh: eerste actrice in Nederland, in de Schouwburg in Amsterdam, de ‘Juffren Dans’. Calvinisten: feit dat een vrouw acteerde, was bewijs dat theater de afvoerput was voor de meest verachtelijke ongerechtigheden. Dansonderricht: leden werd afgeraden kinderen naar dansschool te sturen – huizen van openbaar schandaal. - rondtrekkende dansmeesters - danscamers (bordeel) - stadsmuzikanten die dansles gaven. Constantijn Huygens: De vita propia. Op jonge leeftijd wapenonderricht, paardrijden, zwemmen, schaatsen en dansen. Les van Franse dansmeester (voor élégance). Franse dansmeester is helemaal niet goed (katholiek, afzetten) Dans als gezonde lichaamsbeweging en bewerkstelling van sierlijke houding. Loopt vooruit op groeiende belangstelling voor ‘Franse manieren’ in omgeving Haagse hof. Ook al was dans verboden, het gebeurde toch, ook bij theater en bruiloften (wat écht niet kon). In omliggende landen was een lange danstraditie. Traditie van hofdans aan Italiaanse en Franse hof. Catharina de Medici – moeder van de westerse theaterdans. Louis XIV – absoluut heerser, Academie Royal de Danse. Jongeren waren verderfelijk, zij waren eerder geneigd te dansen. Aan de hogere culturen mocht men dansen, want zij hadden opleiding genoten, zij konden zich onderscheiden. Dans bij elite leidde tot beschaafd bewegen. De vermelde dansen in bronnen: menuet, courante, harlequin, scaramouchte, passé pieds, allemands, gaillarde, pazzamezzo, pavane, etc. Internationale dansen, in Europa algemeen in gebruik, veelal van origine uit Italië en/of Frankrijk, Renaissance. Op schilderijen vaak dansen afgebeeld, met ‘zachte’ instrumenten, dus rustige dans. Veelal dansen in paren, soms in stoet, trage processiedans, cirkeldans.
Pavane: langzame processiedans. Brante: Frans, paren in lijn of cirkel. Courante: meest langzame dans in Frankrijk, uit late Renaissance. Groots en majestueus. Gaillarde: Renaissance, populair in Europa, atletische dans, de laatste 2 passen met een grote sprong, soms werd een vrouw opgetild. Sarabande: in Spanje verboden wegens obsceniteit. Ritme met slepende pas. Volkscultuur - Lage klassen kunnen zich niet beheersen, hebben geen verfijning, ontaard in dierlijk exercitien…(??). Boerendansen vooral via orale traditie, op volksmuziek, geen bronnen. Voorstellingen boerendansen: portretten onbeteugeld, primitief gedrag plattelandsbevolking. Harde instrumenten. Dansen: De Slofjes, Schermschool , Het govertje, etc…. In de loop van de 17e eeuw afname verboden op dansen. Nieuwe generatie in Nederland is minder strikt in de leer dan hun ouders langzame ontwikkeling dans. Opera – opkomst in Nederland verliep moeizaam. Eerste grote opera was ‘Isis’, van Lully. Tweede Engelse Oorlog, 1665-1667 Stadhouder Willem III (1672-1702), en tegelijkertijd koning van Engeland. Lodewijk XIV heeft regels klassiek ballet vastgelegd. Willem III keek op naar Lodewijk XIV: aanmeten vorstelijke allures. Introduceert groot ballet: Ballet de la Paix, allegorie op de vrede tussen Engeland en Nederland. Première in Koninklijke stallen, Den Haag, 1668, script door Hillebrandt van Wouw. Gegevens over choreografie van de Franse balletmeester Bertrand Duha (1643-1651) zijn verloren gegaan. Willem III kwam in elke scène voor bij zijn ballet de Paix. Niet goed, want hij liet zo macht zien, en de Nederlanden aren een burgercultuur faalt. Dans blijft onderdeel van theaterspel, maar is geen autonome kunstvorm meer. Verzet van kerk tegen dans verder afgenomen. Pas in 20e eeuw komt Nederlandse traditie tot ontwikkeling ten opzichte van dans.
