9de Lentecyclus: Kunst & Wetenschap
1ste Sessie
Kunst en Wetenschap: algemeen gedeelte
woensdag 3 mei 2006
Programma: Kunst en Wetenschap: algemeen gedeelte Voorzitter: Jef Van Landuyt (KVAB, Klasse Natuurwetenschappen) 17u30-19u00 “De Schone en het Beest. Ontmoeting tussen kunst en wetenschap” Staf Van Tendeloo (Universiteit Antwerpen) “Escher en het Droste-effect” Hendrik W. Lenstra (Universiteit Leiden) “Stadsfotografie tussen kunst en document” Steven Jacobs (Universiteit Gent)
2
De Schone en het Beest. Ontmoeting tussen kunst en wetenschap Een wetenschapper gebruikt zijn zintuigen om de dingen om hem heen te bestuderen en (proberen) te verklaren. Een kunstenaar gebruikt zijn zintuigen om de dingen om hem heen te (her)interpreteren of zijn eigen versie ervan te creëren. Eén van de meest verspreide misverstanden op dat punt is dat kunst “uit de buik” komt en wetenschap “uit het hoofd”. Intuïtie, creativiteit, inspiratie en gedrevenheid zijn immers eigen aan de wetenschapper zowel als aan de kunstenaar. Zowel de wetenschapper als de kunstenaar zijn op zoek. Elk met hun eigen fantasie en hun eigen wapens. Heel wat top-wetenschappers waren inderdaad ook voortreffelijke kunstenaars. Het beste voorbeeld is waarschijnlijk Leonardo Da Vinci, die zowel in de kunst als in de wetenschap hoge toppen scoorde, maar hij is niet de enige. Omgekeerd zijn heel wat kunstenaars gefascineerd door de wetenschap, en vooral door nieuwe wetenschappelijke technieken. Zo is er niet alleen Escher, wiens werk een spel is met kristalgrafische symmetrie-elementen, of Degas, die met de uitvinding van de fotografie een nieuwe uitdaging vond maar vooral ook de moderne kunstenaars die het kleurenpalet van de computer verkiezen boven borstel en verf.
Staf Van Tendeloo Geboren halverwege de vorig eeuw. Studeerde fysica aan de Universiteit Antwerpen (toen RUCA) en de Vrije Universiteit Brussel (toen net losgeweekt van de ULB). Doctoreerde in 1974 en is sindsdien verbonden aan de Universiteit Antwerpen. Verbleef tijdens zijn loopbaan gedurende langere periodes in zowat alle uithoeken van de wereld (Frankrijk, Duitsland, Verenigde Staten, China, Argentinië, Australië). Van Tendeloo is nu gewoon hoogleraar aan de Universiteit Antwerpen en hoofd van het EMAT laboratorium (Elektronenmicroscopie van materialen). Hij heeft ook de leiding van het pas opgerichte NANO-excellentiecentrum van de Universiteit Antwerpen. Zijn onderzoek spitst zich toe op de atomaire structuur van materialen en het verband tussen die structuur en de eigenschappen van materialen. Specifieke materialen zijn o.a. koolstof nanodraden, supergeleiders en halfgeleiders. De gebruikte techniek is geavanceerde elektronenmicroscopie. Het EMAT laboratorium behoort op dit gebied tot de leidinggevende laboratoria in de wereld. Van Tendeloo behoort tot de “editorial board” van 10 wetenschappelijke tijdschriften en was uitgenodigd spreker op meer dan 100 congressen. Hij heeft meer dan 600 publicaties op zijn naam. Naast wetenschap is hij geïntrigeerd door de verschillende vormen van kunst, en vooral dan in de mens achter die kunst. Van kunst zelf kent hij eigenlijk niets…
3
Escher en het Droste-effect In 1956 maakte de graficus M.C. Escher een ongebruikelijke litho met de naam `Prentententoonstelling'. Op deze litho ziet men een jongeman die in een galerij op Malta een prent staat te bekijken waar hij op paradoxale wijze zelf op voorkomt. Er is veel bekend over de manier waarop Escher deze litho vervaardigd heeft. Veel minder bekend is dat er een Droste-effect in verstopt zit. Dit komt aan het licht als men de door Escher gebruikte werktekeningen op wiskundige wijze analyseert. Deze wiskundige analyse leidt bovendien tot een manier om het door Escher blank gelaten midden van de litho op te vullen, en tot een serie prenten waarin hetzelfde materiaal op een andere wijze verwerkt is. Een en ander wordt zichtbaar gemaakt in een reeks hallucinerende computer-animaties, die een groep wiskundigen in Leiden in samenwerking met twee kunstenaars vervaardigd heeft.
Hendrik W. Lenstra Hendrik W. Lenstra promoveerde in 1977 in de wiskunde aan de Universiteit van Amsterdam, en was daar hoogleraar van 1978 tot 1986. Van 1987 tot 2003 werkte hij aan de University of California te Berkeley, en sedert 1998 is hij aan de Universiteit Leiden verbonden. Lenstra is werkzaam in de getaltheorie en de algebra. Hij heeft een aantal geavanceerde getaltheoretische algoritmen op zijn naam staan, die belangrijke toepassingen hebben in de cryptografie en de beveiliging van elektronisch gegevensverkeer. Sinds 1984 is Lenstra lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, sinds 1996 van de American Academy of Arts and Sciences, en sinds 2005 van de Academia Europaea. In 1985 ontving hij de Fulkerson Prize van de American Mathematical Society en de Mathematical Programming Society. Gedurende het jaar 1990/1991 was hij Distinguished Visiting Professor aan het Institute for Advanced Study te Princeton. In 1998 kende de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek hem de Spinoza-prijs toe.
4
Stadsfotografie tussen kunst en document. Sinds het midden van de negentiende eeuw wordt het medium fotografie geassocieerd met zowel documentarische ambities als met artistieke betrachtingen. In deze lezing wordt ingegaan op deze ambivalentie aan de hand van de visualisering van het veranderende stadslandschap.
Steven Jacobs Dr. Steven Jacobs is kunsthistoricus en doceert aan de Hogeschool Sint Lukas Brussel, de Universiteit Utrecht en de Erasmusuniversiteit Rotterdam. Naast diverse publicaties over de fotografische en cinematografische representaties van architectuur, stad en landschap, schreef hij ook monografieën over Henry Van de Velde (1996/2005), Raoul De Keyser (2000) en Paul Robbrecht & Hilde Daem (1998). Samen met het Ghent Urban Studies Team (GUST) is hij auteur van The Urban Condition: Space, Community, and Self in the Contemporary Metropolis (1999) en Post Ex Sub Dis: Urban Fragmentations and Constructions (2002).
5
