11 redenen waarom leerkrachten technologie niet (willen / kunnen) inzetten in de klaspraktijk
Deze tekst is geschreven als bedenking op: http://www.englishup.com.br/ 2016/01/22/11-reasons-teachers-dontuse-technology/
Lucien Hermans februari 2016
Inleiding Leerkrachten en technologie ... Jongeren begeleiden in hun groei naar volwassenheid. ... Jongeren de kennis en vaardigheden laten verwerven om in de maatschappij te kunnen functioneren. ... Jongeren voorbereiden o...... De maatschappij waar we hen op hopen voor te bereiden wordt meer en meer doordrongen van technologie. De leerkracht, een (jong)volwassene, opgegroeid in een 'andere' maatschappij treedt in het onderwijs op als coach van deze jongeren. Van hem en haar wordt verondersteld dat ze deze technologie een plaats geven in het hedendaags onderwijs. Zoals het al meermaals te betreuren viel, werd ook bij het invoeren van de eindtermen ict de leerkracht vergeten. Stel je een leerkracht voor die nauwelijks kan lezen! Hij/zij staat voor de klas terwijl de leerlingen vlot kunnen lezen. Het klinkt vreemd, maar hierover gaat het... Zelfs net afgestudeerde jongeren durven wel eens zeggen, wanneer je naar hun ict-competentie informeert: ik ken er eigenlijk niet zoveel van....! Oei! En wie dacht dat deze technologie er vanzelf met de volgende generatie leerkrachten zou ingroeien?
pagina 2
1 / Ontbreken van opleiding < Leerkrachten opleiden zodat ze bijblijven met de steeds evoluerende techniek, zal een constante moeten worden en dan nog liefst 'zelfgestuurd' zodat ze de juiste training kunnen krijgen die nodig is om de gestelde doelen te bereiken. >
Opleiding aanbieden
Opleidingen werken het best wanneer ze op vraag van de leerkracht georganiseerd worden. Net zoals een leerling bij voorkeur een intrinsieke wil tot leren heeft, zo moeten ook de teamleden 'achter' de techniek staan en 'willen' groeien op maat. Het aanbod zal steeds bestaan uit instrumentele vaardigheden (hardware èn software). Daarna moet er voornamelijk aandacht besteed worden aan het leren integreren en laten 'renderen' van die verworven vaardigheden. Ze moeten een zinvolle plaats krijgen in het didactisch klasgebeuren. Deze didactische integratie is de belangrijkste en tevens de moeilijkste opdracht voor de leerkracht. In 'praktijkgerichte' trainingssessies ervaart de leerkracht de meerwaarde en leert creatief worden in het bedenken van nieuwe toepassingen en invalshoeken. pagina 3
2 / Verkeerde soort training - eerder techniek i.p.v. didactiek < Trainingen dienen te worden gegeven door mensen met een goedgevulde pedagogische rugzak die leerkrachten - door middel van praktijksessies - competent maken in het integreren van die technologie. >
Good-practice-opleiding organiseren Ieder schooljaar is er een aanbod van bijscholingen ict vanuit de diverse onderwijskoepels. Meer dan 90 procent van de onderwerpen beperkt zich tot het verwerven van instrumentele competenties (kunnen werken met...). Met een beetje geluk krijg je tussendoor of aan het einde enkele toepassingsmogelijkheden mee voor de klaspraktijk. En met het resterend beetje geluk past dit dan eventueel in jouw schoolse situatie. Na zo'n vorming ga je terug naar je klas. Vaak is het niet realiseerbaar om de nieuwe verworvenheden te integreren omdat - door de in de klas gebruikte methodes en de hierin aangegeven manier van werken (verwerven, verwerken) - hiervoor geen ruimte (programma, werkvormen, leertijd, ...) beschikbaar is! Bij het zoeken naar integratiemogelijkheden vertrekken we best vanuit de leerdoelen. Om die doelen te bereiken gaan we op zoek naar (inter)actieve werkvormen waartoe ict zich zeker leent...
pagina 4
3 / Verkeerde training - niet relevant voor deze onderwijscontext < De praktijkvoorbeelden sluiten liefst zo dicht mogelijk aan bij het materiaal dat en de inhouden die de leerkracht morgen in zijn onderwijs zal gebruiken. >
Het gebeurt wel eens: je schrijft in voor een navorming op basis van de beschrijving. Tijdens de sessie blijkt het toch niet dát te zijn wat je voor ogen had... Jammer van de moeite! Of het is eerder geschikt voor een geheel andere leeftijdsgroep...
Organiseer als school zelf interne vorming Vorming door collega's, mensen die kort bij jouw praktijk staan, sluit meestal beter aan en kan direct inspelen op de plaatselijke situatie. Wat heb je aan 'Waaaaaw-ervaringen en voorbeelden' wanneer jouw plaatselijke ict-infrastructuur of je persoonlijke competenties helemaal niet voldoen om hetzelfde te kunnen bereiken! Een goede interne vorming houdt in de eerste plaats rekening met de mogelijkheden van de aanwezige infrastructuur èn de beginsituatie van de 'cursisten'. Infrastructuur: enkel met hetgeen er op school aanwezig is en performant werkt kan je aan de slag. Een goed overzicht en een regelmatige bevraging over de werking van die infrastructuur is een pluspunt. Vanuit de vorming kan er ook gekeken worden wat er eventueel moet veranderen, moet uitgebreid, welke materiële noden er zijn... Beginsituatie: Wat doet men al? Kan ik hier bij aansluiten en verder op bouwen? Vanuit hetgeen men al doet kan je het competentieniveau situeren... Tijdens een interne vorming bieden we nieuwe dingen aan waarbij de kloof tussen gekend en nieuw te verwerven best overbrugbaar is. pagina 5
4 / Verkeerde trainer < Vorming moet ook de kritische kijk van leerkrachten aanscherpen: oog hebben voor de valkuilen, opduikende problemen en beperkingen die het gebruik van technologie kan inhouden... Het is niet altijd 'koek en ei'... >
Technologie is geen wondermiddel! Ict is nooit een doel, enkel een middel. Soms is de technologie van dat middel een struikelblok. Leerlingen moeten 'iets' presenteren. Het enige wat hier 'moet' is informatie 'tonen' met behulp van technologie/ict. Laat dan de complexe software die door volwassenen vóór volwassenen werd ontwikkeld niet de pretbederver zijn. De jonge generatie is een online- en sociale generatie. Bied hen presentatiemiddelen aan die hierbij aansluiten: online en 'deel'baar en enkel met louter de basismogelijkheden om de inhoud te benadrukken of duidelijker te maken. Een goede navormer leert de cursisten alert blijven voor valkuilen en wijst hen er op om kwaliteitsvol en zinvol technologie in te zetten, enkel wanneer het echt een meerwaarde betekent. Een navormer die niet direct een achtergrond in of voeling heeft met jouw werksituatie? Is datgene wat er aangeboden wordt wel zinvol, haalbaar, op maat van jouw situatie? Het kan (hopelijk).
pagina 6
5 / Verkeerde technologie < Scholen moeten weloverwogen en met kennis van zaken aankopen doen. De levensduur van deze technologie is vrij kort en bij dingen zoals smartphones en tablets zorgt de release van een nieuw model er al vlug voor dat een eerder model er aftands en ouderwets uitziet terwijl het nog perfect werkt. >
Een goed aankoopbeleid zorgt voor goed materiaal! Overvolle klaslokalen stop je niet vol met desktops. Tweedehands kopen bij een gering budget lijkt misschien de oplossing maar je zit al van bij het begin met 'verouderde technologie' die sowieso ook al vlug verouderd bij nieuwkoop. Vooral bij technologie steekt de ergernis al vlug de kop op. Of scholen dit voortdurend vernieuwen en upgraden van de hardware ooit kunnen volgen? Met de huidige budgetten bijna zeker niet! Desktops, laptops: hardware die duur is en snel vertraagt, verslijt. Laptops worden na een jaar al vlug 'adapter-afhankelijk' = aan de kabel, en weg is de mobiliteit. Tablets: nemen weinig plaats in, zijn supermobiel, supersnel, vragen weinig instrumentele vaardigheden (kleine handjes die een grote pcmuis in de juiste richting moeten sturen en dan met die kleine vingertjes ook nog moeten dubbelklikken!). Een tablet 'bedienen' doen kinderen min of meer 'instinctief'. Én de levensduur - mits een goede bescherming - valt zeker niet tegen.
pagina 7
6 / Gebrek aan inpassing in de leerstof < Technologie mag geen 'er-boven-op' zijn of oorzaak van extra werklast. Het moet een (hulp)middel zijn om dezelfde doelen te bereiken. >
Geen en-en maar of-of Leerlingen oefenen de pasgeleerde tafeltjes van 2, 5 en 10 op de pc/tablet. Uit de resultaten blijkt dat dit door de meeste leerlingen goed gekend is. In het werkboekje blijven de inoefenopdrachten oningevuld. De leerkracht plakt er een stickertje in dat zegt: Deze leerstof werd online geoefend!
Wanneer het over het gebruiken van technologie (ict) gaat klinkt er vaak een zucht: ook dat nog, we moeten al(nog) zo veel doen. Ook dat nog. Blijkbaar komt ict hier erbij. De leerkracht zoek soms leerstof-vreemde activiteiten waarbij ict wordt geïntegreerd en creëert zelf extra druk. Zelfstandig verwerken, bewerken, begrijpen, ... van leerstof d.m.v. ict. Dit kan alleen wanneer de leerkracht hiervoor ruimte schept/creëert door zijn didactische organisatie en onderwijsstijl. Al meermaals gehoord: ict? Het is momenteel erg druk door schoolfeest, scholenbezoek (sec.ond.), ... Allemaal argumenten van leerkrachten die ict als 'er bovenop' beschouwen en het niet zien als instrument om ... Technologie inpassen in het 'programma' is voor veel leerkrachten die een 'leerkracht-gerichte onderwijsstijl' prefereren en een te weinig 'leerling/leerproces-gerichte stijl' hanteren, een echte ergernis. pagina 8
Gebrek aan gebruikersbevraging vooraf < Leerkrachten moeten betrokken worden bij het selecteren (keuze aankoop) van de juiste technologie als "eindgebruikers". >
Aankoop van technologie in functie van de visie op onderwijs Scholen maken keuzes in functie van hun visie op en de rol van ict in hun onderwijs. Deze zin klinkt prachtig maar wordt soms vervangen door: hoeveel tablets kunnen we kopen met xyz euro? Jaren geleden ontstonden de eerste computerklassen (naar het voorbeeld uit het secundair onderwijs waar informatica een leervak was). In het beste geval trokken de leerlingen voor een uurtje ict er naartoe. Vaak nog om instrumentele vaardigheden (over de computer en software) te verwerven. De huidige technologie vereist nog weinig van die vaardigheden. De nadruk ligt nu meer op creëren, samenwerken, presenteren, opzoeken-verwerken, communiceren ... En bewaren en delen via de Cloud. De huidige basisschoolklas heeft nood aan een 1:1 relatie. De laptop of tablet is een persoonlijk device, persoonlijk gereedschap, dat stilaan 'gevormd' wordt door de gebruiker. Het krijgt persoonlijke instellingen, eigen aan de gebruiker. Dit krijg je niet wanneer het occasioneel gebruikt wordt èn door meerdere gebruikers...
Een pen gebruik je vaak. Het is een persoonlijk schrijfinstrument. Ieder heeft een voorkeur: een dikkere greep of eerder slank; een dikkere punt of net niet... Een laptop of tablet zet je ook een beetje naar je hand: de dingen die je vaak gebruikt plaats je vlug bereikbaar ...
Je ict-coördinator op school zal samen met de directie en een vertegenwoordiging van de leerkrachten een verstandige aankoopkeuze maken en, vooral voor een goede opleiding en ondersteuning zorgen (service nà verkoop!).
pagina 9
Gebrek aan ondersteuning en technisch support op de klasvloer < technische ondersteuning moet vooral gericht zijn op de ondersteuning van de leerkracht en niet van de techniek zelf. Leerkrachten moeten opgeleid worden in het juist formuleren van didactische hulpvragen. >
Antwoorden op didactisch-technologische vragen
Technologie zetten we in om de beoogde leerdoelen te bereiken. Ter verduidelijking dit voorbeeld (ik weet het collega's; voel je niet aangesproken maar tracht open te staan voor de vergelijking): "In de tijd" dat men nog 'over' de computer leerde was 'een Powerpoint' maken één van de typische onderwerpen van het uurtje ict. Er werd een 'zinvol' onderwerp gezocht en de leerlingen gingen aan de slag. De 'spreekbeurt' vond plaats voor de klas dankzij het digibord of de beamer. Vandaag zetten we de leerling aan het werk over; laten we energie als thema nemen in het kader van mens en techniek/milieu/... Enkele leerlingen behandelen het onderwerp 'groene energie' en zullen dit op de een of andere wijze aan de klasgenoten voorstellen m.b.v. ict. Hoe ze dit zullen doen? Dit kan op verschillende wijzen: als het vlot, overzichtelijk, multimediaal, ... kan, maakt het niet uit op welke wijze ze dit doen. De huidige generatie werkt veel 'online'. De 'presentatie' is dan - zoals we dit noemen 'webbased'; te tonen/bekijken via een webbrowser op eender welke locatie (internet) en perfect 'deelbaar' als je de locatie met elkaar deelt. Een ict-coördinator ondersteunt de leerkracht hierin door zijn kennis over deze 'materie'. Het is begrijpelijk dat niet alle leerkrachten hierin (nog niet) even ver 'mee' zijn. Maar laten we in elk geval inspelen op de technologische 'leefwereld' van onze leerlingen en hen niet dwingen in het keurslijf van enkel die technologie die we als leerkracht 'kennen en beheersen'.
pagina 10
Gebrek aan performante infrastructuur: LAN en WiFi < Alvorens te investeren in de aankoop van technologie voor de klasvloer moet de school er zeker van zijn dat zij over voldoende 'connectiviteit' beschikt om het beoogde gebruik ervan toe te laten. >
Waar een wil is, is nog geen weg!
De huidige technologie is gebaseerd op 'connectiviteit'; via het internet zijn we allen met elkaar en de hele wereld verbonden. Tenminste wanneer het netwerk op school werkt, en dan nog liefst zeer vlot! De verbindingen via kabel (LAN genoemd) of draadloos (via WiFi) moet optimale gebruikservaring bieden en dus geen ergernis veroorzaken. De tijd van lokaal enkel cd-roms te gebruiken is zo goed als voorbij. We werken, leren, spelen, communiceren, reageren, ... online. En we doen dit met steeds meer! Daarom willen we 'digitale snelwegen' op school, geen grindpaadjes! Hiervoor gebruiken we best geen huistuin-keukentechnologie: deze is meestal bedoel voor thuisgebruik en niet voor een horde tablets/laptops/smartphones/... pagina 11
Onrealistische verwachtingen < Technologie moet op zulk een wijze toegepast worden zodat het een positieve verandering op gang brengt op het vlak van leerervaring - leerhouding/aanpak bij de leerling èn de onderwijspraktijk van de leerkracht. >
Geen paniek, juf en meester, jullie blijven onmisbaar! Persoonlijk ben ik me er van bewust dat al deze techniek in de basisschool geen waarde heeft of kompleet zijn doel mist zonder een goede aanpak van de leerkracht-coach. We moeten onze leerlingen begeleiden, motiveren, alert maken voor, sturen, ... omdat ze nog lerenden in het leven zijn. De leerkracht kan in het coachen zijn/haar levenservaring delen (verschillend van opdringen!) We leren hen keuzes te maken.
De techniek kan veel... maar niet alles. De techniek kan veel... maar sluit het leren be-grijp-en met twee handen van de wereld niet uit. De techniek kan veel... maar alleen dankzij de mens op de eerste plaats (voorlopig toch nog). De techniek werkt wonderlijk... maar de mens doet soms wonderen.
pagina 12
Noodzaak of geen noodzaak < Leerkrachten (bij)scholen op het vlak van ict moet ook duidelijk maken hoeveel en wanneer ict best niet gebruikt wordt. >
Trop is teveel, teveel is Trop Het volgende ludieke voorbeeld uit de eigen praktijkervaring zegt hetzelfde: In het computerlokaal wordt de vraag gesteld: ik wil aan jullie juf vragen of we volgende week iets rond carnaval gaan doen in het kader van muzische vorming (beeld). Hoe kan ik dat best aan haar vragen? De antwoorden stromen binnen: - een mailtje sturen - een sms - je kan haar bellen - met Skype, zegt een wijsneus - of met WhatsApp... In dit schema vinden we inderdaad de 'menselijke face-toface-communicatie niet meer terug... De ideeën vallen stil. Als alternatief zeg ik dan maar: ik kan het jullie juf ook gewoon vragen! (Ze stond ook in het computerlokaal!) .... stilte .... Ahja, klinkt dan hier en daar...
pagina 13
Vier 'in balans' VISIE Wat willen we met ict op school? Hoe past dit in de onderwijsvisie van de school en mijn leerkrachtenstijl? ICT-INFRASTRUCTUUR Een 'performante' internetverbinding is een must op school. Een goede opstelling van desktops of laptops in de klas bevordert het gebruik. Draadloos bereik in alle klassen is nodig wanneer men tablets of laptops gebruikt. Elk toestel moet naar behoren 'werken' en moeten in hoeveelheid voldoen. DESKUNDIGHEID De ict-competentie van de leerkracht moet iets meer dan 'toereikend' zijn. Enkel wanneer je je als leerkracht voldoende thuis voelt in die technologie ga je het ook inzetten. DIGITAAL LEERMATERIAAL (vooral 'oefen- en toetsmateriaal...) Alle voorgaande (3) elementen zijn optimaal aanwezig. Online vind je een massa digitaal materiaal. Het is enkel een taak van de leerkracht om hierin een selectie te maken of, indien het gepaste niet te vinden is, hier zelf voor te zorgen en aan te bieden. De rest van het ict-verhaal handelt over een nieuwe didactische aanpak: de digitale didactiek. pagina 14
pagina 15
Ter info:
Het TPACK-model beschrijft de kennis die een docent nodig heeft om ict te integreren in zijn of haar onderwijs. Om ict op een zinvolle manier in te zetten in het onderwijs, moet de docent weten hoe de vakinhoud inzichtelijk en begrijpelijk gemaakt kan worden met behulp van ict en welke didactiek het leren van bepaalde onderwerpen met behulp van ict versterkt. Daarvoor is het niet alleen noodzakelijk dat een docent beschikt over afzonderlijke kennis van ict, didactiek en vakinhoud, maar juist dat hij begrijpt hoe deze kennisdomeinen - vakinhoud (Content Knowledge), didactiek (Pedagogical Knowledge) en ict (Technological Knowledge) - met elkaar samenhangen en hoe deze samenhangt met de context waarbinnen onderwijs wordt gegeven: de doelgroep van het onderwijs en de omgeving waarin deze doelgroep zich bevindt. Daarom is voor het zinvol en succesvol integreren van ict in het onderwijs ook kennis van doelgroep, school, infrastructuur en omgeving noodzakelijk. pagina 15
