Rutger Jan van der Gaag, voorzitter van de KNMG:
‘Transparantieregister helpt een gezond spanningsveld te creëren’ “Meer openheid maakt het voor een arts eenvoudiger de schijn van belangenverstrengeling weg te nemen”, zegt KNMG-voorzitter Rutger Jan van der Gaag over het Transparantieregister Zorg. In dat register is vanaf 25 april voor iedereen te zien welke zorgverlener welke vergoeding krijgt van welk farmaceutisch bedrijf en waarvoor. Volgens Van der Gaag is er rond geneesmiddelenproducenten in artsenkringen een sfeer ontstaan van ‘daar mag je niets mee te maken hebben’. “Dat is zorgwekkend, want het kan een rem zetten op de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen.” Omdat er nergens ter wereld een overheid is die de ontwikkeling van geneesmiddelen voor zijn rekening neemt, zijn we voor innovatie afhankelijk van de farmaceutische sector. Bedrijven zijn op hun beurt weer afhankelijk van artsen. Die moeten aangeven welke medicijnen nodig zijn en verrichten onderzoek naar de werking ervan. “Als artsen vrezen aan de schandpaal genageld te worden wanneer zij meewerken aan onderzoek, wil uiteindelijk niemand meer investeren in nieuwe geneesmiddelen”, aldus Van der Gaag. Hij verwacht dat inzicht in de banden en geldstromen tussen bedrijven en artsen helpt bij het creëren van een gezond spanningsveld tussen beide partijen. |
‘Negatieve sfeer kan rem zetten op ontwikkeling van nieuwe middelen’
Lees het interview op pagina 3.
Nefarma & OpinieNefarma & InnovatieNefarma & Doelma t i g h e i d N e fa r m a & Tra n s p a ra n t i e N e fa r m a & N i e u w e g e n e e s m i d d e l e n N e fa r m a & D o s s i e r N e fa r m a & Fa r m a h u i s N e fa r m a & P a t i ë n t e n N e fa r m a & U i t d a g i n g N e fa r m a & N i e u w s N e far ma & Polit iek Ne far ma & Zor gNe far ma & DialoogNefar m a & V e r t r o u w e n N e f a r m a & S a m e n w e r k i n g 2013|03N e f a 25 april: lancering Transparantieregister
Farmahuis herbergt Feitenzaal
Het Transparantieregister Zorg is vanaf 25 april 2013 voor iedereen te raadplegen. De officiële lancering vindt die dag plaats in perscentrum Nieuwspoort in Den Haag.
KOSTEN EN OPBRENGSTEN
Het Transparantieregister Zorg is ingesteld om openheid te geven over de gelden die artsen, verpleegkundigen, physician assistents en apothekers van farmaceutische bedrijven ontvangen voor dienstverlenende activiteiten. De betrokken beroeps- en koepelorganisaties, samenwerkend in de Stichting Code Geneesmiddelenreclame (CGR), hebben hiertoe het initiatief genomen. Nefarma heeft zich van meet af aan sterk gemaakt voor de komst van het register. Hoewel het gaat om zelfregulering vanuit de sector is het ministerie van VWS nauw betrokken geweest bij de opzet van het register. Het ministerie heeft de realisatie financieel ondersteund en de totstandkoming van een centrale database en webportal mogelijk gemaakt. Leon van Halder, directeurgeneraal Curatieve Zorg van VWS, zal daarom bij de publieke lancering van het register aanwezig zijn. Met het register loopt Nederland voor op de rest van de wereld; andere
Europese landen volgen over een paar jaar. De Europese vereniging van farmaceutische bedrijven heeft besloten de transparantie over de betalingen van bedrijven aan onder meer artsen verplicht te stellen voor haar leden.
& verder
EERLIJKE VERGELIJKING
2010 - 12%
van $ 779 miljard BBP
Totale uitgaven gezondheidszorg per land in % van het BBP
2004 - 10%
van $ 610 miljard BBP
Uitdaging VS JAP DUI FRA GBR ITA SPA 14.447 5.488 3.280 2.560 2.262 2.057 1.392 17,6 9,5* 11,6 11,6 9,6 9,3 9,6 15,8 8,0 10,7 11,0 8,0 8,6 8,2
NED 779 12,0 10,0
BEL 469 10,6 10,1
ZWI 528 11,4 11,3
OOS 379 11,0 10,4
ZWE 462 9,6 9,1
POR 229 10,7 10,1
DEN 312 11,1 9,7
FIN 238 8,9 8,2
IER 207 9,2 7,5
BBP per land in miljarden $ aandeel zorg 2010 aandeel zorg 2004
(*JAP=2009) Bron: OECD, 2012
Door openheid te geven over de financiële banden onderstrepen alle betrokkenen het belang van een zakelijk contact tussen bedrijven en zorgverleners ter verbetering van de zorg en de behandelmethoden. Het register moet misverstanden of onduidelijkheid over de aard en de doelstellingen van financiële relaties wegnemen. | Het Transparantieregister is na 25 april voor iedereen te raadplegen via www.transparantieregister.nl.
In mei openen de deuren van
praten we? Hoeveel geld geven
het fonkelnieuwe Farmahuis
we uit aan geneesmiddelen en
(zie ook pagina 2). Diverse pro-
hoe verhoudt zich dat met
jecten en initiatieven worden
andere landen? Welke nog niet
daar onder één dak samenge-
zo lang geleden dodelijke ziek-
bracht. Plus: verschillende
ten zijn succesvol aangepakt? In
nieuwe omgevingen die alles
de Feitenzaal staan alle feiten
te maken hebben met gezond-
en cijfers overzichtelijk gegroe-
heidszorg in de breedste zin en
peerd bij elkaar. Hier alvast een
met de rol van innovatieve
sneak preview: dat er steeds
geneesmiddelen daarbinnen.
meer geld naar de gezond-
Het Farmahuis herbergt ook
heidszorg gaat, is een wereld-
een Feitenzaal.
wijd fenomeen. Tussen 2004 en
Een sector die bol staat van
2010 groeide in veel landen het
innovatie zal wel veel investe-
percentage van het bruto bin-
ren in onderzoek en ontwikke-
nenlands product dat aan zorg
ling. Maar over welke cijfers
werd besteed.
April 2013 Nefarma
&
|
Antibioticaresistentie is een enorm probleem. ‘Industrie, neem je verantwoordelijkheid’, stelt gezondheidszorgredacteur Rinke van den Brink op P4&5. |
Recept De zorg kan zó veel beter en de ingrediënten daarvoor zijn bekend. Lees de terugblik op de voorjaarsconferentie van Nefarma er maar op na, op P6&7. |
Pagina 1
Hoofdaannemer Farmahuis Geerth Boschma:
‘Ik wou dat ik het bedacht had’
A D T P
Maar daarmee is het huis er nog niet.
FARMA HUIS
“Klopt. Dan ga je naar de tekentafel, sla je aan het ontwerpen en gooi je ook weer schetsen weg. Tot je iets hebt uitgewerkt dat je aan je opdrachtgever kunt laten zien. Een spannend moment! Aan de primaire reactie kun je meestal wel aflezen of het niet alleen gevoelsmatig, maar ook rationeel goed doordacht is. Of het meerdere lagen heeft en alle doelen kan dienen. Of je idee de toets kan doorstaan en ook werkelijk toekomstbestendig is.”
PDAT
“We hebben lang zitten piekeren, brainstormen en peinzen over hoe je ‘de wereld van de farma’ op een zo toegankelijk en aantrekkelijk mogelijke manier kunt aanbieden. Op een manier die helemaal van nu, écht innoverend en ook nog toekomstbestendig is. Kijk, ons vak loopt over van trends, verwachtingen en rages. En dan heb je nog de randvoorwaarden die de opdrachtgever stelt. Het representeren van farmaceutische bedrijven is heel wat anders dan het representeren van een elektrotechnische fabriek, zo was ons al gauw duidelijk.”
E U
U E
Geerth Boschma is oprichter en aanjager van communicatiebureau La Compagnie in Groningen én hoofdaannemer van het Farmahuis. Bij een treffen in de hal van het fonkelnieuwe onderkomen moet hem een bekentenis van het hart: “Ik wou dat ík dit Farmahuis bedacht had!”
het huis expliciet toe uit. Ik heb begrepen dat er zelfs al geïnteresseerde ‘huurders’ op de stoep staan. Ook daaruit blijkt: het Farmahuis wordt een prachtig, zinnenprikkelend gebouw.”
Niets meer te wensen? “Zeker wel. Ik wens het Farmahuis duizenden en duizenden bezoekers en een lange, gezonde toekomst toe.” |
Wat verwacht je voor die toekomst? En toen? “Toen riep iemand uit ons team − het was nota bene familie: ‘Waarom maken we geen transparant en toch heel gastvrij huis?’ Dat was echt, ik weet het nog goed, ‘s morgens in alle vroegte, een eureka-moment.”
“Het Farmahuis is zó ontworpen dat je er niet snel klaar mee bent. De inrichting en het informatieaanbod kunnen worden aangepast aan de dynamische behoeften van zowel de gastheer als de bezoekers. Er is ook volop ruimte voor nieuwe ideeën, sterker nog: daar nodigt
Het Farmahuis wordt half mei officieel geopend. Tot die tijd vindt u alle informatie op www.farmahuis.nl en www.nefarma.nl/website/ dossiers/farmahuis.
Nieuw in Corpus: alles over medicijnen
Wanneer heb je een geneesmiddel nodig, hoe werkt het en wat komt er kijken bij het ontwikkelen en maken van een nieuw medicijn? Wie Corpus in Oegstgeest bezoekt, krijgt er in begrijpelijke taal het antwoord op deze vragen. Corpus is de permanente manifestatie waar bezoekers een reis maken door het menselijk lichaam. Begin dit jaar is de expositieruimte uitgebreid met een interactieve informatiewand met vijf animatiefilmpjes en veel achtergrondinformatie over de wereld van geneesmiddelen. Aansprekende animatiefiguren en informatieve teksten leren de bezoekers hoe nieuwe geneesmiddelen tot stand komen.
Enthousiast
kingsverband met Corpus. Nefarma is enthousiast over de presentatie. Het is een prachtige manier om aan een groot en divers publiek op kundige en objectieve wijze uitleg te geven over geneesmiddelen. Doelgroep van Corpus zijn bezoekers van 8 tot 80 jaar: van basisschoolleerlingen tot en met de generatie van hun grootouders. Jaarlijks zullen meer dan 200.000 mensen kennismaken met de wereld van medicijnen. Nefarma is zelf ook vertegenwoordigd in Corpus, met een presentatie van het scholenproject ‘Ik van binnen’. Als aanvulling op de verplichte leerstof in de laatste klassen van de basisscholen tonen drie films met bijbehorend (digitaal) lesmateriaal de werking van het menselijk lichaam. Meer dan de helft van alle basisscholen is als gebruiker bij dit project betrokken. |
De nieuwe tentoonstelling is een initiatief van medicijnfabrikant Astellas, binnen het kader van een breder samenwer-
@Nefarma Belangrijk dat artsen richtlijnen volgen bij voorschrijven medicijnen, maar ook belangrijk dat richtlijnen actueel zijn.
&
Pagina 2 Nefarma
Jaargang 6, nummer 3
Rutger Jan van der Gaag (KNMG) ziet volop mogelijkheden tot besparen
‘Waarom zo moeilijk doen over tweedehands pillen?‘ Het garanderen van verantwoorde zorg die toegankelijk, kwalitatief goed en betaalbaar is. Dat is volgens Rutger Jan van der Gaag, sinds januari voorzitter van artsenkoepel KNMG, dé uitdaging waarvoor zijn organisatie de komende jaren staat. “Hoe kunnen we samen met de patiënt de kwaliteit van de zorg behouden en deze behoeden voor ondoelmatige bezuinigingen? Daar gaat het om.” De zorg is aan veel veranderingen onderhevig, zegt Van der Gaag. “Vroeger lagen mensen soms maanden in een ziekenhuis, tegenwoordig verloopt steeds meer poliklinisch. En was de arts een autoriteit, nu is het een gezondheidsadviseur die geacht wordt zijn vak te verstaan en daarover te praten.”
Als het gaat om besparen, is er dan winst te halen uit doelmatigheid of moeten we het pakket inperken? “Er is een gigantische slag te maken in passend gebruik, passende zorg en kostenbewustzijn. Pecunia non olet, zegt men, maar in de zorg lijken mensen te denken dat het allemaal gratis is. Omdat ze nooit rekeningen zien, hebben ze geen idee van de kosten. Daardoor worden er bijvoorbeeld erg makkelijk second opinions aangevraagd. Een second opinion is zinvol als de dokter het niet weet, maar niet als hij op basis
verwijderd. Omdat er echter geen dbc is voor alleen gips verwijderen, wordt de volledige dbc ‘gebroken been’ opgevoerd. En moet er dus twee keer betaald worden voor dat ene gebroken been. Een ander voorbeeld: iemand uitleggen dat hij gezonder moet leven en meer moet bewegen kost een arts meer moeite dan het voorschrijven van medicatie, maar: de zorgverlener krijgt het gesprek niet vergoed, maar de behandeling wel. Artsen en ziekenhuizen zijn voor hun inkomen afhankelijk van
sche industrie houdt zich op haar beurt aan de regels die we hebben afgesproken. Maar we moeten nog meer doen, want iedere prothese en ieder hoortoestel heeft een fabrikant, en ook die fabrikanten proberen het inkoopgedrag van zorgverleners te beïnvloeden.
Voelen artsen ook de noodzaak om meer openheid te geven? “Openheid is een groot goed, ook die over patiënttevredenheid. Het mooie is dat dokters daar gevoelig voor zijn. Als zij kritiek krijgen op hun manier van doen, dan proberen ze dat bij te stellen. Transparantie stimuleert mensen na te denken over hun eigen optreden.”
Hoe open moet je zijn over medische missers? “Er zijn twee niveaus van openheid. Op alle afdelingen in Nederlandse ziekenhuizen worden relevante zaken gemeld in een ochtendrapport, ook de missers, die vaak te maken hebben met het verstrekken van geneesmiddelen: vergeten, verkeerde dosering of verkeerde medicijn. Belangrijk is dat de verpleegkundige zo’n vergissing kan melden zonder te moeten vrezen voor baanverlies. Hij of zij moet de veiligheid voelen om iemand te bellen om na te gaan of het medicijn alsnog kan worden toegediend. Dat heeft een zelfreinigend effect. Want de leidinggevende vraagt er nog eens aandacht voor of controleert of het systeem nog klopt. Ook de patiënt moet ingelicht worden. Maar niemand is er bij gebaat dit gelijk in de krant te zetten.”
Voorzitter Sinds januari is Rutger Jan van der Gaag (1950) voorzitter van de KNMG. Daarvoor was hij vier jaar voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie. Van der Gaag is opgeleid tot huisarts maar specialiseerde zich al snel in de kinder- en jeugdpsychiatrie. Van 1983 tot 1995 was hij als staflid verbonden aan de afdeling Kinder- en jeugdpsychiatrie van het Academisch Ziekenhuis Utrecht. In 2002 werd hij hoogleraar Kinder- en jeugdpsychiatrie in het UMC St Radboud in Nijmegen. Van der Gaag is (mede)auteur van zo’n zestig Nederlands-, Engels- en Franstalige wetenschappelijke artikelen.
‘Pecunia non olet, maar in de zorg denken mensen dat het allemaal gratis is’
van de richtlijn tot een conclusie komt. En ja, het acceptatieproces kan lastig zijn, maar dat probleem moet in het artspatiëntcontact worden opgelost, niet door naar een andere arts te gaan. Op medicijngebruik valt ook veel te besparen. Nu wordt een deel van de pillen weggegooid, omdat iemand er allergisch voor blijkt of omdat er te veel verstrekt is.”
U wilt kleinere verpakkingen? “Dat, en doelmatiger voorschrijven en hergebruik van tweedehands pillen. Als u hoofdpijn heeft en van iemand een paracetamolletje kunt krijgen, doet u er niet moeilijk over dat de verpakking is aangebroken. Waarom moeten we daar bij andere, vaak veel duurdere pillen dan wel moeilijk over doen?”
De zorg kent veel perverse prikkels… “Het systeem richt zich meer op kwantiteit dan op kwaliteit. Neem iemand die zijn been breekt tijdens het skiën. Dat been wordt in Oostenrijk gezet, maar in Nederland wordt het gips
productie, waardoor ze meer kijken naar kwantiteit dan naar wat het beste is voor de patiënt. Zo bleek onlangs uit een studie dat artsen met kanker 40 procent minder worden behandeld met een chemokuur dan andere patiënten. Blijkbaar denken ze, als zij zelf onderwerp zijn: wat levert die therapie me nog op?”
Een onderwerp dat ook gevoelig ligt: de banden tussen zorgverleners en de farmaceutische industrie. Is de komst van het Transparantieregister Zorg een stap vooruit? “Er is de afgelopen jaren al veel veranderd in de relatie tussen artsen en farmaceutische bedrijven door de Code Geneesmiddelenreclame. Al die snoepreisjes en douceurtjes die de verdenking op zich riepen, behoren al een tijd tot het verleden. Er is veel meer transparantie. Congressen zijn nu soberder, kritischer en integerder. Een arts die een lezing houdt, laat altijd een disclosure sheet zien over zijn banden met onder meer de farmaceutische industrie. En de farmaceuti-
Wat doe je met disfunctionerende zorgverleners? “Er moet een cultuur komen waarin mensen elkaar aanspreken. Dat kan heel pijnlijk zijn. Denk je maar eens in dat je iemand moet aanspreken die om elf uur al naar alcohol ruikt. Maar niet-aanspreken mag geen optie zijn. In de luchtvaart zouden we het ook niet accepteren als een piloot naar alcohol ruikt.”
Hoe realiseer je zo’n aanspreekcultuur? “Door intervisie, door het aanspreken van maatschappen en met kwaliteits- en praktijkvisitaties. Visiteren betekent gewoon dat je met enige regelmaat door collega’s aan de tand wordt gevoeld over je praktijkvoering, je gewoontes en ook over hoe de communicatie tussen de mensen verloopt. Loopt die stroef, dan moeten de artsen aangeven hoe ze dat gaan verbeteren. Uiteindelijk worden visitaties gekoppeld aan de herregistratie. Dat moet ertoe leiden dat iedereen die zich tot een arts wendt, weet dat die bevoegd en bekwaam is. Is dat niet zo, dan moet dat kenbaar gemaakt worden.” |
@Nefarma ‘Schaf octrooisysteem af’. Een onzinnige opmerking als er geen goed alternatief is, want dan stopt ook innovatie.
April 2013
Pagina 3
‘Industrie, neem je verantwo Wereldwijd wordt antibioticaresistentie als een van de grootste problemen gezien, vooral in armere landen. Maar hoe krijgen we de industrie zo ver dat ze nieuwe innovatieve middelen gaat ontwikkelen? vraagt gezondheidszorgredacteur Rinke van den Brink zich af. Veel grote farmaceutische bedrijven hechten belang aan hun klassering in de tweejaarlijkse Access to Medicine Index. Dat lijstje geeft weer hoeveel geld ze steken in goede werken in arme landen. Bedrijven worden door geldschieters in toenemende mate ook beoordeeld op hun sociale gehalte. Institutionele beleggers zoals pensioenfondsen stellen tegenwoordig vaak eisen op dit gebied. Antibioticaresistentie wordt wereldwijd als een van de grootste problemen gezien, vooral in armere landen. De farmaceutische industrie zou zich van haar beste kant kunnen laten zien door zich te storten op de ontwikkeling van nieuwe antibiotica. Helaas wordt er al jaren amper geïnvesteerd in de zoektocht naar die wondermiddelen. Medicijnen met een ongunstiger businessmodel bestaan niet. Tenzij er resistentie in het spel is, doen antibiotica in korte tijd hun werk en genezen mensen. Daar valt kennelijk niet
e f rm &D ssi rO ini
veel mee te verdienen. In ieder geval vallen die verdiensten in het niet bij de winstgevendheid van medicijnen tegen chronische ziekten. Patiënten slikken soms tientallen jaren bloeddrukverlagers, maagzuurremmers, cholesterolverlagers of middelen tegen reumatische aandoeningen. In september 2010 was ik op een conferentie in het Zweedse Uppsala. Daar vergaderde een bont gezelschap van regeringsfunctionarissen, ambtenaren, wetenschappers, artsen en vertegenwoordigers van de farmaceutische industrie. Op de agenda: Hoe krijgen we de industrie zo ver dat ze antibiotica gaat ontwikkelen? Patenten verlengen, geoormerkte subsidies, belastingmaatregelen, het vergemakkelijken van de toegang tot de markt door de strenge eisen aan fase III-trials te versoepelen, het passeerde allemaal de revue. Financiële ondersteuning met belastinggeld dus van bedrijven die nog altijd hoge winsten maken, overigens voor een aanzienlijk deel ook gefinancierd uit collectieve fondsen. Recent zijn voor het eerst Europese fondsen ingezet om een nieuw antibioticum van GSK versneld op de markt te krijgen. Eigenlijk een gotspe dat in tijden van stevige bezuinigingen zeer winstgevende
N e far ma & A n t i bi o t ic ar e s i s t e n t ie
Nefa arma Nefa ma & wsN hiek
In iedere aflevering van De Uitdaging wordt een buitenstaander gevraagd ten voeten uit en op een zeepkist zijn of haar visie te geven over een bepaald facet van de geneesmiddelensector. Mensen uit de sector wordt gevraagd hierop te reageren.
In dit nummer de uitdaging van Rinke van den Brink, redacteur gezondheidszorg van de NOS. Hij verdiepte zich in het onderwerp antibioticaresistentie, sprak er met meer dan honderd deskundigen over en schreef er een boek over. Hij daagt de sector uit de handschoen op te pakken en het probleem te lijf te gaan.. |
Verdeel de risico’s eerlijk
Wees terughoudend in je marketing
Antibiotica maakt mensen beter, dus is er weinig geld mee te verdienen voor farmaceutische bedrijven en daarom laten zij R&D van nieuwe antibiotica links liggen, zo redeneert Rinke van den Brink. Als dat waar zou zijn, dan zouden behandelaren vandaag de dag enkel over penicilline beschikken. En dat is natuurlijk niet zo.
Het bestaansrecht van farmaceutische bedrijven is dat zij mensenlevens redden en mensen beter maken. Toch sterven er nog steeds mensen, ondanks dat er goede medicijnen voorhanden zijn. De farmaceutische sector zou zich meer kunnen inzetten voor de beschikbaarheid en toegankelijkheid van medicijnen. Het gaat daarbij om prijs, kwaliteit en fysieke beschikbaarheid.
In de jaren zeventig heeft de sector diverse innovatieve klassen van geneesmiddelen ontwikkeld, zo ook GlaxoSmithKline. Van die medicijnen (en van vele merkloze varianten) heeft de volksgezondheid een aantal decennia lang baat gehad. De oorzaak van de antibioticaresistentie is meerledig en ligt bij meerdere partijen. Over maatschappelijke verantwoordelijkheid gesproken! Of de innovatieve bedrijfstak alsjeblieft snel even kan leveren, lijkt Van den Brink te zeggen. Maar onderzoek naar nieuwe klassen is complex. Bacteriën zijn slim. Uitvoering van registratie-onderzoek in ziekenhuizen is lastig en langdurig. Daarbij: het economisch model is niet fijn voor een commercieel bedrijf. Je ontwikkelt een laatste redmiddel dat uiteindelijk zo veel mogelijk op de plank moet blijven liggen. Het resistentievraagstuk is van ons allemaal, net zoals het mogelijk maken van een oplossing. Een eerlijkere verdeling van de risico’s van R&D via publiek-private partnerships is een heel logische en eigentijdse werkwijze. |
Bij farmaceutische bedrijven spelen veel duurzaamheidskwesties. Die kwesties hebben onder andere betrekking op de toegang tot medicijnen (Access to Medicine Index), onderzoek naar ‘vergeten’ ziektes in ontwikkelingslanden, politieke lobby, het testen van medicijnen op dieren, mensen en menselijke organen, marketing, corruptie, en productkwaliteit en -veiligheid. Op deze gebieden is sprake van veel controversen. De ASN Bank selecteert de bedrijven die in aanmerking komen voor investering daarom streng. Resistentie tegen antibiotica is een tikkende tijdbom. De farmaceutische industrie moet hierin haar verantwoordelijkheid nemen. Er wordt in veel landen te veel en te vaak antibiotica voorgeschreven. Dat werkt het ontstaan van resistente bacteriën in de hand. Het gaat hierbij om gebruik door zowel mensen als in de veehouderij. Dat is natuurlijk commercieel gunstig voor de farmaceutische bedrijven, maar wij vinden dat ze in hun marketing juist terughoudend zouden moeten zijn over deze producten. Er is duidelijk nogal wat aan de hand in de farmaceutische sector. Daarom heeft de ASN Bank besloten een strategie te ontwikkelen om de dialoog aan te gaan met deze bedrijven. De komende tijd bepalen wij hoe en met welke partners we dit kunnen aanpakken. |
Saskia Doornweerd, hoofd Corporate Communications, GlaxoSmithKline
Mariëtta Smid, senior adviseur Duurzaamheidsbeleid, ASN Bank
&
Pagina 4 Nefarma
Jaargang 6, nummer 3
oordelijkheid’ bedrijven gesubsidieerd moeten worden om hun maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen. Waar wachten farmaceutische bedrijven eigenlijk op? Laten ze de handschoen oppakken en de antibioticaresistentie te lijf gaan op de manier die zij het beste beheersen: door nieuwe innovatieve middelen te ontwikkelen. Dan maar wat minder dividend naar de aandeelhouders. En waar wachten de institutionele beleggers op om hun invloed aan te wenden? | Rinke van den Brink is redacteur gezondheidszorg van de NOS. Hij publiceerde in maart het boek ‘Het einde van de antibiotica – Hoe bacteriën winnen van een wondermiddel’, uitgeverij De Geus, ISBN 9044523481, € 24,50.
‘Hoe krijgen we de industrie zo ver dat ze nieuwe antibiotica gaat ontwikkelen?’
a r m a & D i a l o o g N e f a r m a & O p i n i e N e f a r m a & To e t s i n g N e f a &ThemaNefarma & GlazenZaaldebatNefarma & Imago arma & ColumnNefarma & FeitenNefarma & CijfersNefar & Tr a n s p a r a n t i e N e f a r m a & C o m m e n t a a r N e f a r m a & N i e u efarma & DossierNefarma & Mark t werkingNefarma & Et k N e fa r m a & P a t i ë n t e n N e fa r m a & I n n o v a t i e N e fa r m a & U i t Samenwerking is de sleutel Antibioticaresistentie vormt een grote bedreiging voor de volksgezondheid. Toch zijn er de afgelopen dertig jaar slechts twee nieuwe klassen antibiotica op de markt gekomen. De redenen hiervoor zijn legio. In de wetenschappelijke hoek is dringend behoefte aan meer inzicht in de werking van antibiotica, in de wijze waarop bacteriën resistentie ontwikkelen en in mechanismen die benut kunnen worden om die afweer te omzeilen. Echter, het opstarten van klinisch onderzoek naar nieuwe antibiotica is lastig vanwege de regelgeving en de grote aantallen patiënten die het vereist. Tot slot zijn de ontwikkelkosten veel hoger dan het rendement op de investering, zoals Rinke van den Brink al signaleert. Geen enkele organisatie kan deze problemen alleen oplossen. Om te voorkomen dat antibioticaresistentie uitdraait op een ramp voor de volksgezondheid moet de onderzoeksgemeenschap, met inbegrip van universiteiten, ziekenhuizen, kleine bedrijven en farmaceutische bedrijven, op een ongekende manier gaan samenwerken en de ontwikkeling van nieuwe antibiotica nieuw leven inblazen. De publiek-private samenwerking Innovative Medicines Initiative (IMI) is het ideale platform om een dergelijke inspanning te coördineren. Vorig jaar mei is het New Drugs for Bad Bugs-programma gelanceerd. De eerste twee projecten, met een gezamenlijk budget van 223,8 miljoen euro, zijn al in gang gezet. De eerste, COMBACTE, voorziet in het opzetten van pan-Europees klinisch onderzoek en laboratoriumnetwerken en beoogt innovatieve ontwerpen voor klinische onderzoek te genereren. Het tweede programma, TRANSLOCATION, zoekt naar manieren om antibiotica in bacteriën te krijgen zonder dat deze worden afgestoten. De projecten zijn nog jong en antibioticaresistentie is een harde noot om te kraken, maar ervaring van IMI op andere gebieden leert dat vanuit een open samenwerking zeker succes geboekt kan worden. | Michel Goldman, directeur Innovative Medicines Initiative (IMI)
April 2013 Nefarma
&
Pagina 5
ef rm &D ssi rO ini
Conclusie voorjaarsconferentie:
Ingrediënten betere zorg zijn er Meer inzetten op preventie, over de grenzen van de zorg heen kijken, meer onderling vertrouwen opbouwen en samen streven naar een sterker geluid van de patiënt. Zie daar de ingrediënten om de gezondheidszorg in Nederland verder te verbeteren. Middagvoorzitter Hans Simons, oud-staatssecretaris Volksgezondheid en voormalig ziekenhuisdirecteur, kwam tot bovenstaande ‘agenda voor de toekomst’ in samenspraak met de ruim tweehonderd aanwezigen. De derde Nefarmaconferentie over samenwerking in de zorg stond in het teken van acht uiteenlopende initiatieven die farmabedrijven in samenspraak met andere zorgpartijen ontplooien om de patiëntenzorg te verbeteren en efficiënter te maken en om uiteindelijk ook geld te besparen (zie de voorbeelden elders op deze pagina’s).
Nieuwe generatie Het accent lag dit jaar nadrukkelijker dan voorheen op de toekomst van de zorg. Mede daarom was een deskundigenpanel van jonge zorgverleners uitgenodigd. Physician assistant Anouk van der Aa, voorzitter van de Vereniging van Jonge Apothekers Kirsten Lubbers, Lotte van Milligen van Diabetes Vereniging Nederland en huisarts Joris Vreekamp becommentarieerden de getoonde initiatieven. Het tweede deel van de middag maakten zij plaats voor een panel van jonge politici,
die onder leiding van Simons onder meer debatteerden over de houdbaarheid en betaalbaarheid van het huidige zorgsysteem en over de rolverdeling tussen overheid en veld. De nieuwe generatie politici constateerde net als de jonge zorgverleners en een aantal aanwezigen in de zaal dat er weliswaar sprake is van toenemend vertrouwen tussen de verschillende partijen in de zorg, maar dat er op dat gebied nog altijd een wereld te winnen is. Op alle niveaus: tussen arts en patiënt, tussen zorgverleners, farmabedrijven en zorgverzekeraars en uiteraard tussen publieke en private partijen.
Succesfactoren Eize Wielinga, KNO-arts, radiodokter bij BNR en tevens bekend van het Avro-televisieprogramma over medische missers, zette voorafgaand aan de presentatie van de innovatieve initiatieven de succesfactoren voor innovatie nog even op een rij. Zo moet de patiënt overtuigd zijn van het voordeel ervan, moet de vernieuwing eenvoudig in gebruik zijn en aansluiten op bestaand gedrag, moet het gebruik zichtbaar zijn voor anderen en moet een kritische massa snel kunnen worden bereikt. “Maar”, benadrukte Wielinga, “de relatie tussen arts en patiënt moet altijd centraal blijven staan. Alle innovaties zijn hooguit hulpmiddelen om die relatie te verbeteren.” | Alle informatie over deze en voorgaande conferenties vindt u op www.dezorgkanzoveelbeter.nl.
N e far ma & S a me n we r k i ng Zorg verbetert aantoonbaar als partijen sectoroverschrijdend samenwerken. Andersom geldt dat vraagstukken in de zorg het nodig hebben om in samenhang opgepakt te worden. En hoe inspirerend kan samenwerking zijn! Op 22 maart organiseerde Nefarma in Corpus (Oegstgeest) de conferentie ‘De zorg kan zó veel beter’ rondom samenwerkingsprojecten die farmaceutische bedrijven met de meest uiteenlopende partners hebben opgezet. Vaak gaat het om heel praktische initiatieven, dicht bij de patiënt. Leren van elkaars ervaring en gebruikmaken van ieders expertise zijn de sleutels tot succes. Op deze pagina’s een terugblik op de conferentie. Voor nog meer inspiratie laat Nefarma alle projecten ook uitvoerig aan bod komen op een website en in een brochurereeks. |
Nefarma & DialoogNef arma & GlazenZaaldeb Nefarma & CijfersNefa NieuwsNefarma & Dos a & PatiëntenNefarma Nefarma & DialoogNe
KNO-arts en ‘tv-dokter’ Eize Wielinga opende de middag. Hij ging in op innovaties in de zorg op drie terreinen: nanotechnologie, biotechnologie en informatietechnologie. Ook gaf hij de bezoekers vijf succesfactoren voor innovatie mee waaraan de gepresenteerde initiatieven konden worden getoetst.
Ruim tweehonderd belangstellenden uit alle geledingen van de zorg woonden de derde Nefarma-conferentie onder de titel ‘De zorg kan zó veel beter’ bij. In verband met de grotere capaciteit vond deze editie niet zoals voorheen in Naturalis plaats, maar in het iets verderop gelegen Corpus Congress Centre in Oegstgeest.
& &
Pagina 6 Nefarma 6 Nefarma
Jaargang 6, nummer3
Diabetes Check Milan Festival Door het vroegtijdig signaleren van diabetes type 2 kunnen mensen hun leef- en eetpatroon aanpassen. Lilly onderzoekt, met onder meer Diabetesvereniging Nederland, Florence Zorg en MCH Westeinde, de bezoekers aan het Milan Festival in Den Haag op een verhoogde bloedsuikerspiegel. Neeltje Ramnath (Lilly): “Samenwerking maakt schaalvergroting mogelijk waardoor we nog meer mensen kunnen bereiken.”
China in de lage landen Bristol-Myers Squibb spoort chronische hepatitis-B-patiënten onder migranten op in samenwerking met het Nationaal Hepatitis Centrum, artsen en regionale GGD’en. In het project ‘China in de lage landen’ wordt campagne gevoerd om Aziaten in Nederland ervan bewust te maken dat ze een hoog risico op hepatitis-B-besmetting hebben. Aglaé Weyers (BMS): “We willen dat er landelijk beleid komt voor de screening van migranten. Hoe eerder hepatitis-B wordt gesignaleerd, hoe beter ermee te leven valt.”
Hartje Noord
Middagvoorzitter Hans Simons vraagt een reactie op de getoonde samenwerkingsprojecten aan het panel van jonge zorgdeskundigen: aspirant-huisarts Joris Vreekamp, Lotte van Milligen van Diabetes Vereniging Nederland, apotheker Kirsten Lubbers en physician assistant Anouk van der Aa.
AstraZeneca heeft onlangs een pilot ondersteund om allochtone vrouwen en autochtone bewoners met een lagere sociaaleconomische status te informeren over cardiovasculair risico. Project Hartje Noord is een samenwerking met onder meer de gemeente Amsterdam, de Hart & Vaatgroep en een aantal huisartsen. Roeland van der Heiden (AstraZeneca): “In speciale bijeenkomsten geven wij patiënten meer kennis over hart- en vaatziekten, leefgewoonten en medicatiegebruik. We proberen nu een zorgverzekeraar te interesseren om het project voort te kunnen zetten.”
f a r m a & O p i n i e N e f a r m a & To e t s i n g N e f a r m a & T h e m a N e f b a t N e fa r m a & I m a g o N e fa r m a & C o l u m n N e fa r m a & F e i t e n a r m a & Tr a n s p a r a n t i e N e f a r m a & C o m m e n t a a r N e f a r m a & ssierNefarma & Mark t werkingNefarma & EthiekNefarm a & I n n o v a t i e N e f a r m a & U i t d a g i n g N e f a r m a & Fa r m a h u i s e f a r m a & O p i n i e N e f a r m a & To e t s i n g N e f a r m a & T h e m a N Healseeker
Healseeker is een avonturenspel dat zich richt op de zelfredzaamheid en het zelfbeeld van kinderen van 8 tot 12 jaar met ADHD. Janssen ontwikkelde het spel samen met onder meer de Yulius Academie en de Belgische patiëntenorganisatie ZitStil. Annik Willems (Janssen): “Het spel is een motiverende en aangename manier om vaardigheden als tijdsbesef, plannen en rekening houden met anderen te trainen. We bereiden ons nu voor op marktintroductie.”
TNF Care
Met TNF CARE Infusiezorg levert MSD een bijdrage aan het verder verbeteren van infusiezorg voor patiënten met Crohn, colitis ulcerosa en bepaalde reumatische aandoeningen. MSD werkt hiervoor samen met meer dan twintig ziekenhuizen, zorgverzekeraars en medisch specialisten. Zo hebben zij criteria opgesteld voor goede, patiëntvriendelijke en doelmatige infusiezorg. Einte Elsinga (MSD): “De setting waarin patiënten hun infuus toegediend krijgen is huiselijker, patiënten krijgen aandacht van een gespecialiseerde verpleegkundige en er is minder verspilling van medicijnen.”
Insider Softwareprogramma Insider geeft de huisartspraktijk inzicht in kwaliteit en uitkomsten van de behandeling van patiënten. Het programma is samen met huisartsen en InZo BV ontwikkeld. Marc Koolen (GSK): “Behandelaars kunnen op basis van gezondheidsuitkomsten vervolgacties voor behandelinterventies opstellen. Bovendien helpt Insider om de kwaliteit van de geleverde zorg goed te vergelijken.” Het bedrijf is op zoek naar partijen die kunnen helpen bij implementatie in de praktijk.
Dialysefietsen Drie jonge politici in debat over de toekomst van de gezondheidszorg: Hans van den Heuvel (CDJA), Suzan Kemperman (Jonge Democraten) en Junus van der Wal (Jonge Socialisten). Jarico Vos (JOVD) had zich op het laatste moment wegens ziekte moeten afmelden.
Beweging is van groot belang voor dialysepatiënten. Door een betere spiercoördinatie vermindert de kans op vallen, wat bijdraagt aan behoud van zelfstandigheid. Met dialysefietsen gaan dialyse en beweging eenvoudig maar doeltreffend samen. Eveline Loriaux (Roche): “Vanuit een verantwoordelijkheidsgevoel voor kwaliteit van leven denken wij mee over oplossingen waarvoor in de reguliere financiering vaak geen ruimte is.”
Patient Academy Patiëntenorganisaties versterken waardoor zij een volwaardige partij in het gezondheidszorgsysteem kunnen zijn. Dat is het doel van de Patient Academy, die kennisoverdracht, het vergroten van eigen competenties en opdoen van ervaringen centraal stelt. Externe deskundigen geven hun inbreng. Patricia van Rossum (Novartis): “De volgende stap is een breed gedragen patiëntenplatform dat bijdraagt aan een proactieve rol van patiëntenorganisaties in beleidsprocessen.” |
April 2013
&
Nefarma
Pagina 7
10
Wereldwijde aanpak vervalste geneesmiddelen • Samenwerking Interpol en bedrijven • Gezondheid miljoenen op het spel • Probleem in alle landen
Interpol en 29 mondiaal werkende farmaceutische bedrijven hebben gezamenlijk een actieprogramma gelanceerd om vervalste geneesmiddelen te bestrijden. De gezondheid van miljoenen mensen wereldwijd staat op het spel. Nagemaakte geneesmiddelen komen in alle landen voor en worden onder meer verhandeld via internet. Eerder onderzoek in het buitenland toonde aan dat meer dan 60 procent van de via internet verhandelde geneesmiddelen vervalst is. Het gebruik van vervalsingen kan leiden tot gezondheidsschade voor de patiënt, met in het uiterste geval de dood tot gevolg. Daarnaast ondermijnen ze het vertrouwen in de gezondheidszorg in het algemeen en in geneesmiddelen in het bijzonder. Hoewel bij namaak vaak wordt gedacht
aan seksstimulerende middelen, gaat het om een veel breder spectrum aan vervalsingen. In ontwikkelingslanden is bijvoorbeeld tbc-medicatie lang niet altijd veilig. De middelen bevatten niet de werkzame stoffen of zelfs giftige stoffen.
Autoriteiten en bedrijven hebben de handen ineengeslagen. Komende drie jaar wordt het Pharmaceutical Crime Program van Interpol uitgevoerd. Dat actieprogramma zet in op het opsporen van criminele organisaties achter de productie van vervalste middelen en op het voorkomen dat de medicijnen in het reguliere circuit terechtkomen. Het gaat daarbij zowel om innovatieve en generieke medicijnen als om zelfzorggeneesmiddelen. Onderdeel van het programma is de bewustwording bij een groot publiek, het wijzen op de gevaren en onderkennen van nagemaakte middelen. Voor de bestrijding van nepmiddelen wordt 4,5 miljoen euro uitgetrokken. De innovatieve geneesmiddelenfabrikanten hebben eerder al besloten alle individuele producten van een unieke code te voorzien zodat namaak gemakkelijker op te sporen is. |
Michel A. Dutrée, directeur Nefarma
Verjaardagen De chemische sector voert een imagocampagne. “Op verjaardagsfeestjes durven onze medewerkers niet eens te vertellen waar ze werken”, hoorde ik iemand van de branchevereniging zeggen. Bij chemische industrie trekt de Nederlander een vies gezicht, terwijl hij niet zonder de producten kan. Dat moet een campagne veranderen. Het geluid is niet uniek. Op het gebouw van de bouwvereniging langs de
U i t g e l ic h t
A12 staat met grote letters ‘De bouw maakt het’, de slogan van haar imagocampagne. Bedrijven en medewerkers moeten positief in beeld. Want op
Biosimilars
verjaardagen zeggen dat je bouwvakker bent…? Dat is meteen fluiten geblazen.
Biosimilars zijn biologische geneesmiddelen die worden nagemaakt als het octrooi van het origineel is afgelopen. Komende tijd krijgen steeds meer medisch specialisten ermee te maken. Reden voor Nefarma om een informatief boekje samen te stellen dat antwoord geeft op de vele vragen rondom deze middelen. De uitgave is in het Nederlands én Engels.
Werk je bij een bank? Mond houden als je de avond gezellig wilt houden. Ben je onderwijzer? Niet zeggen! Tenzij je kunt uitleggen waarom die kinderen tegenwoordig niet eens meer kunnen
Interesse? Aanvragen via
[email protected].
lezen en rekenen. Ben je parkeerwachter bij de politie? Doe het in stilte! Verkoop je occasions? Verberg je. De onbetrouwbaarheid van de tweedehandsautoverkoper is spreekwoordelijk gewor-
NZa geeft eenzijdig beeld over oorzaken kostendaling
den. Ik hoor de verzuchting ook in mijn eigen kring met enige regelmaat. Steevast komt het voorbeeld
• Uitgaven innovatieve geneesmiddelen dalen • Jaarlijkse prijsdaling tussen de 140 en 260 miljoen • Preferentiebeleid niet zaligmakend
van de verjaardag langs. Mensen die vol trots werken bij een farmaceutisch bedrijf houden bij een informeel avondje de lippen stijf op elkaar.
Anders dan de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) in een marktscan concludeert, dragen innovatieve geneesmiddelen bij aan een kostendaling van geneesmiddelen. De NZa is te eenzijdig positief over generieke geneesmiddelen en het preferentiebeleid waarbij niet naar de kwaliteit van de zorg is gekeken, aldus Nefarma. Nefarma vindt de rapportage van de NZa onevenwichtig. Ten aanzien van de uitgaven voor geneesmiddelen trekt de autoriteit de conclusie dat de totale kosten stabiel blijven door het preferentiebeleid en door de prijsontwikkeling van geneesmiddelen waarvan het octrooi afloopt. De NZa schat dat zorgverzekeraars hierdoor in de afgelopen vijf jaar 750 tot 900 miljoen euro hebben bespaard. Volgens Nefarma heeft ook de prijsstelling van vernieuwende geneesmiddelen bijgedragen aan de kostenontwikkeling. De uitgaven voor innovatieve receptgeneesmiddelen (spécialités) zijn sinds 2010 gedaald, nadat de groei enkele opeenvolgende jaren geringer was dan de groei van de totale zorguitgaven. Daarnaast zorgt de halfjaarlijkse vergelijking van de Nederlandse geneesmiddelenprijzen met die van het Verenigd
Is het misschien een idee dat wij, net als de chemie, de bouw, het leger, het onderwijs, de zorg, de politie en alle anderen, ook een imagocampagne lanceren? Het kost een paar duiten, maar voor je eigen mensen moet je wat over hebben. Dan kunnen die reclamejongens tegelijkertijd hún campagne betalen. Want geloof me: Koninkrijk, België, Duitsland en Frankrijk voor een jaarlijkse prijsdaling. De opbrengst varieerde de afgelopen vijf jaar van 140 tot ruim 260 miljoen per jaar. Nefarma maakt er verder bezwaar tegen dat de NZa bij een beoordeling van het preferentiebeleid louter naar de geldopbrengst heeft gekeken. Het was beter geweest als ook de kwaliteit van zorg in kaart was gebracht. Zo heeft de NZa niet gekeken naar de negatieve effecten van het preferentiebeleid zoals wisselingen in geneesmiddelen, leveringsproblemen en de daaruit voortvloeiende daling in therapietrouw. |
zeg nooit dat je in de reclame werkt. Verkopers van gebakken lucht. Ik heb een veel beter idee. Effectiever en goedkoper. We schaffen de verjaardagsfeestjes af. |
Nefarma& is een uitgave van Nefarma, vereniging innovatieve geneesmiddelen Nederland (www.nefarma.nl). Redactie: Elise Berk, Joop Daggers, Paul Wouters, Peter Boorsma, Petra Pronk. Eindredactie: Jolanda van den Braak. Redactiesecretariaat: Debby Slagtand. Fotografie: Bart Versteeg en ANP. Vormgeving: vormbreker, grafisch ontwerp bno, Leo van der Kolk. Realisatie: Aranda. Nefarma& verschijnt acht keer per jaar en is bestemd voor stakeholders van de innovatieve farmaceutische industrie. Wilt u Nefarma& ontvangen? Stuurt u dan een mail naar
[email protected]
&
Pagina 8 Nefarma
Jaargang 6, nummer 3, april 2013
