KOOR- EN ORGELREIS VAN CANTERBURY NAAR WINCHESTER ONDER MUZIKALE LEIDING VAN AART DE KORT, ORGANIST
KOORZANG ORGELSPEL CULTUUR 28 APRIL T/M 4 MEI 2007
ORGANISATIE: CHOIR/ORGAN TOURS OF FRIENDS IN MUSIC REISLEIDER: CAREL WEIJERS www.choirorgantours.nl
Koor- en orgelreis van Canterbury naar Winchester
INHOUD Programma 28 april 2007 t/m 4 mei 2007
3
Ten geleide
5
Over de muzikale reisleider, Aart de Kort
7
Over de organisatie, Choir/Organ Tours of Friends in Music
8
De Anglicaanse kerk, het schema van Eucharist en Evensong
9
Enkele termen uit de liturgische praktijk
12
Enkele termen uit de wereld van de koorschool en de koorpraktijk
13
Kleine wegwijzer voor orgelspelende deelnemers
14
Rochester Cathedral
15
Canterbury Cathedral
17
Finchcocks
20
Lancing College
21
Chichester Cathedral
24
Isle of Wight
26
Portsmouth Cathedral
27
Stourhead Gardens and House
32
Salisbury Cathedral
33
Winchester, The Great Hall & Round Table
36
Winchester College
37
Winchester Cathedral
39
Arundel Cathedral
42
Farnborough, St. Michael’s Abbey
44
Algemene informatie
46
Route
47
2
Programma 28 april 2007 t/m 4 mei 2007
Zaterdag 28 april 2007: Amsterdam-London Heathrow (BD102) (per British Midland, BMI) Vertrek naar Rochester Bezoek Rochester Cathedral Orgeldemonstratie Repetitie Rochester Cathedral Choir Evensong Rochester Cathedral Orgelspel door deelnemers Vertrek naar Ashford Inchecken Holiday Inn Ashford-Central Avond ter eigen invulling
vertrek aankomst
ca.
10.10 10.25 (Engelse tijd)
14.00 14.30 15.15 16.00 17.00 18.00
Zondag 29 april 2007: Vertrek naar Canterbury Choral Eucharist Canterbury Cathedral Evensong Canterbury Cathedral Orgeldemonstratie Vertrek naar Ashford Avond ter eigen invulling
09.30 11.00 15.15 16.00 17.00
Maandag 30 april 2007: Vertrek uit Ashford Bezoek Finchcocks Living Museum of Music, Goudhurst Vertrek naar Lancing Orgeldemonstratie Lancing College Vertrek naar Chichester Orgeldemonstratie Chichester Cathedral Repetitie Chichester Cathedral Choir Evensong Chichester Cathedral Vertrek naar Portsmouth Inchecken Tulip Inn ca. Avond ter eigen invulling
09.00 10.00 12.00 13.30 14.30 15.30 16.30 17.30 18.30 19.00
Dinsdag 1 mei 2007: Vertrek naar Isle of Wight Overtocht heen Bezoek Isle of Wight (nadere invulling aldaar) Overtocht terug en vertrek naar Portsmouth Orgeldemonstratie Portsmouth Cathedral Repetitie Portsmouth Cathedral Choir Evensong Portsmouth Cathedral Vertrek naar hotel Avond ter eigen invulling
08.00 09.00 09.45 14.00 16.00 17.00 18.00 18.45
3
Woensdag 2 mei 2007: Vertrek naar Stourhead Bezoek Stourhead Gardens Vertrek naar Salisbury Aankomst Salisbury waarna eigen invulling Repetitie Salisbury Cathedral Choir (vanuit de nave!) Evensong Salisbury Cathedral (geen mogelijkheden tot orgeldemonstratie vanwege cd-opnamen!) Vertrek naar Portsmouth Avond ter eigen invulling
08.30 10.00 13.30 14.30 16.30 17.30 18.15
Donderdag 3 mei 2007: Vertrek naar Winchester 09.00 Bezoek The Great Hall & Round Table 10.00 Vertrek naar Winchester College 11.00 Orgeldemonstratie Winchester College 11.15 Aansluitend middag ter eigen besteding ca. 12.30 Verzamelen bij de ingang van Winchester Cathedral 16.30 Repetitie Winchester Cathedral Choir 17.00 Evensong Winchester Cathedral 17.30 Orgelspel door deelnemers 18.15 Vertrek naar Portsmouth 19.00 Gezamenlijk diner (voor eigen rekening) ca. 20.30 Vrijdag 4 mei 2007: Vertrek naar Arundel Orgeldemonstratie Arundel Cathedral Vertrek naar Farnborough Orgeldemonstratie Farnborough Abbey Vertrek naar London-Heathrow Aankomst London-Heathrow London-Amsterdam (BD113) vertrek (per British Midland, BMI) aankomst
09.30 10.45 12.15 14.00 16.00 16.45 18.55 21.10 (Nederlandse tijd)
De vermelde tijden (behalve de vluchttijden en de tijden van de kerkdiensten) zijn onder voorbehoud. Zij vormen een leidraad voor de programmering. De tijden die op de dag in de bus worden medegedeeld, zijn de definitieve tijden.
4
TEN GELEIDE Op de website en in de folder beloofde de reis van 2007, welke zich uitstrekt van Canterbury tot Winchester, alleen maar hoogtepunten te kennen. Hoogtepunten met muziek, cultuur, natuurschoon etc. Het programma, dat u op blz. 2 en 3 van dit tekstboek aantreft, moet dit zeker weer mogelijk maken. Er is alles aan gedaan om het aantrekkelijk te maken, afwisselend en niet afmattend. En als het dan ook van 28 april t/m 4 mei a.s. stralend mooi weer is, voegt dit nog een extra dimensie aan de reis toe. Uw muzikale reisleider is wederom Aart de Kort, organist van de Kathedraal H.H. Laurentius en Elisabeth te Rotterdam. Hij demonstreert, waar dat mogelijk en toegestaan is, op verschillende plaatsen het orgel en praat de dag muzikaal aan elkaar. Uw organisatorische reisleider is Carel Weijers. Achtereenvolgens doen we Rochester aan en Canterbury, Finchcocks, Lancing, Chichester, Isle of Wight, Portsmouth, Stourhead, Salisbury, Winchester, Arundel en Farnborough. Allemaal plaatsen met cultuur op een hoog niveau. Ons verblijf is voor de eerste twee dagen van de week geregeld in Hotel Holiday Inn Central in Ashford en voor de volgende vier dagen in Hotel Tulip Inn Portsmouth. Voor de thuisblijvers is het handig het telefoonnummer van deze hotels te vermelden. Verwezen wordt hiertoe naar de laatste bladzijde in dit boek met de algemene informatie.
Als een rode draad loopt ook door deze reis de Evensong. Deze Evensong laat zich het best als volgt omschrijven: De Evensong begint. Er hangt iets ongrijpbaars mystieks in de koorruimte van de Cathedral / College Chapel. Wat is dat toch? Komt het omdat dit al eeuwen zo gebeurt? Ondanks de mooie zang zijn er vaak nauwelijks mensen bij aanwezig. Die er wel zijn worden stil naar een plaats gebracht en er wordt verder geen aandacht aan besteed. Evensong is "worship". Zij vindt altijd plaats, iedere dag, eeuw in eeuw uit. Vanuit de stilte komt de muziek op, teksten, gebeden en muziek rijgen zich aaneen tot een onverklaarbaar geheel van devotie, van schoonheid, medicijn voor de ziel, heil voor de wereld, eer aan God. Na afloop blijft u nog even zitten. Een beetje beduusd. "Waar ben ik eigenlijk geweest de afgelopen drie kwartier?" De verger (koster) of een koorknaap doet de Victoriaanse lampjes in de koorbanken uit. Het lange schip van het majestueuze gebouw is weer leeg. U staat weer buiten, een andere wereld." Traditie, levend gehouden met dagelijkse zorg, oefening en muzische gedrevenheid kan u in haar greep krijgen. U neemt het mee in uw hart, geniet er ten volle van en ...... raakt er aan verslaafd. U moet er weer naar terug. Cd's kopen helpt wel wat, maar is niet genoeg. Dus moet u maar weer daar naar toe, om er, op een plekje in de koorbanken, bij te zijn…………
5
INSIDE CANTERBURY CATHEDRAL
6
Over de muzikale reisleider Aart de Kort (geb. 1962 te Leidschendam) studeerde hoofdvak orgel aan het Koninklijk Conservatorium te Den Haag bij Wim van Beek. In 1986 behaalde hij het einddiploma, waarna hij zijn studie voortzette aan het Sweelinck Conservatorium te Amsterdam, waar hij bij o.a. Jan Valkestijn kerkmuziek studeerde. Bij Klaas Bolt bekwaamde hij zich in het kerkelijk orgelspel en improvisatie, voor welke vakken men hem bij het afsluiten van de studie het cijfer 10 toekende. Tijdens deze Amsterdamse periode studeerde hij ook nog enige tijd orgel bij Jacques van Oortmerssen. Reeds vele malen trad hij op als solist en begeleider van diverse bekende koren en solisten. Deze activiteiten brachten hem in vele West- en Oost-Europese landen. Ook als componist is De Kort actief. Dit resulteerde in een aantal kerkmuzikale composities en werken voor orgel, koor, zangstem, piano en diverse instrumentale bezettingen. In 1998 voltooide hij voor het nieuwe orgel van de Leidse Universiteit een concert voor orgelpositief en strijkorkest. Aart de Kort is als organist verbonden aan de RK Kathedraal H.H. Laurentius en Elisabeth te Rotterdam en is tevens verbonden als pianist aan de Dansvakopleiding van het Kon. Conservatorium te Den Haag. Ook dirigeert hij het kamerkoor Quattro Stagioni. Hij geniet bekendheid als improvisator en won diverse prijzen op nationale en internationale concoursen (Bolsward 1988: 2e prijs; Bolsward 1989: Koraalprijs; Knokke-Heist 1991: 1e prijs én BRT-prijs; Haarlem 1994 en 1998: finalist). Hij is tevens voorzitter van de Haagse Orgel Kring en verzorgt op het internet een uitgebreide website over de Haagse orgels en de orgels in de regio (www.haagseorgelkring.nl). Eind 2005 verscheen zijn eerste solo CD met werken van o.a. Nieland, Bunk, Karg-Elert, Vierne en Statham, gespeeld op het imposante Elbertse/Adema-orgel van de kathedraal te Rotterdam. Meer informatie over Aart de Korts activiteiten is te vinden via internet: www.aartdekort.nl. Summary in English: Aart de Kort (born 1962) studied organ and churchmusic at the The Hague Royal Conservatory and the Sweelinck Conservatory in Amsterdam. His tutors were, amongst others, Wim van Beek, Jacques van Oortmerssen and Jan Valkestijn. He performs regularly as soloist and accompanist. He won first prizes for improvisation in Belgium (1991, Knokke-Heist) and Holland (1989, Bolsward). In 1994 and 1998 he was one of the four finalists of the famous improvisation competition in Haarlem, Holland. Since many years he works as a church musician and ballet accompanist in The Hague. Aart de Kort composed several works for organ, choir and solo voice. In 1998 he composed a concerto for small organ and string orchestra for the inauguration of the new organ in the chapel of Leiden University. His first CD, recorded in the Rotterdam Cathedral, with music from Nieland, Bunk, Karg-Elert, Vierne en Statham will be released shortly. More information on Aart de Kort: www.aartdekort.nl
7
Over de organisatie, Choir/Organ Tours of Friends in Music Vele jaren zijn reizen als deze georganiseerd door Stichting Organa Historica, voorheen Unica Reizen te Rotterdam. Na de reis van 1997 besloot de directeur van deze organisatie ermee te stoppen. Naar zijn mening was de markt verzadigd. Carel Weijers was hier niet van overtuigd en zag het als een uitdaging, en er door de vaste kern toe uitgedaagd, zelf een reis te organiseren naar het land waar uw en zijn hart al vele jaren naar uit gaat. Een naam waaronder dat te doen en die de lading dekt was al snel gevonden. Van een verzadiging van de markt bleek inderdaad in het geheel geen sprake te zijn. Zelf heeft hij inmiddels elf van dergelijke reizen meegemaakt; in 1993 en 1994 onder leiding van Mgr. Jan Valkestijn en in de jaren 1996 t/m 1999 met Gert Oost aan het muzikale stuur. Voor het eerst in 1998 organiseerde hij zelf een koor/orgel reis. Daarin stonden Worcester en omgeving centraal. In 1999 was het de beurt aan Lincoln en omgeving. Gert Oost was ook vanaf 1998 bereid het in 1996 van Jan Valkestijn overgenomen muzikale stuur te hanteren. De reis van 2001 liep van Canterbury tot Salisbury met voor het eerst Aart de Kort als muzikale reisleider. In 2002 speelde de reis zich af van Norwich tot Cambridge. Het jaar 2003 liep de reis van Oxford tot Worcester en in 2004 reisden we van Chester via York naar Durham. In 2005 werd gereisd van Londen via Bath naar Wells. Het jaar 2006 speelde de reis zich af van Cambridge tot Manchester. Ook deze reis van 2007 is Aart weer van de partij, zij het vanaf zondagavond 29 april. De muzikale reisleiding is een onmisbare schakel die een extra dimensie toevoegt aan het muzikale vlak. Met de medewerking van voornamelijk internet en e-mail is ook dit jaar het programma tot stand kunnen komen. Een persoonlijke benadering van de choirmasters en organisten heeft in vrijwel alle gevallen weer tot resultaat geleid. Desalniettemin moest er ook dit keer wel bijzonder veel geschoven worden om tot een sluitend geheel te komen. Ook in Engeland heeft men zo zijn verplichtingen en is men niet altijd in staat ons op de gewenste datum te kunnen ontvangen. Maar er was, rekeninghoudend met de rijtijden van de chauffeur, weer uit te komen! En, iedere dag in een andere kathedraal, onze rode draad, een Evensong. Traditie getrouw is weer een bus gehuurd van Astons Coaches uit Worcester.
Carel Weijers: Geboren te Haarlem op 14 maart 1950, woont hij sinds 1980 met zijn gezin in Spaarndam-Oost. Al vele jaren is hij zeer begaan met het wel en wee van het Muziekinstituut en de Koorschool van de Kathedrale Basiliek St. Bavo te Haarlem, thans genaamd Koorschool St. Bavo Muziekinstituut. Sinds januari 1998 is hij, na een jaar voorzitter te zijn geweest van de Ouderraad, penningmeester van het bestuur van Koorschool St. Bavo Muziekinstituut. Begin 1999 trad hij toe tot het bestuur van Stichting Drie Koren Festival, welke stichting thans om het jaar een festival organiseert met de (kathedrale) koren van Breda, Haarlem en Roden. Het eerstvolgende festival is in juni van dit jaar in Haarlem (15, 16 en 17 juni). In 2000 organiseerde hij voor het Kathedrale Koor (jongens en mannen) een zeer succesvol tournee naar Rome en voor de Meisjescantorij een, eveneens zeer succesvol, tournee naar Sheffield en wijde omgeving. Eind mei 2003 heeft hij voor het Kathedrale Koor een tournee naar Sheffield, Lichfield en York georganiseerd. In mei 2004 vond een zeer succesvol tournee plaats naar Mulhouse, waarin hij ook voor een groot deel de hand heeft gehad. In mei van het vorig jaar werd Herning in Denemarken gedurende een 5 tal dagen aangedaan. In 2006 stond in mei een drie-landen-tournee op het programma. Nederland (Maastricht), België (Luik) en Duitsland (Aken). Dit jaar bereidt hij logistiek een tournee voor naar Wenen (mei) en Cardiff (oktober). Sinds augustus 2003 is hij ook penningmeester van Stichting Kennemer Kinder Koren, een stichting, gelieerd aan Koorschool St. Bavo Muziekinstituut, die voorziet in een buitenschoolse Koorschool. Als afgevaardigde van het Muziekinstituut heeft hij sinds september 2006 zitting in het bestuur van Stichting Kathedrale Basiliek St. Bavo. Vanaf augustus 2004 is hij voorts actief in de mede door hem opgerichte Stichting Organisatie Bijzondere Concerten (www.stobc.nl). De eerst activiteit was een spetterend Kerstconcert in 2004 rond Cor Bakker & Friends (artiesten, koren en orkest). De tweede activiteit vond half april 2005 plaats met masterclasses in de Koorschool St. Bavo, geleid door niemand minder dan de beroemde King’s Singers. In december 2005 vonden een drietal Kerstconcerten met dezelfde opzet plaats, in achtereenvolgens Haarlem, Rotterdam en Groningen. Ook in december 2006 vond er, nu alleen in Haarlem, weer een dergelijk concert plaats. Op 18 januari van dit jaar concerteerden de King’s Singers onder de vlag van STOBC in een volle Kathedraal St. Bavo. De hiervoor genoemde Jan Valkestijn merkte na afloop op dat het net begonnen nieuwe jaar, wat hem betrof, niet meer “stuk” kon. In december 2003 organiseerde hij namens het Muziekinstituut een Kerstconcert in de Kathedraal St. Bavo te Haarlem door het St. John’s College Choir uit Cambridge. Op 8 april 2005 organiseerde hij in Haarlem een concert door het St. Paul’s Cathedral Boys Choir uit Londen.
8
De Anglicaanse kerk met het schema van Eucharist en Evensong De kerk van Engeland nam rond de beide bisschopszetels Canterbury en York op geheel eigen wijze actief deel aan de hervormingsbeweging van de zestiende eeuw. Van de ene kant was er de breuk met Rome sedert 1534, maar de protestante opvatting bleef tot 1553 ook verboden. De Engelse hervorming sloot zich bij geen enkele van de continentale hervormers aan. Zij nam ook niet de vorm van een revolutie aan zoals op het continent, maar ontwikkelde zich geleidelijk, procesmatig gedurende een periode van zes generaties. De kerkhervorming werd in Engeland niet door kerkhervormers, maar door de koning en het parlement op gang gebracht en gedirigeerd. Het was koning Hendrik VIII die in 1534 de macht van de paus in Engeland uitschakelde en zichzelf als wereldlijk hoofd van de Engelse natie en tevens als hoofd van hun godsdienstige saamhorigheid verklaarde. In 1536 hief hij alle kleine kloosters en abdijen op en trok hun bezittingen aan de kroon. In 1540 hief hij ook de grotere abdijen op waarvan hij er verschillende tot seculiere kathedralen omvormde, de z.g. “Dissolution”. In 1570 excommuniceerde paus Pius V de Engelse kerk. Hendrik V zorgde er voor dat in alle parochies de bijbel in het Engels voor handen kwam en dat aartsbisschop Th. Cranmer een vereenvoudiging van de liturgie voorbereidde. In naam van de koning werd het “Book of Common Prayer” ingevoerd (1549). Onder de katholieke koningin Mary (1553-1558) werd de band met Rome hersteld en de oude liturgie weer ingevoerd. Koningin Elizabeth I nam daarna de leiding van de Engelse kerk weer op zich. Zij probeerde een compromis voor alle stromingen binnen de Engelse kerk te bewerkstelligen na de ontstane verwarring, echter met uitsluiting van de Rome-gezinden. Na veel veranderingen en edities van het Book of Common Prayer werd uiteindelijk de editie van 1662 bepalend voor de eredienst in de Anglicaanse kerk tot op de dag van vandaag. Het heeft de bijbelse, liturgische en persoonlijke vroomheid, de monastieke en algemene kerkdienst bijeengebracht en vereenvoudigd tot een overzichtelijk geheel, zonder daarbij de vitale communicatie met de katholieke belijdenis en eredienst te verbreken. De reden tot het ontstaan van het gebedenboek was viervoudig: 1. de behoefte aan een meer bijbelse en oudkerkelijke eredienst in de eigen taal; 2. het lezen van de bijbel volgens een regelmatige en vrijwel ononderbroken ordening; 3. praktische bruikbaarheid in plaats van de vele soorten liturgische gebruiksboeken; 4. het samenbrengen van de verschillende liturgische tradities in Engeland, zoals b.v. de “Sarum Use” van Salisbury tot één rite. Ten gevolge van deze uitgangspunten bleven er slechts drie vormen van liturgische dienst in gebruik: de “Holy Communion Service”, ook wel genoemd “Mass”, de “Morning Prayer”, samengesteld uit de Metten, Lauden en Prime, en de “Eveningprayer”of “Evensong”, welke gevormd werd uit elementen van de Vespers en de Completen. Beide getijdendiensten hebben een gelijke structuur: Openingsacclamaties, waarvan soms een Hymn, gevolgde door een of meerdere Psalmen volgens een maandcyclus in plaats van de Romeinse weekcyclus, daarna de eerste lezing uit het Nieuwe testament, de lofzang van Maria: “Magnificat”, tweede lezing uit het Nieuwe Testament, de lofzang van Simeon: “Nunc dimmittis”, de geloofsbelijdenis, acclamaties en het “Onze Vader”, gebeden, een anthem door het koor en ter afsluiting een slotgebed waarna een Hymn. Binnen dit schema zijn plaatselijke varianten mogelijk. Voor het overzicht volgt hier van Eucharist (Mass) en Evensong een schematisch overzicht:
(Vrij uit Prof. Dr. J.E. Lescrauwaet: “Oecumenische ervaring van het Book of Common Prayer”, Brugge 1975)
9
SUNG EUCHARIST Choir assembles at west End of the Nave (follow cross and candles). Organ music ends. Welcome by clergy, followed by the ringing of a bell. Fanfare (ca. 30 seconds) on the organ, leading into the playover of the last line of the Processional Hymn. Processional Hymn The Lord be with you……………………. Collect for Purity Kyrie Eleison or Gloria (the Gloria is not sung during Advent or Lent but sung at all other times) Collect with Unison Amen Old Testament lesson Canticle: Benedictus or Jubilate (a short anthem picking up theme of readings) Epistle Gradual Hymn Gospel On the announcement and at the conclusion, Gospel responses are used. (setting enclosed while the Gospel procession returns from the nave, the organist improvises for 30 seconds which should cover the procession; the conductor should signal to finish. Sermon Creed Intercessions Each of the five petitions are sung. A soloist sings “Lord in thy merci”, the choir replies “Hear our prayer”: setting enclosed. Prayers of Penitence
(last time, “Merciful Father”, reply “accept these prayers for the sake of thy Son our Saviour Jesus Christ”).
Peace Offertory Hymn Sursum Corda Celebrant pitches own note. Preface follows. Sanctus & Benedictus Sung without a break. Lord’s Prayer Draw near with faith…. and receive the Communion. The choir sings the Agnus Dei Motet Post Communion Prayer Final Hymn Blessing Dismissal Sung to enclosed setting. Organist gives an A. Voluntary
10
CHORAL EVENSONG Organist plays a voluntary (eg 5 minutes) beforehand. Choir assembles in South Aisle for Vestry prayer. Service starts by ringing of a bell. Organist improvises the choir in. The choir bows to the altar, watching the Verger for their cue. (On Sundays: Penitential Introduction). Welcome by Precentor – silence. Opening preces (Precentor pitches own note). Psalm(s) (announced) Gloria after each Psalm, except after each section of Psalm 119. First Lesson Office Hymn (announced) Precentor intones first line of Plainsong. Amen at end. Magnificat Second Lesson Nunc Dimittis Creed Faces east. Responses Choir stands throughout. Lord’s Prayer said if not sung to a setting (Precentor pitches own note). Anthem (announced) Prayers Choir kneels. End with the Grace. On Saturdays and Sundays: final Hymn (announced). Voluntary follows immediately Stand, turn east and bow. Choir returns to South Aisle, turn to face clergy for dismissal.
11
Enkele termen uit de liturgische praktijk
Functies binnen de kerk: The precentor, meestal een priester van lagere orde (minor canon), maar met een grote verantwoordelijkheid voor de muziekpraktijk binnen de kathedraal. In die functie staat hij rechtstreeks onder de dean. Hij overlegt met de master of music over het muziekprogramma en zingt in matins en evensongs de gebeden (versicles and responses). The dean, de deken die leiding geeft aan de chapter en verantwoordelijk is voor de dagelijkse gang van zaken binnen de kathedraal. In de praktijk heeft hij meer in te brengen dan de bishop. The chapter, het college van priesters binnen een kathedraal. Omvang en onderlinge structuur kunnen zeer verschillend zijn. The bishop, verantwoordelijke voor de geestelijke leiding van het bisdom. Als hij in de kathedraal is, is hij te gast bij de dean en chapter. The clergy, het totaal van de geestelijkheid. The verger, simpel gezegd de koster. Zijn functie gaat verder dan schoonmaak en deuren opendoen. Hij brengt koor en clergy naar de juiste plaats. Hij leidt derhalve de processies en geeft met een veelal zilveren stok duidelijk de richting aan. Bij een volwaardige Eucharist zijn meerdere vergers in touw. De bisschop, zo hij aanwezig is, heeft een eigen verger. De clergy een of meer, evenals het koor.
Diensten: Matins, het ochtendgebed in de vorm van een gezongen dienst. Eucharist, de eucharistieviering (mis). Evensong, het avondgebed in de vorm van een gezongen dienst. De rangorde binnen de Anglicaanse kerk is terug te vinden in de vormgeving van de matins en evensongs. De eerste in rang leest de tweede = de evangelielezing, de tweede in rang leest de eerste = oudtestamentische lezing. De dean leest meestal de tweede lezing en komt als laatste in de processie.
12
Enkele termen uit de wereld van de koorschool en de koorpraktijk
Scholar:
universiteitsstudent.
Organscholar:
orgelstudent (is dus ook verbonden aan een universiteit).
Scholarship:
studiebeurs.
Fellow:
universiteits-gegradueerde met onderzoeksopdracht.
Court:
binnenhof, meestal een grasveld, soms 2 of 3 achter elkaar.
Undergraduate:
een student die zijn eerste graad nog niet heeft behaald.
Chorister:
koorjongen.
Gown:
een soort dunne zwarte mantel of toga.
Probationer:
een chorister in opleiding (is meestal bij de diensten wel aanwezig maar zingt nog niet mee).
Organist:
de hoofdverantwoordelijke organist, meestal aangeduid met "Director of Music" of "Master of the Choristers". In de praktijk dirigeert uitsluitend hij het koor en laat hij de orgelbegeleiding over aan een assistent-organist of aan de orgelstudent.
Headchorister:
de chorister, kenbaar aan een medaille aan een lint, die verantwoordelijk is voor verschijning bij en houding van zijn mede choristers tijdens de diensten en het zingen.
Decani:
choristers aan de kant van de dean.
Cantoris:
choristers aan de kant van de precentor.
Uit deze verdeling (decani en cantoris) komt de typisch Engelse tweekorigheid voort, die in de psalmen voortdurend te horen is en ook in veel anthems terug te vinden is.
13
KLEINE WEGWIJZER VOOR ORGELSPELENDE DEELNEMERS Ofschoon de reizen van Choir Organ Tours of Friends in Music geen echte 'orgelreizen' zijn maar wij de Engelse kerkmuziek als geheel centraal willen stellen, kunnen we ruimschoots genieten van het vele moois dat de Engelse orgels te bieden hebben en blijken er (gelukkig) altijd weer voldoende liefhebbers van goede orgelmuziek in ons gezelschap te zijn. Bij het organiseren van de reis wordt aan de beheerders van de te bezoeken kerken altijd medegedeeld dat onze groep bestaat uit "Dutch churchmusicians, professionals and lays"; dat klinkt opgepoetster dan de werkelijkheid, maar het opent nu eenmaal wat sneller de nodige deuren. Wanneer wat meer aandacht besteed kan worden aan een bepaald orgel, zal in principe de plaatselijke titularis natuurlijk altijd de gastheer willen zijn en zijn instrument willen voorstellen. Daar is niets op tegen, integendeel, vaak kent deze persoon het instrument het beste! Daar waar de titularis dit niet kan of wil doen (door werkzaamheden elders bijvoorbeeld) zal onze muzikale reisleider deze honneurs waarnemen. Sommige plaatselijke autoriteiten geven bij de voorbereiding al aan dat de mogelijkheid bestaat voor enkelen van ons om ook even de orgels te bespelen. Van die gelegenheid maken wij natuurlijk dankbaar gebruik. Meestal echter moet ter plaatse bekeken of enerzijds de tijd daar wel toereikend voor is en anderzijds of dit sowieso is toegestaan. Ervaringen met vorige reizen heeft geleerd dat het wellicht goed is om op deze plaats (in de bus is immers de info niet altijd optimaal verstaanbaar....) een paar tips te geven: 1. Indien u een orgel wilt bespelen, aarzel dan niet en loop naar de klaviatuur. Het is echt zonde als er lang op iemand gewacht moet worden en er dus tijd verloren gaat. 2. Sommige orgels zijn erg groot en de hoeveelheid registerknoppen dienovereenkomstig. Bestudeer van tevoren de dispositie en maak een globale keus voor de registratie. Helpers voor omslaan en registreren zijn er altijd volop. 3. Maak een juiste keuze voor het bewuste orgel. 4. Maak het u zelf niet te moeilijk! De Engelse speeltafels zijn zeer ergonomisch, maar dat merk je pas als je ze al 10 jaar kent. De elektrische tracturen zijn snel maar vederlicht! 5. Schat aan de hand van de toegemeten tijd in of het stuk muziek niet te lang (of te kort) is, er zijn wellicht nog anderen die iets willen laten horen. 6. Geef een andere speler het idee alleen achter het orgel te zitten, vaak is het ook erg onpraktisch om met z'n allen in de vaak nauwe 'cockpit' te staan. Gezien het programma voor deze reis, verwacht ik dat we zeker in aanraking komen met prachtige orgels en dat er zeker kansen komen voor een ieder om op minstens één orgel te spelen. Iedere zichzelf respecterende shop, zoals hieronder, heeft natuurlijk cd’s op voorraad met op het eigen orgel opgenomen muziek. Wij wensen u alvast veel voorinspiratie! Uw reisleiders
14
ROCHESTER CATHEDRAL
KATHEDRAAL Op een strategisch punt, de kruising van de Romeinse handelsweg van Dover naar Londen en het bevaarbare deel van de rivier de Medway ontstond de stad Rochester. De oude brug is nog steeds een bijzonder fraaie binnenkomer vanaf de Noord-Westzijde van de stad. De ruïne van de Middeleeuwse burcht rijst hoog op boven de wat lager liggende kathedraal. De eerste Christen/koning van Engeland, Ethelbert, liet de eerste kathedraal iets na 600 bouwen voor Justin, de aartsbisschop van Canterbury. De Noormannen lieten er weinig van over. Rochester bleef het kleinste en armste diocees in de Middeleeuwen. In 1080 werd begonnen met de bouw van een nieuwe kathedraal onder bisschop Gandulf. Van deze kerk bleef alleen de op zichzelf staande toren naast de kerk en de crypte onder de kerk bewaard. Het huidige schip werd gebouwd onder Ernulf (1120), terwijl in 1160 een nieuwe westgevel werd gebouwd. De huidige westgevel met zijn hoge gotische raam boven het Normaanse portiek is als een symbool voor het harmonisch samengaan van stijlen in dit fraaie bouwwerk. Het grondplan van de Norman Cathedral is nog altijd de basis voor de huidige gotische kathedraal, er werd slechts omheen gebouwd. De wanden van het huidige koor zijn de oorspronkelijke buitenmuren van de Norman Cathedral. SHOP Aan de zuidzijde (in de kerk) bevindt zich een klein winkeltje met boeken, CD's, kaarten etc. Aan die zijde vindt men ook de toegang tot de "Old Deanery", inmiddels verbouwd tot een kleine brasserie met buitenterras. Ook heeft men op deze wijze toegang tot de oude kloosterhof. KOOR Het koor van Rochester Cathedral heeft jarenlang een wat verscholen bestaan geleid. Met uitzondering van Percy Whitlock, die hier in het begin van de 20e eeuw Assistent-Organist was, heeft de kathedraal nooit beroemde componisten of organisten aan zich weten te verbinden. De faam van het koor groeide met de komst van de huidige dirigent/organist Roger Sayer. Onder zijn leiding zijn vele Cdopnamen gemaakt en werden er tal van buitenlandse concertreizen ondernomen. Recent nam Sayer ook 15
een solo-cd op, gespeeld op het orgel in Rochester. ORGEL In 1791 bouwde de destijds beroemde Engelse orgelmaker Samuel Green een orgel met drie klavieren en aangehangen pedaal. Volgens Green-kenner David Wickens is Rochester het vroegst bekende voorbeeld van een Greenorgel met een pedaalklavier. Een ombouwen uitbreiding van het orgel vond plaats in 1871 door William Hill & Sons. Vier jaar later werd het uiterlijk van het orgel drastisch gewijzigd: architect Gilbert Scott, die aangezocht was voor restauratiewerk aan de kathedraal, ontwierp het thans nog bestaande orgelfront in neogotische stijl. J.W. Walker & Sons zorgde voor de herhuisvesting van het instrument. Deze firma Walker bouwde in 1905 in de bestaande orgelkassen een nieuw orgel met gebruikmaking van veel pijpwerk uit het oude. In 1957 werd door Walker de pneumatische tractuur geëlektrificeerd en werd eveneens de dispositie gewijzigd. In 1977 werd Barry Ferguson benoemd als organist/dirigent. In zijn optiek was het orgel niet in ideale conditie. De firma's Walker, Mander en Klais (Duitsland) werden uitgenodigd plannen te maken. Uiteindelijk streek de fa. Mander uit Londen met de eer om een nieuw orgel te vervaardigen in de oude orgelkassen, opnieuw met gebruikmaking van bestaand pijpwerk. Vanwege de gecompliceerde plaatsing van de windladen in de 2 bestaande kassen (plus in een nieuw te bouwen kas voor het Choir) besloot men het orgel uit te rusten met electro-pneumatische tractuur. Het orgel werd opgeleverd in 1989.
16
CANTERBURY CATHEDRAL
KATHEDRAAL De kathedraal van Canterbury vindt zijn ontstaan in de komst van de Benedictijn Augustinus naar de Angelsaksen rond 600. Sindsdien is Canterbury ("Kantelberg") de zetel van de Anglicaanse aartsbisschop en is de kathedraal de moederkerk van heel de Anglicaanse gemeenschap. Sinds de moord op Thomas à Becket in 1170 is de kerk ook één van de oudste pelgrimsoorden van de Christelijke kerk. De kerk én haar directe omgeving (yard) vormen een grote bezienswaardigheid. In de kerk vinden we prachtige gebrandschilderde ramen, een romaanse crypte en muurschilderingen uit de 12e eeuw. In het noordertransept bevindt zich niet alleen een monument ter nagedachtenis aan Thomas à Becket (op die bewuste plaats is hij vermoord) maar ook een borstbeeld van componist Orlando Gibbons, die in deze kathedraal op 1e Pinksterdag 1625 stierf, terwijl hij in afwachting was van de binnenkomst van koning Karel 1. SHOP Aan de zuidzijde van de kathedraal bevindt zich de Cathedral Shop, om niet te zeggen een Cathedral Supermarket, met een zeer grote sortering boeken, CD's en andere souvenirs. (ook op zondag geopend: vanaf 11.30 uur) HET KOOR Al vanaf de komst van Augustinus rond 600 heeft de verzorging van de kerkmuziek een belangrijke plaats in de liturgie ingenomen. Bekende componisten zijn verbonden geweest aan Canterbury Cathedral, zoals Leonel Power (± 1445) en Thomas Tallis (in 1541/42 was hij als zanger aan het koor verbonden). Tot 1971 beschikte de kathedraal over een onafhankelijke koorschool, uitsluitend voor de choristers. Om educatieve redenen en om betere schoolvorderingen te bereiken, werd de koorschool gefuseerd met de St. Edmund's School, een onafhankelijke school voor jongens en meisjes van 4 tot 18 jaar. Op dit moment bestaat het koor uit 30 choristers (in leeftijd variërend van 8 tot 13 jaar) en 12 volwassen zangers ("Lay Clerks"). Normaliter verzorgen de Lay Clerks de Evensong op de woensdagmiddag.
ORGANIST & MASTER OF THE CHORISTERS David Flood, geboren in 1955 in Guildford, studeerde orgel aan het St. John's College te Oxford, waar hij in 1977 17
afstudeerde. Hij zette zijn muziekstudies voort in Clair College te Cambridge en werd vervolgens assistent-organist van Canterbury Cathedral. Inmiddels volgde hij ook lessen bij Jean Langlais in Parijs. In 1986 werd hij benoemd tot organist and Master of the Choristers van Lincoln Cathedral, maar keerde in 1988, als opvolger van Alan Wicks, terug naar Canterbury voor een gelijke functie. ORGEL Wie Canterbury Cathedral betreedt, zal vergeefs zoeken naar een imposant orgelfront. Slechts in het schip der kerk is een moderne en simpel vormgegeven orgelkas zichtbaar. Deze kas bevat het pijpwerk van het "Nave Organ", bespeelbaar vanaf de centrale speeltafel op het doksaal. Het grootste deel van het orgel is merkwaardig genoeg opgesteld in de triforia ("nonnengalerijen") boven de koorbanken en behalve wat langere, uitstekende en verkropte orgelpijpen is van dit orgel derhalve niets te zien. Volgens ongeschreven orgelbouwkundige wetten is een dergelijke orgelopstelling (dus weggestopt in nissen en zonder orgelkas) funest voor de klank. Toch klinkt het orgel van de kathedraal ondanks die opstelling (of dankzij?) zeer present en helder. Het volle werk is bijzonder krachtig. Oorspronkelijk is het orgel geleverd in 1886 door 'Father' Henry Willis. Hij gebruikte o.a. pijpwerk van het vorige door Samuel Green gebouwde orgel en incorporeerde ook een door hem in 1885 voor een nijverheidstentoonstelling gemaakt orgel in het nieuwe instrument. Opmerkelijk is dat het orgel was uitgerust met een tamelijk experimentele electropneumatische tractuur. In 1905 en 1912 vonden wijzigingen plaats door Norman & Beard, terwijl tussen 1939 en 1949 een ombouw plaatsvond door de firma Willis. Dezelfde firma was in 1968 verantwoordelijk voor de huisvesting van het orgel in de triforia. In 1979/80 tenslotte werd het orgel weer onder handen genomen, ditmaal door de fa. Mander uit Londen. Het aantal manualen werd teruggebracht van 4 naar 3 en er werd o.a. een nieuwe sectie (‘Nave Organ') geplaatst in het schip der kerk, voorzien van een donkergroene orgelkas.
18
19
FINCHCOCKS HUIS De eerste vermeldingen van Finchcocks of Finchcox gaan terug op het jaar 1256 wanneer er een familie met die naam op de plek van het huidige landhuis woont. Het huis gaat van familie op familie over en komt uiteindelijk in het bezit van Edward Bathurst (1680-1772). Bathurst laat het huis in 1725 in Georgiaanse stijl verbouwen tot wat het nu is. In de volgende twee eeuwen werd het huis steeds bewoond, vanaf 1935 o.a. door Mr. F.M. Lycett Green, een kunstkenner die Finchcocks' muren tooide met tal van schilderijen van Italiaanse, Franse en Nederlandse meesters. Deze collectie bevindt zich overigens tegenwoordig in de City Art Gallery in New York. In 1960 werd Finchcocks de lokatie van de Legat Ballet School onder leiding van Madame Nicolaeva-Legat. In 1971 tenslotte kwam het huis in bezit van de pianist Richard Burnett, een kenner op het gebied van de vroege piano en pianomuziek. Het huis bleek een perfekte lokatie om Burnetts gigantische collectie oude klavierinstrumenten onder te brengen. INSTRUMENTENVERZAMELING De verzameling bestaat uit een slordige 70 klavierinstrumenten, w.o. vroeg 19e eeuwse clavichords, clavecimbels uit de 17e, 18e en 20e eeuw, een Frans harmonium (Père & Fils), 3 pijporgels, 2 draaiorgels, obscure instrumenten zoals de pianoharpa, keyboardcrystallaphone, dulcitone en digitorium, alsmede vele tientallen piano's en vleugels (van o.a. Broadwood, Erard, Clementi en Pleyel). Zuur voor Finchcocks is dat de in maart j.l. opgedoken Pleyel van Chopin niet tot de collectie is gaan behoren.... Behalve de instrumenten en de lokatie is Mr. Burnett zelf de grote attractie van Finchocks. Deze quasi-verstrooide ‘tongue in cheek’ Englishman weet op onnavolgbare wijze zijn liefde voor zijn collectie te delen met bezoekers. Meer zeggen we niet…. ORGELS Orgel I: gebouwd door John Byfield in 1766 voor James Grant van Castel Grant, Banffshire, Scotland. Het orgel heeft de opmerkelijke manuaalomvang van G contra tot d3. MANUAL: Open Diapason 8', Stop Diapason 8' B/T, Principal 4’, Flute 4', Twelfth 2 213' B/T, Fifteenth 2' Orgel II: Gebouwd in 1796 en door sommigen toegeschreven aan Samuel Green. Ook dit orgel heeft een merkwaardige klavieromvang: B Contra tot D. MANUAL: Stopped Diapason 8' B/T, Principal 4', Fifteenth 2' Orgel III: In 1792 gebouwd door John Avery, Londen. MANUAL: Diapason 8', Principal 4', Fifteenth 2'
20
LANCING COLLEGE
SCHOOL EN KAPEL Eén van de ‘landmarks’ in het glooiende landschap van West-Sussex is het enorme complex van Lancing College. Het is geen universiteit, maar leidt daar wel voor op en is dus feitelijk een middelbare school. De stichter van al dit moois was Reverend Nathaniel Woodard, een geestelijke die vond dat er in zijn tijd behoefte was aan een prestigieuze school op herkenbaar chirstelijke grondslag. Geheel in de religieuze geest (Oxford Movement!) van die tijd ontwierp Richard C. Carpenter een enorm complex in historiserende stijl. Hoogtepunt (ook letterlijk) is de kapel in gotische stijl. De eerste steen werd gelegd in 1868, de laatste steen moet nog gelegd worden, daar de kapel nog steeds niet voltooid is…..Desondanks geldt deze kapel van kathedrale allure als de grootste schoolkapel van Europa… Er is een vriendenstichting die zich beijvert voor de voltooiing, maar het meeste ontvangen geld moet besteed worden aan onderhoud, daar de zandsteen van de kapel erg te lijden heeft van de zilte zeelucht… ‘Dankzij’ die absorberende zandsteen is de akoestiek van de kapel een stuk droger dan je zou verwachten. SHOP In de kapel bevindt zich een bescheiden stalletje met brochures en ansichtkaarten. MUZIEK Zoals verwacht mag worden, is ook op deze school de aandacht voor cultuur en sport enorm. Omdat in de filosofie van Woodard (en de uit zijn nalatenschap voortgekomen Woodard Foundation) de kapel het centrum van het sociale leven op het college is, concentreert veel van die muzikale inspanning zich in en om de kapel. Er is ruime aandacht voor muziekonderwijs en er zijn veel ensembles. De destijds gevierde Engelse bariton Peter Pears (partner van Benjamin Britten) kreeg zijn muzikale opleiding op Lancing College. Hoofd van de muzieksectie is Ian Morgan Williams, terwijl Neil Cox de Director of Chapel Music is. Het koor maakte onlangs een cd met werken van Arvo Pärt. ORGELS Absolute blikvangers zijn de vrij nieuwe orgels in de kapel. Het hoofdorgel werd in 1985 gebouwd door de fa. J.W. Walker te Brandon, Suffolk terwijl een jaar later een koororgel 21
werd gebouwd door de gerenommeerde Deense firma Frobenius & Co.
22
KOORORGEL:
23
CHICHESTER CATHEDRAL
KATHEDRAAL Chichester is een vrij onbetekend en ingeslapen stadje in het zuiden van Engeland. De enige faam die het toekomt, dankt het aan de kathedraal en dan vooral aan de inrichting van dit gebouw en de er heersende koorpraktijk. De zetel van het bisdom Chichester werd in 1075 gesticht en de kathedraal zelf werd in 1091 in gebruik genomen als een seculiere stichting, dus zonder monniken. De op zichzelf niet zo grote kathedraal heeft als enige in Engeland een losstaande klokkentoren met daarin 8 klokken. De vieringstoren wordt bekroond door een relatief hoge naaldspits (na instorting in 1861 door Sir George Gilbert Scott in 1866 herbouwd). Opmerkelijk is de toewijding in Chichester voor moderne kunst. In de kathedraal zien we o.a. een schildering van Graham Sutherland en een fraai raam van Marc Chagall. Voorts zijn er vanuit Chichester regelmatig compositieopdrachten verstrekt aan gerenommeerde componisten (o.a. Leonard Bemsteins Chichester psalms).
SHOP In de oude klokkentoren bij de westingang van de kerk bevindt zich de bescheiden Cathedral Shop met de gebruikelijke souvenirs en brochures. Aan de zuidzijde van de kerk is een alleraardigste refectory waar ook kleine maaltijden genuttigd kunnen worden. Van hieruit kan men ook de fraaie bisschopstuin bezoeken. KOOR In 1232 is reeds sprake van tien choristers; in 1482 was dit aantal gestegen tot 12. Bij de herziening door Henry VIII werd in de statuten van de kathedraal voorzien in ditzelfde aantal choristers, zes probationers en zes choral vicars (mannen). Aldus is de samenstelling nog steeds en is Chichester Cathedral Choir het kleinste Engelse kathedraalkoor. In 1603 kwam de componist Thomas Weelkes uit Winchester naar Chichester en werd er benoemd tot "Organista et informator choristarum". In 1617 werd hij echter wegens aanhoudende openbare dronkenschap ontslagen, maar later herbenoemd. Overigens voelde ook de 20e eeuwse componist Gustav Holst zich nauw betrokken bij de kathedraal en is er zelfs begraven.
24
ORGANIST& MASTER OF THE CHORISTERS De huidige functionaris (vanaf 1980) is Alan Thurlow, voorheen Assistent-Organist aan de kathedraal van Durham. Naast zijn werkzaamheden in de kathedraal is hij orgeladviseur voor het diocees Chichester en voorzitter van de Friends of Cathedral Music. Sinds 1997 is Mark Wardell werkzaam als Assistent-Organist. ORGEL Rond 1883 bouwde de fao Hill & Son een nieuw orgel met gebruikmaking van pijpwerk uit het vorige instrument. In 1888 werd de fraaie neo-gotische kas toegevoegd. Pas in 1904 werd door de fa. Hele & Co. de bestaande mechanische tractuur vervangen door een pneumatische. In de 70er jaren raakte het orgel meer er meer in verval. In 1986 bouwde de fa. N.P. Mander uit Londen in feite een geheel nieuw (mechanisch) orgel in de oude Hillkas. Ook Mander maakte wederom gebruik van materiaal uit het oude orgel. Met zijn 48 stemmen is het (voor Engelse begrippen) geen groot orgel maar voldoet door een uitgekiende dispositie aan alle eisen die de koorpraktijk stelt.
25
ISLE OF WIGHT DISPOSITIE Het eiland Wight ligt ten zuiden van Portsmouth en is tevens één van de Britse counties (graafschappen). Het oppervlakte beslaat ongeveer 380 vierkante kilometer. In dit gebied wonen ruim 140.000 mensen. De administratieve hoofdplaats van het eiland is Newport. Het glooiende landschap is zeer divers en niet voor niets wordt Wight wel ‘Engeland in miniatuur’ genoemd. Veel land is in gebruik als akkerland of weidegrond. Vooral aan de westkust vinden we imposante krijtrotsen, waarvan The Needles bij Alum Bay wel de beroemdste zijn. Het hoogste punt van het eiland is St. Boniface Down, met een hoogte van 214 meter. Voor wilde dieren hoeven we op Wight niet bang te zijn. Wel is er een opmerkelijke populatie van de rode eekhoorn (de grijze eekhoorn die in de rest van Engeland veel voorkomt is niet te vinden op Wight), de woelmuis en verder hebben ook de vleermuizen het erg naar hun zin. HISTORIE Lang geleden zat Wight is vastgegroeid aan het vasteland. Aan het einde van de ijstijd werden het gebied dat thans Wight heet en het aan de andere kant van de (huidige) Solvent (de zeestraat tussen eiland en vasteland) gelegen Zuid Engeland a.h.w. omhooggeduwd waardoor het zeewater vrij spel kreeg in de Solvent. In de eerste eeuw, tijdens de Romeinse invasie onder Vespasianus, werd het eiland bezet en de naam Vectis gegeven. Germaanse veroveraars doopten dit later om in Wiht. In 686 werd het eiland veroverd door de West Saxen, die er het Christendom verspreidden. Omstreeks 1066 tijdens de Norman Conquest (Willem de Veroveraar) werd de titel Lord of the Isle of Wight gecreëerd. De 15e eeuwse Lord Henry de Beauchamps wist het zelfs te brengen tot King of Wight, een titel die na zijn dood echter weer verdween. Andere hoogtepunten in de historie zijn Osborne House (de favoriete vakantiebestemming van Queen Victoria) en ’s werelds eerste radio’station’ bij The Needles, gebouwd door Marconi. HET LEVEN OP WIGHT De belangrijkste inkomstenbronnen voor de Wighters zijn de landbouw, veeteelt en uiteraard het toerisme. Wight is bekend om zijn uitstekende knoflook (die zelfs wordt geëxporteerd naar Frankrijk!) en de uitgebreide lavendelkweek. In de omgeving van Sandown vinden we zelfs enkele wijngaarden, met dank aan het zeer milde klimaat. Te Wight praat men een dialect dat weinig verschilt van hetgeen in Zuid-Engeland wordt gesproken. KERKEN, SHOPS EN ORGELS Ze zijn er natuurlijk wel: kerken, shops en orgels, maar zijn niet het speciale reisdoel tijdens ons bezoek aan Wight. Nou vooruit dan, enkele gegevens: de meeste kerken zijn van het formaat schattige dorpskerk, met uitzondering van de neogotische St. Thomas Church in Newport en de All Saint’s Church te Ryde, met indrukwekkende torenspits en dito Father Willis orgel.
26
PORTSMOUTH CATHEDRAL
KATHEDRAAL Rond het jaar 1180 schonk een rijke koopman, Jean de Gisors, land in Portsmouth aan de augustijnen van Southwick Priory om er een kapel te bouwen ter ere van Thomas van Canterbruy. In de 14e eeuw werd deze kerk, St. Thomas, de parochiekerk van het (toen nog) stadje. Toen in 1449 zeelieden uit Porsmouth de bisschop van Chichester vermoordden, werd als straf de kerk gesloten en de inwoners van Portsmouth geëxcommuniceerd….. Pas een kleine eeuw later was deze straf weer voorbij en in de 17e eeuw werd de kerk grondig verbouwd. Ook in het begin van de 20e eeuw vonden restauratiewerken plaats en in 1932 maakte Sir Charles Nicholosn grootse plannen om de kerk uit te breiden (in 1927 was het bisdom Portsmouth opgericht). Het was niet eerder dan in 1990 dat de kerk haar huidige gedaante kreeg, min of meer gebaseerd op de plannen van Nicholson. Het is derhalve een tamelijk heterogeen maar boeiend gebouw, zeker met de zekere charme van een middelgrote dorpskerk. SHOP In de kerk bevindt zich een sympathieke winkel met het gebruikelijke leeswerk en tal van nuttige en volslagen overbodige snuisterijen. Uniek zijn de speciale Portsmouth Cathedral Toothpicks. Vraag er naar bij de kassa. KOOR Het kathedrale koor bestaat uit 24 jongens en 14 mannen (7 lay-clerks en 7 choir scholars). De jongens repeteren iedere werkdag om 8 uur, vóór schooltijd! Per week worden door de jongens 5 diensten gezongen. De andere diensten worden verzorgd door de mannen alleen ofwel door het plaatselijke parochiekoor, het St. Thomas Choir. Het koor heeft reeds vele tournees achter de rug, recent een tournee door Estland, terwijl in voorgaande jaren meerdere malen Nederland en België bezocht zijn. DIRECTOR OF MUSIC David Price is sinds 1996 Organist and Master of the Choristers. Daarvoor was hij Assistant Organist van Ely Cathedral. Hij wordt geassisteerd door de sub-organist Marcus Wibberley, die tevens belast is met de leiding over het parochiekoor St. Thomas. 27
ORGEL Toen de restauratie van de kerk in 1991 gereed kwam, ging men ook nadenken over een nieuw orgel, het oude Walkerorgel, huizend in de fraaie Abraham Jordankas uit 1718, was totaal versleten. De fa. Nicholson uit Worcester kreeg de opdracht een nieuw instrument te bouwen in de oude Jordankas, gebruikmakend van pijpwerk uit het vorige orgel almede uit een orgel van de Holy Trinity Church te Bolton (in 1861 door Nicholson gebouwd voor Manchester Cathedral). In 1994 werd het orgel opgeleverd en in 2001 door Nicholson uitgebreid met het Nave Organ. Beide instrumenten zijn met de rug aan elkaar opgesteld en spreken elk naar een eigen kant van de kathedraal uit.
28
EAST GREAT Bourdon Large Open Diapason Small Open Diapason Stopped Diapason Gamba Principal Gemshorn Stopped Flute Harmonic Flute Twelfth Fifteenth Tierce Larigot Full Mixture 19-22-26 Mixture 26-29 Trumpet Clarion Tremulant
SWELL 16
16 8 8 8 8 4 4 4 4 2 2/3 2 1 3/5
Swell to Great
1 1/3
Choir to Great
III
Bourdon Open Diapason Stopped Diapason Gamba Celeste Gemshorn Stopped Flute Fifteenth Sesquialtera 17-19-22 Oboe Double Trumpet (added July 1999) Cornopean Clarion Tremulant
8 8 8 8 4 4 2 III 8 16 8 4
II 8 4
CHOIR (enclosed) Stopped Diapason
PEDAL 8
Dulciana
8
Viol di Gamba
8
Voix Celeste
8
Gamba Octave
4
Flute
4
Piccolo
2
Clarinet
8
SOLO (unenclosed Flute Ophicleide Tremulant
32
8
Clarabella
Sub Bass Open Wood Bourdon Violone Principal Bass Flute Fifteenth Flute Bombarde Trombone Swell to Pedal Great to Pedal
4
16 16 16 8 8 4 4 32 16
Choir to Pedal
8
Swell to Choir
WEST GREAT Added in 2001
29
Open Diapason
8
Stopped Diapason
8
Chimney Flute
4
Principal
4
Fifteenth
2
Mixture 15-19-22-26
IV
Trumpet
8
Clarion
4
Cymbelstern West Great ON/OFF
30
31
STOURHEAD GARDENS AND HOUSE
DE TUIN Henry Hoare II liet zich bij de gratie van deze poëtische omgeving inspireren door de klassieke oudheid van Italië en de landschapsschilderijen die hij er zag tijdens zijn grand tour door Europa rond 1730. Zijn schepping was driedimensionaal. Hij beplantte de heuvels met treurberken, die ook de nieuwe meren omzoomden waarin de tempels werden weerspiegeld die hij modelleerde op klassieke voorbeelden. Overal in de tuin wordt men herinnerd aan de helden en goden van het oude Rome. De door tallozen bezochte en vaak gekopieerde tuin van Stourhead werd een voorbeeld voor de groeiende Engelse landschapsstijl en in latere tijden overgenomen door Capability Brown en diens volgelingen. De volgende generaties van de Hoare familie koesterden en verzorgden de tuin en voegden er hun eigen unieke bijdragen aan toe. Sir Richard Colt Hoare onderscheidde zich op spectaculaire wijze door de introductie van exotische bomen en struiken. De rijke pracht van de rododendrons, die in het begin van de zomer bloeien, is het resultaat van aanplantingen in de 19e en 20e eeuw. De huidige tuin verschilt in wezen niet van de visie van Henry Hoare en is nog steeds een tijdloos paradijs, onaangetast door de buitenwereld. HET HUIS Het magnifieke interieur bevat een uitzonderlijke bibliotheek in Regencystijl, een schat aan schilderijen en kunstvoorwerpen, en een opmerkelijke collectie Chippendale the Younger meubilair. Henry Hoare I belastte Colen Campbell met de bouw van het huis dat tussen 1721 en 1725 gereedkwam. Het is een weergave van de stijl van de 16e -eeuwse Venetiaanse villa's die door architect Palladio werden ontworpen. Het huis is in de . loop der tijden veranderd: in 1792 werd er bijgebouwd en na een brand in 1902 werd er restauratiewerk uitgevoerd. HET LANDGOED Het huis en de tuin vormen het hart van een landgoed van 1072 ha. Bezoekers kunnen langs een reeks van aangegeven routes door bossen, open landschap en heuvelig gebied wandelen. Voor hen die slecht ter been zijn, is er een electrisch karretje met claxon beschikbaar. Op tweeënhalve kilometer van de tuin staat King Alfred's Tower, een extravagant, 49 meter hoog, driehoekig bouwwerk van rode baksteen. Laat u zich vooral de kans niet ontgaan om naar de top te klimmen, omdat u vandaar een schitterend uitzicht heeft over Wiltshire, Dorset en Somerset, het gebied waar Stourhead in gelegen is. SHOP Uiteraard is er een aantrekkelijke winkel en is er ook een bescheiden restaurant. ‘KATHEDRAAL’ Voor mensen die beslist niet zonder kunnen: ja, er is een heuse kerk in het park van Stourhead: de St. Peter’s Church met daarin een 1-manuaalsorgel van de fa. Vowles uit 1867.
32
SALISBURY CATHEDRAL
KATHEDRAAL In 1066 kwam St. Osmund, een Normandiër, in het gevolg van Willem de Veroveraar naar Brittannië. Daar werd hij tot bisschop van Sarum, de oude naam van Salisbury, gekozen. Hij bouwde er vanaf 1075 een kathedraal die in 1092 werd geconsacreerd. Zijn grote verdienste ligt o.a. in de zorg voor de regeling van de liturgie en de kerkzang. Deze regeling werd tot model voor alle kathedralen en bleef onder de naam "Sarum Use" in vrijwel geheel het land in gebruik tot de afschaffing ervan onder Henry VIII. Door politieke omstandigheden moest de bisschopszetel uitwijken en daarom werd enkele kilometers verder tussen 1220 en 1258 de huidige kathedraal gebouwd in "Early English" (vroeg gotische) stijl. Het bleef een seculiere kathedraal, zonder monniken. Om haar heen groeide later de plaats Salisbury. De kathedraal werd in 1320 voorzien van de hoogste kerktoren in Engeland: 404 feet. Deze toren kan ook beklommen worden. Uw reisgenoot Bram van Oort heeft het ooit gedaan en kan u ongetwijfeld de huiveringwekkende details vertellen. De kathedraal kent verder een bijzonder waardevolle bibliotheek met veel zangboeken en één van de vier kopieën van de "Magna Carta" uit 1215, heilig voor iedere democratische Engelsman! Er wordt beweerd dat Salisbury Cathedral zoveel pilaren, vensters en deuren heeft als het jaar uren, dagen en maanden bevat: resp. 8760, 365 en 12. Tenslotte willen wij u nog wijzen op de prachtige "Close", de tuin met huizen om de kathedraal heen. Wanneer 's avonds de kerk verlicht is, loont het de moeite in deze Close een ommetje te maken. SHOP De kathedraal beschikt over een goed geoutilleerde winkel, waar vooral de collectie Cd's opvallend is. Aan de zuidflank van de kerk is een klein café-restaurant ingericht, vanwaar men door het glazen dak een onverwachte blik kan werpen op de kathedraal. KOOR St. Osmund was zeer geïnteresseerd in de kerkzang en stichtte in 1075 bij 'zijn' kathedraal een "Songschool" voor de opleiding van de koorjongens en de zangers. Deze songschool bestaat nog steeds als preparatory-school van de kathedraal, waar onder de ca. 150 jongens en meisjes van 4 tot 13 jaar de 16 choristers en 4 probationers hun schoolopleiding ontvangen. Zij bewonen sinds 1947 een prachtig gebouw dat oorspronkelijk in 1220 als bisschoppelijke paleis werd gebouwd. Het koor beschikt naast de 16 choristers over 2 alto's, 2 tenoren en 2 bassen. De bekende componist Herbert Howells was enige jaren als organist aan deze kathedraal verbonden. Andere ooit aan Salisbury verbonden grootheden zijn o.a. Walter Alcock, David Willcocks, Douglas Guest, Christopher Dearnley en Richard Seal. 33
Van historische betekenis is de beslissing die een vroegere Master of the Choristers, Richard Seal, in 1996 nam: als eerste in Engeland startte hij met 16 Cathedral Girl Choristers, spoedig gevolgd door andere kathedrale koorscholen. Overigens zingen de 'girls' als koor apart, nooit zingen zijn samen met de 'boys'. Het moge duidelijk zijn, dat deze maatregel bij behoudende kerkmuziekliefhebbers niet in goede aarde is gevallen en zelfs heeft geleid tot de oprichting van een vereniging 'tot behoud van het traditionele kathedraalkoor' . ORGANIST & MASTER OF THE CHORISTERS De huidige Master is sinds 2006 David Halls, tot dat jaar was hij al jarenlang in Salisbury werkzaam als Assistent. Halls heeft een full-time assistent, Daniel Cook, die wij enkele jaren geleden ontmoetten als Assistent in Westminster Abbey. ORGEL In 1792 bouwde Samuel Green een nieuw orgel voor de kathedraal. Dit orgel werd in 1877 vervangen. Het werd door Hill geplaatst in de St. Thomas and St. Edmund's Church in Salisbury (in het centrum van de stad) waar het vandaag de dag nog steeds te bewonderen is (in een overigens even bewonderenswaardige parochiekerk!). In de jaren 1876/77 bouwde Henry Willis een nieuw orgel met pneumatische tractuur voor de kathedraal. Bij de ingebruikname oogstte het alom bewondering. John Stainer, organist van de St. Paul's in Londen, oordeelde zelfs dat dit orgel beter was dan zijn eigen instrument in St. Paul's. In 1934 werd het orgel door de fa. Willis omgebouwd naar het electropneumatische systeem. De toenmalige organist, Sir Walter Alcock, hield streng toezicht opdat geen intonatiewijzigingen werden aangebracht aan het Willis-pijpwerk. Ook in 1969 volgde een restauratie. In 1978 werd de speeltafel gemoderniseerd door Harrison & Harrison. Het orgel klinkt feitelijk nog steeds zoals Willis het heeft achtergelaten. Het geldt, samen met de Willis-orgels van Truro, Edinburgh en Lincoln, als het bestbewaarde grote Willisorgel. De klank is inderdaad intrigerend en mag gerust de sublimatie van het 19e eeuwse Engelse kathedraalorgel genoemd worden!
34
35
The Great Hall & The Round Table - WINCHESTER
HISTORIE In de tijd van de beruchte Willem de Veroveraar (1066 – 1087) ontstond Winchester Castle. In het begin van de 13e eeuw was een uitgebreide reparatie en vergroting nodig en men nam die gelegenheid te baat om de bestaande centrale hal te vervangen door een nieuw en groter exemplaar. Gedurende de regeringsperiodes van Hendrik III (1216 – 1272) en Edward I (1272 – 1307) nam de betekenis van het kasteel als militair machtscentrum toe: Winchester was toen immers de hoofdstad van Engeland! De hal was het centrale gedeelte van het kasteel: hier werden de gasten ontvangen, werd er gegeten en gefeest en vergaderd. Het dak van hal werd tegen het einde van de 14e eeuw geheel vernieuwd. In de e 17 eeuw namen in de tijd van de English Civil War de royalisten het pand in bezit, totdat ze door de troepen van het Parlement in 1646 werden weggejaagd. Oliver Cromwell gelastte de afbraak van het kasteel, maar behield de hal als ruimte voor samenkomsten. De architectonische waarde van de Great Hall ligt in de voorbeeldfunctie die het heeft gehad voor andere kasteelhallen. Voorheen waren die massief en duister, terwijl Winchester opzienbarend brak met deze ongeschreven regel, met dank aan het kunstzinnige inzicht van de toenmalige bewoner Hendrik III. THE ROUND TABLE De eerste schriftelijke berichten over het bestaan van ene koning Arthur dateren uit 1130 en zijn te vinden in Geoffrey Monmouth’s “History of the Kings of Britain”. Over de ronde tafel en de ridders wordt pas gesproken in 1155, in de Roman de Brut van Robert Wace. Feit of fictie? In ieder geval was het de bedoeling dat zowel de ridders als Arthur rond de tafel zaten en allen gelijkwaardig waren (er kan immers niemand aan het hoofd van een ronde tafel zitten….). De tafel zou een huwelijksgeschenk zijn van Arthurs schoonvader, Leodegrance. In de ronde inscriptie in het hart van de tafel wordt vermeld dat dit de tafel is van koning Arthur en 24 ridders. Aan de buitenzijde worden zij allen met hun namen genoemd. OVERIGE BEZIENSWAARDIGHEDEN De hal wordt nogal eens voor exposities gebruikt, o.a. over Anne Frank ten tijde van ons bezoek. Verder vinden we in de hal een beeld van Queen Victoria, geplaatst in 1887 bij gelegenheid van haar gouden regeringsjubileum. Toch klopt er iets niet met dit beeld, u mag tijdens ons bezoek puzzelen en we horen graag uw ontdekking…… Achter de hal bevindt zich een beperkt toegankelijke middeleeuwse tuin. SHOP Wij hebben geen shop kunnen traceren, ook geen orgel…. Maar schuin tegenover de hal (en de kathedraal) bevindt zich een christelijke boekenwinkel, waar u ongetwijfeld wat parafernalia kunt scoren.
36
WINCHESTER COLLEGE
COLLEGE Het Winchester College, in de nabijheid van de kathedraal gelegen en een nauwe band onderhoudend met haar, is de oudste grammarschool van Engeland, gesticht in 1382 en in 1394 voorzien van 16 Quiristers door de bisschop van Winchester: William Wykeham. Winchester College zou later hét voorbeeld worden voor alle public schools in Engeland. SHOP Met een beetje geluk neemt de dirigent een koffer vol cd’s mee, maar dat is het dan wel. KOOR (zie ook gegevens bij Winchester Cathedral). De 16 Quiristers verzorgen de dagelijkse zang in de kapel van het College en hebben, los van de kathedraal, hun eigen Master of the Music. Bekende Masters uit voorbije tijden waren o.a. Thomas Weelkes en Sir George Dyson. De Quiristers werken regelmatig mee aan cdopnames en concerten. De huidige dirigent is Christopher Tolley, maar deze zal medio 2007 worden opgevolgd door niemand minder dan Malcolm Archer, die hiervoor zijn prestigieuze post in St. Paul’s Cathedral te Londen vaarwel zegt…. ORGEL De kapel van Winchester College is in het bezit van 2 orgels, ofschoon het koororgel nauwelijks meer wordt gebruikt. Het hoofdorgel is een werk van Noel Mander uit 1984 en werd gebouwd in de reeds aanwezige kas van het v.m. Norman & Beardorgel uit 1909. Het orgel heeft een mechanische toets- en electrische registertractuur.
37
DISPOSITIE:
38
WINCHESTER CATHEDRAL
KATHEDRAAL Winchester, rustiek gelegen in een dal, is één van de belangrijkste historische steden van Engeland. Eens was Winchester zelfs de hoofdstad van het koninkrijk. In 634 werd er het christendom gebracht en weldra werd een eerste kathedraal in Anglo-Saksische stijl gebouwd, waarvan het grondplan naast de huidige kathedraal is aangegeven. De huidige kerk gaat terug om een tweede kerk, in Norman Style en als monastieke kathedraal ingewijd in 1093. Uit deze tijd stammen de dikke muren en massieve pilaren. Later werd het kerkgebouw uitgebreid en aangevuld met elementen in Perpendicular Style. De kathedraal is de langste Middeleeuwse kerk in Europa: 170 meter. Onder de vele waardevolle objecten van haar interieur moeten zeker de 14e eeuwse koorbanken worden genoemd, naast het 15e eeuwse stenen altaar, de prachtige gewelven en het monument voor en graf van de schrijfster Jane Austen. SHOP In 1993 opende koningin Elisabeth het nieuwe Visitors Centre, gelegen tegenover de hoofdingang van de kathedraal. Hier vindt men een keur aan souvenirs, brochures, CD's en kathedraleske prullaria. Ook kan de inwendige mens er goed aan zijn/haar trekken komen. KOOR Reeds in de eerste eeuwen van het christendom in Engeland was Winchester beroemd om haar kathedrale school. Deze school kreeg onderdak in de 13e eeuwse Decany op het terrein van de kerk en voert nog steeds de naam "Pilgrim's School". De huidige staat van het gebouw dateert uit 1687. In 1510 kon de kathedraal zich het onderhoud van slechts 10 choristers veroorloven, maar bij de hervorming door Henry VIII werd dit aantal met twee vermeerderd. Thans krijgen 16 choristers van de kathedraal samen met enkele probationers hun schoolopleiding aan dit instituut. Ten aanzien van het onderricht kent de Pilgrim's School een unieke situatie: naast de 16 choristers van de kathedraal krijgen nog 16 andere koorjongens hun opleiding, die onder de officiële naam Quiristers de dagelijkse zang verzorgen in de kapel van Winchester College. Beide groepen hebben hun eigen Master of the Music. Verbonden aan Winchester Cathedral waren o.a. Samuel Sebastian Wesley (19e eeuw) en in onze eeuw Martin Neary, die later furore maakte als organist/dirigent van de Westminster Abbey en David Hill. ORGANIST/MASTER OF THE CHORISTERS Als opvolger van Martin Neary werd in 1988 David Hill (geboren 1959) benoemd, afkomstig uit de Westminster Cathedral in Londen. David Hill geldt thans als één van de meest vooraanstaande koordirigenten in Engeland, niet in de laatste plaats doordat hij enkele jaren geleden een praktisch handboek over koorzang en koordirectie schreef. Onder zijn leiding bloeide het koor van Winchester uit tot misschien wel het beste (volgens AdK) kathedraalkoor van Groot-Brittannië en volgde vele CD-opnames o.a. met de kerkmuziek van Stanford (“koop die beslist” volgens AdK, beter hoor je deze unieke muziek nergens). In 2002 werd hij benoemd aan het St. John’s College te Cambridge en werd zijn plaats in Winchester overgenomen door Andrew Lumsden, tot dan werkzaam in Lichfield Cathedral.
39
ORGEL Wie de geschiedenis van het orgel als muziekinstrument bestudeert, zal in de handboeken altijd struikelen over de passage die de monnik Wulstan rond 963 opschreef en waarin een beschrijving wordt gegeven van het orgel in de kathedraal van Winchester. Het moet een enorm instrument geweest zijn met "70 blazers" op 26 balgen (dat was dus dringen) en maarliefst twee bespelers. Blijft de vraag of Wulstan in een eufore bui misschien niet iets te veel heeft overdreven, aangezien zijn beschrijving van de oude kathedraal ook niet geheel vrij is van superlatieve trekjes. In 1819 werd een neo-gotische 'screen' geplaatst en 5 jaar later moest ook de oude orgelkas eraan geloven. Naar ontwerp van Edward Blore ontstond de huidige orgelkas, die qua stijl moest passen bij de nieuwe screen. In 1851 vond in Londen een internationale orgeltentoonstelling plaats waar Henry Willis een imposant instrument had opgesteld. Men wist dit orgel, op aandringen van Wesley, te verwerven voor Winchester, waar het vervolgens (1854) in de kas van 1824 werd opgesteld. In 1898 bouwde Willis het orgel om naar het pneumatische systeem. In 1937/38 werd het orgel compleet verbouwd door de fa. Harrison & Harrison uit Durham. Het orgel kreeg een electro-pneumatische tractuur en de speeltafel verhuisde naar de overzijde van het orgelfront. Aldus ontstond een echt Harrisonorgel. In 1988 vond de laatste grote restauratie en uitbreiding plaats, wederom uitgevoerd door Harrison & Harrison. Bij deze gelegenheid werd het orgel uitgebreid met het Nave Organ, een divisie die met een nieuw front links van de oude hoofdkas is geplaatst en die tot doel heeft de gemeenschap in het schip der kerk meer te ondersteunen dan voorheen mogelijk was.
DISPOSITIE:
40
41
ARUNDEL CATHEDRAL
KATHEDRAAL Wie ooit met Choir Organ Tours in Cambridge is geweest, kent vanzelf het Arundel House Hotel, genoemd naar het stadje Arundel en meer nog naar het beroemde 11e eeuwse kasteel aldaar, gesticht door Robert de Montgomery. Rond dit enorme kasteel ontwikkelde zich, op de plek waar de rivier Arun via de laagvlakte in zee uitmondt, het pittoreske stadje Arundel. Ofschoon er reeds een zeer oude en nog steeds te bezoeken Anglicaanse parochiekerk aanwezig was, e meenden de katholieken in de 19 eeuw zich te manifesteren met een buitenproportioneel kerkgebouw. Het gebouw, naar ontwerp van Joseph Hansom, werd voltooid in 1873, ofschoon de toren nimmer werd afgebouwd. Grote initiator achter de bouw was Henry 15th Duke of Norfolk, eigenaar en bewoner van het beroemde kasteel. In 1965 werd het diocees Arundel en Brighton gesticht en werd de parochiekerk tot kathedraal verheven. Evenals het exterieur ademt ook het inwendige de sfeer van de Franse (neo-) gotiek. Vermeldenswaardig is de reliekschrijn van St. Philip Howard, een katholieke martelaar uit de 16e eeuw en niet toevallig ook nog eens Earl of Arundel. SHOP Een boekenstalletje met wat ansichten, naar het schijnt. ORGANISTEN Vrij uniek is, dat het orgelspelen en dirigeren in handen is van twee dames: allereerst is daar de 28-jarige Director of Music Elizabeth Stratford en ten tweede is Patricia d’Avray haar Assistent. De koren bestaan in Arundel volledig uit vrijwilligers. Muzikaal is alles gefocust op de verzorgen van de diensten op de zondag en op de grote feestdagen. ORGEL Eveneens uniek, voor een kathedraal in Engeland, is de plaatsing van het orgel aan de westzijde. Dit instrument werd gebouwd door William Hill rond 1860 voor de St. John’s Church in Islington. De Duke of Norfolk wist het daar los te weken en liet het in 1873 te Arundel plaatsen. In 1893 werd het orgel door 42
orgelmaker Thomas Hill gepneumatiseerd en in latere jaren verder gewijzigd. In 2005/2006 volgde een uitvoerige restauratie door David Wells, Liverpool.
Pedal 1 Open Diapason Wood 2 Open Diapason Metal 3 Bourdon 4 Octave 5 Flute 6 Fifteenth 7 Mixture 8 Trombone Choir Enclosed 9 Gedeckt 10 Dulciana 11 Vox Angelica II 12 Suabe Flute 13 Harmonic Flute 14 Flageolet 15 Clarionet 16 Solo Trumpet 17 Tremulant Great 18 Double Diapason 19 Open Diapason 20 Stopped Diapason 21 Cone Gamba 22 Octave 23 Wald Flute 24 Twelfth 25 Fifteenth 26 Mixture 27 Sharp Mixture 28 Trumpet 29 Clarion Swell Enclosed 30 Open Diapason 31 Stopped Diapason 32 Hohl Flute 33 Viola da Gamba 34 Octave 35 Flute 36 Fifteenth 37 Mixture 38 Horn 39 Oboe 40 Clarion
16 16 16 8 8 4 III 16 8 8 8 4 4 2 8 8’
II
16 8 8 8 4 4 2 2/3 2 III II 8 4 8 8 8 8 4 4 2 III 8 8 4
43
St. Michael’s Abbey - FARNBOROUGH
ABDIJ Er is een hechte relatie tussen Farnborough Abbey en Frankrijk, misschien wel hechter dan de gemiddelde Engelsman lief is... De abdij werd gebouwd in de jaren 1883/88 naar ontwerp van de Franse architect Gabriel Destailleur. Alles geschiedde op verzoek van de v.m. keizerin Eugenie, zij zag de abdij als een monument ter nagedachtenis aan de keizerlijke familie (Bonaparte). Onder de abdijkerk is dan ook een crypte gesitueerd, waarin de stoffelijke resten van zowel keizerin Eugenie als haar echtgenoot keizer Napoleon III en haar zoon, de gedoodverfde Napoleon IV. Was de abdij aanvankelijk bevolkt door Norbertijnen, in 1895 verving de keizerin hen door Benedictijnen van Solesmes (Frankrijk). Deze werden op hun beurt in 1947 vervangen door Engelse monniken van de congregatie van Subiaco. KOOR Het koor van de abdij werd pas gesticht in 1966 en bestaat uit mannen en jongens, de laatste afkomstig van plaatselijke scholen. Behalve het verzorgen van de liturgie in de abdijkerk treedt het koor ook meer en meer op de voorgrond tijdens concerten. Er zijn reeds enkele cd-opnames van dit koor gerealiseerd. Als organist is Neil Wright aan de abdij verbonden. Wright was voorheen als assistent-organist werkzaam aan de kerk van London Oratory en was ook twee keer deelnemer aan het bekende Internationaal Improvisatie Concours in de Bavokerk te Haarlem. Hij is de organisator van een reeks concerten op het Cavaillé-Collorgel van de abdij. Gezien de antecedenten van de abdij en het orgel is het niet verwonderlijk dat hiervoor vooral Franse organisten worden uitgenodigd. SHOP Hoewel er sprake is van een Abbey Shop blijkt dit om een internetwinkel te gaan. Het is dus nog maar afwachten of er ook in werkelijkheid zoiets als een shop is (waarin je in 'real time' kunt rondlopen en struinen). Maar die onzekerheid tot op de laatste reisdag maakt het reizen met Choir Organ Tours of Friends in Music nu net zo aardig. Het zou al heel wat zijn als we de abdij op tijd en zonder motorpech bereiken, zoals deelnemers van vorig jaar zullen beamen....) ORGEL Zoals haast alles aan deze abdij erg Frans is, is ook het orgel uit Frankrijk afkomstig. En aangezien er de laatste 10 jaren in Engeland sprake is van een ware francomanie op orgelgebied, is het niet verwonderlijk dat het orgel van Farnborough Abbey zich mag verheugen in een enorme aandacht. Het instrument heet gebouwd te zijn door de bekende orgelmaker Aristide Cavaillé-Coll en geldt als meest originele Cavaillé-Collorgel in Engeland (zo veel hebben ze er nu ook weer niet). Recent onderzoek heeft echter uitgewezen dat waarschijnlijk niet Cavaillé-Coll maar zijn opvolger Charles Mutin het orgel zou hebben vervaardigd.... Hoe dan ook, een fraai franstalig orgel is het zeker! In 2001 werd een conserverende restauratie uitgevoerd door de firma Klais uit Bonn.
44
GRAND ORGUE: Bourdon
16’
Montre
8’
Bourdon
8’
Flûte harmonique
8’
Salicional
8’
Prestant
4’
RECIT : Cor de Nuit
8’
Gambe
8’
Voix Céleste 8’ Flûte Octaviante Plein-Jeu
4’ IV
Trompette
8’
Basson-Hautbois
8’
Tremulant PEDALE : Contrebasse
16’
Soubasse
16’
Bourdon
8’
Flûte Ouverte
8’
Tirasse Gr. O. Tirasse Recit Gr.O.+ Rec. Gr.O. + Rec. 16’ Appèl Gr. O. Renvoi Gr. O. Diverse combinatietreden Mechanische tracturen
45
ALGEMENE INFORMATIE Muzikale reisbegeleiding:
Aart de Kort, Weikamp 69, 2264 JP Leidschendam. telefoon 070-4190500
Algemene reisleiding en organisatie: Carel Weijers Baron van Fridaghstraat 8 2064 LH Spaarndam telefoon 023-5383321
Tekstboek:
Aart de Kort en Carel Weijers
Luchtvaartmaatschappij:
British Midland (BMI) Vluchtnummer heenreis BD 102 Vluchtnummer terugreis BD 113
Touringcarbedrijf:
Astons Coaches Worcester
Hotels:
Holiday Inn Ashford-Central (28 en 29 april) Canterbury Road Ashford Kent TN24 8QQ Telefoon 0044 1233 619641 Tulip Inn (30 april t/m 3 mei) Binnacle Way Portsmouth PO6 4FB Telefoon 0044 870 4009001
Reissom omvat:
Vliegretour incl. alle toeslagen Accommodatie in kamers met bad en/of douche en toilet op basis van logies en traditioneel Engels ontbijt Touringcarvervoer Bijdragen aan kerken voor gebruik orgels, honoraria Eng. organisten en tekstboek
Niet inbegrepen:
Lunches, diners, reisverzekering, toegang kerken/musea/tuinen etc.
Organisatie:
Choir/Organ Tours of Friends in Music
Website:
www.choirorgantours.nl 46
Route:
1 (16) 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
London Heathrow Rochester Ashford Canterbury Goudhurst Lancing Chichester Portsmouth Isle of Wight Portsmouth Stourhead Salisbury Winchester Arundel Farnborough London Heathrow
47
