KONINKLIJKE ZANGVEREENIGING
NIJMEEGS MANNENKOOR
Fortissimo 19 december: Kerstconcert
Nummer 4, jaargang 27
woonboulevardnijmegen.nl
wonen begint bij ons
beleef ‘t gewoon... elke zondag open 12 - 17
wijchenseweg (tegenover w.c. dukenburg, nabij ns-station dukenburg en A73)
Voorwoord Deze Fortissimo vormt de verbinding tussen onze concertreis naar Krakau en de kerstperiode. In dit winternummer treft u een fotoreportage aan van onze concertreis naar Krakau, gelardeerd met teksten van onze eindredacteur. Deze concertreis werd voor de eerste keer in de geschiedenis van het Nijmeegs Mannenkoor met het vliegtuig gereisd, waarbij enke le zangers hun luchtdoop hebben gemaakt. De ex cursies waren van uitzonderlijk niveau, de zoutmijnen van Wieliczka vanwege haar diepte, Auschwitz van wege haar historische lading en Birkenau vanwege haar in alle opzichten, door vrijwel niemand gekende, onmetelijkheid. Om onze erkentelijkheid voor onze adverteerders te onderstrepen laten wij in iedere Fortissimo een adver teerder aan het woord. In dit nummer een bijdrage van Hoogenboom Mode. Dit bedrijf is Fortissimo al meer dan 25 jaar trouw als adverteerder vanaf het allereerste nummer! Ons traditionele kerstconcert vindt dit jaar plaats in de Molenstraatskerk met medewerking van onze projectzangers en de 11-jarige Amira Willighagen als gast-soliste. Wij beve len dit concert van harte bij u en uw relaties aan. Rest ons u mooie feestdagen en een in alle opzichten voorspoedig 2016 te wensen!
Inhoud
3 5 7 11 12 13 15 17 19 21 22 23
Voorwoord / Colofon Van de bestuurstafel Het mannenkoor gaat naar Krakau 10 jaar MC met Dion Ritten Wij worden begeleid door: Programma kerstconcert Muziekleer deel 4 Muziek en Wetenschap IV Adverteerder Hoogenboom Mode Reportage Nijmegen 1 Suppoerter van NEC / Lief- en leed Nieuwe leden stellen zich voor
COLOFON Voorzitter Manfred Markhorst Secretaris Serge Stommels Penningmeester Wim Borsboom Externe relaties Philip van Vliet Concertcommissaris Jan Rutten REDACTIE: Pierre Lauran, Manfred Markhorst, Philip van Vliet, Jan van Dijk (advertenties) Omslagontwerp: Tom van Deelen Foto's: Tom van Deelen De redactie behoudt het recht om kopij in overleg met de auteur- aan te passen of te weigeren. REDACTIEADRES: KZNM Fortissimo Graafseweg 274 6532 ZV NIJMEGEN DRUKKER: Editoo B.V. te Arnhem Fortissimo is een uitgave van: Koninklijke Zangvereeniging Nijmeegs Mannenkoor
3
4
Van de bestuurstafel Op donderdag 26 november is de najaar ALV gehouden. Op de agenda stonden onder andere een terugblik op de koorreis, de vooruitblik door de muziekcommissie, de benoeming van een nieuw bestuurslid, de vooruitblik door het bestuur en natuurlijk de begroting 2016. Koorreis De Koorreis werd behandeld door Jan Rutten, een van de reisleiders. Hij memoreerde vanuit de organisatie enkele wetenswaardigheden. Ook de ervaring dat wij met onze afspraak-isafspraak cultuur in Polen vaak tegen verrassingen aanlopen. Dat iets is afgesproken betekent vaak niet dat het ook zo gebeurt! Veel extra inspanning van de reisleiders heeft er, soms op het laatste moment, toe geleid dat de voorgenomen activiteiten doorgang vonden. Wij kijken terug op een geslaagde reis, waarbij we weinig gemerkt hebben van de noodzakelijke extra inspanningen. Met geprojecteerde foto’s gaf Jan een goede samenvatting van de belevenissen tijdens de reis. Vooruitblik Muziekcommissie Pieter Willemse deed namens de muziekcommissie het woord. Deze commissie houdt zich bezig met de kern van ons bestaan. Er ontspon zich dan ook een levendige uitwisseling van gedachten en meningen. Blijk van betrokkenheid bij de toekomst van ons koor.
Benoeming nieuw bestuurslid Serge Stommels is benoemd tot secretaris in het bestuur. Hij is daarmee de opvolger van Jacques van Limbeek. Vooruitblik bestuur De voorzitter, Manfred Markhorst, heeft inzicht gegeven in de toekomstplannen die in het bestuur worden ontwikkeld. We hebben een meerjarenplan en werken toe naar het 160-jarig bestaan van ons koor in 2019. De komende jaren gaan we daarvoor ook extra activiteiten ontwikkelen om financiële middelen op te bouwen waarmee we het volgende lustrum kunnen vieren. Er zijn daarvoor concrete plannen gemaakt, die al lopen. Leden zijn daarbij ook uitgenodigd om initiatieven aan te brengen en in te vullen. Begroting 2015 De penningmeester, Wim Borsboom, heeft de begroting voor 2016 gepresenteerd. De contributie is daarna vastgesteld conform de afspraken die we vorig jaar al gemaakt hebben.
Onze agenda in december De maand december is traditioneel de drukste maand voor ons koor. Zo ook dit jaar. We werken in de repetities toe naar het kerstconcert. Dit jaar hebben we een aantal nieuwe werken in het programma opgenomen. Dit betekent dat we de hulp van repetitor Marijke Hoksbergen hebben ingeroepen. Zij oefent de nieuwe stukken in met de tenoren. Zo bereiken we dat we de stukken sneller instuderen. Op maandag 7 december houden we een open repetitie in Grave. We repeteren dan in Catharinahof, een gloednieuw gemeenschapshuis met woon– en zorgfunctie, geopend op 28 oktober 2014. Dit is de generale repetitie. Ook sopraan Amira Willighagen en pianist Roland Aalbers zijn daarbij aanwezig. Op zaterdag 19 december houden wij ons kerstconcert in de Petrus Canisiuskerk. Zie de poster hiernaast en de midden-pagina’s van deze Fortissimo voor alle details.
Daarna geven we op maandag 21 december nog een concert in het Radboud UMC. Waarschijnlijk wordt het concert gehouden in de Tuinzaal. Het is de eerste keer dat we daar zingen en we zijn heel benieuwd naar de akoestiek. December is daarom weer een volle maand met veel zangplezier!
5
6
Het Mannenkoor gaat naar Krakau Voor elke vader en opa is het een waar feest om zijn (klein)kinderen te mogen voorlezen. Hoe gekker de verhaaltjes, des te leuker het is. Een echte aanrader is wat dat betreft “Het Grote Verhaaltjesboek” van Marianne Busser en Ron Schröder. Het bijzondere van dit fantastische voorleesboek is dat menig verhaaltje over “het mannenkoor” gaat. Zo gaat het mannenkoor naar het circus, vangt het mannenkoor een spin en gaat het mannenkoor verhuizen, en dat allemaal onder leiding van tante Dina die de heren strak in het gareel houdt. Dolle pret, natuurlijk. Onlangs bladerde ik nog eens door de verhaaltjes heen en toen viel me op dat één verhaal ontbrak: het mannenkoor gaat naar Krakau!
En omdat het mannenkoor nog nooit had gevlogen, was dat een hele belevenis, vooral omdat tante Dina was thuisgebleven. Ome Jan en ome Wim, die de reis hadden georganiseerd, namen haar taken met verve over. Nou waren de spieren van het mannenkoor na de vlucht wel wat stram, dus enig massagewerk kon geen kwaad. ‘Hoe moet dat dan?’ vroeg het mannenkoor. ‘Nou, dan gaan we toch gewoon in Krakau naar de muziekschool, dan laten we jullie door de kinderen lekker masseren. En daarna mogen de kinderen laten horen dat ze zeer talentvolle muzikanten zijn.’ Dat vond het mannenkoor een goed idee.
Omdat jonge jongens altijd nieuwsgierig zijn naar nieuwe dingen, en heel veel jonge jongens nog nieuwsgieriger, is het mannenkoor dat ook. Opgetogen daalde het koor de trappen van de zoutmijnen van Wieliczka af. Zulke prachtige sculpturen had het koor nog niet eerder gezien. Het gangenstelsel nodigde wel heel erg uit om verstoppertje en tikkertje te doen, maar dat mocht niet van ome Wim. ‘Jongens, hier wordt niet gerend. Straks glijden jullie nog uit!’ Het mannenkoor antwoordde dat er vast en zeker was gestrooid, maar dat hielp niet. Uit verveling zong het koor toen maar een liedje. En dat galmde best wel lekker.
Nu is het zo dat het mannenkoor geen Pools spreekt. ‘Kan iemand ons hier verstehen?’. Nee, dat kon eigenlijk niemand. Gelukkig was daar Bo, ooit getrouwd met een Nederlandse man. Bo slaakte een klein gilletje toen ze het mannenkoor zag. ‘O, gaan wij samen een paar dagen op pad? Daar heb ik heel veel zin in!’ En ja, het mannenkoor had ook wel zin in Bo. Maar dat ging niet door, want het mannenkoor heeft geen goed pensioen. Ach, zo erg was dat niet, want Bo heeft heel veel verteld en laten zien en dat deed ze grandioos. Zo werd het toch nog leuk.
Toen bracht het mannenkoor een bezoek aan Auschwitz. Bij de poort was te lezen “Arbeit macht frei”. Het mannenkoor vond het beklemmend cynische woorden, gespeend van ook maar een begin van medemenselijkheid. Dat strookte dan weer wel met alles wat ooit achter die poort heeft plaatsgevonden. Het mannenkoor begreep niet hoe dit had kunnen gebeuren en vroeg dat aan ome Jan. Die sprak ontroerend mooie woorden, maar begrijpen... nee. En hoe graag het mannenkoor ook zingt, toen was het stil. Toen zweeg het. Het kon niet anders.
7
8
Het Mannenkoor gaat naar Krakau (vervolg)
Het weer was toch al wat guurder dan in Nederland. Op één van de dagen sneeuwde het zelfs al. ‘Willen jullie nog wel met mij naar het Tatra-gebergte?’ vroeg Bo bezorgd. Natuurlijk wilde het mannenkoor dat, want het mannenkoor is niet van suiker. Dan doe je toch gewoon een capuchon op? ‘Oei, dat ziet er eng uit’. Het mannenkoor werd toch een beetje bang van het kruisbeeld in de Arka Panakerk. Dat dit vroeger de kerk was van kardinaal Wojtyla, de latere paus Johannes Paulus II, maakte het er niet minder spannend op. ‘Flink zijn mannen, er is niks aan de hand. Kijk maar, ik ga er gewoon onder staan.’ en Dion voegde de daad bij het woord. ‘En nu zingen!’ Wat bedremmeld zette het mannenkoor een kerstliedje in, in het Pools nog wel. Zenuwachtig ging de blik van het mannenkoor van het kruisbeeld naar Dion, op en neer. Zo geconcentreerd was het koor maar zelden. De mannen zagen daarom niet dat menig kerkganger begon te huilen. En dan zit de koorreis er alweer bijna op. Gelukkig is er voor het mannenkoor nog een feestje georganiseerd. Rosa en haar folkloristische dansgroep zingen en spelen fantastisch. Kijk maar eens hoe het koor geniet! En Rosa natuurlijk ook, want je danst niet elke dag met zo’n leuk mannenkoor. En zo komt aan zes prachtige dagen een eind, met heel veel dank aan ome Jan en ome Wim. En tante Dina? Die laten we volgende keer weer thuis! René Nederstigt
‘Ome Jan, wij krijgen honger van zo’n concert. Gaan we gauw eten in ons hotel?’ Dat wilde ome Jan zelf ook wel. ‘Kijk, daar komt net een tram aan, die pakken we! Conducteur, twee kaartjes graag, eentje voor mij en eentje voor het mannenkoor.’ Vlug stapt het mannenkoor in. Ho, wat schudt zo’n tram! En wat een kabaal! Het mannenkoor gaat er een beetje strak van kijken. Maar dan beginnen de mannen te zingen. De hele tram resoneert als ze zingen over kip met mayonaise en over pannenkoek met slagroom. Ze krijgen er alleen nog maar meer honger van. En een groot applaus!!
9
10
Donateur aan het woord: Ton Vloedmans Nijmeegs Mannenkoor: het blijft een feestje Wanneer Philip van Vliet mij belt met de vraag: “Ton, zou jij als donateur een stukje willen schrijven in de Fortissimo?” dan denk ik: “Leuk!, maar ik zeg er wel bij: ik ben nogal kritisch.” “Geen probleem, schrijf wat je wilt,” aldus Philip. Mijn eerste kennismaking met het koor dateert van de beginjaren zeventig. Plaats van handeling: de kerk aan de Jacobslaan. Hoe indrukwekkend, een dergelijk groot koor voor je neus. Een klassiek geschoold koor met muziek die je pakt. Jaarlijks kom ik een of twee keer bij een concert en het is altijd weer een feestje! De laatste jaren staan er ook wat modernere stukken op het repertoire en daar heb ik soms wat moeite mee. Je kunt het ook niet iedereen naar de zin maken, zullen we maar zeggen. Natuurlijk hoeft het ook niet altijd “La Traviatta” of “Il Trovatore” te zijn, maar dat soort muziek heeft mijn voorkeur. Het Nijmeegs Mannenkoor staat voor kwaliteit en uitstraling en daar komen volgens mij wat scheurtjes in. Bestuur en koor vormen een instituut met aanzien en dat moet zo blijven. Met de komst van Dion Ritten heeft het Nijmeegs Mannenkoor naar mijn mening duidelijk aan kwaliteit gewonnen. Alles is net iets strakker, meer gevoel voor de kleine details. Zijn voorganger Hennie Ramaekers heeft het koor wel groot gemaakt door het invoeren van koorschool en audities. Tegen enkele leden van het koor heb ik toen wel eens gezegd: er staan er een paar te playbacken! Kort daarna verdwenen die enkelen toch weer van het toneel.
Maar nu ook iets kritisch. Een probleem heb ik echter met het jaarlijkse kerstconcert. Het Nijmeegs Mannenkoor hoort in de grootste en midden in de stad gelegen kerk op te treden en niet in een kerkje achteraf! Als ik dit roep, hoor ik: ‘te duur’. Onzin, mijne heren. Als je met Rens de koster gaat praten, dan kost die kerk ongeveer € 2.500,00 voor een dagdeel. Veel geld, maar nu een rekensom. Als de kerk gevuld is met ongeveer 700 mensen a € 5,00, dan levert dat € 3.500,00 op. Moet er een solist bij? Wij komen voor het koor. En een pianist? In de Stevenkerk staat een geweldig orgel. Het geven aan goede doelen? Laat ons zelf uitmaken waar we wat aan uitgeven. Een plaatsbewijs van € 17,50 per persoon vind ik nogal veel. Wanneer je met z’n tweeën gaat en € 35,00 moet betalen is dat voor mensen met een kleine beurs veel geld. Je sluit daardoor mensen uit. Bij het laatste kerstconcert was naar mijn mening de mevrouw met de mandoline het hoogtepunt. Niet vanwege de kwaliteit, maar mevrouw wist de kerk te boeien met muziek die mensen graag horen. Meezingen met traditionele kerstnummers. Een staande ovatie was haar deel. Heren, hopelijk ziet u mijn mening positief, want een bezoek aan de Koninklijke Zangvereeniging Nijmeegs Mannenkoor blijft een feestje. Met muzikale groeten, Ton Vloedmans.
10 jaar Muziekcommissie met dirigent Dion Ritten Volgens het Huishoudelijk Reglement van ons koor is de dirigent lid van de Muziekcommissie. Sterker nog, ons handboek verklaart “de dirigent zijnde de voorzitter”. Repertoire Sinds Dion in november 2005 als dirigent bij het koor is begonnen, is er wel het een en ander veranderd in de door het koor uitgevoerde koorwerken. Uiteraard kunnen de zangers/koorleden bij de muziekcommissie voorstellen doen voor in te studeren koorwerken, maar Dion drukt zijn stempel op de samenstelling van het repertoire. Waar in 2005 het repertoire voornamelijk nog bestond uit heel serieuze werken, veranderde de stijl geleidelijk in “vrolijkere” en meer eigentijdse muziek. Ook populaire stukken als Bevrijdingsmedley en Leonard Cohen’s Halleluja staan tegenwoordig op het repertoire. Ook de manier van dirigeren van de stukken werd door Dion anders aangepakt dan onder de vorige dirigent. De stukken lijken tegenwoordig meer “legato” te worden uitgevoerd in tegenstelling tot meer “staccato” van vroeger. Dion hecht veel belang aan “uit het hoofd” zingen van de diverse stukken. Ook het, meer dan in het verleden, mee gaan doen aan concoursen is één van de door Dion ingebrachte doelstellingen. Deelname aan het muziekfestival in Amersfoort en het concours in Zwolle zijn daar mooie voorbeelden van.
Netwerk Dion beschikt over veel (internationale) contacten en een uitgebreid netwerk. Dat resulteerde bijvoorbeeld in een speciaal voor ons koor gecomponeerd stuk van een Amerikaanse componist. Ook zijn er onder zijn directie met verschillende koren, ensembles en solisten uitvoeringen verzorgd op diverse podia, in binnen- en buitenland. Zo werd bijvoorbeeld samengewerkt met het Gelders Opera- en Operette Gezelschap en de Slagwerkgroep uit Doornenburg, de Bende van Beuving en Fuego Classico. En natuurlijk de beide keren met staande ovaties bekroonde uitvoeringen met de Rutgers University Glee Club waarmee wij concerteerden in De Vereeniging en de Stevenskerk mogen niet onvermeld blijven. Een prestatie van jewelste waren ook de optredens tijdens het CHIO in Aken en het recente project in de Honighallen: de Prateur. De samenwerking en de veelal vrolijke interactie tussen dirigent en koorleden, laat zien dat we uiterst tevreden zijn met Dion. Vrolijkheid voerde ook de boventoon bij de flashmob-optredens van het koor met dirigent in de Nijmeegse binnenstad tijdens de Vierdaagse feesten
11
Wij worden begeleid door: Dirigent Dion
Ritten, algehele leiding
Begon zijn muziekstudies aan het Maastrichts Conservatorium, waar hij in 1982 slaagde voor het Hoofdvak Schoolmuziek. Na twee jaar het Hoofdvak Koordirectie aan dit instituut te hebben gestudeerd, vervolgde hij deze studie aan de “Staatliche Hochschule für Musik Rheinland Grenzland – Institut“ te Aken. Deze studie werd in 1986 succesvol afgesloten. Verder studeerde hij Orkestdirectie bij Professor Louis Weemaels, gerenommeerd oud – dirigent van het Nationaal Orkest van België. In 1987 nam hij deel aan een Meisterkurs Orkestdirektie te Wenen en was in datzelfde jaar laureaat bij een cursus Orkestdirectie van het Limburgs Symphonie Orkest. Sindsdien heeft Dion Ritten vele koor – orkestproducties gedirigeerd, en deelgenomen aan vele symposia en workshops op het gebied van de koorzang en orkestdirectie, o.a. in Nederland, Duitsland, Tsjechische Republiek, België, Japan en regelmatig in de USA. Dion jureert bij koorfestivals en geeft lezingen over diverse onderwerpen. Hij is eredirigent van het Chèvremonts Mannenkoor 1912 Kerkrade. Momenteel is Dion dirigent van het Weerter Gemengd Koor “Vivace“, de Roermondse Zang- en Muziekvereniging, Mannenkoor Beeker Liedertafel Beek, Kamerkoor Cantate Venlo en onze Koninklijke Zangvereeniging Nijmeegs Mannenkoor.
Sopraan Amira
Willighagen
Amira werd met 9 jaar beroemd! Vader Gerrit, moeder Frieda en broer Vincent bespelen muziekinstrumenten. Amira (2004) wilde ‘ook iets doen’. Dan maar YouTube bekijken en ‘operaliedjes’ mooi vinden. Die zing je gewoon na! In 2013 nam ze deel aan Holland’s Got Talent en zong in de voorronde – tot verbijstering van de jury – O Mio Babbino Caro van Puccini. Haar auditie werd meer dan 20 miljoen keer bekeken op YouTube. Ze won natuurlijk! Naast naar school gaan, reist ze nu zingend de wereld over en met haar stichting ‘Gelukskinders’ wil ze kansarme kinderen gelukkig te laten opgroeien!
Pianist Roland
Aalbers
Begon zijn studie bij Arthur Hartong aan de Hogeschool voor de Kunsten te Arnhem. Na zijn diploma Docerend Musicus behaalde hij achtereenvolgend het diploma Uitvoerend Musicus en de Aantekening Kamermuziek bij Jacques Hendriks, beide cum laude. Tijdens zijn studie volgde hij meestercursussen bij Detlef Kraus, Rian de Waal en in Duitsland bij Wolfgang Manz. Na zijn studie ontwikkelde hij zich in verschillende richtingen. Hij gaf solorecitals (oa. in Concertgebouw De Vereeniging te Nijmegen) en trad op met orkest in werken van Chopin en Mozart. Hij heeft inmiddels een ruime ervaring met verschillende kamermuziekensembles. Hij werkte oa. samen met cellist Gé Bartman en met tenor Frank Fritschy waarmee hij optrad in de kleine zaal van het Concertgebouw te Amsterdam. Met diverse koren treedt hij zowel in orkestverband als solistisch op in werken van oa. Carl Orff (Carmina Burana), Benjamin Britten (St.Nicolas Cantate) en Gioacchino Rossini (Petite Messe Solennelle). Sinds 2005 begeleidt hij het “Koor voor nieuwe Nederlandse religieuze muziek” olv. Antoine Oomen. Er werden sindsdien een aantal cd- en dvd-opnamen gemaakt. Daarnaast is hij als correpetitor (docent pianobegeleiding) verbonden aan het Artez conservatorium te Arnhem.
Trompettist Theo
van Steen, koorlid
Sinds 2011 zanger van het Nijmeegs Mannenkoor en speelt ook trompet. Hij begon op 11-jarige leeftijd met het spelen op klaroen en volgde vijf jaar Muziekschool bij de Stichting Overkoepeling Nederlandse Muziek Organisaties (S.O.N.M.O.) voor trompet in es / klaroen in bes. Tijdens deze opleiding ontdekte hij de trompet voor amusementsmuziek. Denk aan Louis Armstrong, Nini Rosso en later onze Hollandse trompettist Marty, als zijn idolen. Trompet alleen vond hij niet genoeg, dus ging hij op ontdekkingsreis in de muziek. Zo vond hij zang, kunstfluiten, maar ook het jodelen leuk om te doen. Hij schreef en componeerde enkele liedjes. Daarmee bereikte hij de auditieronde bij de Soundmixshow en kon in heel Nederland gezien worden in twee live televisieoptredens. Het Nijmeegs Mannenkoor heeft een speciaal plekje gekregen in zijn hobby muziek. Hij vindt het prachtig om tijdens het Kerstconcert enkele liedjes op zijn trompet te begeleiden.
12
KZNM Kerstconcert 19-12-2015 Petrus Canisiuskerk, Molenstraat 37 Nijmegen Programma
Aanvang 20.00 uur
Wij komen tesamen
Samenzang
Gaude mater Polonia / G. Gorczycki
KZNM
Lulajze Jezuniu / Anonymus
KZNM
Nowa radistj stala / arr. X. Stecenko
KZNM
Les choeurs Angéliques / R. Rats
KZNM
Adagio Cantabile uit de Sonate Pathétique / L. van Beethoven
Roland Aalbers
Yule – tide fires / D. Loomer
KZNM
Lasst uns lauschen / W. Geijer
KZNM
Ave Maria / W. Gomez
Amira
See amid the winter’s snow / arr. G. van der Horst
Amira + KZNM
Christ was born / bew. B. Joosen
KZNM
Ding! Dong! Merrily on high / arr. L. Lloyd
KZNM PAUZE
Kerstlied / B. Diamant / B. Diamant
KZNM
Panis Angelicus / C. Franck
Amira + KZNM
Eerste Arabesque / Cl. Debussy
Roland Aalbers
Ave Maria / G. Caccini
Theo + KZNM
Sancta Maria / P. Mascagni
Amira
Santo natale / arr. B. Barratt
KZNM
Let it snow / arr. R. Emerson
KZNM
The Christ Child is born / arr. R. Emerson
KZNM
Holy night / A. Adam
Amira
Feliz Navidad / arr. R. Emerson
KZNM
Mary had a baby / arr. R. Emerson
KZNM
Stille Nacht
Samenzang Maleisisch KZNM Engels KZNM Duits KZNM + Theo Nederlands:
1e couplet Amira 2e couplet allen
Uitvoerenden:
Amira Willighagen, sopraan Theo van Steen, trompet Roland Aalbers, vleugel KNZM o.l.v. Dion Ritten
13
14
De basis van de algemene muziekleer 4 Toonladders zijn een algemeen bekend begrip: vraag een willekeurige voorbijganger op straat er één te zingen, en de do’s, re’s en mi’s vliegen je rond de oren. Daar houdt het gebruik van de toonladder echter niet bij op: de toonladder wordt zeer veelvuldig toegepast binnen de muziek. Reden genoeg om een nadere blik te werpen op dit muzikale begrip. Hoewel de toonsoorten in vele soorten en maten voorkomen, zijn er twee die in het westen enorm veel gebruikt worden: dit zijn respectievelijk de majeur- en de mineurtoonladder. De majeurladder van C ziet er als volgt uit:
CDEFGABC Deze tonen vormen de stamtonen van de C-majeur. Wanneer je deze notenreeks zou spelen, merk je dat er soms een hele toon omhoog gaat en soms een halve. Op een toetsinstrument, bijvoorbeeld een piano, is dit duidelijk te zien. Er zit geen zwarte toets tussen de E en de F; die afstand is dus een halve toon. Dit geldt ook voor de afstand tussen de B en de C. Als we de notenreeks hierboven nogmaals bekijken met de afstanden ertussen, ziet dat er zo uit:
C -1- D -1- E -1/2- F -1- G -1- A -1- B -1/2- C Deze volgorde van deze toonstafstanden geldt voor alle majeurladders. Kijk maar naar G-majeur:
G -1- A -1- B -1/2- C -1- D -1- E -1- Fis -1/2- G Zoals je ziet, is hierbij de F verhoogd tot en Fis, om de halve toonafstand tussen de laatste twee noten te behouden. Dit betekent dat deze toonladder één kruis heeft. Mineurladders Voor mineurladders geldt eenzelfde soort systeem. Het enige wat hierin anders is, is de volgorde van de halve en hele toonafstanden. De zesde toon van de majeurladder geeft ons de grondtoon van de mineurladder. Deze ladder wordt ook wel eolisch genoemd. Uitgaande van de toonladder van C-majeur, komen we uit op de toonladder a-mineur, die er als volgt uitziet:
a -1- b -1/2- c -1- d -1- e -1/2- f -1- g -1- a Let op: om goed onderscheid te kunnen maken, is het gebruikelijk dat de majeurladder met hoofdletters wordt aangeduid en mineurladders met kleine letters.
Variaties op de mineurladder In de majeurladder zit tussen de voorlaatste en de laatste noot een halve toonafstand. Die voorlaatste toon wordt ook wel de leidtoon genoemd, omdat de muziek door die halve toonafstand op een heel logisch klinkende manier naar de achtste toon wordt geleid. In de mineurladder hierboven, vinden we deze leidtoon niet terug. We kunnen echter wel een halve toonafstand creëren door de een-nalaatste toon te verhogen. Deze zevende verhoogde toon vormt het belangrijkste kenmerk van de harmonische mineurladder, die er als volgt uitziet:
a -1- b -1/2- c -1- d -1- e -1/2- f -11/2- gis -1/2- a Zoals je ziet, is er een groot gat ontstaan tussen de zesde en de zevende toon, wat een nadeel kan zijn in de melodie. Dit probleem kan worden opgelost door ook de zesde toon te verhogen. Deze mineurvariant met verhoogde zesde en zevende toon heet melodisch mineur. Omdat de leidtoon altijd naar de grondtoon erboven trekt, werkt melodisch mineur niet als de melodie naar beneden wordt gespeeld. Als je de toonladder melodisch mineur dalend speelt, vervallen dus alle verhogingen en klinkt de toonladder als de oorspronkelijke eolische ladder! Dion Ritten
8 januari 2006: Dirigent Dion Ritten volgt Hennie Ramaekers op. Onze vorige dirigent, Hennie Ramaekers, nam 10 jaar geleden onverwacht en vervroegd afscheid van het Nijmeegs Mannenkoor. Na het vertrek van Hennie Ramaekers nam invaldirigent Wim Reinders de leiding over en startte het koor direct een selectieprocedure. In 2005 werd Dion Ritten benoemd als de nieuwe dirigent. Op de foto hiernaast is het moment te zien van de overdracht tijdens het champagneconcert in de Vereeniging op 8 januari 2006. Foto: Joop van Leeuwen
15
voor al uw:
De VINGERHOED
- fournituren - breiwol - handwerk art. - kleding repara e - stomerij
Hannie Verfuurt
winkelcentrum Meijhorst 70-17 / 6537 EN Nijmegen www.devingerhoed.simpsite.nl / tel.: 06 - 1394.0231
16
Muziek en Wetenschap IV Muziek als medicijn Ludwig von Beethoven (1770-1827): Een valse noot zingen is onbelangrijk, maar zingen zonder passie is onvergeeflijk. Muziek is een hogere openbaring dan alle wijsheid en filosofie. Gustav Mahler (1860-1911): Das wichtigste in der Musik steht nicht in den Noten (Het belangrijkste van muziek staat niet in de noten)
Muziek is voor vrijwel alle culturen een belangrijk onderdeel van het leven. Op de geboorte na krijgt men ‘muziek met de paplepel ingegoten’ van huis uit via radio, tv, tablet, smartphone, computer. Of je ontdekt zelf dat medeleerlingen een muziekinstrument bespelen. Je doet mee in de musical aan het einde van het schooljaar. De smartphone-met-een-draadje naar je oren is een stereotiep beeld geworden in het openbaar vervoer. Popfestivals, de Toppers en andere muzikale evenementen buitelen over elkaar heen. ‘Onze’ DJ’s leiden wereldwijd dansfestijnen. Wat doet muziek bij jou? Hoe belangrijk is dat voor jou? Het antwoord laat zich raden.
Fysiek gezien is een van de belangrijkste gevolgen van het zelf maken van muziek de uitdaging die dat biedt aan de hersenen. Die moeten zich focussen en inspannen om de muziek te verstaan, te begrijpen en voort te brengen. Voor die inspanning maken de hersenen (steeds weer) nieuwe cellen aan! Daarnaast krijgt de hersenbalk (de verbinding tussen de twee hersenhelften) een groter volume, waarmee vooral het geheugen verbetert. In een groot Canadees onderzoek bleek de ontwikkeling van het IQ bij kinderen die muziekles kregen 50% meer te groeien dan bij kinderen zonder muziekles. Muziek luisteren, verlaagt de hartslag en bloeddruk, en ontspant de spieren. Wetenschapper Daniel Levitin (McGill Universiteit Montreal) heeft er een boek over geschreven: ‘Ons Muzikale Brein”. In Nederland zijn enkele honderden muziektherapeuten werkzaam.
Muziek maakt emotie. Emotie beïnvloedt je gedrag en je remmingen. Je remmend vermogen bepaalt wát je opslaat in je geheugen. Vandaar de gedragsproblemen die ontstaan als je je remmingen kwijt raakt, bij voorbeeld als gevolg van een ongeval met hersenletsel, of als de ziekte dementie zich openbaart. In dit tijdperk, waarbij je met Spotify en soortgelijke diensten alle muziek van de wereld tot je beschikking hebt, moet een veel gezóndere wereld ontstaan. Tel daarbij vooral ook de YouTube diensten op, waarbij de muziek in alle soorten uitvoeringen met superieur beeldmateriaal visueel wordt gemaakt. Als je kijkt en/of luistert naar muziek die je aanspreekt, voel je je ontspannen en relaxed. Als je dat samen doet met iemand anders voel je een heel plezierige verbondenheid. Het ont-stressen is één van de belangrijkste dingen die je dagelijkse zou moeten doen. Stress is de meest voorkomende oorzaak van ziekten: het beperkt onder meer de goede werking van je organen, je stofwisseling en je infrastructuur! Stress doet ziekten in versneld tempo ontstaan. Je kunt 14 dagen zonder eten zonder gezondheidsschade doorbrengen, 1 dag zonder ont-stressen brengt al schade! Muziek biedt ook troost, kijk naar de man die één dag na ‘Parijs’ zijn piano neerzet voor de grootste plek des onheils (Bataclan) en ‘Imagine” van de Beatles speelt. ‘Nothing to kill or die for, and no religion too’.Chapeau! Wim Borsboom
Rectificatie In aflevering drie is bij de opmaak voor publicatie een storende fout geslopen in de laatste twee volzinnen. De laatste twee regels hadden moeten luiden: ”Mensen met Parkinson bewegen aanzienlijk makkelijker op muziek. Van Mozarts Sonate voor twee piano’s in D majeur (K448) is bekend dat jonge kinderen aanmerkelijk minder last hebben van epilepsie aanvallen, het zogenoemde Mozart-effect”.
17
Malvert 70-17
SELDA’s hairfashion
6538 DP Nijmegen telefoon 024 - 344.6323
[email protected] www.scheepersbiketotaal.nl
Openings jden: maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag zaterdag
10.00 - 18.00 09.00 - 18.00 09.00 - 18.00 09.00 - 20.00 09.00 - 18.00 09.00 - 17.00
Reeds 30 jaar Uw betrouwbare fietsenmaker ! Alle bekende merken E-bikes (zie onze site) Huur een E-bike voor 3 jaar (zie onze site) Repara es op afspraak alle merken gereed in 1 dag
Malvert 70 - 19
6538 DP Nijmegen
Tel.: 024—344.1228
www.seldas-hairfashion.nl
18
Webshop-levering binnen 24 uur
Adverteerder aan het woord: Hoogenboom Mode De Fortissimo zou niet kunnen verschijnen zonder advertenties. Wij zijn onze adverteerders dan ook bijzonder erkentelijk en willen dat tot uitdrukking brengen door onze adverteerders aan het woord te laten. In deze Fortissimo een speciale vermelding voor adverteerder Hoogenboom Mode, die al ruim 25 jaar zonder onderbreking adverteert vanaf de allereerste Fortissimo! Hoogenboom Mode is sinds 1953 een begrip in Nijmegen en omstreken. In 1979 betrok Hoogenboom het Jugendstilpand in de Molenstraat en werd het uitgebouwd tot dé herenkledingzaak van Nijmegen.
In 2008 namen Marieke Hoogenboom en haar echtgenoot Dennis Ederzeel het roer over. Met een gezonde dosis passie, enthousiasme en deskundigheid brengen zij samen met 25 medewerkers ieder seizoen opnieuw een klinkende collectie met een mix van gerenommeerde merken en opkomende, veelbelovende merken. Zij vestigden ook Hoogenboom Women, een luxe damesmodezaak op de hoek van de Ziekerstraat en Van Welderenstraat in Nijmegen, waarin zij 20 eigentijdse merken presenteren.
Dennis legt uit hoe het assortiment van Hoogenmode Men is opgebouwd: Business, formal-wear, smart-casual, casual met een uitgebreide sortering mode-accessoires en schoenen. Kleding wordt vermaakt in een eigen atelier en desgewenst zelfs ‘klaar-terwijl-uwacht’. Bij Hoogenboom Women treft de klant voornamelijk smartcasual in het assortiment. Steeds op zoek naar mogelijkheden om de zaak verder uit te bouwen is er na een recente verbouwing ook een maatwerkafdeling “The Balcony” en een speciale afdeling “White” voor de youngbusinessklant.
Dennis en Marieke hebben niet alleen hun zaak in Nijmegen, maar zij wonen er ook met hun twee jonge kinderen. Zij voelen zich verbonden met Nijmegen en leveren op veel gebieden een bijdrage aan het Nijmeegse verenigingsleven. Zij kleedden destijds niet alleen het Nijmeegs Mannenkoor, maar ook de staf en kantoororganisatie van N.E.C.
De modebewuste mens winkelt bij Hoogenboom in Nijmegen. Met een gevarieerde en eigentijdse collectie, de beste mode-labels en medewerkers die nog echt de tijd voor u nemen, is een bezoek aan Hoogenboom een ware belevenis. De koffie staat klaar. We ontvangen u graag in onze winkels! Marieke Hoogenboom en Dennis Ederzeel.
19
20
Philip van Vliet over reportage N1 Begin oktober ontmoette ik in het centrum van Nijmegen Dick Bos, zelfstandig ondernemer en nu ook adviseur voor Nijmeegse verenigingen en stichtingen. Hij vertelde mij over de lokale radio- en tv-zender N1. Ik luisterde aandachtig naar zijn enthousiaste verhaal. En dat bracht mij op een idee.
Interview ledenwerver Ferdy Kokke Een opname tijdens een koorrepetitie met de bedoeling het thema kerstprojectzangers en het kerstconcert onder de aandacht te brengen bij de Nijmegenaren? “Nou dat is geen enkel probleem, laat ’t maar weten!” aldus Dick. Eerst bracht hij mij in contact met Raymond Janssen, hoofd Nieuwsdienst. Daarna heb ik Jeske Jansen (N1) en vier koorleden een script gestuurd voor die maandag. Als zij zich allen aan het script hielden, dan kon het een succes worden. Ik wilde niet dat de vier geïnterviewden geheel of gedeeltelijk hetzelfde verhaal zouden vertellen.
Interview voorzi er Manfred Markhorst
Interview kerstprojectlid Vincent van Herhuizen
Interview dirigent Dion Ri e
De opnames vonden plaats tijdens de repetitie op maandag 26 oktober. De reportage is vervolgens met enige regelmaat op de Nijmeegse televisiezender N1 uitgezonden. Te zien is hoe Jeske er in slaagde om in 4.25 minuten vier interviews én een impressie van het repeterende koor te geven. Knap hoor! Tot zaterdag 19 december is haar reportage nog te zien op onze website. Ga naar de button “media” en selecteer vervolgens “promotievideo kerstconcert”. Met dank aan vrijwilliger Jeske Jansen.
21
Supporter van N.E.C. in voor– en tegenspoed Ik heb nu bijna tien jaar een seizoenkaart bij de NIJMEGEN EENDRACHT COMBINATIE en ben 12½ jaar lid van de KONINKLIJKE ZANGVEREENIGING NIJMEEGS MANNENKOOR. Omdat ik in het weekend andere hobby’s had, kon ik niet naar de Goffert. In voor en tegenspoed. Het voetbalseizoen 2014 / 2015 was heel slecht. We eindigden in de nacompetitie en ook daar speelden we troosteloos voetbal. Met als dieptepunt de laatste wedstrijd tegen Sparta Rotterdam. N.E.C. was gedegradeerd. Wat een ramp! Het afgelopen seizoen was mooi om mee te maken. Niet dat ik het fijn vond dat ze gedegradeerd waren, maar als supporter ben je je club trouw: “in voor- en tegenspoed”. We hebben in dat seizoen alle records gebroken: 101 punten en 100 doelpunten. Na 1 jaar Jupiler League weer terug op het hoogste niveau. Geweldig. Dit seizoen begint uitstekend. Met een hele nieuwe selectie en nieuwe trainer, Ernst Faber. Als ik dit schrijf (9 november) staan we op de 6e plaats met 20 punten en gelijk met Vitesse. Wie had dat gedacht. Na de 4 - 0 overwinning op Sparta zijn we ook nog steeds actief in de bekercompetitie. Ik beleef dit met genoegen vanuit mijn vaste zitplaats in Vak L. Ik ben al mijn hele leven fan van N.E.C. Vroeger zat ik vaak, in de oude Goffert, op de Hazenkamp-tribune. Dat was de tijd van Sije Visser, Nico de Bree, Harrie Schellekens en Frans Janssen. Toen heb ik ook nog de KNVB-beker finale tegen Roda JC meegemaakt. We gingen er per trein naar toe, we verloren met 2-0, maar waren wel veel beter. Als supporter heb ik wel veel gemist. Dan bedoel ik de tijd met Mario Been, Johan Neeskens en het Europese voetbal. De wedstrijden tegen Barcelona moeten onvergetelijk zijn geweest.
Tot slot. Ik hoop dat we de play-offs voor de Europa League halen. En dat we ons daarvoor ook nog weten te kwalificeren. De volgende koorleden hebben, net als ik, een seizoenkaart: Jan Crienen, Ferdy Kokke, Bert Leerentveld, Cees Janssen, Philip van Vliet, Frits Lithmaat en Jan Geijsberts. Frans Hendriks
Lief- en leed commissie
22
Toen ik in 1980 lid werd van ons mannenkoor was de vicevoorzitter Fons Ruwel belast met de zorg voor zieke leden; ook feestelijkheden hield hij in de gaten. Zijn opvolger Frits Schouten was duidelijk begaan met het lief en leed van onze leden tot hij zelf dodelijk ziek werd.
Wat houdt de functie in? Alert zijn op afwezigheid van leden bij repetities en oog hebben voor de gezondheidstoestand van deze en gene. Ik word op de hoogte gehouden van langdurende absenties door partijcommissarissen. Als ziekenbroeder laat ik de zieke telefonisch weten, dat ik eventueel op bezoek wil komen na gecommuniceerd te hebben over de aard van de ziekte. Omdat ik geleerd heb me leeg te maken bij telefonisch contact en bij bezoek kan de zieke tot zijn recht komen.
Toen vroeg de toenmalige voorzitter, Chris Hermsen, mij om hem te vervangen vanwege mijn ziekte-ervaringen. In die hoedanigheid begon ik de taak als ziekenbroeder met bezoeken aan Frits, die ik toen werkelijk ben gaan waarderen. In de voorbije tijd heeft Leo Hagebeek mij een tijdje vervangen, omdat ik na 8 jaren meer tijd voor mezelf wilde.
Met de informatie van de zieke deel ik voor het begin van onze zangavond mee hoe het met onze medezanger gaat, of hij spoedig terug te verwachten is, of hij bezoek, telefoon of post op prijs stelt. Als ziekenbroeder houd ik namens het koor contact met elk koorlid dat een tijdje ziek is. Het aardigste aspect voor mij als ziekenbroeder is het meedelen dat een zangbroeder weer beter is. Frits Litmaath
Nieuwe leden stellen zich voor Fortissimo bevat enkele vaste rubrieken. Eén van die rubrieken is bestemd voor nieuwe leden, die zich via dit medium aan de lezers van Fortissimo kunnen voorstellen. Centrale vragen in deze rubriek zijn: Waarom ben je lid geworden en hoe heb je het ervaren? En wat heb je naast het koor nog voor activiteiten? Theo Rossen (67) vond eindelijk de tijd om weer te gaan zingen! Als zanger van het jongenskoor van de kerk in Weurt maakte Theo Rossen al op 10-jarige leeftijd kennis met de koorzang. Een paar jaar later kwam hij via zijn verkering terecht bij een operettegezelschap en dirigeerde in De Vereeniging eens de Wiener Sängerknaben. Maar daarna kwam hij te werken in het stukadoorsbedrijf van zijn vader en toen hij enkele jaren later het bedrijf van zijn vader overnam was er geen tijd meer om te blijven zingen. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan en zo heeft de zangkunst altijd Theo’s belangstelling behouden. Hoewel hij zelf zegt niet zoveel op te hebben met liederen uit het Oostblok, heeft hij een brede muzikale belangstelling, maar met een voorkeur voor Amerikaanse kerstliederen en Franse chansons. Zoals in veel familiebedrijven gaat de zaak over van vader op zoon en zoals destijds Theo het bedrijf van zijn vader overnam heeft Theo het bedrijf een paar jaar geleden overgedragen aan zijn zoon. Hij assisteert zijn zoon nog regelmatig en heeft nog allerlei andere bezigheden, maar na zijn pensionering is Theo actief op zoek gegaan naar een koor.
Hij oriënteerde zich onder anderen bij het Toonkunstkoor (“prachtig”), het Bachkoor (“schitterend”) en een Schlagerkoor (“héél gezellig”), maar kwam na die omzwervingen via een van zijn vrienden, een broer van Philip van Vliet, in contact met het Nijmeegs Mannenkoor. “Hoewel ik wel eens een artikeltje in de krant had gelezen over het mannenkoor heb ik nog nooit een uitvoering van het Nijmeegs Mannenkoor bezocht. Maar toen Philip mij vroeg om eens mee te gaan naar een repetitie ging het ineens snel: stemtest, repetities, koorschool en inmiddels ben ik ook al officieel geïnstalleerd.” Sfeertje “Er wordt serieus gerepeteerd, maar het sfeertje binnen het koor ligt me wel en het repertoire vind ik ook mooi” vertelt Theo met gepaste trots. Hij vindt het jammer dat hij niet meekon op de concertreis naar Polen omdat hij in die periode zelf al een vakantie had geboekt. Naast lezen, wandelen en klussen maakt Theo met zijn vrouw graag stedentrips en cruisevakanties en dan is er nog een andere passie: zijn cabrio! Hij besluit het interview met de toezegging dat hij van plan is om zich actief in te zetten voor het koor, bijvoorbeeld in de acquisitie. Theo beleeft veel plezier aan het koor maar het koor gaat ook nog veel plezier beleven aan Theo!
Theo Rossen wordt als lid verwelkomd door voorzi er Manfred Markhorst
23
www.editoo.nl
Indien onbestelbaar: Graafseweg 274, 6532 ZV Nijmegen
