KONINKLIJKE ZANGVEREENIGING
NIJMEEGS MANNENKOOR
Fortissimo 30 mei 2015: internationaal zangfestijn in de Stevenskerk
Nr. 2 2015, jaargang 27
woonboulevardnijmegen.nl
wonen begint bij ons
beleef ‘t gewoon... elke zondag open 12 - 17
wijchenseweg (tegenover w.c. dukenburg, nabij ns-station dukenburg en A73) 2
Voorwoord Welkom in de Stevenskerk! Het Nijmeegs Mannenkoor treedt binnenkort maar liefst twee keer op in de Stevenskerk. Op 30 mei tijdens het Internationale Zangfestijn en op 7 juni onder auspiciën van het Nijmeegs Muziekfestijn. Wij zijn verheugd en trots dat we samen met de Rutgers Uni versity Glee Club uit Amerika en Nijmeegs Studenten koor Alphons Diepenbrock het Internationaal Zangfes tijn mogen presenteren. In deze Fortissimo krijgt u een voorschouwing van dit spektakel. Wij zijn ook verheugd u te kunnen melden dat onlangs drie nieuwe zangers tot het koor zijn toegetreden. Wij stellen ze in deze Fortissimo aan u voor. Heuglijk, maar helaas ook droevig nieuws in deze Fortissimo. Op 25 april bereikte ons het droevige be richt dat ons erelid Jan Wolf is overleden. Het koor was met een sterke bezetting bij zijn crematieplechtigheid om hem de laatste zanggroet te brengen, met een bijzondere bijdrage van Leo Hagebeek. Jan Wolf ontving zijn erelidmaatschap begin 2013 vanwege zijn bijzondere en langjarige verdiensten aan het koor, onder anderen in zijn hoedanigheid van bibliothecaris, wat door de toenmalige redactie 10 jaar eerder al werd betiteld als ‘monnikenwerk’. Een in memoriam treft u aan in deze Fortissimo. Wij hebben u in deze uitgave veel te melden, leest u zelf maar. Wij hopen u als gast bij onze uitvoeringen in de Stevenskerk te mogen begroeten.
Inhoud
3 5 7 9 11 12 13 15 17
Voorwoord / Colofon Van de bestuurstafel Nijmeegs Studentenkoor NSKAD Rutgers University Glee Club Zingen is stoer Directie en begeleiding 30 mei Programma Internationaal Zangfestijn Muziekleer deel 2 Erelid is nu Ridder / Een bijzonder optreden 19 In memoriam Jan Wolf 21 Leden stellen zich voor 22 De geschiedenis van het Nijmeegs Mannenkoor
Voorzitter Manfred Markhorst Secretaris Jacques v Limbeek Penningmeester Wim Borsboom Externe relaties Philip van Vliet Concertcommissaris Jan Rutten REDACTIE: Pierre Lauran, Manfred Markhorst, Philip van Vliet, Jan van Dijk (advertenties) Omslagontwerp: Tom van Deelen Foto's: Tom van Deelen REDACTIEADRES: KZNM Fortissimo Graafseweg 274 6532 ZV NIJMEGEN DRUKKER: Editoo B.V. te Arnhem Fortissimo is een uitgave van: Koninklijke Zangvereeniging Nijmeegs Mannenkoor
3
4
Van de bestuurstafel Om ons voor onze toekomst te laten inspireren door jongere generaties is contact gezocht met de Hogeschool Arnhem en Nijmegen (HAN). Dit heeft ertoe geleid dat er een marketingplan is geschreven door vier studenten ten behoeve van beleidsvorming voor de toekomst van ons koor. Hun marketingplan is tot stand gekomen in het kader van de hoofdfase van de opleiding Commerciële Economie aan de HAN. De vier studenten die het marketingplan voor de KZNM hebben geschreven zijn: Aart van Steenbergen, Marinke Stevens, Inez Tiecken en Frank Visser. Docent Frank Croes heeft hen begeleid tijdens deze opdracht. Het plan is op de HAN beoordeeld, door het viertal gepresenteerd voor de docenten en met een mooi cijfer afgesloten. Op dinsdagavond 12 mei een de bijzondere ALV gehouden. Met hun gedegen presentatie gaven de studenten een mooie aftrap voor de geanimeerde discussie die geleid werd door Gerard Klanderman als dagvoorzitter.
De voorstellen van de studenten betroffen onder andere: Nieuw leven in het muziekonderwijs brengen Muzikaal programma basisschool D.m.v. samenwerking bijzondere producties maken. In een goede sfeer een aantal concrete ideeën besproken. Deze ideeën zijn genotuleerd en het bestuur is voornemens om deze door een commissie verder uit te laten werken. Wij kunnen terugkijken op een inspirerende avond, die door de heer Croes afgesloten werd met een gloedvol betoog. Wij zijn bij hem meer dan welkom voor toekomstige opdrachten voor studenten.
Kom naar ons Internationaal Zangfestijn! Hieronder ziet u het ontwerp van de banners voor ons concert op 30 mei aanstaande. U zult ze op diverse plaatsen in Nijmegen zien hangen. Verderop in deze Fortissimo is meer informatie opgenomen over dit concert. Aan dit concert werken ook mee het Nijmeegs Studentkoor Alphons Diepenbrock en de Rutgers Glee club uit de USA. Het belooft een onvergetelijke avond te worden. Als U fan bent van ons koor, dan mag U dit natuurlijk niet missen. Kaarten zijn te bestellen via www.nijmeegsmannenkoor.nl
5
6
Nijmeegs Studentenkoor Alphons Diepenbrock De geschiedenis van het Nijmeegs Studentenkoor Alphons Diepenbrock gaat terug tot 1937, toen een groep muziekliefhebbers de vereniging Alphons Diepenbrock oprichtte. De naam Alphons Diepenbrock werd gekozen als eerbetoon aan deze belangrijke Nederlandse componist (1862 - 1921). Momenteel telt NSKAD zo’n 80 leden. De meeste leden studeren aan de Radboud Universiteit of zijn daar recentelijk afgestudeerd; het NSKAD kan daarom beschouwd worden als hét studentenkoor van Nijmegen. Het NSKAD richt zich voornamelijk op de klassieke muziek. Echter, het koor beperkt zich daarbij niet tot een enkele periode uit de klassieke muziekgeschiedenis. In het verleden zijn diverse muziekwerken uit verscheidene tijdperken uitgevoerd. Enkele voorbeelden hiervan zijn de Johannes Passion van J.S. Bach (barok), het Requiem van W.A. Mozart (classicisme), Ein Deutsches Requiem van J. Brahms (romantiek) en de mis van I. Stravinsky (20ste eeuw). De missie van het NSKAD is studenten kennis te laten maken met de klassieke muziek. Dit betreft een algemene kennismaking met de muziekstukken uit diverse tijden, maar er wordt ook aandacht besteed aan de technische kant van het zingen. Door het laagdrempelige karakter van het koor, gecombineerd met kwalitatief hoogstaande repetities, is de vereniging er al vele malen in geslaagd om beginnende zangers om te vormen tot enthousiaste en kundige koorzangers. Bovendien staan de jonge jaren van de zangers garant voor energieke uitvoeringen van tijdloze klassieke muziekstukken. Het NSKAD verzorgt elk jaar twee eigen concerten en daarnaast verleent het koor medewerking aan allerhande festivals en concerten. In januari 2015 bracht het koor het Requiem van G. Fauré, een romantisch werk, en de twintigste-eeuwse Mis voor Dubbelkoor van F. Martin ten gehore.
Sinds september 2007 staat het koor onder leiding van Hans de Wilde.
Na deze romantische en moderne werken, staat bij het volgende concert barokmuziek op het programma. In juni worden de beroemde Coronation Anthems van G.F. Händel uitgevoerd, evenals het Gloria van A. Vivaldi. Het eerstvolgende concert van het Nijmeegs Studentenkoor Alphons Diepenbrock zal plaatsvinden op 20 juni 2015 in de Petrus Canisiuskerk in Nijmegen. Wij heten u daar graag van harte welkom!
www.nskad.nl
7
8
Rutgers University Glee Club Rutgers University is de grootste openbare universiteit in de Amerikaanse staat New Jersey. De universiteit werd opgericht als het Queen's College in 1766 en viert in 2016 dus haar 250-jarig bestaan. Het 75 zangers tellende koor van de universiteit, Rutgers University Glee Club, doet dan ook Universiteit Utrecht aan in haar jubileumtour. Het koor trad al op met Sir Simon Rattle, het Philadelphia Orchestra en Valery Gergiev, op prachtige locaties als Carnegie Hall, Lincoln Center. Op de campus is het koor ongekend populair. De Rutgers University Glee Club, wij noemen het Rutgers University Choir, is een van de oudste mannenkoren in de Verenigde Staten en stamt uit 1872. Het vroege repertoire bestond voornamelijk uit liederen die de schoolgeest aanmoedigden en het begin van een college stimuleerden. Alle liederen van toen en nu zijn verzameld in een Glee Club boek. Vandaag de dag is Rutgers de staatsuniversiteit van New Jersey, gelegen ten noorden van New York, met meer dan 60.000 studenten. Volgend jaar viert Rutgers haar 250 jarig bestaan. Nederlandse ministers hebben in 1766 Amerikaanse kerkleiders petities aangeboden namens de universiteit van Utrecht. Het grootzegel van de Rutgers University is gemaakt naar een voorbeeld van die van de universiteit van Utrecht. Rutgers University Choir is in mei / juni 2015 met 75 studenten op tournee in Engeland, Wales en Nederland. In Maastricht, Beek, Nijmegen (Stevenskerk) en Utrecht zal worden geconcerteerd. Het mannenkoor staat bekend om zijn bezielende en swingende uitvoeringen. In 2007 heeft het koor een fantastisch concert verzorgd in Nijmegen en kreeg toen ovationeel applaus.
Als directeur en dirigent van de kooractiviteiten aan de Rutgers Universiteit in New Jersey, dirigeert Patrick Gardner de Rutgers University Glee Club.
Sinds 1993 staat het Rutgers University Choir onder leiding van Dr. Patrick Gardner. Het is aan hem te danken dat het mannenkoor uitvoeringen verzorgd op grote hoogte en concerteert op de nationale en internationale podia. http://gleeclub.rutgers.edu/
9
10
Zingen is stoer Binnenkort gaat het Nijmeegs Jongenskoor van start. Dit koor annex koorschool is een initiatief van het Augustijns Centrum de Boskapel en dirigente Wilma Drenthen. Veel jongens denken: zingen is voor meisjes. Maar met de slogan 'zingen is stoer' gaat de Boskapel de uitdaging aan om juist jongens weer aan het zingen te krijgen. In gemengde kinderkoren zijn vaak de meisjes in de meerderheid en voelen jongens zich wat minder thuis. De gevolgen zijn nu al merkbaar: volwassen koren hebben steeds meer moeite om mannen te vinden. Onlangs stelde ook het NOS-Journaal dit probleem aan de orde. Met het Nijmeegs Jongenskoor steekt de Boskapel de oude traditie in een nieuw jasje. Het wordt dan ook geen kerkkoor, ook al zullen de jongens uiteraard ook eens in een zondagse viering zingen. In eerste instantie gaat het erom de jongens een wel heel bijzondere ervaring te bieden. Ze zullen leren zingen en door stemgebruik, ademtechniek, notenlezen hun talent ontwikkelen. Tegelijkertijd ontdekken ze hoe gaaf klassieke, maar ook andere muziek kan zijn. Maar vooral is koorzingen een teamsport: je hebt elkaar nodig en je zet samen iets neer. Het Nijmeegs Jongenskoor is bedoeld voor jongens in groep 4/5/6 van de basisschool, die openstaan voor een bijzondere ervaring. Op woensdag 3 juni is in de Boskapel om 16.30 een proefles om vrijblijvend kennis te maken. De repetities starten na de zomervakantie op woensdag 2 september. Hebt u kinderen of kleinkinderen die hierin geïnteresseerd zijn? Of zijn de kinderen/kleinkinderen van uw buren, vrienden of kennissen hierin geïnteresseerd? Geef deze kans dan aan hen door en laat ze kijken op www.boskapel.nl/jongenskoor. Overgenomen uit het persbericht van de Boskapel over het Nijmeegs Jongenskoor.
Muziek en Wetenschap Kinderen MOETEN muziekonderwijs volgen! Prof. Hans Günther Bastian deed 6 jaar wetenschappelijk onderzoek op Berlijnse scholen naar het effect van actieve muziekbeoefening op de algemene schoolprestaties. Het onderzoek richtte zich vooral op het meten van de verschillen in leerprestaties tussen scholen waarbij de kinderen grondig muziekles kregen, en scholen waar dat niet gebeurde. De conclusie vormt een krachtig pleidooi voor het doen terugkeren van muziekonderwijs op basisscholen: van beslissende invloed tot op hoge leeftijd! De uitkomsten zijn door vele vervolgstudies bevestigd: I. Na vijf jaar op school en vier jaar uitgebreid muziekles vertonen de kinderen een significant hoger IQ. II. Ook bij kinderen die reeds bij aanvang van het onderzoek een bovengemiddeld IQ hadden en les in solo- en ensemblespel kregen, nam het IQ duidelijk toe. III. Sociaal zwakke en in hun cognitieve ontwikkeling achterlopende kinderen met een lager IQ dan gemiddeld, profiteren ook van uitgebreid muziekonderwijs. Hun IQ neemt even sterk toe als dat van sociaal sterkere kinderen. IV. De onderzoeksresultaten laten ondubbelzinnig zien dat actief muziek maken een geschikt middel is om conflicten van de puberteit te verzachten. Muziek maken eist concentratie en discipline, en kan daarmee innerlijke verscheurdheid en sterk wisselende stemmingen opvangen. V. Uit onderzoeken door neuropsycholoog Hellmuth Petsche (Wenen) blijkt dat bij musicerende mensen de rechter hersenhelft (gevoelstoestand) sterker verbonden is met de linker hersenhelft (spraak en intellect), wat tot een evenwichtiger persoonlijkheid leidt. VI. Prof. Erik Scherder (UvA) stelt dat het hersengebied waarin muziek emoties oproept, dichtbij hersendelen ligt waarin onze motoriek wordt bestuurd. ‘Als vanzelf ga je bewegen op muziek’. Maar niet alleen dat, ook zorgt samen muziek maken voor een goede sociale ontwikkeling, waaronder empathie en discipline. Kortom, muziek maken en beleven is een verrijking van je bestaan!
11
Internationale Directie en begeleiding op 30 mei in de Stevenskerk Patrick Gardner
Hans de Wilde
Publiek en critici zijn enthousiast over wat Patrick Gardner laat zien en horen. Componisten van internationale faam, waaronder William Bolcom, John Harbinson, Lou Harrison en Lukas Foss laten graag de eerste uitvoering van hun werk door Gardner uitvoeren,
Heeft zijn opleiding gevolgd aan het Zwolsch Conservatorium. Hij studeerde trompet (jazz) bij Jan Wessels, waarna hij als trompettist in veel formaties heeft gespeeld waaronder Bigband Bodycheck. Daarna studeerde hij koordirectie bij Jos Vermunt en Jos Leusink; hij behaalde zijn diploma in 1994. Hij volgde orkestdirectie bij Tilo Lehmann waarna hij ook lessen volgde bij o.a. Ed Spanjaard en Jan Stulen.
Hij maakt concertreizen over de wereld met zijn studenten. In 2007 was hij ook al in Nijmegen. Zijn ‘masterclass dirigeren’ wordt dit jaar georganiseerd door Kronenburg Klassiek in De Lindenberg.
Al tijdens zijn studie dirigeerde hij het schoolkoor en -orkest in de Saint Nicolas Cantate van Benjamin Britten. Zijn repertoire bevat diverse stijlen door zijn brede opleiding. Hij is dirigent van Toonkunst Winterswijk, Cappella Bronckhorst, het Stendenkoor en sinds september 2007 van het Nijmeegs Studentenkoor Alphons Diepenbrock. Ook is hij verbonden als artistiek leider aan de Bachcantates Doetinchem. Als dirigent werkte hij samen met o.a. Oliver Knussen en Reinhard Goebel (Musica Antiqua Köln). Als zanger volgde hij lessen bij Marja Reinders en Margareth Beunders.
Dion Ritten
Véron Jongstra
Begon zijn muziekstudies aan het Maastrichts Conservatorium, waar hij in 1982 slaagde voor het Hoofdvak Schoolmuziek. Na twee jaar het Hoofdvak Koordirectie aan dit instituut te hebben gestudeerd, vervolgde hij deze studie aan de “Staatliche Hochschule für Musik Rheinland Grenzland Institut“ te Aken. Deze studie werd in 1986 succesvol afgesloten.
Begon haar pianostudie bij privé-docent Jan Kollee. Vanaf haar 17e volgde zij lessen aan de Muziekschool Weert, waar zij zich voorbereidde op het toelatingsexamen piano aan het Maastrichts Conservatorium.
In zijn 21ste seizoen als directeur / dirigent van de kooractiviteiten aan de Rutgers Universiteit in New Jersey (USA), dirigeert hij het Rutgers University Kirkpatrick koor en de Rutgers University Glee Club. Daarnaast is hij directeur van de gerenommeerde Riverside Choral Society (RCS) in New York City, wat hij onder meer klaarstoomde voor presentaties van Mahlers Tweede Symfonie met Gerviev en het Kirov Orchestra in Carnegie Hall, waarna de New York Times schreef over de “sublieme uitvoering van de koorfinale.”
Sindsdien heeft Dion Ritten vele koor- en orkestproducties gedirigeerd en deelgenomen aan vele symposia en workshops op het gebied van de koorzang en orkestdirectie, o.a. in Nederland, Duitsland, Tsjechische Republiek, België, Japan en regelmatig in de USA. Dion jureert bij koorfestivals en geeft lezingen over diverse onderwerpen. Momenteel is Dion dirigent van koren in Weert, Roermond, Beek, Venlo en sinds 2007 tevens van de Koninklijke Zangvereeniging Nijmeegs Mannenkoor!
12
In 1984 begon zij haar beroepsopleiding Hoofdvak Piano bij Avital Schönfeld, alwaar zij in 1990 het diploma Docerend Musicus Piano behaalde. Zij vervolgde haar opleiding aan het Rotterdams Conservatorium bij Michael Anderson en behaalde het diploma Uitvoerend Musicus in 1993. Verder behaalde zij het diploma Koordirektie van de S. N. K. aan de Muziekschool Beek.
Véron Jongstra is momenteel als docent verbonden aan de Stichting Streekmuziekschool Kerkrade en aan de Stichting Kreato Thorn. Véron vervult bij het Weerter Gemengd Koor "Vivace" tevens de rol van tweede dirigent. Als dirigente is zij tevens verbonden aan het Chèvremonts Mannenkoor.
PROGRAMMA Internationaal Zangfestijn op 30 mei 2015 in de Stevenskerk KONINKLIJKE ZANGVEREENIGING NIJMEEGS MANNENKOOR Steal away O Sacrum convivium Wanderers Nachtlied Jubilate Deo Près du fleuve étranger Nachtgesang im Walde Amazing Grace
bew. M. Celis Th. L. da Vittoria C. A. Mangold Colin Mawby Ch. Gounod Fr. Schubert arr. E. Lojeski
Aan de vleugel : Véron Jongstra NIJMEEGS STUDENTENKOOR ALPHONS DIEPENBROCK Zadok priest Vexila regis Gloria Deel 1: Gloria Deel 2: Et in terra pax Deel 11: Quoniam tu solus Deel 12: Cum sancto spiritu The long day closes
uit: Coronations Anthem nr. 1, G. Fr. Händel A. Bruckner A. Vivaldi
A. Sullivan.
RUTGERS UNIVERSITY GLEE CLUB - New Jersey (USA)
Gaudete / Michael Engelhardt If ye love me / Thomas Tallis Genuit Puerpera / Giovanni Bonato Spasyeniye / Pavel Tchesnokov Ave Maria / Franz Biebl Good Friday / Gustav Holst Dirge for Two Veterans / Gustav Holst Sudden Light / Joseph Gregorio Doth Love Exist / Steven Sametz Invocation / Claude Debussy Vilmanae Laev / Veljo Tormis Pikse Litaanie / Veljo Tormis
Sangerhilsen / Edvard Grieg Wedding Qawalli / A.R.Rahmen I only have eyes for you / Harry Warren Mood Indigo / Duke Ellington Parting Glass / Irish Folksong, arr. Alice Parker Dacw 'Nghariad / Welsh Folksong, arr. Colin Britt Got a mind to do right / Spiritual, arr .David Morrow My Lord What a Morning / Spiritual, arr . Wendell Whalum Walk in Jerusalem / Spiritural, arr. William Dawson
RUTGERS UNIVERSITY GLEE CLUB & KONINKLIJKE ZANGVEREENIGING NIJMEEGS MANNENKOOR Swansea Town
Sea Shanty, arr. Alice Parker
13
14
De basis van de algemene muziekleer 2 Muziek op papier: als je er niks vanaf weet, lijkt het één grote onbekende materie. Toch kan het handig zijn om meer kennis te hebben over algemene muziekleer; ook bij koorzangers is die kennis erg belangrijk. Wanneer je je eenmaal in het onderwerp verdiept, zul je vanzelf merken dat het helemaal niet zo lastig is als het lijkt. De onderstaande artikelen helpen je stap voor stap op weg in deze wondere wereld.
Noten
Wie aan muziektheorie denkt, denkt aan nootjes. Natuurlijk gaat het hier niet om de eetbare variant; toch hebben muzieknoten, net zoals alle andere noten, ook namen. Wil je meer hierover weten, of over de andere elementaire onderwerpen binnen de muziektheorie? Muziek op papier lijkt al snel veel ingewikkelder dan dat het is. Wanneer je de basis beheerst, zul je echter zien dat er allerlei logische systemen achter schuilgaan. In dit artikel behandel ik daarom de meest elementaire onderwerpen binnen de muziektheorie, namelijk de notennamen en de notenbalk. Om eenduidigheid te creëren over de hoogtes van noten, hebben alle noten namen. Deze namen zijn als volgt: C, D, E, F, G, A, B, C (of respectievelijk: do, re, mi, fa, sol, la, si, do). Deze noten worden ook wel stamtonen genoemd. Zoals je ziet zit er tussen de E en de F en tussen de B en de C
G-sleutel: de kromming van de sleutel op de tweede lijn geeft de plaats van de noot G aan. Deze sleutel wordt ook wel de vioolsleutel genoemd en is tevens de meestgebruikte sleutel; F-sleutel: de twee puntjes geven de plaats van de F aan, op de vierde lijn. Deze sleutel wordt ook wel aangeduid als bassleutel;
G-sleutel Op een piano is goed zichtbaar waar deze noten zich bevinden.
geen zwarte toetsen. Dit betekent dat er tussen deze tonen maar een halve toonsafstand zit. Tussen de andere stamtonen zit een zwarte toets, wat betekent dat er een hele toon tussen zit. Voor het opschrijven van deze noten wordt gebruik gemaakt van de notenbalk. Dit zijn vijf horizontale lijnen; noten kunnen niet alleen op deze lijn, maar ook tussen, onder en boven de lijnen genoteerd worden. Wanneer de vijf lijnen van de balk ontoereikend zijn, wordt er gebruik gemaakt van hulplijnen. Overigens is het zo dat de onderste lijn op de notenbalk, de eerste lijn wordt genoemd, en de bovenste de vijfde.
Notenbalk met hulplijnen
F-sleutel
Verhogen en verlagen
De stamtonen die hierboven werden genoemd kun je, zoals je hebt gezien, allemaal spelen op de witte toetsen van een piano. Echter, er zitten ook zwarte toetsen op een klavier. Dit zijn tonen die van de stamtonen zijn afgeleid; ze zijn een halve toon verlaagd of verhoogd. Op papier wordt een verhoging aangegeven door respectievelijk een kruis of een mol voor de betreffende toon. Wanner deze vertraging opgeheven wordt, maakt men gebruik van het herstellingsteken. Deze drie tekens noemen we voortekens. Ook de namen van de noten veranderen, naarmate ze verhoogd of verlaagd worden. Een verhoogde noot krijgt de toevoeging "-is", terwijl een verlaagde noot het toevoegsel "-es" krijgt. Een verhoogde C wordt dus een Cis, terwijl een verlaagde C, Ces wordt genoemd.
Sleutels
Maar hoe weet je nu welke noot op welke plek geschreven wordt? Om hier duidelijkheid in te krijgen, bestaan muzieksleutels. Een muzieksleutel is een teken dat aangeeft welke naam de noot krijgt die door de sleutel wordt aangegeven en op welke lijn deze noot ligt. De meest voorkomende sleutels zijn:
Kruis
mol
herstellingsteken
Dion Ritten Dirigent KZNM
15
16
Erelid is nu Ridder in de Orde van Oranje-Nassau Drie dagen later dan de meeste gedecoreerden kreeg Beuningenaar en erelid van ons koor MaartenJan Dongelmans op maandag 27 april jongstleden een koninklijke onderscheiding. Het decor van de uitreiking was gepast: het jaarlijkse Oranjeconcert in de Nijmeegse Stevenskerk, dat geleid werd door ons erelid. Omdat het concert werd uitgevoerd in de gemeente Nijmegen werd de koninklijke onderscheiding opgespeld door burgemeester Carol van Eert van de gemeente Beuningen, in aanwezigheid van burgemeester Hubert Bruls van de gemeente Nijmegen. Een bomvolle Stevenskerk was er getuige van. De aanwezigen beloonden hem ook met een ovationeel applaus voor het vele werk dat hij voor zangkunstminnend Nijmegen heeft gedaan. Maarten-Jan Dongelmans (57) blies de traditie van de Oranjeconcerten 30 jaar geleden nieuw leven in. Maandag was hij zelf uitvoerende, als dirigent van Zangvereniging Orpheus uit Druten. Met die vereniging gaf hij ook al concerten in onder meer de Notre Dame in Parijs en het Beethovenhuis in Bonn.
Hij is ook dirigent van het Enka Mannenkoor in Ede, de Männergesangverein uit Kevelaer, het dameskoor Beek en het kerkkoor Haalderen. De afgelopen decennia publiceerde hij veel over muziek, waaronder in De Gelderlander. Hij interviewde onder meer veel beroemde klassieke musici. Daarnaast is hij de drijvende kracht achter de opera-avonden in CineMec Ede, waar hij de voorstellingen inleidt die live via satellietverbinding binnenkomen en live in de bioscoopzaal van CineMec meegemaakt kunnen worden. Als historicus heeft hij een aantal boeken over het verleden van Nijmegen op zijn naam staan. ‘De muze tot geleide’ is de titel van het boek dat hij geschreven heeft voor ons koor. Het beschrijft de geschiedenis van de Koninklijke Zangvereniging Nijmeegs Mannenkoor van 1859-1984 en bevat een voorwoord van H.K.H prinses Juliana. Dongelmans is nu Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.
Maarten-Jan Dongelmans en burgemeester van Eert van de gemeente Beuningen
Wij feliciteren hem van harte met deze welverdiende onderscheiding.
Een bijzonder optreden bij Maria McKenzie te Nijmegen Drie KZNM-leden hebben de uitnodiging geaccepteerd van de Lions Club en Prateur om op 11 april op te treden voor de gasten van de ouderenpsychiatrie in Nijmegen. Dick de Lange, 2de tenor, heeft samen met bariton Wim Borsboom en bas Bert Arnts het projectkoor gevormd. Zij zongen op verzoek het lied “De Mannen van de Soep”. Het Nijmeegs Mannenkoor heeft dat werk in 2014 ook meerdere malen uitgevoerd in de Honigfabrieken te Nijmegen tijdens de Prateur. Samen met Ingrid de Vries aan de piano, de sopraan Tenar van Kooten en twee danseressen van muziektheatergezelschap “De Plaats” werd een gevarieerd programma aangeboden met zang en dans. Speeldoosje
Dankbaar
Het concert van het projectkoor stond op het punt van beginnen toen plotseling vanuit de zaal geroepen werd: “Komt het Nijmeegs Mannenkoor ook?”
De sopraan werd opgevolgd door de danseressen. Zij deden van alles met de soepbakken van Honig. Tegen het einde van hun voorstelling waren de dames zelfs verdwenen, niet achter de coulissen maar in de soepbakken. Dat je al dansend zoveel kon doen met die bakken was nieuw voor Dick.
Nou daar kwam het koor, drie man sterk, keurig achter elkaar en in de pas. Koormeester Frans Hoefs zou zeer tevreden geweest zijn. Na “De Mannen van de Soep” zong het drietal de Bevrijdingsmedley, gevolgd door de sopraan met een aantal liederen waarvan een met begeleiding van een door haar zelf bediend speeldoosje. Heel apart.
Zijn conclusie: al met al leuk om te doen, voor een dankbaar publiek. Een van de aanwezigen (een vrouw, dus onbevooroordeeld) riep, nog voordat wij een noot hadden gezongen: "Mannen zingen mooier dan vrouwen". En dat wil Dick natuurlijk graag beamen.
17
18
In Memoriam Jan Wolf
Tekst overgenomen van het bidprentje.
Jan, Je hield van het leven en was bijzonder dankbaar voor die milde gave, ofschoon je reeds vroeg de broosheid meemaakte. Je was steeds actief en in de weer, zo zorgend ingesteld, begaan met wie sukkelde. Met interesse luisterde je naar iedereen. Je leven was lang met vele vreugdevolle dagen. Nu is het altijd rust voor jou. Je bent weg, maar niet voor ons. Vanaf nu gaan we verder in het leven zonder jou en in ons binnenste koesteren wij vol dankbaarheid al je goedheid voor ons. Hiervoor zijn we je eeuwig dankbaar. Vergeten zullen we je nooit.
19
20
Leden stellen zich voor Fortissimo bevat enkele vaste rubrieken. Eén van deze rubrieken is bestemd voor leden, die zich via dit medium aan de lezers van Fortissimo kunnen voorstellen. Centrale vragen in deze rubriek zijn: Waarom ben je lid geworden en hoe heb je het ervaren? En wat heb je naast het koor nog voor activiteiten? De ledenwerf-actie van Ferdi Kokke en zijn commissie bleef niet zonder resultaat: Onlangs konden wij nieuwe leden installeren: Jan Balk, Joop Bexkens en Fred Kroes. Wij stellen ze hieronder aan u voor.
Jan Balk, 1e tenor Gravenaar Jan Balk (72) heeft al ruim 15 jaar zangervaring en is voorzitter van Stadskoor Grave. Daarnaast zingt hij ook nog bij Mannenkoor de Karawanken in Volkel en Muziektheater Viva la Musica te Uden. Geen onbekende dus in de zangwereld. Op de vraag waarom hij ook lid is geworden van het Nijmeegs Mannenkoor antwoordt hij dat de reputatie van het koor, de diversiteit in optredens en repertoire alsmede de persoon van de dirigent hem al op een spoor hadden gebracht. Een kleine advertentie in De Gelderlander en het prettige eerste contact met Ferdi Kokke gaf de doorslag. Jan heeft in zijn arbeidzame leven diverse leidinggevende en commerciële functies bekleed in de foodsector. Naast al zijn kooractiviteiten wandelt en tennist hij graag.
Joop Bexkens, bariton Joop Bexkens (66) is geboren en getogen Nijmegenaar en deelt naar eigen zeggen de reislust met zijn echtgenote. Hij werkte ruim 30 jaar in de babyfoodindustrie en in de jaren zeventig was hij een paar jaar verbonden aan het koor van de Molenstraatskerk. In zijn achterhoofd heeft het zingen in een koor altijd een speciaal plekje behouden. Toen hij na zijn pensionering meer tijd kreeg voor hobby’s, schreef hij zich in voor een weekend ‘Inleiding in de Gregoriaanse Zang’ dat werd aangeboden door het Dominicusklooster in Huissen. Daar bleek de oude liefde voor zang nog steeds aanwezig te zijn waarna hij op zoek ging naar een koor. Ook Joop reageerde op de oproep van Ferdy Kokke. “De hartelijke wijze waarop ik door iedereen werd benaderd zorgde ervoor dat ik mij direct thuis voelde. Ook de serieuze manier van repeteren, onder de inspirerende leiding van Dion spreken mij aan. Toen vervolgens ook nog bleek dat ik aan de koorschool mee kon doen, was er voor mij geen weg meer terug als ik dat al gewild zou hebben“, aldus de fervente muziekliefhebber die ook inmiddels ruim 45 jaar actief is als biljarter in competitieverband met specialiteit driebanden in de eerste divisie.
Fred Kroes, bariton Nijmegenaar Fred Kroes (73) kent het koor via zijn buurman. Hij vertelde bij zijn installatie dat hij eigenlijk door toenmalig secretaris Leo Hagebeek als het ware is geronseld om lid te worden, maar relativeert vervolgens: “Het koor voelt aan als een warm nest, mede door het warme onthaal door Max Heijnen.” Zijn voorkennis van muziek als klarinetspeler biedt hem veel steun. Dat geldt zeker ook voor de Koorschool en de steun van zijn tijdelijke coach Piet Biemans en anderen. Volgens Fred geeft zingen een goed gevoel. “En toch is zingen anders: het komt uit je eigen lijf, met alle fysieke aspecten die daaraan verbonden zijn.” Hij roemt de organisatie van het koor en zegt tenslotte net als de anderen geen spijt te hebben van zijn beslissing om bij het koor te gaan zingen.
21
De geschiedenis van het Nijmeegs Mannenkoor Deel 6. Nijmeegs Mannenkoor en de Oranjes In de 155 jaar dat het Nijmeegs Mannenkoor bestaat, heeft het koor naar schatting 1.200 optredens verzorgd in binnen- en buitenland. Een groot aantal optredens werd gehouden ter viering van een heugelijke of minder heugelijke gebeurtenis bij het Koninklijk Huis. Denk aan: de verjaardagen, kroningsfeesten, jubilea, huwelijken en het overlijden van onze vorsten en vorstinnen. Overal in het land werden deze gebeurtenissen opgeluisterd met optredens en manifestaties van muziekverenigingen, koren en orkesten, vaak geïnitieerd door de plaatselijke Oranjeverenigingen. Het Nijmeegs Mannenkoor heeft daar in zijn lange bestaansgeschiedenis volop aan meegedaan. Het zou te ver voeren om over al deze optredens iets te zeggen, maar een aantal optredens zou ik toch naar voren willen halen. Het zijn de optredens waar een of meer leden van het Koninklijk Huis in de concertzaal aanwezig waren of waarbij een lid van het Koninklijk Huis door het koor van nabij werd toegezongen. De onderstaande tabel vermeldt de negen optredens die het Nijmeegs Mannenkoor tot dusver heeft verzorgd in aanwezigheid van een Koninklijke gast.
Datum
Naam
Plaats
1
1-8-1875
Z.K.H. Prins Hendrik van Oranje Nassau
Feesttent Rotterdam
2
23-9-1876
Z.M. Koning Willem III
Paleis voor Volksvlijt Amsterdam
3
6-9-1913
H.M. Koningin Wilhelmina
Paleis Huis Ten Bosch Den Haag
4
27-10-1927
H.M. Koningin Wilhelmina
Bij het Oud-Burgeren Gasthuis Molenstraat Nijmegen
5
9-6-1945
H.M. Koningin Wilhelmina
Hotel De Bonte Os, Nijmegen
6
11-6-1950
H.M. Koningin Juliana
Waalbrug, Nijmegen
7
7-11-1970
H.M. Koningin Juliana
Westerkerk, Amsterdam
8
9-11-1984
H.K.H. Prinses Juliana
Concertgebouw De Vereeniging Nijmegen
9
10-11-1989
H.K.H. Prinses Juliana
Concertgebouw De Vereeniging Nijmegen
De optredens met de nummers 1 t/m 6 zijn beschreven in de vorige aflevering van Fortissimo (voorjaar 2015). De optredens met de nummers 7, 8 en 9 komen in de voorliggende editie aan de orde. Maar voordat ik daarover begin moet ik een kleine vergissing rechtzetten in de beschrijving van optreden nummer 6. Ik gaf daar aan dat het optreden op de Waalbrug in 1948 de enige keer was dat het Nijmeegs Mannenkoor optrad voor Koningin Juliana (in haar functie van Koningin). Een attente lezer, tevens erelid van het koor, wees mij erop dat dit onjuist is. En hij heeft natuurlijk gelijk, want op 7 november 1970 trad het Nijmeegs Mannenkoor nogmaals op in tegenwoordigheid van H.M. Koningin Juliana en Z.K.H. Prins Bernhard. Het optreden vond plaats in de Westerkerk in Amsterdam, tijdens de laatste officiële herdenkingsplechtigheid die het Nederlands Oorlogsgraven Comité organiseerde ter nagedachtenis van de geallieerde gevallenen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Slechts enkele leden van het koor zouden zich dit optreden nog kunnen herinneren.
22
De Westerkerk in Amsterdaam
Een bijzonder concert was het Verdi Opera Galaconcert op vrijdag 9 november 1984, ter gelegenheid van het 125-jarig jubileum van het Nijmeegs Mannenkoor in concertgebouw De Vereeniging in Nijmegen. H.K.H. Prinses Juliana was hierbij de eregast. Behalve de commissaris van de Koningin Ing. M. de Bruijne en Burgemeester F. Hermsen, was voor dit concert ook de ambassadeur van Italië uitgenodigd. Het koor stond onder leiding van dirigent Jack van de Zand en werd begeleid door ‘Het Gelders Orkest’. En of een optreden voor de Koningin voor het bestuur en de koorleden al niet spannend genoeg was, maakte de KRO van dit concert ook nog tvopnamen. Deze werden op zondag 7 april 1985 (eerste paasdag) op NL 1 uitgezonden.
Koningin Juliana in 1984 te gast bij het jubilerende koor
Dat Prinses Juliana het Nijmeegs Mannenkoor goed gezind was, mag worden afgeleid uit het feit dat H.K.H. precies 5 jaar later ook weer te gast was toen het Nijmeegs Mannenkoor op vrijdag 10 november 1989, zijn 130-jarig bestaan vierde met een Romantisch Duits-Italiaans Operaconcert, wederom onder leiding van Jack van de Zand. Tot de eregasten behoorden ook toen weer de commissaris van de Koningin in Gelderland, Ing. M. de Bruijne en burgemeester F. Hermsen.
Predicaat Koninklijke De Koninklijke Zangvereniging Nijmeegs Mannenkoor verwierf het predicaat ‘Koninklijke’ op 3 september 1909, ter gelegenheid van zijn 50e bestaansjubileum. De originele brief waarin vermeld stond dat het predicaat Koninklijke werd verleend, is destijds opgeplakt en ingelijst. Dit had tot gevolg dat het originele document in de jaren daarna niet meer als bewijsmateriaal aan overheidsinstanties kon worden overgelegd en ook niet is overgedragen aan het Regionale Archief van Nijmegen. Het ingelijste origineel heeft vermoedelijk jarenlang bij een of meer bestuursleden aan de muur gehangen en is daarna zoekgeraakt of verloren gegaan. In 1916 heeft het koor een gewaarmerkt afschrift van de originele brief aangevraagd. Dit afschrift is gelukkig wel bewaard gebleven, zodat de letterlijke tekst uit de brief van 1909 bekend is. Deze luidt: Voldoende aan de bevelen van Hare Majesteit de Koningin heb ik de eer ter kennis te brengen van het Bestuur der Zangvereeniging “Nijmeeg’s Mannenkoor” te Nijmegen, dat het Harer Majesteit behaagd heeft aan de Vereeniging het praedicaat “Koninklijke” te verleenen, zoodat de Vereeniging zich voortaan noemen mag: “Koninklijke Zangvereeniging Nijmeeg’s Mannenkoor”.
Koningin Juliana te gast bij het jubileumconcert in 1989
De Particulier Secretaris van H.M. de Koningin, (get.) F.M.E. van Geen.
Koningin Juliana beschermvrouwe H.M. Koningin Juliana werd op 6 september 1948 ingehuldigd als Koningin. Een jaar later, op 9 september 1949, zou het Nijmeegs Mannenkoor zijn 90e jubileum vieren. Het bestuur zou het een geweldige eer gevonden hebben als de nieuwe vorstin bij die gelegenheid beschermvrouwe van het koor had willen worden. Helaas werd het verzoek niet gehonoreerd. Door een toevallige samenloop van omstandigheden is het echter tóch gelukt om Hare Majesteit gunstig te stemmen, zodat zij besloot om het beschermvrouwschap alsnog te aanvaarden, zij het dat dit pas twee maanden na het jubileum werd gehonoreerd.
Jan Breuker Archivaris Nijmeegs Mannenkoor Geraadpleegde bronnen: Provinciale Geldersche en Nijmeegsche courant (PGNC) De Gelderlander Archief Koninklijke Zangvereniging Nijmeegs Mannenkoor Jubileumboek “De muze tot geleide: drs M.J.M. Dongelmans
Wat de toevallige omstandigheden precies waren, beschreef Drs. Maarten-Jan Dongelmans in het jubileumboekje ‘De muze tot geleide’. Wat was namelijk het geval: het Nijmeegs Mannenkoor had voor het jubileumconcert dat voor 17 september 1949 gepland stond, het Apeldoorns Mannenkoor uitgenodigd, maar dit koor liet een paar maanden voor de uitvoering verstek gaan. Het Nijmeegs Mannenkoor moest toen ijlings op zoek naar een geschikte vervanger. Gelukkig vond het koor deze vervanger in de Koninklijke Zangvereniging Cecilia uit Den Haag. Via één van de leden van Cecilia, lukte het om Koningin Juliana alsnog voor het beschermvrouwschap te interesseren. Hare Majesteit aanvaardde deze functie op 9 november 1949 en hield deze aan tot op de dag van haar overlijden op 20 maart 2004. Koningin Juliana beschermvrouwe van de KZNM
23
www.editoo.nl
Indien onbestelbaar: Graafseweg 274, 6532 ZV Nijmegen
