KONING BOUDEWIJNSTICHTING Viermaandelijks tijdschrift · Nr. 49 · Maart 2002 Onder het Erevoorzitterschap van H.M. Koningin Fabiola
Werken aan een betere relatie tussen burger en justitie
Afgiftekantoor Brussel X · Koning Boudewijnstichting, Brederodestraat 21, B-1000 Brussel · Stichting van openbaar nut
Pagina 2
EDITORIAAL
Fondsen van en voor mensen met een hart Stel: er is al jarenlang een maatschappelijk thema dat u boeit en waar u iets voor wil doen. Maar hoe? U kan een gift overmaken aan de Koning Boudewijnstichting. Elke gift helpt ons onze doelstellingen te realiseren. Maar misschien wilt u dat jaar na jaar, ook als u er niet meer bent, projecten worden opgezet en ondersteund rond die ene, specifieke problematiek die u zo na aan het hart ligt? Dat kan. Want sinds het begin van de jaren '90 geeft de Koning Boudewijnstichting individuen de kans om een fonds op te richten voor een thema dat bij onze doelstellingen aansluit. Wie een fonds sticht, kan het al dan niet zijn naam meegeven: dat zijn de 'nominatieve' fondsen. Ze worden opgericht bij testament, of via gift of schenking tijdens het leven. Daarnaast zijn er de 'specifieke fondsen'. Zij komen er op vraag van verenigingen in ontbinding of van vzw's die de opbrengsten van een buitengewone inzameling willen kapitaliseren. Belangrijk is dat elk Fonds wordt beheerd door een Bestuurscomité dat ook beslist welke activiteiten financiële ondersteuning krijgen. Dankzij al die vrijgevigheid stijgt het aantal nominatieve en specifieke fondsen binnen de Koning Boudewijnstichting elk jaar meer dan behoorlijk. Momenteel zijn er zo'n 70 fondsen actief, samen goed voor een kapitaal van meer dan 50 miljoen euro.
Het doet deugd vast te stellen dat binnen de Stichting steeds meer fondsen 'bij leven' worden opgericht. Daarbij werken zeer geëngageerde mensen actief mee aan een maatschappelijk doel. Zo kunnen bijvoorbeeld jonge leukemiepatiënten op bergvakantie in Zwitserland (Fonds A chacun son Cervin) samen met de oprichter van het Fonds. Het Belgisch onderzoek in de strijd tegen leukemie krijgt meer middelen dankzij het Fonds Michael Van Waeyenberge. Het Fonds Benoît steunt dan weer projecten rond ervaringsgericht leren voor jongvolwassenen die zich moeilijk integreren in de maatschappij. En het Fonds Alain De Pauw moedigt jongeren aan om in hartje Brussel initiatieven op te zetten rond leefmilieu, openbare ruimte, solidariteit,... om er het dagelijkse leven aangenamer te maken. Zo zijn er binnen onze Stichting tal van fondsen die op hun manier een steentje bijdragen door steun aan projecten voor kansarmen, wetenschappelijk onderzoek, kansen voor kinderen, hulp aan gehandicapten, bescherming van cultureel en natuurlijk erfgoed, onderwijs, individuele ontplooiing. U ziet het: vrijgevigheid bestaat. En wij moedigen dat graag aan. Tenslotte is iedereen ermee gediend. Meer informatie over activiteiten van nominatieve en specifieke fondsen vindt u verder in deze nieuwsbrief of op onze website: www.kbs-frb.be.
De fondsen worden meestal opgericht na het overlijden van de schenker. Henri Benedictus bijvoorbeeld, stipuleerde dat het naar hem genoemde Fonds jaarlijks 1 of 2 beurzen moet geven aan een talentvolle ingenieur of geneesheer die zich in Amerika kan gaan vervolmaken in biomedische engineering. Louise Vanden Bulcke wilde een Fonds dat zich inzet voor de aanleg en het onderhoud van tuinen en parken met een belangrijke historische waarde. Het Fonds Pankert-Deneffe en het Fonds Kleis steunen in de Duitstalige Gemeenschap initiatieven met een sociaal oogmerk.
De Koning Boudewijnstichting is een onafhankelijke en pluralistische stichting van openbaar nut die werd opgericht in 1976. Toen drukte Koning Boudewijn, naar aanleiding van de 25ste verjaardag van zijn troonsbestijging, de wens uit dat er een stichting zou komen die zich inzet voor de levensomstandigheden van de bevolking.
Kaft: Om de relatie tussen burger en recht te helpen verbeteren, lanceert de Stichting sinds 1996 tal van activiteiten. We ondersteunden vernieuwende projecten in de campagnes 'Justitie in beweging', stuurden magistraten op pad om in het buitenland kennis te maken met rechtspraktijken, stelden een commissie samen om na te denken over een reeks concrete aanbevelingen, organiseerden seminaries,...
Luc Tayart de Borms Afgevaardigd beheerder
Pagina 3
Gedurende enkele jaren dachten vooraanstaande figuren op vraag van de Stichting samen na over een reeks concrete aanbevelingen om justitie meer op mensenmaat te schoeien. Hun rapport 'Het recht van de mensen' staat op onze website, waar u het gratis kan downloaden. U kan het ook gratis bestellen via ons contactcentrum: +32-70-23 37 28.
De titel van onze campagnes 'Justitie in beweging' spreekt voor zich. Een van de ondersteunde projecten loopt in Gent. Een ondervoorzitter van de rechtbank van eerste aanleg laat er het publiek kennismaken met justitie 'achter de schermen'. De foto's tonen het bureau van de voorzitter en de kelder waar de bewijsstukken liggen opgeslagen. In Luik stelde een advocaat een koffer met didactisch (video)materiaal samen om jongeren te wijzen op de gevolgen van delinquent gedrag (foto rechts).
Aanbevelingen voor een betere relatie tussen justitie en de burger Sinds 1996 zet de Stichting initiatieven op het getouw voor een betere relatie tussen burger, recht en samenleving. Zo verscheen een reeks 'Justice en débats' met publicaties en video's om leerlingen vertrouwd te maken met de werking van justitie. Het merendeel van dat educatief materiaal kan u gratis bekijken op onze website: www.kbs-frb.be. De Stichting ondersteunde vernieuwende projecten via haar campagnes 'Justitie in beweging'. En ze stuurde magistraten naar het buitenland: hoe worden juridische problemen elders aangepakt? Eind 1997 richtten we de Commissie Burger, Recht en Samenleving op. Haar eindrapport 'Het recht van de mensen' ligt aan de basis van vier seminaries in februari en maart 2002.
In een notendop Grofweg samengevat zegt het rapport: recht en justitie moeten meebouwen aan een samenleving waarin de mens centraal staat. We moeten rekening houden met de verwachtingen van burgers, ook de zwakkere burgers. Er moet een accurate wetgeving zijn, een betere toegankelijkheid tot het gerecht en een duurzamer justitieel beleid. Meer in detail gaat het bijvoorbeeld om een grotere autonomie voor administratieve diensten
en griffies bij het beheren van hun budget. Zo gaan ze meer gemotiveerd zijn om klantvriendelijk te werken. Belangrijk is ook om in justitie nieuwe communicatiemiddelen ter beschikking te stellen. Conflictregeling kan vaak ook buiten de rechtbank: via onderhandeling, bemiddeling, arbitrage. Zo kan rechtspraak worden vrijgehouden voor andere, dringendere zaken. Justitie moet voortdurend worden geëvalueerd en bijgestuurd.
Magistraten op pad De conclusies van het eindrapport sluiten perfect aan bij de ondersteunde projecten in de campagnes 'Justitie in beweging' en bij de ervaringen die magistraten in het buitenland konden opdoen. Zo stelt het rapport dat de wetgeving moet worden nagekeken op onduidelijkheden en geregeld moet worden getoetst aan de werkelijkheid. In Canada gebeurt dat al. Een magistraat ging kijken hoe men er tewerk gaat. Een ander magistraat had na zijn werkbezoek aan Groot-Brittannië enkele verrassend eenvoudige tips om een deel van de gerechtelijke achterstand weg te werken: kortere zittingen waar alleen over de strafmaat wordt gepleit; schriftelijke briefing die het voortdurend herhalen van discussies overbodig
maakt; stenodactylografie voor een heldere en raadpleegbare registratie.
Commissievoorzitter Jean Van Houtte Maar we zouden het over het rapport van de Commissie Burger, Recht en Samenleving hebben. De commissievoorzitter stond ons graag te woord. 'Kwaliteit' is een cruciaal punt in de nieuwe benadering van justitie. Maar het rapport stelt dat je de kwaliteitszorg niet zomaar kunt overhevelen van de bedrijfswereld naar het justitieel apparaat. Jean Van Houtte: "Een rechtbank mag je niet met louter kwantitatieve criteria beoordelen. Er is altijd het menselijk aspect. Maar de rechters moeten wel over tijd en voldoende mankracht kunnen beschikken. Ze hebben niet alleen een juridische, maar ook een sociale taak te vervullen." De toegankelijkheid moet beter, zegt het rapport. Van Houtte: "Voor de minst kapitaalkrachtigen kennen we het systeem van advocaten pro deo. De toegankelijkheid van het gerecht is dus verzekerd voor de rijken en de allerarmsten. Maar ook voor de tussenklasse is rechtspraak te duur geworden. Daar moet iets aan gedaan worden. Met rechtsbijstandsverzekeringen bijvoorbeeld."
De commissie wil ook betere communicatie. Daar is de jongste tijd toch al beterschap merkbaar? Van Houtte: "Zeker. Woordvoerders van het parket die regelmatig op tv komen: zoiets was vroeger ondenkbaar. Maar het kan nog beter. Bij de aanwerving van magistraten moet worden gelet op communicatievaardigheid. De media van hun kant zouden meer moeten focussen op het minder spectaculaire juridisch nieuws waar de gewone man vooral mee te maken krijgt: arbeids-, huur-, echtscheidingsproblemen. Tot slot vind ik dat mensen die in aanraking komen met het gerecht voor informatie over hun dossier nog steeds te veel afhankelijk zijn van de goodwill van bijvoorbeeld hun advocaat. De doorstroom van informatie dient beter georganiseerd." Het rapport is klaar. Maar werpt het ook vruchten af? Worden er niet te veel open deuren ingetrapt? Van Houtte: "Het rapport werd bezorgd aan alle betrokken instanties. We kregen goede reacties. En vergis u niet: de schijnbare evidenties zijn nog niet bij iedereen doorgedrongen!"
Pagina 4
OP SPOREN Projecten met de steun of op initiatief van de Koning Boudewijnstichting
Een goed gesprek, duidelijke uitleg en begeleiding maken een verblijf in het ziekenhuis draaglijker. Het Gert Noël Fonds (een nominatief Fonds binnen de Koning Boudewijnstichting) ondersteunt ziekenhuizen die een project opzetten voor de psychologische begeleiding van patiënten en hun familie.
Op school moet je studeren. Maar ook leven. Met de actie 'De school, een leefruimte' ondersteunden we in het Brusselse projecten die communicatie bevorderen tussen leerkrachten, binnen het pedagogisch team en last but not least met de leerlingen.
Gert Noël Fonds: ziekenhuizen leggen hun oor te luister
Wat heb je vandaag op school geleerd ?
Het is geen toeval dat Gert Noël zijn naam gaf aan een Fonds dat de luisterbereidheid, informatieverstrekking en begeleiding voor patiënten stimuleert: "Gert Noël was het laatste jaar van zijn leven ernstig ziek en heeft lange tijd in het ziekenhuis doorgebracht. Hij werd zelf een vertrouwenspersoon voor andere patiënten", vertelt professor dokter Martin Goenen, die het Bestuurscomité van het Gert Noël Fonds voorzit. "Het Fonds financierde in 2001 de aanwerving van een deeltijds psycholoog op de intensive care-afdeling van het Sankt Nikolausziekenhuis in Eupen. Uit de evaluatie bleek dat de aanwezigheid van iemand die luistert en begeleidt bijzonder wordt gewaardeerd, zowel door zieken en hun familie als door het verzorgend personeel. In een intensive care-afdeling telt elke minuut voor de artsen en verpleegkundigen. Bij dringende ziekenhuisopname, bijvoorbeeld bij een infarct of ongeval, heeft niemand tijd om uit te leggen wat er aan de hand is. En dat maakt het voor patiënt en familie nog erger. Kunnen terugvallen op iemand die heeft leren luisteren, maakt de gezondheidszorg dan humaner." De Gert Noël Prijs (waarde: 12 500 euro) wordt toegekend aan een Belgisch ziekenhuis dat een project voor psychologische begeleiding startte. Dossiers kunnen worden ingediend tot 15 september.
De school is een leefruimte, een plek waar mensen samen zijn, met alle kleine en grote moeilijkheden van dien: wederzijds onbegrip, vooroordelen, conflicten, soms zelfs geweld. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest lanceerde de Stichting de oproep 'De school, een leefruimte'. "In deze campagne staat communicatie centraal," zegt juryvoorzitter Jacques Liesenborghs. "Het idee was om Nederlandstalige en Franstalige scholen uit het lager en het secundair onderwijs aan te sporen om het werk van het pedagogisch team open te breken en met alle betrokken actoren een echte dialoog aan te gaan. Dus met de directie, de leer-
krachten, de leerlingen, de ouders en zelfs lokale verenigingen. Daar zijn een paar originele initiatieven uit voortgekomen, vooral in scholen uit volksbuurten. De jury was ook verrast over de grote impact van technologie in de meeste dossiers. Uiteindelijk werden zo'n vijftien projecten geselecteerd. Ik denk bijvoorbeeld aan een school die de ouders videocassettes gaat bezorgen zodat ze kunnen zien wat hun kinderen in de klas doen. Een eigentijdse aanpak om een en ander nu eens niet in een brief of nota uit te leggen, maar om concreet te tonen waar het in die nieuwe didactische methoden om gaat."
Pagina 5
Buurt- en nabijheidsdiensten zijn plaatselijke, kleinschalige projecten, meestal van vzw's of lokale overheden, die op nieuwe maatschappelijke noden inspelen, tot een actiever burgerschap bijdragen of zwakkeren begeleiden op de arbeidsmarkt. De Koning Boudewijnstichting beheert het nieuwe Fonds Buurt- en Nabijheidsdiensten, dat meer dan 100 van dergelijke initiatieven financieel ondersteunt.
Omdat vrijwilligers investeren in de samenleving, stelt de Stichting ook alles in het werk om de sector meer slagkracht te geven. Twee recente initiatieven illustreren dat: onze projectoproep 'Succes verzekerd' en steun voor een nieuwe webstek: www.vrijwilligerswerk.be. Op de foto's: vrijwilligers zetten zich in voor hun leefomgeving en gaan bij allochtone Brusselaars voorlezen aan huis.
Het sociaal weefsel begint bij u in de buurt
Dankzij de vrijwilligers: succes verzekerd
Op initiatief van de minister van Sociale Integratie en in samenwerking met de Vlaamse en Waalse ministers van Werkgelegenheid is sinds kort het Fonds Buurt- en Nabijheidsdiensten actief. De Stichting beheert het. En zoals steeds stonden onafhankelijke jury's in voor de selectie van de dossiers. Uit de meer dan 300 aanvragen werden 49 Vlaamse, 42 Waalse, 10 Brusselse en 2 Duitstalige dossiers geselecteerd. Ze krijgen elk tot 100 000 euro. Gérald Jacques zat de Waalse jury voor: "Ondanks de uiteenlopende achtergronden van de juryleden, waren we het haast unaniem eens over elke selectie. Het hielp natuurlijk dat we duidelijke criteria hanteerden: projecten moeten vernieuwend zijn, financieel leefbaar op langere termijn en voor iedereen toegankelijk. Onze voorkeur ging uit naar concrete diensten die buiten de wettelijke opdracht van de gemeente vallen en de lokale middenstand niet beconcurreren." Elke Roex was lid van de Vlaamse jury: "We selecteerden initiatieven als fietsateliers, busjes voor nachtelijk vervoer van jongeren, een sociale koerierdienst, boodschappendiensten, groen- en klusjesdiensten, sociale restaurants... Uiteraard worden de geselecteerde projecten begeleid en gevolgd. Uiteindelijk moet dat leiden tot advies aan het beleid en – waar nodig – tot bijsturing ervan."
Met 'Succes verzekerd' ging de Stichting op zoek naar succesverhalen binnen het vrijwilligerswerk. 68 veelbelovende projecten kregen tot 2 000 euro ondersteuning. Bedoeling is dat ze anderen inspireren. Een van de geselecteerden is de Diepenbeekse vzw Mbuji Mayi. Ann Van Houtte: "We verzamelden 400 oude fietsen en stuurden ze op naar ons fietsatelier aan de universiteit van Mbuji Mayi (Kongo). Studenten lappen de fietsen op, nummeren en verhuren ze aan medestudenten. Zo hebben die jongeren duurzame, milieuvriendelijke én goedkope vervoermiddelen. Bovendien kunnen ze in onze herstelplaats bijklussen. Want dank-
zij de financiële steun van de Stichting professionaliseert een technicus de werking van ons atelier." Het Steunpunt Vrijwilligerswerk Vlaanderen zette met de steun van de Koning Boudewijnstichting een nieuwe webstek on line: www.vrijwilligerswerk.be. Coördinator Eva Hambach: "Vroeger was er enkel een wat verouderde databank waarin vrijwilligers konden grasduinen. Nu hebben we alle vacatures, samen met een pak informatie, gebundeld in een gebruiksvriendelijke, frisse website met veel zoekmogelijkheden. En in onze activiteitenkalender kunnen organisaties hun initiatieven aankondigen."
Pagina 6
ONTMOETING De Stichting als forum en denktank
Burgers die in de media zélf het woord nemen, hun visie geven en zich engageren. Het kan, als professionele mediamensen de weg wijzen en zelf een maatschappelijk engagement aangaan. De Stichting publiceerde een rapport, organiseerde seminaries (zie foto's) en lanceerde een projectoproep rond het thema.
Woorden én daden De Stichting wil de maatschappelijke betrokkenheid van de burgers verhogen. Omdat media hier een belangrijke rol spelen, organiseerden we seminaries voor professionele mediamensen. Daar werd ook ons recente rapport 'Tussen woord en daad' besproken. Het bevat onder meer de resultaten van een enquête bij 110 mediamensen. Jan Drijvers coördineerde de enquête: "Drie dingen vallen op. Ten eerste: er is weinig ruimte voor reflectie op de eigen werkwijze, die tot een betere informatieverstrekking zou kunnen leiden. Ten tweede: journalisten moeten méér zijn dan alleen een waakhond. Ze zouden het beleid kunnen
helpen sturen. Ten derde: er zijn wel degelijk vormen van journalistiek die de kloof tussen media en publiek kunnen dichten en het vertrouwen in de media helpen herstellen. Het rapport geeft een hele reeks goede voorbeelden. Ik ben benieuwd welke initiatieven de Stichting voorgesteld gaat krijgen naar aanleiding van haar jongste projectoproep. Het is een nieuwe benadering voor journalisten en in een eerste fase werkt misschien vooral een minderheid van maatschappelijk geëngageerde mediamensen mee. Maar als ik zie hoeveel belangstelling er was voor de seminaries, heb ik er wel een goed oog in."
Het Prins Filipfonds wil de dialoog stimuleren tussen de drie Gemeenschappen in België. In het najaar 2001 werkte het Fonds een superdrukke agenda af: selecties voor de campagnes 'Klavertje Drie' (foto bovenaan) en 'Trialoog' (uitwisseling tussen scholen), 'Drie Plus' (uitwisselingen tussen verenigingen en instellingen) en voor de uitwisseling van journalisten tussen de Belgische Gemeenschappen, en tussen België en Nederland. Bovendien werd de actie 'Expeditie Europa' afgerond, waarbij jongeren hun ideeën over het Europa van morgen formuleerden (foto rechts). De eerste minister nam hun aanbevelingen mee naar de Top van Laken.
Journalisten kijken over de taalgrens Samen met dertien andere journalisten van de schrijvende en audiovisuele pers maakten Christophe Deborsu (RTBF) en Johan Deryck (VRT) gebruik van de kans die het Prins Filipfonds bood om stage te lopen bij media in een andere Gemeenschap van België. RTBF-journalist Christophe Deborsu: "Ik heb aan de KU Leuven gestudeerd en heb lange tijd de Vlaamse actualiteit verslagen voor het televisiejournaal. Maar ondergedompeld worden in een Nederlandstalig mediabedrijf is toch nog iets anders. Mijn ervaring bij het TV1-programma 'Man bijt hond' was verrijkend, ook al was ik er in de eerste plaats als waarnemer. De manier waarop zo'n
productiehuis als Woestijnvis werkt, is toch apart en bestaat niet echt bij ons." Ook Radio 1-journalist Johan Deryck klinkt enthousiast: "Ik werd hartelijk ontvangen op de RTBF-radionieuwsredactie. Na twee weken mocht ik al berichten maken en inlezen. Ik heb er echt wel ideeën opgedaan en wat geleerd. Bijvoorbeeld dat Walen meer belangstelling hebben voor Vlaanderen dan omgekeerd. Daarom ook zou ik op VRTradio graag opnieuw meer aandacht besteden aan Wallonië. Voor mij mag het journalistenproject van het Prins Filipfonds in elk geval worden voortgezet en uitgebreid."
Pagina 7
In de publicatie 'De armoede uitgedaagd' geven 18 bekende Vlamingen hun vaak zeer persoonlijke visie op armoede en sociale uitsluiting. Maar allemaal zijn ze ervan overtuigd dat de strijd tegen sociale uitsluiting een permanente en centrale maatschappelijke uitdaging moet zijn.
Op 4 december organiseerde de Stichting in Namen een conferentie over het thema 'sociaal kapitaal'. Daar werd onder meer gepleit voor een samenleving die investeert in sociale netwerken en meer gemeenschappelijk engagement.
Bevlogen visies op armoedebestrijding
Sociaal kapitaal: een concept met toekomst
Op vraag van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap organiseerde de Koning Boudewijnstichting in 2001 twee colloquia over armoede en uitsluiting. Na een stand van zaken op het 'Vooruitgangscongres' in mei, onderzocht het 'Toekomstcongres' (6 december 2001) de beleidsopties op langere termijn. Om dit Congres te stofferen vroegen we vijf journalisten om geëngageerde getuigen te interviewen. Het resultaat is de publicatie 'De armoede uitgedaagd'. Journalist Anne Brumagne: "De geïnterviewden hadden vaak een bijzondere invalshoek. Ik denk bijvoorbeeld aan televisiemaker Paul Jambers, die toch veel met marginale mensen in aanraking is gekomen, of
De termen 'sociaal kapitaal' en 'menselijk kapitaal' klinken nog niet vertrouwd in de oren, maar het ziet ernaar uit dat ze binnenkort net zo gangbaar zullen zijn als bijvoorbeeld het begrip 'duurzame ontwikkeling', waarmee ze trouwens voor een stuk te maken hebben. De concepten zijn de jongste jaren steeds populairder in de Angelsaksische wereld. Om een en ander te verduidelijken, organiseerde de Stichting in Namen een conferentie over het thema. Spreker was Sylvain Côté, expert-adviseur bij de OESO: "De begrippen vertrekken van het idee dat een samenleving niet alleen over de klassieke financiële middelen beschikt, maar ook over een reservoir van individuele competenties (het menselijke kapitaal) en van gemeenschapsbanden (het sociale kapitaal). Als je al die componenten weet te benutten – met de steun van de overheidsinstellingen die dat proces in de hand moeten werken – bereik je als samenleving een hogere mate van welzijn. De volgende stap is dat immateriële kapitaal vergroten en versterken zodat er meer collectief wordt gehandeld, onder andere door netwerking. De Koning Boudewijnstichting is alvast die weg ingeslagen, bijvoorbeeld met initiatieven zoals 'Archipel' in Vlaanderen, en 'Traceurs de lendemains' of 'Capital commun' in Wallonië."
schrijver Walter van den Broeck of Mong Rosseel die al jaren vanuit een artistiek engagement met armoede en uitsluiting omgaan. Zelf ging ik praten met hoogleraar Bea Cantillon en politica Anne Van Lancker. De eerste vindt een goede structurele herverdeling primordiaal in de strijd tegen armoede, de tweede hield een pleidooi voor vermogensbelasting. Jeugdschrijfster Anne Provoost pleitte voor een basisinkomen voor iedereen en kwalitatief hoogstaand onderwijs. Marc Justaert onderstreepte als baas van de Christelijke Mutualiteiten de noodzaak van een sterk sociaal weefsel. Je merkt het: geëngageerde visies genoeg. Hopelijk inspireren ze ook."
Pagina 8
IN BEELD
Omdat de herwaardering van erfgoed de lokale levenskwaliteit kan verbeteren, lanceerden we in een aantal Zuidoost-Europese landen de campagne 'Living Heritage'. Vier projecten in Macedonië ontvingen financiële en methodologische ondersteuning. In Bitola bijvoorbeeld, wordt een herenhuis omgebouwd tot een cultureel centrum voor jongeren (foto bovenaan). En in Krushevo fungeert een traditionele woning voortaan als openbare bibliotheek en ontmoetingscentrum. Voor de projectteams die dit allemaal realiseren, organiseerden we opleidingen en workshops (foto links).
Computers en internet: voor velen blijven ze onbereikbaar. Met de campagne ''t Klikt' zorgt de Stichting ervoor dat afgeschreven computers opnieuw gebruiksklaar worden gemaakt (foto links). Daarna gaan de pc's naar lokale verenigingen die opleidingen voor werkzoekenden organiseren en in buurthuizen computerlokalen inrichten (foto rechts). Na een gebruiksperiode van 6 maanden kunnen deelnemers de computers tegen een voordelige prijs aankopen.
Pagina 9
Met de vierde projectoproep 'Bienvenue' steunen we andermaal initiatieven die ijveren voor een betere opvang van sociaal zwakkeren: asielzoekers, vrouwen in nood, ouderen, geplaatste jongeren, daklozen. Een onafhankelijke jury selecteerde vijftien projecten. Ze kregen niet alleen financiële steun, maar worden ook begeleid door experts. Tijdens drie ontmoetingsdagen kunnen ze ervaringen uitwisselen, discussiëren, opleiding volgen,…
Met de campagne 'Buiten Gewone Buurt' moedigt de Stichting ook in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest partnerschappen aan tussen bewoners, bedrijven en lokale overheden die zich samen inspannen voor een betere woon- en werkomgeving. Eind december 2001 koos een onafhankelijke jury twaalf initiatieven: elf ontvingen samen 59 760 euro steun, het twaalfde krijgt methodologische omkadering. De bewoners van de havenwijk in Sint-Jans-Molenbeek bijvoorbeeld, gaan via krantjes de sociale, culturele en zakelijke troeven van hun wijk in de verf zetten (foto bovenaan). In het park van de Abdij van Vorst wordt een speeltuin helemaal heraangelegd (foto rechts).
Pagina 10
Het Prinses Mathildefonds kent jaarlijks een Prijs toe aan een project dat zich inzet voor wie erg kwetsbaar is. Op 4 december ontving vzw De Tuimel uit handen van de Prinses de eerste titel van Laureaat van het Prinses Mathildefonds. De Antwerpse vereniging biedt leertrajecten aan kinderen uit kansarme gezinnen. Het bekroonde project focust op gezinsbegeleiding en wil een ontmoetingsplaats bieden waar ouders en kinderen werken aan een goede vertrouwensband.
De nominatieve fondsen Pankert-Deneffe en Kleis steunen beide sociale initiatieven in de Duitstalige Gemeenschap. In 2001 ging financiële ondersteuning naar het Hof Peters uit Sankt Vith (foto links) en de Tagesstätte Meyerode uit Amel, verenigingen die zich inzetten voor mindervaliden. In de regio Eupen kregen het Haus der Begegnung (foto onderaan) en Infotreff steun voor hun projecten voor respectievelijk kansarmen en asielzoekers.
Pagina 11
Het bedrijfsfonds Johnson & Johnson voor Gezondheid en Welzijn organiseerde in december en januari zeven lokale prijsuitreikingen (de foto links toont de prijsuitreiking in Charleroi op 21 januari). Een totaalbedrag van bijna 360 000 euro ging naar 28 projecten rond ziekenhuis-, buurt- of thuisverzorging die de autonomie en de levenskwaliteit van patiënten en hun familie willen verbeteren. Op de foto rechts: de Brusselse vzw Dokters van de Wereld zorgt ervoor dat kansarmen gratis op consultatie kunnen bij gespecialiseerde artsen.
Het SWIFT Fonds voor technologie als schakel tussen mensen – een bedrijfsfonds binnen de Koning Boudewijnstichting – lanceerde een vierde projectoproep. Na een strenge selectie werd 50 000 euro toegekend aan de Amsterdamse Stichting Sterrekind. De foto rechts toont de prijsuitreiking in december 2001. Het bekroonde initiatief ontwikkelde een privé-internetinfrastructuur waardoor patiëntjes kunnen communiceren met kinderen in andere verzorgingsinstellingen, internetsites kunnen bezoeken of zich ontspannen met 3D-spelletjes (foto links).
Pagina 12
GEBUNDELD c
a
b
d
e
f
g h
i
j
Pagina 13
a/ Vertrouwd met Europa In het academiejaar 20012002 krijgen dertien studenten van het Europacollege in Natolin (Polen) een studiebeurs van de Koning Boudewijnstichting. Tijdens hun opleiding leren ze alles over de EU en haar instellingen op politiek, sociaal en economisch vlak. Elf van de bursalen zijn afkomstig uit de Balkan. Met de toelages wil de Stichting investeren in leidinggevende persoonlijkheden en zo een bijdrage leveren aan de heropbouw van de burgersamenleving in de Balkan.
b/ Rapport vrijwilligerswerk Vrijwilligerswerk is in onze samenleving onmisbaar. Toch krijgt de sector niet altijd de vereiste erkenning en juridische garanties om uit te groeien tot een geïntegreerd deel van het maatschappelijk leven. In 2001, het Internationaal Jaar voor het Vrijwilligerswerk, publiceerde de Stichting het rapport 'Elementen voor een beleid inzake vrijwilligers en vrijwilligerswerk'. Dat wil het lopende debat voeden, geeft een stand van zaken en laat de belangrijkste actoren aan het woord.
c/ Volkscultuur: onderlegger voor maatschappelijke ontwikkeling De onafhankelijke jury van de campagne Actuele Volkscultuur selecteerde 22 projecten die op een eigentijdse, dynamische manier volkscultuur inzetten voor maatschap-
pelijke ontwikkeling. Samen kregen ze 165 000 euro. Zo is er in Brussel organisatorische en technische ondersteuning voor traditionele muzikanten uit diverse culturen. En in Sint-Niklaas verbinden Marokkaanse jongeren de volkscultuur van hun ouders aan hun eigen dagelijkse leven in Vlaanderen (zie foto).
d/ Blik over de grenzen In een Europa dat ook in de geesten van de bewoners moet samengroeien, richten we ons met de projectoproep 'Blick über den Tellerrand' specifiek tot de Duitstalige Gemeenschap. Via deze campagne kunnen Duitstalige Belgen met reisbeurzen hun blikveld verruimen en door de opgedane informatie en contacten hun werkveld uitbreiden. In 2001 selecteerde een onafhankelijke jury drie laureaten: Michaëla Brück, Freddy Derwahl en Natalie Schneiders.
e/ Biomedische engineering In samenwerking met de Belgian American Educational Foundation reikt het nominatief Fonds Benedictus toelages uit aan universitairen die in de Verenigde Staten een (post)doctoraat in biomedische engineering willen behalen. In 2002 maakte de onafhankelijke jury van het Fonds haar allereerste laureaat bekend. Bio-ingenieur Bart Deplancke trekt dankzij het Fonds voor een jaar naar het Dana Farber Cancer Institute van Harvard.
f/ Allereerste laureaat van het Fonds Van WonterghemDe Brabandere Jaarlijks bekroont het nominatief Fonds Van Wonterghem-De Brabandere een persoon of organisatie die zich in groot Ieper inzet voor zijn/haar medemensen. Op het Ieperse stadhuis kreeg laureate Anne-Marie Haentjens, schatbewaarster van vzw Matthijs, een cheque van 12 500 euro uitgereikt. Sinds ze 25 jaar geleden rolstoelgebonden werd, ijvert Anne-Marie voor een waardige plaats van rolstoelgebruikers in de samenleving.
g/ Veilig naar school Op 7 november 2001 vond de prijsuitreiking plaats van het nominatief Fonds Dominique De Graeve. Dat streeft naar een betere bescherming en veiligheid van kinderen in het verkeer. Laureaat was het project 'Mobiliteit' van het Verkeerscomité van de Basisschool KBO-Bevere van Oudenaarde. Het omvat acties als fietspooling, auto-arme dagen, het vergroten van de fietsstalling,...
h/ Consulenten voor jonge ondernemers Met de beurzen van het Fonds Jonge Ondernemers – een partnerschap tussen de Stichting en Fortis Bank – kunnen ondernemers bij de start of verdere ontwikkeling van hun zaak een beroep doen op professionele consulenten. Zestien laureaten, onder meer actief in de sectoren van duurzame energie,
e-commerce, recyclage en biotechnologie, kregen eind 2001 elk een beurs van 5 000 euro.
i/ Fonds La Wartoise Al drie jaar geeft het Fonds La Wartoise financiële steun aan projecten van of voor jongeren, vrouwen en ondernemingen in de gemeenten Momignies, Chimay en Couvin. In december 2001 kregen vier initiatieven 17 000 euro steun. Zo was er een proefproject van de basisschool Saints-Pierre et -Paul om kinderen met leermoeilijkheden te helpen. Tegelijk evalueert het Fonds La Wartoise – dat nog actief blijft tot eind 2002 – zijn werking en alle projecten die de voorbije jaren steun kregen.
j/ Betere dialoog met lokaal bestuur Negen gemeenten en OCMW's ontvingen op 12 december 2001 samen meer dan 100 000 euro van het Belgacomfonds. Hun initiatieven moeten leiden tot beter overleg en een constructieve samenwerking tussen lokale overheid en bevolking. De gelauwerden waren de gemeenten Assesse, Courcelles, Doornik, Geel, Fosses-la-Ville en Sint-Agatha-Berchem, en de OCMW's van Genk, Ieper en Sint-Niklaas. Tegelijk lanceerde het Belgacomfonds zijn laatste projectoproep.
Pagina 14
OMZIEN Resultaten van campagnes en projecten
In vijf jaar tijd vroegen meer dan 1000 kansarmen bij de Leningencommissie krediet aan om met een eigen zaak te starten. 160 aanvragers kregen dat krediet, samen goed voor zo'n 979 000 euro. Het systeem van microkrediet is sinds januari 2002 overgenomen door het Participatiefonds. De Stichting blijft geselecteerden nog twee jaar begeleiden. Op de foto's drie 'geslaagde' ondernemers uit Diest (sociaal taxibedrijf), Brussel (kledingzaak) en Jambes (restaurant).
"Wat er concreet overblijft van de actie 'Capital Commun'? Veel goede ideeën, massa's contacten en het vaste voornemen om ons netwerk verder te zetten en uit te breiden" (deelneemster Anne-Elisabeth Nève de Mevergnies). De foto's tonen de ontmoetingstweedaagse en een workshop over justitie.
Solidaire leningen uit de testfase
'Capital commun': menselijk kapitaal laten renderen
Stel, je bent werkloos of hebt een leefloon. Maar met een concreet idee voor een economische activiteit wil je een eigen inkomen verwerven. Probleem: je krijgt geen krediet omdat je de vereiste borgstellingen niet rond krijgt. Om die vicieuze cirkel te doorbreken, lanceerde het Armoedefonds in 1997 met de steun van de grote Belgische banken het systeem van de Solidaire leningen. "De Solidaire leningen hebben eigenlijk als laboratorium gefungeerd om de microkredietformule in België te testen", zegt Pierre Aeby, die de Leningencommissie voorzit. "Maar het is duidelijk geen toverformule. Je kunt pas met succes ondernemen als je goed gemotiveerd bent, over
de nodige technische bagage beschikt en ook psychisch stevig in je schoenen staat. Daarom is de begeleiding van een gespecialiseerde consultant doorslaggevend om te slagen. Door met al die elementen rekening te houden, zijn wij erin geslaagd om de voorbije jaren het slaagpercentage van de gesteunde projecten op te trekken. Ik denk dat de Solidaire leningen hun testfase achter de rug hebben en nu klaar zijn om op langere termijn hun verdiensten te bewijzen." Sinds januari heeft het Participatiefonds de Solidaire leningen overgenomen. Via een netwerk zorgt de Stichting nog twee jaar voor de persoonlijke begeleiding van de projectindieners.
Met het project 'Capital commun' wilde de Stichting mensen die in een bepaalde streek iets betekenen met elkaar in contact brengen, netwerken doen ontstaan en uitwisselingen stimuleren tussen sectoren die elkaar slecht kennen. Eén van de deelneemsters, Anne-Elisabeth Nève de Mevergnies, maakt haar persoonlijke balans op: "Ik heb aan het programma deelgenomen omdat ik een beter beeld wou krijgen van de sociaal-economische realiteit in mijn streek en contacten wou leggen met belangrijke figuren uit heel uiteenlopende professionele kringen: grote en kleine ondernemingen, justitie, de sociale sector, onderwijs, toerisme, ... Eerst was er een
tweedaagse – we waren ongeveer met dertig – om elkaar te leren kennen. Daarna volgden tien workshops, telkens over een activiteit die als hefboom voor regionale ontwikkeling kon dienen. Ongelooflijk hoeveel dynamische mensen je ontmoet en hoeveel interessante dingen er in je omgeving gebeuren zonder dat je dat beseft! Mij is vooral de dag over justitie bijgebleven: de ontmoetingen met de mensen in het veld, van magistraat tot gevangenisdirecteur. Sommige animaties in de andere workshops vond ik wat minder geslaagd. Maar dat zijn de 'kinderziektes' van een proefexperiment, denk ik. Al bij al was het voor mij een positieve ervaring."
Pagina 15
MEERWAARDE Partners aan het woord
Al vier jaar ondersteunt het Postfonds voor Alfabetisering – een bedrijfsfonds binnen de Koning Boudewijnstichting – projecten die mensen op een vernieuwende manier leren lezen en schrijven. Een onafhankelijke jury selecteerde in december 2001 tien projecten, die samen 47 000 euro krijgen. De geselecteerden waren duidelijk blij dat ze hun initiatief nu kunnen realiseren.
'Beschaving en Barbarij' is een typisch stuk van Belgische art nouveau. De zwaan en de gevleugelde slang gaan elkaar te lijf rond een ivoren stronk. Hun gevecht symboliseert de gewelddadige strijd tussen goed en kwaad, tussen licht en schaduw. Het Fonds voor het Roerend Cultureel Erfgoed van de Stichting kocht het beeld onlangs aan. Vanaf mei kan u het in het Hortamuseum gaan bewonderen.
"Sorry, ik heb m'n bril niet bij. Kan u dit even voorlezen?"
'Beschaving en Barbarij': een werk met een eeuwige symboliek
"Onze postbodes komen dagelijks langs bij zo'n 4.500.000 gezinnen. Ze kennen dus het probleem van analfabetisme. Sommige mensen kunnen helemaal niet lezen of schrijven. Anderen zijn zogenaamd functioneel analfabeten: ze leerden wel lezen en schrijven, maar slagen er niet in dat ook toe te passen. Het is een vorm van uitsluiting die moeilijk is om dragen. Mensen verbergen die onkunde, omdat ze er zo beschaamd voor zijn," zegt Danièle Vander Espt, communicatiedirecteur bij De Post. "In 1997 richtten we binnen de Koning Boudewijnstichting het Postfonds voor Alfabetise-
Dankzij de Nationale Loterij kan het Fonds voor het Roerend Cultureel Erfgoed van de Koning Boudewijnstichting geregeld belangrijke Belgische kunstwerken aankopen en ze in bewaring geven aan Belgische musea. Recent werd 'Beschaving en Barbarij', een beeld van Philippe Wolfers, aangekocht. Françoise Aubry, conservator van het Hortamuseum: "Leopold II wilde zijn kolonie in de schijnwerpers zetten en had een aantal kunstenaars olifantenslagtanden cadeau gedaan om de ivoorsculptuur in België een nieuw elan te geven. Philippe Wolfers maakte deze sculptuur van zilver en ivoor, een van de blikvangers van de wereldtentoonstelling in Tervuren in 1897. Als dank voor de geslaagde expositie schonk de Koning het werk aan staatssecretaris Van Eetvelde. Die stelde het tentoon in zijn door Horta ontworpen privé-woning, maar daarna is men het spoor bijster geraakt. Een paar jaar geleden dook de sculptuur weer op in een openbare verkoop. Het beeld werd toen door een Belgisch antiquair gekocht, tot spijt van veel musea en buitenlandse verzamelaars. Toen ik hoorde dat de eigenaar het stuk wilde verkopen als het in België bleef, was de tussenkomst van het Fonds voor het Roerend Cultureel Erfgoed een gedroomde oplossing." Vanaf mei is het beeld te zien in het Hortamuseum en nadien in het Jubelparkmuseum.
ring op. Dat steunt in heel het land vernieuwende initiatieven. Bij de jongste selectie viel vooral op dat veel initiatieven gebruik maken van nieuwe technologieën om mensen te leren lezen en schrijven. Zo krijgen de betrokkenen meteen ook toegang tot de huidige informatiemaatschappij. Maar vernieuwing en creativiteit kunnen ook op een ander vlak liggen: werken via stripverhalen, toneel, video... Er komt ook een grote sensibilisatiecampagne bij de Vlaamse werkgevers om hun werknemers die moeite hebben met lezen en schrijven, aan te sporen lessen te gaan volgen."
Pagina 16
GENOTEERD
Schoonzicht op België én de EU Sinds jaren vinden het Museum van de Dynastie en het Memoriaal Koning Boudewijn onderdak in het Hotel Bellevue, gelegen tussen het Brusselse Konings- en Paleizenplein. In 1998 werd het Hotel volledig gerenoveerd, onder meer met de steun van de Koning Boudewijnstichting. Recent werd binnen de Stichting het Fonds Bellevue opgericht. Op vraag van de betrokken instanties beheren we voortaan het museum, zijn collecties en activiteiten. Het Fonds Bellevue gaat jonge bezoekers wegwijs maken in de werking van de Belgische én Europese instellingen. Via een eigentijds gebruik van de collecties en met de dynastie als leidraad willen we bij het grote publiek de kennis over het Belgische verleden levend houden. Vanzelfsprekend besteden we ook bijzondere aandacht aan de figuur van Koning Boudewijn.
Drie nieuwkomers bij de Stichting Individuen of verenigingen kunnen binnen de Koning Boudewijnstichting een Fonds oprichten rond een thematiek die zij belangrijk vinden. Recent gingen drie nieuwe Fondsen van start. Via de financiering van werkervaringsprojecten focust het Fonds Benoît zich op jongeren in nood. Het Fonds Michael Van Waeyenberge steunt het Belgisch onderzoek naar betere en doeltreffendere therapieën tegen leukemie. En het Fonds Vrienden van de Sint-Michiels- en Sint-Goedelekathedraal helpt projecten rond het behoud, de restauratie, de bescherming en de valorisatie van het artistiek patrimonium in deze kathedraal.
Een brug tussen Europa en de VS Onder het motto 'Building Bridges' zet de King Baudouin Foundation United States (KBFUS) – in partnerschap met vooraanstaande Amerikaanse stichtingen – transatlantische uitwisselingsprogramma's op. Doel is elkaars werkmethodes en visies beter te leren kennen. De KBFUS adviseert ook Amerikaanse bedrijven en particulieren die in Europa projecten in dienst van de samenleving willen ondersteunen, en zorgt ervoor dat dergelijke transatlantische giften in de Verenigde Staten fiscaal aftrekbaar zijn. Door haar aanwezigheid in de VS wil de Koning Boudewijnstichting leren uit de knowhow van Amerikaanse stichtingen inzake strategische visie, nieuwe tendensen, doeltreffende methodologieën. Directeur Jean-Paul Warmoes van de Koning Boudewijnstichting vertrok voor twee jaar naar de Verenigde Staten om de structuur van de KBFUS te dynamiseren, netwerken uit te bouwen, partnerschappen op te zetten en werkmethodes te analyseren.
Herman Vanden Berghe herkozen als voorzitter van de Koning Boudewijnstichting Op 19 december besliste de Raad van Beheer van de Koning Boudewijnstichting het voorzittersmandaat van Herman Vanden Berghe voor een tweede termijn van twee jaar te verlengen. Eind 1999 volgde Herman Vanden Berghe Michel Didisheim op als voorzitter van de Stichting. Dokter Vanden Berghe is de oprichter van het Centrum voor Menselijke Erfelijkheid, publiceerde meer dan 1100 werken, was vice-rector van de KU Leuven en is doctor honoris causa van verschillende universiteiten. Het verheugt ons dat hij nog twee jaar het voorzitterschap van de Stichting op zich neemt.
De Koning Boudewijnstichting dankt de Nationale Loterij en alle schenkers voor hun gewaardeerde steun. De nieuwsbrief verschijnt in het Nederlands en het Frans. U kan hem ook lezen op onze webstek: www.kbs-frb.be. Bel het contactcentrum (+32- 70 - 23 37 27) of stuur een mailtje naar
[email protected] voor een gratis abonnement.
Viermaandelijks tijdschrift van de Koning Boudewijnstichting Hoofdredactie: Sabine Deboosere Redactie: Pascal Cornet, Nathalie Demeyere, Caroline De Ruyck, Hervé Lisoir, Michel Teller Assistentie: Gudrun Geldhof, Greta Peirs, Pascale Prête, Paule Tits Vormgeving: Jean-Pierre Marsily (naar een concept van Traces de doigts) Druk: Orientaliste Illustraties: Belga (p.12j, 15a-b); F. Blaise (p.11d); K. Broos (p.3d, 6a-b-c); J.-M. Cransfeld (p.4a); F. de Kerchove (p.8a-b); G. de Pierpont (p.16a); Ecole communale du Sud (p.6d); Getty Images (p.4b-d, 5a-b-c, 7a-b-c, 12d-e-i); J.-P. Goor (p.3a); C. Gouzée (p.9a-b); S. Holvoet (p.14e); Image Bank Belgium (p.4c); P. Louis (p.15c); J.-P. Malonne (p.11a); R. Ouazzani (p.12c); F. Pauwels (p.11b); F. Pirson (p.7d-e-f); W. Rawoens (p.1, 3b-c, 10d-e, 12h); Stichting Sterrekind (p.11c); M. Teller (p.14a-b-c); F. Toussaint (p.2, 6e, 10a-b-c, 16c); S. Vanderstichele (p.5d, 9c-d, 12f-g); vzw Atel (p.8c); vzw Stebo (p.8d)
PCR: 000-0000004-04 Verantwoordelijke uitgever: Luc Tayart de Borms Brederodestraat 21, 1000 Brussel tel. +32-2-511 18 40 fax +32-2-511 52 21 e-mail:
[email protected] internet: www.kbs-frb.be
