Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland Is het rijk aan zet?
Willem Ligtvoet, 19 april 2011
1
Voorstudie PBL (2009) Speerpunten klimaatbestendige ruimtelijke ontwikkeling: 1. 2. 3. 4.
Waterveiligheid Zoetwatervoorziening Klimaatbestendige natuur Klimaatbestendige stedelijke ontwikkeling
Nu vervolgonderzoek i.s.m. - Kennis voor Klimaat - Deltares
2
Willem Ligtvoet, 19 april 2011 Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland – is het Rijk aan zet?
Kenmerken opgave klimaatbestendige ontwikkeling - Grote onzekerheden omvang/snelheid klimaatverandering => adaptieve strategie nodig * tijdig maatregelen nemen * grote onder/overinvesteringen voorkomen * oplossingruimte zoveel mogelijk behouden (aandacht onomkeerbaarheid ingrepen/ontwikkelingen) * stabiele lange termijn visie nodig met flexibele invulling en integratie klimaatbestendigheid in relevante beleidsvelden - Klimaatverandering is aanvullende opgave. * Leven in een delta vraagt continue aandacht. * Belangrijkste drivers voor ontwikkelingen/ingrepen: - economie, bevolkingsgroei, - maatschappelijke ontwikkelingen, - beleid 3
Willem Ligtvoet, 19 april 2011 Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland – is het Rijk aan zet?
I Veiligheid tegen overstromen In Deltaprogramma: herziening normen veiligheid tegen overstromen (één van de Deltabeslissingen) Echter bredere herijking van strategie veiligheid tegen overstromen nodig op basis van risicobenadering, inclusief: - Risiconiveaus van veiligheid tegen overstromen - Inzet type dijken - Inzet sturing ruimtelijke ontwikkeling - Toets op gevoeligheid snelheid klimaatverandering
4
Willem Ligtvoet, 19 april 2011 Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland – is het Rijk aan zet?
Opties veiligheid tegen overstromen Kosten en effecten veiligheidsopties 300
Schaderisico (mln euro/jaar)
250 op orde brengen vlgs huidige normen 200
deels scherpere normen o.b.v. kosteneffectiviteit veiligheidsnormen generiek factor 10 scherper
150
doorbraakvrije dijken op strategische plekken
100
normdifferentiatie en ruimtelijke sturing 50
?
1+ nieuwbouw buiten overstromingsgevoelig gebied
0 0
2
4
6
8
10
12
Investeringskosten 2020-2050 (miljard euro)
5
Willem Ligtvoet, 19 april 2011 Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland – is het Rijk aan zet?
Doorbraakvrije dijken: structureel veiliger
Ook: Minder gevoelig voor onverwacht snelle klimaatverandering
6
Willem Ligtvoet, 19 april 2011 Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland – is het Rijk aan zet?
II Zoetwatervoorziening Opgave: zoetwaterbeschikbaarheid in de zomer (in ongunstig W+ scenario mogelijk knelpunt rond 2050) Ook nu al grote regionale verschillen in waterbeschikbaarheid Er zijn geen expliciete doelen wat betreft waterleverantie vanuit het hoofdwatersysteem Er zit nog veel rek in zowel wateraanvoer als terugdringen watergebruik regio; grootschalige ingrepen vooralsnog niet kosteneffectief
7
Willem Ligtvoet, 19 april 2011 Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland – is het Rijk aan zet?
Analyse opties zoetwatervoorziening
Voorraadvorming IJsselmeergebied
Waterverdeling Waal/IJssel
8
Willem Ligtvoet, 19 april 2011 Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland – is het Rijk aan zet?
Fundamentele vragen zoetwatervoorziening - Blijft huidige waterverdeling uitgangspunt? Worden er concrete doelen geformuleerd voor leverantie naar regio? - Tot waar reikt de verantwoordelijkheid van het Rijk? Welke risico’s irt klimaatverandering neemt het Rijk voor haar rekening? - Wordt weglekken zoetwater via Nieuwe Waterweg aangepakt? Wat zijn de mogelijkheden irt varianten IJsselmeergebied? - Voor wie worden eventuele veranderingen doorgevoerd en hoe worden ze gefinancierd? Publieke financiering Rijk/Regio private financiering
9
Willem Ligtvoet, 19 april 2011 Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland – is het Rijk aan zet?
III Herijking strategie natuur (EHS) Afronding EHS volgens huidig beleid leidt op langere termijn tot minder biodiversiteit dan oorspronkelijke EHS (PBL, 2011) Onderzoek wijst uit dat gerichte afronding van de EHS een klimaatbestendiger natuur oplevert (PBL, 2010) Strategie klimaatbestendige natuur omvat: - Internationaal belangrijke natuur/ecosystemen binnen Nederland: rivieren, kustzone, estuaria, grote meren en veenmoerassen – Deltanatuur! - Nationaal kenmerkende natuur: clusters van bos, heide en beekdalsystemen op de hogere zandgronden.
10
Willem Ligtvoet, 19 april 2011 Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland – is het Rijk aan zet?
Internationaal belangrijke natuur
Ruimtelijke aanpassing Peilbeheer
Behoud oplossingsruimte Zoet/zout
11
Willem Ligtvoet, 19 april 2011 Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland – is het Rijk aan zet?
Verantwoordelijkheid Nederland: Natura2000
12
Willem Ligtvoet, 19 april 2011 Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland – is het Rijk aan zet?
IV Stedelijke ontwikkeling Opgave vooral op het gebied van wateroverlast en hitteopbouw Belangrijkste drivers stedelijke ontwikkeling: woningbouw, herstructurering, vervanging, verbetering aansluiting stedelijke infrastructuur (OV, wegen, groen/blauw), verbetering leefomgevingskwaliteit. Flexibiliteit aanpassen aan klimaat is beperkt en ligt vooral op gebouwniveau en straatniveau. Maatregelen op wijk en stadsniveau weinig flexibel (nieuwbouw, herstructurering, aanleg groen/blauw structuren, WKO systemen, riolering) Strategie: meeliften/aansluiten bij allerlei ingrepen en geplande investerringen nieuwbouw/herstructurering/vervanging.Meerkosten lijken beperkt. Risico’s op onderinvesteringen indien kansen voor meeliften niet worden benut. 13
Willem Ligtvoet, 19 april 2011 Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland – is het Rijk aan zet?
Schaalniveaus aangrijpingspunten stedelijk gebied Isolatie Groene daken Waterberging op straat
WKO Riolering Groen/blauw Interactie stad land Groen/blauwe dooradering
14
Willem Ligtvoet, 19 april 2011 Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland – is het Rijk aan zet?
Ouderdom wijken – veel herstructurering komende 20 jaar
Maar opgaven en opties verschillen per wijk -Hoog stedelijk -Laag stedelijk -Rand stedelijk -wijken jaren 30/50/70 -Dorpen
15
Willem Ligtvoet, 19 april 2011 Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland – is het Rijk aan zet?
Is het Rijk aan zet? Van nationaal belang volgens beleidsbrief Ministerie I&M (2010): - Basisnormen op het gebied van milieu, leefomgeving, (water)veiligheid, en het beschermen van unieke ruimtelijke waarden - Ruimtelijke voorwaarden voor (inter)nationale hoofdnetten (weg, spoor, water, lucht, energie, natuur, landschap, buisleidingen, hoogspanningsleidingen en energiecentrales) - Voorwaarden voor versterking van de ruimtelijke economische hoofdstructuur onder andere m.b.t. verstedelijking en het vestigingsklimaat, i.h.b. mainports, brainports en greenports.
16
Willem Ligtvoet, 19 april 2011 Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland – is het Rijk aan zet?
Van nationaal belang - Het ruimtelijk systeem als geheel (waterveiligheid, het watersysteem, mobiliteit- en energienetwerken) - Collectieve waarden waarvoor de marktwerking imperfect is (beschermen unieke ruimtelijke waarden, ruimtelijke voorwaarden natuur, landschap) Waterveiligheid Rijk is dus zeker aan zet! Zoetwatervoorziening Natuur/EHS Stedelijk gebied? Primaat gemeenten Rol van het Rijk? - normen? - stimuleren/faciliteren? - opheffen blokkades? 17
Willem Ligtvoet, 19 april 2011 Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland – is het Rijk aan zet?
