Overzicht en karakteristieken klimaatrisico s Nederland. Willem Ligtvoet

Overzicht en karakteristieken klimaatrisico’s Nederland

Willem Ligtvoet

Kader: Nationale Adaptatiestrategie (begin 2016) § Gevraagd: breed overzicht klimaateffecten en aangrijpingspunten voor beleid § Aanvulling op analyses uitgevoerd in Deltaprogramma. § Februari 2015: Syntheserapport PBL – Overzicht klimaatrisico’s naar omvang en waarschijnlijkheid – Welke kansen biedt klimaatverandering voor Nederland en het Nederlandse bedrijfsleven? – Welke aangrijpingspunten zijn er voor de (rijks)overheid en andere partijen om kwetsbaarheid voor klimaatverandering te verminderen en kansen te benutten?

§ Eveneens in februari 2015: – PBL-studie “Risico’s klimaateffecten elders in de wereld” – PBL studie “Raamwerk Monitoring en Evaluatie voor Nationale Adaptatiestrategie”

2

25 november Benelux Adapatie

Van klimaateffecten naar adaptatiebeleid kwetsbaarheid en kansen

ontwikkelingen 2030 (e.v.)

(voorgenomen) maatregelen

Geleidelijk • Temperatuur • Zeespiegel • Verzuring zee • …..

Meest pregnante bedreigingen • Sociaal • Economie • .....

Sociaaleconomische scenario’s

Voorkómen, gevolgbeperking, herstellen

Inweven in (voorgenomen) beleid

Sectorale scenario’s

Specifieke acties NAS

Extremen • Waterpeil - ¯ • Regenbuien • Hittegolven • …..

Tijdelijk/lokaal; systeemfalen

Innovaties • Technisch • Organisatorisch • Sociaal

Nu/in 2050

Meest pregnante kansen (direct en indirect)

klimaateffecten

In Nederland/ wereldwijd

Cross-sectoraal; cascade-effecten

Mythes

Drijfveren en achterliggende percepties

Diverse actoren • Bedrijfsleven • NGO’s • Overheden • Topsectoren In Nederland, Europa, mondiaal

aangrijpingspunten NAS

Overheden, bedrijfsleven, NGO’s Icoon-projecten, nationaal en internationaal Wisselwerking met mitigatie Monitor

3


Van klimaateffecten naar adaptatiebeleid kwetsbaarheid en kansen

ontwikkelingen 2030 (e.v.)

(voorgenomen) maatregelen

Geleidelijk • Temperatuur • Zeespiegel • Verzuring zee • …..

Meest pregnante bedreigingen • Sociaal • Economie • .....

Sociaaleconomische scenario’s

Voorkómen, gevolgbeperking, herstellen

Inweven in (voorgenomen) beleid

Sectorale scenario’s

Specifieke acties NAS

Extremen • Waterpeil - ¯ • Regenbuien • Hittegolven • …..

Tijdelijk/lokaal; systeemfalen

Innovaties • Technisch • Organisatorisch • Sociaal

Nu/in 2050

Meest pregnante kansen (direct en indirect)

klimaateffecten

In Nederland/ wereldwijd

Cross-sectoraal; cascade-effecten

Mythes

Drijfveren en achterliggende percepties

Diverse actoren • Bedrijfsleven • NGO’s • Overheden • Topsectoren In Nederland, Europa, mondiaal

aangrijpingspunten NAS

Overheden, bedrijfsleven, NGO’s Icoon-projecten, nationaal en internationaal Wisselwerking met mitigatie Monitor

4


Omgeving klimaatadaptatie: complexe netwerk- en informatiemaatschappij

Beleid Risicostudie

Samenleving

5

Wetenschap


Beschouwde klimaateffecten § Al beschikbaar: – KNMI 2014 klimaatscenario’s – 4 scenario’s voor Nederland – PBL 2005 en 2012 Effecten klimaatverandering in Nederland – Deltaprogramma 2010 – 2014: - Waterveiligheid - Zoetwatervoorziening - Ruimtelijke adaptatie - Cascade-effecten van overstromingen

§ Actualisatie/bundeling informatie PBL i.s.m. Kennis voor Klimaat – – – – – – – – 6

Energie ICT Transport en infrastructuur Landbouw en visserij Volksgezondheid Natuur Recreatie en toerisme Milieukwaliteit 25 november Benelux Adapatie

Onderscheiden typen klimaatverandering Type Klimaatverandering Onzekere systeemveranderingen op mondiale schaal Geleidelijke veranderingen

Verandering weersextremen

7

Voorbeelden Versneld afsmelten ijskappen + extreem snelle zeespiegelstijging Stoppen warme golfstroom Omslag klimaatsystemen Temperatuurstijging CO2 stijging Zeespiegelstijging Verzuring oceanen Toename neerslag in de winter Veranderingen rivierafvoeren Afname waterbeschikbaarheid in de zomer Toename verzilting van laag Nederland Toename bodemdaling veengebieden Toename frequentie en intensiteit extreme buien Toename hagel- en onweersbuien Toename droogtesituaties in de zomer Pieken in rivierafvoeren Extreem lage rivierafvoeren in de zomer


Onderscheiden typen klimaatverandering Type Klimaatverandering Onzekere systeemveranderingen op mondiale schaal Geleidelijke veranderingen

Verandering weersextremen

8

Voorbeelden Versneld afsmelten ijskappen + extreem snelle zeespiegelstijging Stoppen warme golfstroom Omslag klimaatsystemen Temperatuurstijging CO2 stijging Zeespiegelstijging Verzuring oceanen Toename neerslag in de winter Veranderingen rivierafvoeren Afname waterbeschikbaarheid in de zomer Toename verzilting van laag Nederland Toename bodemdaling veengebieden Toename frequentie en intensiteit extreme buien Toename hagel- en onweersbuien Toename droogtesituaties in de zomer Pieken in rivierafvoeren Extreem lage rivierafvoeren in de zomer


X

X

X

*

*

*

*

ICT

X

X

X

*

*

*

*

Transport en infrastructuur (incl waterleidingen)

X

X

X

*

*

*

*

Land- en tuinbouw

X

X

*

*

*

*

*

X

Natuur

*

*

*

*

*

*

*

*

Volksgezondheid

X

X

*

*

*

Milieukwaliteit (lucht, bodem, water)

X

X

*

*

*

Chemie en nucleair

X

X

Recreatie en toerisme

*

*

*

*

*

*

*

Waterveiligheid

X

X

X

X

Zoetwatervoorziening

X

X

X

X

Bebouwde omgeving

X

X

X

X

X

*

X

X

Internationale dimensie (o.a. veiligheid en voedselvoorziening)

*

*

*

*

*

*

*

Scope onderzoek PBL en KvK (2014 en eerder)

*

Verdwijnen zee-ijs Noordpool

Verzuring zeeën en oceanen *

*

*

Klimaateffecten in Deltaprogramma

Dierziekten en -plagen

(Infectie)ziekten mens

Verslechtering waterkwaliteit

Verslechtering luchtkwaliteit (o.a. allergenen)

Verzilting en bodemdaling

Toenemende droogte

Energievoorziening

Visserij

9

Geleidelijke temperatuurstijging

Hittegolven

Overige weersextremen (storm, onweer)

Domeinen/sectoren

Pieken in regenval

Zeespiegelstijging

Klimaateffecten

Pieken in rivierafvoeren (hoog en laag)

Overzicht aandachtsvelden voor NAS

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

X

*

*

*

*

*

*

X


*

Onderscheiden klimaatrisico’s Rli en WRR: Er is niet één alles-dekkende risicomaat. Risico’s zijn fundamenteel verschillend. Derhalve onderscheid in: § Economische risico’s § Persoonsgebonden risico’s § Milieu- en natuurrisico’s Ordening naar 1) Omvang impact (hoog midden laag) 2) Waarschijnlijkheid (hoog midden laag) 10


Overzicht economische risico’s Hoog (Systeemfalen)

Midden (Bovenlokale/ regionale impacts

Laag (Lokale impacts)

11

Waarschijnlijkheid groot Vaak optredend(1:1-10 jaar)

Waarschijnlijkheid gering Kleine kans (<< 1/100)

Waarschijnlijkheid midden Gerede kans (1/10 – 1/100)

Schade door overstroming door bezwijken primaire kering

Schade door landelijke black-out elektriciteit/ICT door koelwatertekort NW Europa Landelijke disruptie transportsysteem door extreem weer Schade overstroming door bezwijken secundaire kering Beperking scheepvaart/schade door laag rivier/waterstanden Hinder transport/schade door hitte Lokale uitval energie/schade door koelwatertekort Uitval energie/schade door extreme neerslag Productieschade landbouw door droogte en of landelijke piekneerslag Productieschade landbouw door bovenlokale plaag/infectieziekte Schade door natuurbranden

Disruptie en schade transport/verkeersysteem door weersextremen

Lokale schade overstroming door extreme neerslag Productieschade lokale uitval elektriciteit/ICT door weersextremen Productieschade landbouw door lokale weersextremen Productieschade landbouw door lokale plaag/infectieziekte Productieschade voor uitval drinkwatervoorziening


Overzicht persoonsgebonden risico’s Hoog

Waarschijnlijkheid laag Kans klein (<< 1/100 jaar)

Waarschijnlijkheid midden Gerede kans (1/10 - 1/100 jaar)

Overlijden/getroffen door overstroming door bezwijken primaire kering

Bovenregionale black-out elektriciteit/ICT door koelwatertekort NW Europa

Waarschijnlijkheid hoog Frequent optredend (> 1/10 jaar)

Grote uitbraak nieuwe infectieziekten

Midden

Overlijden/getroffen door hitte in de stad

Toename allergieën (o.a.) hooikoorts,

Overlijden/getroffen door overstroming bezwijken sec. kering (Wilnis) Getroffen door uitval energie/ICT systeem op bovenlokale schaal Laag

12

Overlijden/getroffen door weersextremen (overstroming extreme regenval/onweer/stormen) Getroffen door verkeershinder door weersextremen Getroffen door lokale energie/ICT uitval door weersextremen Getroffen door lokale uitval drinkwater-voorziening


Overzicht milieu/natuurrisico’s Hoog

Midden

Laag

13

Waarschijnlijkheid gering

Waarschijnlijkheid midden

Waarschijnlijkheid groot

Vernietiging habitat door overstroming vanuit zee door bezwijken primaire kering of waar land > 1 jaar onder water blijft staan

Verandering functioneren ecosystemen

Verlies soorten door temperatuurstijging en verslechtering waterkwaliteit Verlies habitat en soorten door verdwijnen veenbodems Verlies habitat en soorten door verdroging Verlies habitat en soorten door verzilting Verlies soorten door vestiging exoten Verslechtering waterkwaliteit door temperatuurstijging (blauwalgenbloei)

Tijdelijke verstoring door extreme droogte

Tijdelijke verstoring door lokale weersextremen


Overzicht milieu/natuurrisico’s Hoog

Midden

Laag

14

Waarschijnlijkheid gering

Waarschijnlijkheid midden

Waarschijnlijkheid groot

Vernietiging habitat door overstroming vanuit zee door bezwijken primaire kering of waar land > 1 jaar onder water blijft staan

Verandering functioneren ecosystemen

Verlies soorten door temperatuurstijging en verslechtering waterkwaliteit Verlies habitat en soorten door verdwijnen veenbodems Verlies habitat en soorten door verdroging Verlies habitat en soorten door verzilting Verlies soorten door vestiging exoten Verslechtering waterkwaliteit door temperatuurstijging (blauwalgenbloei)

Tijdelijke verstoring door extreme droogte

Tijdelijke verstoring door lokale weersextremen


Overzicht/patroon klimaatrisico’s Hoog/ Nationaal

Waarschijnlijkheid gering Kans heel klein (<< 1/100 jaar) Grote desastreuse overstroming

Waarschijnlijkheid substantieel Gerede kans (1/10 - 1/100 jaar) Grote black-out elektriciteit/ICT door koelwatertekort NW Europa

Waarschijnlijkheid groot Frequent optredend (> 1/10 jaar) Verdwijnen habitats en soorten

Grote uitbraak nieuwe infectieziekten (mens, dier, plant) Verandering functioneren ecosystemen Midden/ Regionaal

Laag/ Lokaal

15

Overlijden/getroffen door hitte in de stad Overlijden/getroffen door overstroming bezwijken sec. kering (Wilnis) Schade door uitval energie/ICT systeem op bovenlokale schaal

Toename allergieën (o.a. hooikoorts) Disrupties transport/verkeersysteem

Overlijden/getroffen door lokale weersextremen (overstroming extreme regenval/onweer/stormen) Lokale verkeershinder door weersextremen Lokale uitval energie/ICT door weersextremen Lokale uitval drinkwatervoorziening door weersextremen


Vervolgstappen: cascade effecten § Effecten kunnen in omvang gelijk zijn aan directe effecten § Overstromingen meest ontwrichtend - Deltaprogramma Buiten Deltaprogramma extra aandacht nodig voor: § Grote onderlinge afhankelijke energie-, ICT- en transportnetwerken § Afhankelijkheid van energie en vooral ICT-diensten neemt toe dus ook kans op cascade-effecten § Onderdelen gaan (nu) uit van 100% zekerheid toelevering

16


Vervolgstappen: analyse toekomstige klimaatrisico’s Voorbeeld energie: ─ Klimaatverandering ─ Verandering energiesysteem ─ Toename afhankelijkheid ─ Nieuwe technologie? ─ Vervangingssnelheden?

Aangrijpingspunten vergroten robuustheid energiesysteem

17


Voorlopige conclusies § Groot spectrum aan risico’s Van kleine kans/grote gevolgen (systeemfalen) tot frequent optredende beperkte gevolgen (overlast , disrupties dagelijks leven nemen toe). Naast Deltaprogramma extra aandacht nodig voor outlyers: energiesysteem, gezondheid, verkeersontwrichting: effecten worden in relatie tot waarschijnlijkheid hoog ingeschat § Veel risico’s op lokale/regionale schaal Veel risico’s i.r.t. weersextremen spelen zich af op lokaal en regionaal niveau. Impacts kunnen opschalen afhankelijk van schaal/frequentie weersextremen. De bewustwording daarvan is nog beperkt (bij sectoren en overheden). § Cascade effecten – kiem voor systeemfalen internationale en intersectorale verwevenheid energie, ICT en transport zijn kiemen voor systeemfalen.

18


Voorlopige conclusies § Leren zicht te krijgen op toekomstige risico’s Inzicht krijgen in toekomstige risico’s complexe opgave: vraagt per domein en op verschillende schaal niveaus een integrale analyse van mogelijke krachten. Dit biedt tegelijkertijd zicht op aangrijpingspunten voor vergroten klimaatbestendigheid. § Kansen zien Een onzekere wereld blijft onzeker, de klimaatrisico’s zijn echter evident en spelen op alle schaalniveaus. De wereld zit niet stil: overheden, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties ontwikkelen zich en investeren. Adaptatie is kansen zien. Omslag nodig: van vragen naar ‘hoe groot is het probleem’ naar vragen rond ‘wat kunnen we er aan doen’ en ‘wie kan er wat aan doen’

19


Overzicht en karakteristieken klimaatrisico s Nederland. Willem Ligtvoet

Recommend Documents