Klimaatbeleid Capelle aan den IJssel Deel 4 Projectenboek. Colofon

Klimaatbeleid 2009-2012 Projectenboek (deel 4)

Klimaatbeleid Capelle aan den IJssel 2009-2012 Deel 4 Projectenboek

Colofon Uitgave Gemeente Capelle aan den IJssel Afdeling Stedelijke Ontwikkeling versie 24-10-2008 Auteur Paul Severens Datum 24 oktober 2008 Bestuurlijk vastgesteld d.d. ….. nummer ….

Dit projectenboek kwam tot stand in samenwerking met de volgende afdelingen: afdeling

Unit/vakgroep

Beheer

Accommodatiebeheer Handhaving & vergunningen Project- en Ingenieursbureau

BMO

Communicatie

Concernfinanciën Directie Adviseur Facilitaire Diensten Sociale Zaken Stedelijke Ontwikkeling

Uitvoering

Economische Zaken Milieu Ruimtelijke ordening Wonen Stedenbouw Verkeer en vervoer Unit Specialismen

Welzijn & Educatie Dit projectenboek kwam tot stand in samenwerking met de volgende instanties: Instantie SenterNovem

Persoon Dhr. heer M. Hillenius

DCMR Milieudienst Rijnmond

Mw. B. van der Lecq Mw. H. Harberts Mw. M. van Dongen Mw. R. Bakker

Stadsregio Rotterdam Rijnmond

1

1

Inhoudsopgave Inleiding __________________________________________________________________________________________________________ 3 1. Lange termijn visie duurzaamheid en klimaat ______________________________________________________________________ 4 2. Nieuwbouw gemeentewerf energie neutraal _______________________________________________________________________ 5 3.1. Milieueducatie Scholen_________________________________________________________________________________________ 6 3.2. Energiezorg gemeentelijke gebouwen ___________________________________________________________________________ 7 3.3. Campagne energiegebruik gebouwgebruikers ___________________________________________________________________ 8 3.4. Duurzame energie voor gemeentelijke gebouwen ________________________________________________________________ 9 3.5. Vastleggen energiebesparende maatregelen gemeentelijke gebouwen in PvE en in meerjaren onderhoudsplan _____ 10 3.6. Energiebesparing gemeentelijke gebouwen (stadsregio)_________________________________________________________ 11 4.1 Verlichting Abraham van Rijckvorseleweg_______________________________________________________________________ 12 4.2. Verduurzaming openbare verlichting (stadsregio) _______________________________________________________________ 13 5.1. Toetsing/handhaving EPC nieuwbouwwoningen en utiliteitsbouw ________________________________________________ 14 5.2. Handhaving EPC______________________________________________________________________________________________ 15 6.1. Woningen en utiliteitsbouw verscherpte EPC (Stadsregio) _______________________________________________________ 16 6.2. Energieprestatie als criterium bij gronduitgifte nieuwe bedrijven (stadsregio) _____________________________________ 17 6.3. Woningen/ utiliteitsbouw, opzet EPC monitoring ________________________________________________________________ 18 7.1. Bestaande woningvoorraad buurtproject _______________________________________________________________________ 19 7.2. Bestaande woningvoorraad energieloket (stadsregio) ___________________________________________________________ 20 7.3. Bestaande woningvoorraad convenant huursector (stadsregio) __________________________________________________ 21 8.1. Opleggen rendabele maatregelen bedrijven _____________________________________________________________________ 22 8.2. Stimulerende maatregelen bij bedrijven door communiceren en organiseren (stadsregio) __________________________ 23 9. Reductie overige broeikasgassen bij bedrijven ___________________________________________________________________ 24 10. Bedrijventerreinen structurele samenwerking ___________________________________________________________________ 25 11.1. Groen in relatie tot CO2 stimuleren gevel-/stoeptegeltuinen_____________________________________________________ 26 11.2. Groen in relatie tot CO2 stimuleren particulier bomenbezit______________________________________________________ 27 11.3. Groen in relatie tot CO2 Groene daken ________________________________________________________________________ 28 12.1. Duurzame energieopwekking, initiatieven voor bio-energie ondersteunen _______________________________________ 29 12.2. Duurzame energieopwekking Warmte en koude netten _________________________________________________________ 30 13. Monitoring Stadsregio _________________________________________________________________________________________ 31 14. Communicatie_________________________________________________________________________________________________ 32

2

2

Inleiding Het klimaatbeleid bestaat uit vier documenten. Onderdeel 1, ‘Missie en visie’ een beleidsnotitie waarin de visie van het klimaatbeleid is verwoord. Dit deel is bestemd voor het bestuur en het management maar ook als leidraad bij de invulling van de ambities. Deel 1 van het klimaatbeleid is als volgt opgebouwd: in hoofdstuk 1 worden de mondiale, nationale en lokale afspraken toegelicht. Hoofdstuk 2 beschrijft de Stimuleringsregeling lokaal klimaatbeleid en er wordt in hoofdstuk 3 het ambitieniveau van het klimaatbeleid in onze gemeente beschreven. Vervolgens gaat hoofdstuk 4 in op het communicatietraject dat uitgevoerd gaat worden. In hoofdstuk 5 wordt de werkwijze en planning toegelicht en in hoofdstuk 6 wordt een overzicht gegeven van de projecten die wij de komende jaren gaan uitvoeren. In deel 2, ‘Communicatieplan’, worden de uitgangspunten voor de communicatie voor de komende vier jaar verwoord en in deel 3, ‘SLOKaanvraag’ wordt de subsidieaanvraag weergegeven. Als laatste wordt in deel 4, ‘Projectenboek’’, de projecten beschreven die wij de komende vier jaar gaan uitvoeren. Het projectenboek is een werkdocument voor de medewerkers die dit beleid gaan uitvoeren. Het gaat om twee soorten projecten. Ten eerste projecten die door onze eigen gemeente worden uitgevoerd en ten tweede projecten die in samenwerking met de stadsregio Rotterdam (stadsregio) worden uitgevoerd. De regionale projecten worden zoveel mogelijk afgestemd op onze eigen projecten. De verantwoording en uitvoering voor deze regionale projecten ligt bij onze gemeente en niet bij de stadregio. Bij de berekening van de personele kosten wordt uitgegaan van een gemiddeld uurtarief voor 2009 van € 65,00 voor onze organisatie.

3

De volgende projecten worden in de periode 2009-2012 uitgevoerd: lange termijn visie duurzaamheid en klimaat, nieuwe gemeentewerf energie neutraal, milieueducatie scholen, energiezorg gemeentelijke gebouwen, campagne energiegebruik gebouwengebruikers, duurzame energie voor gemeentelijke gebouwen, vastleggen energiebesparende maatregelen gemeentelijke gebouwen in PvE en in meerjaren onderhoudsplan, energiebesparing gemeentelijke gebouwen, verlichting Abraham van Rijckvorseleweg, verduurzaming openbare verlichting, toetsing handhaving EPC nieuwbouw gebouwen en utiliteitsbouw, handhaving EPC, woningen en utiliteitsbouw verscherpte EPC, energieprestatie als criterium bij gronduitgifte nieuwe bedrijven, woningen utiliteitsbouw opzet EPC monitoring, bestaande woningvoorraad buurtproject, bestaande woningvoorraad energieloket, bestaande woningvoorraad convenant huursector, opleggen rendabele maatregelen bedrijven, stimuleren maatregelen bij bedrijven door communiceren en organiseren, reductie overige broeikasgassen bij bedrijven, bedrijfsterreinen structurele samenwerking, groen in relatie tot CO2 stimuleren gevel-/stoeptuinen, groen in relatie tot CO2 stimuleren particulier bomenbezit, groen in relatie tot CO2 stimuleren groene daken, duurzame energieopwekking initiatieven voor bio-energie ondersteunen, duurzame energieopwekking warmte en koude netten, monitoring stadsregio, communicatie. De uitvoering van het projectenboek is een dynamisch proces. Dit betekend dat er naar aanleiding van nieuwe inzichten in de komende vier jaar projecten kunnen veranderen, niet worden uitgevoerd of dat er nieuwe projecten worden toegevoegd. De projecten worden in hoofdlijnen beschreven en sommige projecten moeten verder worden uitgewerkt. Vier keer per jaar wordt er een managementsrapportage samengesteld waarin de voorgang van de uitvoering van de projecten aan het bestuur van onze gemeente wordt vermeld.

3

1. Lange termijn visie duurzaamheid en klimaat Ambitie(s): Taakstelling(e n)

Actief

Voorlopend

Innovatief

Lange termijjn visie 200252030

Doelstelling Aanpak

Varianten

Mogelijk resultaat

Eerst verantwoordelijke afdeling Interne partners Externe partners

Mogelijke neveneffecten Gerelateerd beleid Succes- en faalfactoren Doorlooptijd

Lange termijn visie (2025/30) vastleggen voor duurzaamheid waaronder het klimaat - Aanvragen offerte - Samenstellen projectgroep (gemeentebreed) wellicht aangevuld met externen - Fasering aanpak - Voor het opstellen van de visie (routekaart) de volgende fasering: o Fase 1: intake o Fase 2: gesprekken, behaalde successen in het verleden, kansen in de toekomst, eventuele belemmeringen. Voorafgaand aan gesprekken vragenlijst invullen. Resultaat huidige stand van zaken (actoren adviesbureau Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu en overige vakgroepen) o Fase 3: eerste voltallige sessie, presenteren stand van zaken. Doel onderlinge ontmoeting, kennisuitwisseling en draagvlak. (actoren alle vakgroepen en externe partners) o Fase 4: eerste versie routekaart, opstellen grove routekaart (adviesbureau Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu) o Fase 5: tweede voltallige sessie, bespreken routekaart (actoren vakgroepen, adviesbureau, en externe partners) o Fase 6: tweede versie routekaart, naar aanleiding van tweede plenaire sessie (actoren milieu en adviesbureau.) o Fase 7: deelsessies, bespreken tweede versie (actoren vakgroepen en externe partners) o Fase 8: afronding routekaart - Bestuurlijke terugkoppeling gedurende het gehele proces - Bestuurlijke vaststelling - Implementatie Uitwerken van een aantal scenario’s in de tijd. o 25 % CO2 besparing o 50 % CO2 besparing o 100 % CO2 besparing Haalbaarheid scenario’s bepalen: o in de tijd o uitvoerbaarheid o organisatorisch o financieel o bestuurlijk 1. een quick scan naar de mogelijkheden voor energiebesparing en duurzame energie binnen de bestaande woningvoorraad van Capelle aan den IJssel; 2. een routekaart 2025 naar een CO2-neutraal en duurzaam Capelle aan den IJssel, uitgewerkt in scenario's van respectievelijk 25%, 50% en 100% CO2-neutraal; 3. breed draagvlak voor klimaatbeleid binnen de gemeentelijke organisatie (ambtenaren, college B&W, gemeenteraad) en bij externe partijen (ondernemersvereniging, woningcorporaties, belangenorganisaties). Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu Afdelingen Facilitaire Diensten, Welzijn&Educatie, Uitvoering, Beheer, Stedelijke ontwikkeling, Concernfinancien, Sociale Zaken, Publiekszaken, BMO - Woningbouw stichting, DCMR Milieudienst Rijnmond, stadsregio Rotterdam, woningbouwcorperatie, bedrijfschap, lokale bedrijfsleven en overige participanten - Adviesbureau -

Integreren in bestaand en toekomstig gemeentebreed beleid, zoals Inkoopbeleid, duurzaamheidbeleid en aanbesteding. - Offerte aanvragen - Formuleren projectgroep fase 1

Tijdsbesteding en kosten

Subsidie Voorbeeldprojecten Meer info

4

2

Doorlooptijd in weken 3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

Quick scan bestaande woningbouw 1. intake 2. gesprekken e 3. 1 plenaire sessie e 4. 1 versie routekaart e 5. 2 plenaire sessie e 6. 2 versie routekaart 7. deelsessies 8. afronden routekaart 9. bestuurlijke vaststelling Uitvoering van het project duurt tot 2025, 2030 De externe kosten worden begroot op € 30.000 exclusief BTW. Er is sprake van nieuwbeleid en dit zal in het kader van het klimaatbeleid begroot moeten worden. Interne uren worden geraamd op 50 uur Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu € 3.450 overige afdeling 200 uur overige vakgroepen € 13.000 - Tilburg 2007 - Zeist 2007 - ’s Hertogenbosch 2008 www.senternovem.nl

4

2. Nieuwbouw gemeentewerf energiezuinig Ambitie(s): Taakstelling(e n)

Actief Nieuwbouw

Voorlopend Nieuwbouw

Innovatief Nieuwbouw Minimaliseren energievraag en duurzaam opwekken en/of inkomen resterende vraag (energieneutraal)

Doelstelling

Het bouwen van de nieuwe gemeente werf als voorbeeld project met als doelstelling het minimaliseren van de energievraag en/of duurzaam opwekken resterende energievraag.

Aanpak

- Doelstelling opnemen in het programma van eisen (afgerond) - Bij opdrachtverlening voor ontwerp direct als uitgangspunt meegeven dat afhankelijk van het ambitieniveau de EPC lager dan de standaard EPC conform het Bouwbesluit moet zijn (afgerond) - Ontwerper moet EPC berekening uitvoeren (toetsbaar) - Toetsing EPC berekening door gemeente (Bouw en Woning Toezicht) - Onderzoek naar de mogelijkheid van een groene dak (technisch programma van eisen) - Onderzoek alternatieve warmte/koude voorziening - Bestuurlijke terugkoppeling onderzoeken.

Resultaat

Energiezuinig gebouw waarbij de resthoeveelheid energie duurzaam wordt opgewekt

Eerst verantwoordelijke afdeling Interne partners

- Directie adviseur/algemeen directeur - Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu - Afdeling Beheer, vakgroep Vergunningverlening en handhaving

Externe partners

- Adviesbureau

Mogelijke neveneffecten

-

Gerelateerd beleid

Duurzaam bouwen

Succes- en faalfactoren

- Verscherpte EPC eis kan niet als technische maatregel (bestuursrechtelijk) worden gevraagd, maar dient privaatrechtelijk als opdrachtgever in het ‘eisenpakket’ te worden opgenomen - Invulling rol opdrachtgever. - Informatie en draagvlak bij uitvoerende afdelingen en externe partijen. - Handhaving en controle EPC. - Hogere investeringen financieren uit lagere exploitatielasten

Doorlooptijd

- Mei 2008 selectie engineering - Nov-dec 2008 gunning engineering - Jan-mrt 2009 o Voorontwerp o Def ontwerp o Bestek o tekeningen e - 2 helft 2009 start bouw Stedelijke Ontwikkeling 30 uur bedrag € 1.950,00 Externe onderzoekskosten (milieu) € 25.000,00 Gemeentewerf Vroomshoop Gemeentewerf Zwijndrecht Gemeentewerf Simpelveld www.senternovem.nl

Tijdsbesteding en kosten Subsidie Voorbeeld-projecten

Meer informatie

5

Verbetering comfort, kwaliteit en arbo Lagere energie lasten Voorbeeldfunctie naar burgers en bedrijven Voorbeeldfunctie en stimulans voor burgers en bedrijven

5

3.1. Stimuleren energiebesparing door milieueducatie scholen Ambitie(s): Taakstelling(e n)

Actief Bestaande bouw

Voorlopend Bestaande bouw

Innovatief Bestaande bouw o

o

Energiebesparing 4% per jaar. 100% opwekking en/of inkoop duurzame energie (energieneutraal)

Doelstelling

Stimuleren energiebesparing en bewustzijn in het basis- en voortgezet onderwijs.

Aanpak

Milieueducatie scholen - Formuleren van een plan van aanpak: - Opzet programma - Planning - Financiële randvoorwaarden - Uitvoeren plan van aanpak Dit plan van aanpak wordt in samenwerking met Centrum voor Natuur en Milieu-Educatie (CNME) opgezet en uitgevoerd.

Varianten

- Uitvoeren door CNME. - Uitvoeren door een nog nader te bepalen bureau in samenwerking met het CNME

Resultaat

- Energiebesparing scholen - Meer bewustzijn, betrokkenheid en kennis van zaken bij leerlingen en personeel m.b.t. Duurzame Energie.


Afdeling Welzijn en Educatie

Externe partners

- CNME - Scholen.

Mogelijke neveneffecten Gerelateerd beleid

Doorvertaling naar de thuissituatie bij de kinderen

Succes- en faalfactoren Doorlooptijd

Afhankelijk van het draagvlak bij het CNME en betrokken scholen

Tijdsbesteding en kosten Subsidie Voorbeeldprojecten

Interne uren: 30 kosten € 3.250 Externe kosten: lesprogramma € 500 per school (terug te verdienen door energiebesparing)

Meer informatie

-

6

Afdeling stedelijke ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu

Natuur en MilieuEducatie.

Afhankelijk van het project

- Scholenwedstrijd 2001 in Brabant; - Project "Hou de zon in huis", Stichting COS Noord-Holland-Zuid; - Weddenschap record energiebesparing (nov 2003), tussen leerlingen van een school op Texel en de Commissaris van de Koningin van Noord–Holland. Inzet: een besparing van vijfduizend kilo CO2 in één week. Resultaat: leerlingen wonnen de weddenschap. De school heeft gebruik gemaakt van het lespakket Check it Out! Uw energiebedrijf. www.duurzame-energie.nl www.duurzaam.shell.nl www.natuurlijkenergie.nl www.senternovem.nl/gemeenten www.checkitout-now.nl

6

3.2. Energiebesparing door invoeren energiezorg gemeentelijke gebouwen Ambitie(s) : Taakstelling



Innovatief Bestaande bouw o Energiebesparing 4% per jaar. o 100% opwekking en/of inkoop duurzame energie (energieneutraal)

Doelstelling

Een goed werkend gemeentelijk energiesysteem invoeren en gebruiken bij gemeentelijke gebouwen met als doel doormiddel van energiebeheer 4 % energie te besparen per jaar en duurzaam inkoop restenergie’.

Aanpak

- Inventarisatie van de wensen en mogelijkheden. - EPA-U en Installatie Performance Scan laten uitvoeren (nulmeting). - Plan van aanpak maken, waarin opgenomen: Definitie van energiezorg/-beheer. Planning, investering en benodigde capaciteit. Onderzoek naar de inhoud van een passend energiezorgsysteem. Borgen van aandacht voor verbeteringen. Communicatietraject over energiezorg, zodat het gemeentebreed bekend raakt en gemeengoed wordt. - Jaarlijkse evaluatie en bijstelling. o o o o o

Energiebeheer kan worden opgezet volgens de methode van de handmatige registratie. Meerdere gebouwen kunnen van energiezorg worden voorzien. Energiemonitoring. Aansluiten bij regionaal project stadsregio zie voorstel 3.6.

Varianten

-

Resultaat

- Verlaging van het energieverbruik van de gemeentelijke accommodaties en daardoor CO2 reductie. - Inzicht in energieverbruik en energie lasten. - Centrale administratie, leidt tot meer overzicht in de financiële afwikkeling van energie lasten. - D.m.v. monitoring is directe terugkoppeling mogelijk.


Afdeling Facilitaire Diensten

Externe partners

-

Mogelijke Neveneffecten Gerelateerd beleid

- Voorbeeldwerking naar bedrijven

Succes en Faalfactoren

- Een energiezorgsysteem moet gemeentebreed serieus genomen worden en enige prioriteit genieten. - Capaciteit en financiën

Doorlooptijd

Opzetten: 6-12 maanden (start 01-04-2008) Uitvoering: Continu.

Interene tijdsbesteding en kosten

-

Subsidie

Nader te onderzoeken

Voorbeeld Project(en) Meer informatie

Gemeente Den Bosch is volledig gecertificeerd

7

Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu Energieleverancier Adviesbureaus Overige leveranciers (bijvoorbeeld van Dorp) In samenwerking met regionaal klimaatuitvoeringsteam, stadsregio Rotterdam

- BIM Duurzaam ondernemen -

-

Inventarisatie: 40-80 uur Ontwikkelen: 200 uur Communicatietraject: 25-50 uur Jaarlijkse evaluatie: 15 uur

€ 5.200 € 13.000 € 3.250 € 3.900

Vierdaagse cursus praktijkopleiding energiecoördinator www.senternovem.nl/duurzaamondernemen www.senternovem.nl/klimaatbeleid www.inkopersnet.nl www.senternovem.nl/energiezorg

7

3.3. Verminderen energiegebruik gebouwen door campagne bij medewerkers Ambitie(s) : Taakstelling



Innovatief Bestaande bouw o Energiebesparing 4% per jaar. o 100% opwekking en/of inkoop duurzame energie (energieneutraal)

Doelstelling

Medewerkers bewust maken van de invloed van hun gedrag op het energieverbruik

Aanpak

− Een gedragscampagne begint met het vaststellen van de doelen van de campagne − Het zoeken van samenwerking met ambassadeurs binnen de organisatie. − Invulling campagne en een draaiboek en planning maken in samenwerking met ambassadeurs en Communicatie. Bepaald wordt: uit welke elementen de actie bestaat, welke middelen worden ingezet, welke communicatiekanalen worden gebruikt, wie waarvoor verantwoordelijk is en natuurlijk wanneer de actie(week) wordt gehouden. Denk aan het gebruik van personeelsblad, overleg, intranet, e-mail, tentoonstelling, posters, stickers, prijsvraag, wedstrijd, energieverbruikgegevens. Slimme energiemeters. − Voorbereiden communicatiemateriaal en acties. − Uitvoering van de campagne volgens het draaiboek. − Milieubewust gedrag consolideren. − Inrichten van een meldpunt/ideeenbus (sd) en verwerken van de ingediende ideeën. − Meten effectiviteit campagne (0-meting -> campagne -> meting) − Aansluiten bij communicatie activiteiten overige projecten in hoofdstuk 4.

Varianten

Visualiseren van de resultaten, bv door een Energiespiegel of door plaatsing in het personeelsblad. Campagne kan onderdeel zijn van een bredere campagne, bijvoorbeeld m.b.t. milieuzorg/gemeentebreed.

Resultaat

Verhoogd bewustzijn onder de medewerkers besparingsmogelijkheden als gevolg van gedragsverandering lager energieverbruik gemeentelijke gebouwen


Afdeling Facilitaire Diensten

Externe partners

- Gebouwgebruikers - Leveranciers (bijvoorbeeld Albron). - Regionaal klimaatuitvoeringsteam stadsregio Rotterdam


- Doorwerking naar thuissituatie


Als er veel klachten zijn over comfort, kunnen deze problemen beter eerste opgelost worden voordat met de uitvoering van de campagne wordt gestart. In een korte tijd veel aandacht besteden aan energie of na een korte periode een herhalingsactie. Hiermee wordt ‘overvoeren’ voorkomen (verveling of irritatie). Directe link met Bedrijfsinterne Milieuzorg (BIM) / Gemeentelijke Interne Milieuzorg (GIM).

Doorlooptijd

3 maanden, jaarlijks te herhalen


Gemeente: 100 uur en kosten € 6.500,00 Over 4 jaar Kosten communicatie materiaal € 1000,00 over 4 jaar

Subsidie Voorbeeldprojecten

Meer informatie

8

- Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu - Afdeling BMO, vakgroep communicatie - Overige medewerkers

- GIM/BIM - Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO)

- Helden gaat energiek´: voorlichtingsbijeenkomsten en competentie energiezuinig werken met vijf vleugels gemeentehuis (energiemeter). - Landgraaf: diverse acties, waaronder nieuwsbrieven, e-mail, posters. - Lopik: Kaart of taart en energiespiegel. www.milieucentraal.nl, doorklikken naar activiteiten voor gemeenten

8

3.4. Duurzame energie voor gemeentelijke gebouwen Ambitie(s): Taakstelling(e n)

Actief

Voorlopend

Innovatief

Gemeentelijke gebouwen



Bestaand gebouwen

o o

Energiebesparing 4 % per jaar 100 % opwekking en/of inkoop duurzame energie (energieneutraal)

Doelstelling

Opwekken duurzame energie voor het gemeentehuis en andere gemeentelijke gebouwen

Aanpak

- Screening van mogelijkheden gemeentehuis, installaties en voorzieningen voor mogelijkheden duurzame energie systemen, zonnepanelen, windmolens, wkk’s, warmte- en koudepompen, etc. - Prioriteiten stellen in mogelijke locaties. - Haalbaarheidsstudies laten uitvoeren. - Draagvlak creëren bij medewerkers en gebruikers. - Onderzoek subsidiemogelijkheden - Onderzoek mogelijkheden energiecontract - Opdrachtverlening op projectbasis voor uitvoering werkzaamheden. - Communicatieplan opzetten

Varianten Resultaat

Opwekking van duurzame energie voor het gemeentehuis en de daarin aanwezige installaties, zoals PV of windmolens voor elektriciteitsopwekking, zonneboiler voor verwarmen en koelen van kantoren.


Afdeling Facilitaire Diensten, unit Gebouwenbeheer

Externe partners

Leveranciers Regionaal klimaatuitvoeringsteam, stadsregio Rotterdam


Voorbeeldfunctie gemeente


Financiën en urgentie Combinatie in de planning met groot/strategisch onderhoud en beheer

Doorlooptijd

Inventarisatie en planning: 2 maanden Uitvoering kan meerdere jaren duren.


Onderzoek: 50 uur, kosten € 3.250 Communicatie 30 uur, kosten € 1.950 Externe kosten haalbaarheidsstudie € 15.000

Subsidie Voorbeeldprojecten

Meer informatie

- Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu - Afdeling BMO, vakgroep Communicatie

GIM/BIM. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

-

Kantoorgebouw Regionaal Milieu Bedrijf in Cuijk Voorbeelden via www.dubo-register.nl Brandweerkazerne gemeente Houten Kas van de toekomst, Floriade Gemeentehuis Wisch

- www. senter.novem.nl - www.duurzame-energie.nl - www.energiepremie.nl - www.senternovem.nl/deplanner

9

9

3.5. Vastleggen energiebesparende maatregelen gemeentelijke gebouwen in PvE en in meerjaren onderhoudsplan Ambitie(s): Taakstelling(e n)

Actief

Voorlopend

Innovatief




Bestaand gebouwen

o Energiebesparing 4 % per jaar o 100 % opwekking en/of inkoop duurzame energie (energieneutraal)

Doelstelling

Vastleggen van uitgangspunten voor besluitvorming over energiebesparende maatregelen in gemeentelijke gebouwen in het Programma van Eisen van renovatie en in meerjaren onderhoudsplannen met als doel 4 % energie te besparen per jaar en duurzaam inkopen restenergie.

Aanpak

- Aanpak is afhankelijk van de verdeling eigendom en gebruik van de gebouwen. - Overleg met uitvoerende dienst/afdeling (Facilitaire Zaken, beheer en onderhoud gebouwen) en met de betrokken diensten (eigenaars / gebruikers / huurders) over de uitgangspunten. - Standaard uitvoering energiebesparingonderzoek bij renovatie en groot onderhoud (EPA-U). - Voorstel verdeelsleutel investeringen voor uitvoering maatregelen en verlaging exploitatielasten. Overige voordelen zichtbaar maken en eventueel ook berekenen. - Vastleggen uitgangspunten voor besluitvorming. In principe worden alle vaste maatregelen uit het Nationaal Pakket Duurzame Utiliteitsbouw Beheer uitgevoerd. Alle variabele maatregelen worden uitgevoerd tenzij bouwfysische beperkingen deze maatregelen onmogelijk maken of de terugverdientijd de maximale periode overschrijdt. - Alle maatregelen met een terugverdientijd van 5 jaar of minder worden standaard uitgevoerd. Een terugverdientijd van 5 jaar wordt als normaal geaccepteerd in het kader van de Wet Milieubeheer en AmvB inrichtingen. - Maatregelen met een terugverdientijd tussen 5 en 10 jaar worden in het totale pakket op maat beoordeeld. Eventuele extra investeringen worden uit de lagere exploitatielasten gedekt. - Uitgangspunten door bestuurlijke besluitvorming laten vastleggen.

Varianten

- Financiering extra investeringen vanuit energiebesparingfonds. - Overige voordelen zoals veiligheid (voorkoming legionella besmetting) comfort, kwaliteit en arbeidsomstandigheden duidelijk maken.

Resultaat

Expliciet aandacht en structurele basis voor energiebesparende maatregelen bij renovatie en groot onderhoud. Duidelijkheid over criteria en randvoorwaarden


Afdeling Facilitaire Zaken, unit gebouwenbeheer

Externe partners

Afhankelijk van de eigendomsverhouding en het beheer en gebruik van de gebouwen. Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu Van belang is alle partijen hierover tijdig te informeren en te betrekken. Denk ook aan voorstellen om de baten en lasten te verrekenen. Maak de voordelen duidelijk. Regionaal klimaatuitvoeringsteam, stadsregio Rotterdam


Verbetering comfort, kwaliteit en arbo


Betrokkenheid eigenaren, huurders, gebruikers en gebouwbeheerders Goede onderbouwing van te maken keuzes Zichtbaar maken van andere voordelen dan alleen financieel-/economische voordelen gebaseerd op energiebesparing Regelmatige check op uitgangspunten

Doorlooptijd

Afhankelijk van de omvang gebouwenbestand en overleg met gebruikers Overleg met gebouweigenaren, gebruikers, beheerders e.d. 3-6 maanden. Besluitvorming ca. 2-3 maanden


Afhankelijk van de omvang gebouwenbestand en overleg met gebruikers. Interne uren 100 € 6.500,00

Subsidie Voorbeeldprojecten Meer informatie

10

Meerjaren onderhoudsprogramma

Geen voorbeeldprojecten bekent, zie www.klimaatbeleid.novem.nl voor actuele informatie. - www.novem.nl/gemeenten - www.klimaatbeleid.novem.nl - Vraag uw Novem-adviseur of de helpdesk gemeenten tel. 030-2393533, om namen van voorbeeldprojecten.

10

3.6. Energiebesparing gemeentelijke gebouwen (stadsregio) Ambitie(s): Taakstelling(e n)

Actief

Voorlopend



Bestaand gebouwen

Innovatief

Gemeentelijke gebouwen1 o Energiebesparing 4 % per jaar o 100 % opwekking en/of inkoop duurzame energie (energieneutraal)

Doelstelling

klimaatneutrale gemeentelijke organisatie.

Aanpak

SenterNovem heeft hier een stappenplan ontwikkeld om gemeenten voor een route naar een klimaatneutrale gemeentelijke organisatie. Hier heeft Maasluis aan meegewerkt. Op basis van dit stappenplan kunnen alle gemeenten hun gemeentelijke gebouwen aanpakken. Elementen daarin zijn: − scherpere epc hanteren voor nieuwbouw van gemeentelijke gebouwen − invoeren van een systeem van energiebeheer/monitoring, gecombineerd met slimme meters − energielabeling gebruiken om voor alle relevante gebouwen een maatwerkadvies te laten opstellen − terugverdientijden voor maatregelen hanteren die gelijk zijn aan de economische levensduur van de maatregel − Duurzaam inkopen Hiervoor zal een gezamenlijk plan opgesteld worden waar gemeenten in kunnen stappen op het moment dat hen het beste schikt.

Varianten

- Financiering extra investeringen vanuit energiebesparingsfonds. - Overige voordelen zoals veiligheid (voorkoming legionella besmetting) comfort, kwaliteit en arbeidsomstandigheden duidelijk maken.

Resultaat

Planmatige aandacht voor het energiegebruik in de gemeentelijke gebouwen, zowel in het dagelijkse beheer, bij nieuwbouw en op natuurlijke momenten.


Afdeling Facilitaire Diensten.

Externe partners

Klimaatuitvoeringsteam Stadsregio Overige regio gemeenten, medewerkers gebouwenbeheer, BWT, facilities


Verbetering comfort, kwaliteit en arbo


Betrokkenheid eigenaren, huurders, gebruikers en gebouwbeheerders Goede onderbouwing van te maken keuzes. Zichtbaar maken van andere voordelen dan alleen financieel-/economische voordelen gebaseerd op energiebesparing. Regelmatige check op uitgangspunten.

Doorlooptijd

Gezamenlijk plan gereed eind 2009 Start uitvoering vanaf 2010 en doorlopend


Invoeren energiebeheer, indien gecombineerd met slimme meters, circa € 35,= per gebouw per jaar Externe adviseur voor energielabeling en maatwerkadviezen € 1.000 per gebouw Investeringen in epc-verlaging en besparende maatregelen opnemen in nieuwbouw of onderhoudsbudgetten. Deze worden terugverdiend.


1

Afhankelijk van de eigendomsverhouding en het beheer en gebruik van de gebouwen.

Meerjaren onderhoudsprogramma

- www.novem.nl/gemeenten - www.klimaatbeleid.novem.nl - Vraag uw Novem-adviseur of de helpdesk gemeenten tel. 030-2393533, om namen van voorbeeldprojecten.

Dit voorstel vult de vorige voorstellen aan

11

11

4.1 Duurzaam alternatief verlichting Abraham van Rijckvorseleweg Ambitie(s): Taakstelling(e n)

Actief

Voorlopend

Innovatief

Bestaande bouw

Bestaande bouw

Bestaande bouw o o


Doelstelling

Onderzoek en uitvoeren alternatieve verlichting Abraham van Rijckvorseleweg

Aanpak

Uitvoeren voorbeeldproject Fase 1: Onderzoek - Situatieschets - Bepalen beleid en ambitie - Management rapport - Uitwerken scenario’s duurzame alternatieven - Rapportage en presentatie Bestuurlijk advies - Afhankelijk van bestuurlijk besluit uitvoeren duurzame optie - Mogelijkheid bekijken om dit ook toe te passen bij andere doorgaande wegen. Fase 2: Afhankelijk van bestuurlijk besluit monitoren gekozen variant Fase 3: - Bepalen en uitwerken vervolgtraject naar aanleiding van monitoren gekozen variant Fase 4: - Implementatie vervolgtraject

Varianten

N.v.t.

Resultaat

- Handhaven huidige verlichtingsniveau - Geen verlichting (weghalen lantaarnpalen) - Aantal tussen scenario’s


Afdeling Beheer

Externe partners

Dynamicom.


- Andere inzichten op verlichting in Capelle aan den IJssel - Minder verlichting (donkerder) in de gemeente Capelle aan den IJssel - Lagere onderhoudskosten (afhankelijk gekozen scenario)

Gerelateerd beleid

Donker beleid Provincie Zuid-Holland


- Draagvlak bestuur - Financiele gevolgen

Doorlooptijd

Fase 1, 2 maanden


Fase 1: Interne uren: 20 = € 1.300 Kosten adviesbureau: € 6.880,00 Week Opdrachtverlening Fase 1situatieschets Fase 2 beleid en ambitie Fase 3 managementrapport Fase 4 scenario’s duurzame alternatieven Fase 5 rapportage en presentatie

Afdeling stedelijke ontwikkeling, Unit Vroms, vakgroep Milieu, Verkeer en Vervoer

0

1

3

7

11

Fase 2: monitoren Pm. Fase 3, vervolgtraject P.m. Fase 4, implementatie P.m. Subsidie Voorbeeldprojecten Meer informatie

12

- Gemeente Rotterdam - Gemeente Ede Wageningen - www.senternovem.nl/gemeenten

12

4.2. Verduurzaming openbare verlichting (stadsregio) Ambitie(s): Taakstelling(e n)

Actief

Voorlopend

Innovatief

Bestaande bouw

Bestaande bouw

Bestaande bouw o o


Doelstelling Aanpak

Verduurzaming openbare verlichting

Varianten

N.v.t.

Resultaat

De resulterende beslisnotitie beschrijft en regelt: de huidige situatie m.b.t. energiebesparing en duurzaamheid in de openbare verlichting en verkeersregelinstallaties in desbetreffende gemeente;

Twee medewerkers van de gemeente (een uitvoerder en een beleidsmedewerker openbare verlichting) werken samen met andere gemeenten in de regio Rijnmond in een viertal bijeenkomsten van een dagdeel aan het opstellen van een plan van aanpak en een beslispuntennotitie. Deze notitie wordt aangeboden aan het college en/of de gemeenteraad. - Per bijeenkomst worden afspraken met betrekkin tot huiswerk gemaakt. Het huiswerk wordt tussen de bijeenkomsten uitgevoerd en de resultaten teruggekoppeld in de volgende bijeenkomst. De bijeenkomsten worden georganiseerd en geleid door een medewerker van de DCMR. Tijdens het traject hebben externe deskundigen een inbreng.

de gewenste situatie met een horizon van minimaal 4 jaar; de noodzakelijke randvoorwaarden om deze gewenste situatie te realiseren, zoals tijd, budget, deskundigheid, bevoegdheden; - het uitvoeren van één of meerdere concrete projecten die een bijdrage leveren aan energiebesparing en duurzaamheid. Eerst verantwoordelijke afdeling

Klimaatuitvoeringsteam stadsregio Rotterdam Provincie Zuid-Holland, gedeputeerde milieu Afdeling Beheer

Interne partners

Afdeling stedelijke ontwikkeling, unit Vroms, vakgroep Milieu en Verkeer en Vervoer Afdeling stedelijke ontwikkeling, unit

Externe partners

o Stadregio Rotterdam o Provincie Zuid-Holland o DCMR Milieudienst Rijnmond


-

Gerelateerd beleid

Donker beleid Provincie Zuid-Holland


- Draagvlak bestuur - Financiele gevolgen

Doorlooptijd

Het traject om te komen tot een beslispuntennotitie omvat 4 maanden, gestart wordt begin 2009. De te realiseren besparingsprojecten hebben een looptijd van 1 tot 4 jaar.


Per gemeente 100 uur (bijeenkomsten en huiswerk, de tijdsbesteding is sterk afhankelijk van de omvang en de ambities van de gemeente) € 6.500,00

Andere inzichten op verlichting in Capelle aan den IJssel Minder verlichting (donkerder) in de gemeente Capelle aan den IJssel Minder C02 uitstoot Lagere onderhoudskosten (afhankelijk gekozen scenario)

De provincie neemt de externe advieskosten voor haar rekening Per gemeente een bedrag van € 1.500 voor de procesbegeleiding van DCMR Investeringen zijn afhankelijk van te nemen maatregelen en verdienen zichzelf terug Subsidie Voorbeeldprojecten Meer informatie

13

- www.senternovem.nl/gemeenten

13

5.1. Toetsing/handhaving EPC nieuwbouwwoningen en utiliteitsbouw Ambitie(s): Taakstelling(e n)

Actief

Voorlopend

Innovatief

Nieuwbouw

Nieuwbouw

Nieuwbouw

Toetsing van EPC-berekeningen en toezicht op de EPN op de bouwplaats bij 40 % van de bouwvergunningen

Doelstelling

Toetsing van EPC-berekeningen (a) en toezicht op de EPN (b) op de bouwplaats bij 40% van de aanvragen om bouwvergunning voor woningen en utitliteitsbouw waarvoor een EPC-eis geldt. Om meer invulling te geven aan de toetsing en handhaving van deze norm.

Aanpak

− De toets van de EPN berekening (woning + utiliteit) uitbesteden aan InterConcept BV.; (b) Controle op de bouwplaats door eigen medewerkers buitentoezicht. − Met a starten in 2009 door InterConcept. Gaandeweg afstemming over wijze van vastleggen resultaten en terugkoppeling naar opdrachtgever bouwplan. − Met de voorbereiding van b starten in 2009, overleg met medewerkers buitentoezicht, cursussen, extra tijdsbesteding per EPN controle op bouwplaats inventariseren. Voorstel 5.2.sluit hierbij aan. − Eind 2009 evalueren van a en afronden voorbereiding b. − als beide systemen draaien een jaarlijkse analyse uitvoeren met behulp van de op te zetten database of aan de doelstelling is voldaan.

Resultaat

- Meer inzicht in de uitvoering van wettelijk vereiste toets op de EPC.


Afdeling Beheer, unit Handhaving en Vergunningen

Externe partners

Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu. In samenwerking met klimaatuitvoeringsteam stadsregio Rotterdam n.v.t.


- Verbetering van de handhaving van de EPC bij de gemeente; - Door inzicht verhoogt de effectiviteit van gemeentelijk handelen.

Gerelateerd beleid

- Bouwbeleid - Dubo-beleid


Koppelen aan andere monitoringsystemen, zoals bouwmonitor en dubomonitor. Starten met uitbesteden van toets EPN berekeningen in 2009. De controle op de bouwplaats door eigen inspecteurs voorbereiden in 2009, starten in 2010.


• Tijd:

Subsidie

Zie www.senternovem.nl/epn

Voorbeeldprojecten

- Gemeente Almelo: structurele aanpak EPC-toetsing, ook op de bouwplaats - Zie www.senternovem.nl/epn

Meer informatie

www.senternovem.nl/epn (ook voor instrumentarium EPC-handhaving)

14

Overleg over resultaten EPN toets met InterConcept en opdrachtgever bouwaanvraag in het jaar 2009: 60 uur. € 1.800 • Kosten uitbesteden toets EPN berekening: Uitgaan van 20 EPN berekeningen per jaar voor woningen en utiliteit (punt 11) samen € 1500,kosten over vier jaar € 6.000. • Kosten cursus eigen medewerkers buitentoezicht: € 2100,- (3 medewerkers) tijdsbesteding controles ingeschat op 8 uur per project, 160 uur voor woningen en utiliteitbouw € 10.400. kosten over drie jaar € 31.200.

14

5.2. Toetsing EPC berekeningen en handhaving EPN op de bouwplaats (stadsregio) Ambitie(s): Taakstelling(e n)

Actief

Voorlopend

Innovatief

Nieuwbouw

Nieuwbouw

Nieuwbouw

Toetsing van EPC-berekeningen en toezicht op de EPN op de bouwplaats bij 40% van de bouwvergunningen

Doelstelling

Toetsing van EPC-berekeningen en toezicht op de EPN op de bouwplaats bij 40 % van de bouwvergunningen

Aanpak

Instellen werkgroep woningbouw - Inventariseren huidige situatie (o.a. aantal aanvragen, toetsniveau en tijdbesteding). - Opzetten regionaal standaard handhavingsprotocol. - Instellen regionaal overleg bouwen woningtoezicht (met EPC als terugkerend agendapunt). - Zo nodig opzetten regionale training en organiseren uitwisseling van ambtelijke capaciteit. - Mogelijkheden bezien voor een regionaal toets- en handhavingsteam. - Bestuurlijke terugkoppeling over resultaten bovengenoemde onderdelen

Resultaat

Woningen worden wat betreft energieaspecten gerealiseerd overeenkomstig de uitgangspunten in de bouwvergunning (o.a. EPC-berekening).


Afdeling Beheer, unit Handhaving en Vergunningen stadsregio Rotterdam

Externe partners

- Klimaatuitvoeringsteam stadsregio Rotterdam, projectleiding en coördinatie - Regiogemeenten


- Verbetering van de handhaving van de EPC bij de gemeente; - Door inzicht verhoogt de effectiviteit van gemeentelijk handelen.

Gerelateerd beleid

- Bouwbeleid - Dubo-beleid


Koppelen aan andere monitoringsystemen, zoals bouwmonitor en dubomonitor.


Handhaving EPC (loopt in 2009) Gemeenten: overwegend passend binnen reguliere taak afhankelijk van nulsituatie al of niet met uitbreiding van uren: pm.

Subsidie


Voorbeeldprojecten

- Gemeente Almelo: structurele aanpak EPC-toetsing, ook op de bouwplaats - Zie www.senternovem.nl/epn

Meer informatie


15

Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu. Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit WEZP, vakgroep Projecten

September 2009 handhaving op niveau

15

6.1. Woningen en utiliteitsbouw stimuleren verscherpte EPC (Stadsregio)

Ambitie(s): Taakstelling(e n)

Actief

Voorlopend

Innovatief

Inrichtingen

Inrichtingen

Inrichtingen

o

o

Realiseren van woningen en utiliteitsbouww met een 25% verscherpte EPC Realiseren van een EPL vn 8,0 tot 9,0 bij woningbouwprojecten met meer dan 200 wonigen

Doelstelling

Stimulering van een verscherping van de EPC voor woningbouw en utiliteitsbouw ten opzichte van de standaard EPC conform Bouwbesluit.

Aanpak

-

Varianten

Eisen opnemen in duurzaamheidbeleid.

Instellen werkgroep woningbouw - Inventarisatie van mogelijkheden (innovatief/experimenteel bouwen, eenduidige regionale aanpak). - Uitwerken standaardconcepten, checklisten en draaiboek. De standaardconcepten dienen een oplopende ambitie te hebben zodat zowel koplopers als beginners er direct mee aan de slag kunnen. - Per gemeente B&W-besluit waarin de minimum-ambitie voor de EPC wordt geborgd. - Ondersteuning/vraagbaak bij invoering bij gemeenten. - Eisen opnemen in duurzaamheidbeleid. - Ervaring opdoen in pilotproject voordat het regel wordt. - Waarborgsom: Je moet als aankoper van de grond een waarborgsom storten. Indien je voldoet aan de verlaagde EPC wordt de waarborgsom teruggestort. - Extra mogelijkheden zoals extra bouwverdieping toestaan indien verlaagde EPC wordt gerealiseerd. - Advisering over de financiering van de maatregelen die nodig zijn om de EPC te verlagen.

Resultaat

Energiezuinigere woning Uitgewerkte standaardconcepten (van een regionale standaard tot en met innovatieve projecten), checklisten en draaiboek waarmee gemeenten concreet aan de slag gaan en kansen beter benutten. Alle nieuwbouw en herstructurering voldoet aan EPC 0,6.

Eerst verantwoordelijke afdeling

- Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu

Interne partners

- Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit WEZP, vakgroep Projecten - Afdeling Beheer, unit Handhaving en Vergunningen

Externe partners

-

Projectontwikkelaars. Bedrijven en ondernemers. Uitvoerders. Architecten. Aannemers. Bouwbedrijven. Installateurs.

- Stadsregio Rotterdam, portefeuillehouder milieu - Klimaatuitvoeringsteam stadsregio Rotterdam Mogelijke neveneffecten

- Verbetering comfort, kwaliteit woning - Lagere gebruikskosten woning

Gerelateerd beleid

- Duurzaam bouwen beleid - Gronduitgiftebeleid. - Economisch vestingbeleid


Draagvlak bij afdelingen en bestuur om in kader van klimaatbeleid ‘’aanvullende voorwaarden’’ te stellen. Handhaving

Doorlooptijd

In de planning van het bouwproces, ca 6 maanden. September 2010 B&W-besluiten aanscherpen EPC

Tijdsbesteding en kosten Subsidie Voorbeeld-projecten

Interne uren 20 kosten € 1.300.

Meer informatie

www.senternovem.nl

16

SenterNovem

16

6.2. Energieprestatie als criterium bij gronduitgifte nieuwe bedrijven (stadsregio) Ambitie(s): Taakstelling(e n)

Actief

Voorlopend

Innovatief

Nieuwbouw

Nieuwbouw

Nieuwbouw

Realiseren van utiliteitsgebouwen met een 25 % verscherpte EPC

Doelstelling

Extra energie-efficiencyverbetering en/of verduurzaming van gemiddeld 2 % per jaar bij de bedrijven waarvan de gemeente bevoegd gezag is op grond van de Wet milieubeheer doormiddel van regiobreed energieprestatie als criterium bij gronduitgifte nieuwe bedrijven hanteren.

Aanpak

Regionaal project voor starten, gericht op consensus over ambitieniveau bij gemeenten, hier is veel bestuurlijke uitwisseling en overleg voor nodig, omdat het raakt aan grondbeleid wat voor gemeenten een belangrijke financiële peiler is, en ook aan werkgelegenheid in de gemeente, wat economisch en sociaal van belang is. - Bijeenbrengen gemeentelijke medewerkers op het gebied van economische zaken, acquisitie en grondbeleid - Verkennen mogelijkheden en consequenties van scherpere EPC- en/of EPL-eisen - Vaststellen regiobreed ambitieniveau - Vastellen ambitieniveau binnen regiogemeenten, door middel van B&W-besluit

Resultaat

Vastgesteld gemeentelijk gronduitgifte-beleid binnen regiogemeenten, uitgaande van scherpere EPC- en/of EPL-eisen Regiobreed hanteren van uniforme, scherpere EPC- en/of EPL-eisen bij nieuwbouw bedrijven


stadsregio Rotterdam, portefeuillehouder ruimtelijke ordening gemeente afdeling Vergunningverlening en Handhaving

Interne partners

- Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit WEZP, vakgroep Grondzaken en Economische zaken - Afdeling Stedelijke Ontwikkeing, unit VROMS, vakgroep Milieu. - Afdeling Beheer, Unit Handhaving en Vergunningen Klimaatuitvoeringsteam stadsregio Rotterdam trekt dit project Medewerkers en bestuurders van regiogemeenten uit de taakvelden:

Externe partners


Bouwbeleid Dubo-beleid



Tijdsbesteding en kosten Subsidie

Interne kosten gemeente 200 uur in 2009 € 13.000

Kan samen oplopen met opzet EPC monitoring start 2009, beleid effectief vanaf 2010


Voorb-projecten Meer informatie

17

17

6.3. Woningen/ utiliteitsbouw opzet EPC monitoring Ambitie(s): Taakstelling(e n)

Actief

Voorlopend

Innovatief

Nieuwbouw

Nieuwbouw

Nieuwbouw

Gemeentelijke EPC-monitoring bij toetsing aan Bouwbesluit

Doelstelling

Monitoren van de gemeentelijke toetsing van de EnergiePrestatieCoëfficiënt (EPC) van alle nieuwbouwprojecten in de gemeente. Om de kwaliteit van de EPC-toetsing en handhaving van de EPC te verhogen. Hierdoor wordt ook de toetsing eenvoudiger.

Aanpak

1. Opzetten van een database waarin per nieuwbouw (deel)project wordt aangegeven: − architect, projectontwikkelaar en uitvoerende partijen; − berekende EPC uit de bouwaanvraag; hiervoor kan gemeente gebruik maken van Noveminstrumentarium EPC-handhaving. − open aanmerkingen tijdens bouwplaatsinspecties, al aanwezige toestlijsten Toetsprotocol gebruiken, of de lijst bij de EP-Check tool van Novem; − ervaring opdoen bij gemeente die er al mee werkt (Almelo, anderen?); − nagaan of samenwerking mogelijk is met buurgemeenten. 2. Gebruiksvriendelijk systeem kiezen en zoveel mogelijk aansluiten bij de al aanwezige programma’s binnen de gemeente; 3. Invoeren van de resultaten van EPC-toets van InterConcept en de uitkomst van de controle op de bouwplaats door eigen bouwinspecteurs; 4. Bundelen van de informatie uit het opleidingstraject, danwel de resultaten van externe toesting beschikbaar houden als naslagwerk binnen de organisatie. 5. Jaarlijkse analyse met behulp van de database (o.a. vaststellen van de aantallen ingediende en afgegeven EPC, verdeling naar EPC-waarden, opvallende zaken in de bouwaanvragen en in de inspecties, reacties bouwers, etc) Doel: verbeteren van de kwaliteit van de EPC-toetsing

Varianten

Regionale aanpak is mogelijk De resultaten van de monitoring kunnen ieder jaar openbaar gemaakt worden via een gemeentelijke nieuwsbrief of een internetsite. Dit stimuleert het bouwen met lagere EPC-waarden.

Resultaat

- Benchmarking - Overzicht met alle gerealiseerde nieuwbouw (deel)projecten met berekende EPC en aandachtspunten. - Beschikbaarheid van goed opgeleide EPC-inspecteurs, effectiever werken door inzet specialistische kennis van de EPC door externe partij. - Inzicht in sturingsfactoren voor lagere EPC



Externe partners

-


Verbetering van de handhaving bij gemeenten. Door inzicht verhoogt de effectiviteit van gemeentelijk handelen.


Consequent invoeren en bijhouden van de gegevens. Gebruiksvriendelijke database opzetten, of ervaring opdoen bij gemeente die er al mee werkt (Almelo). Een goede terugkoppeling tussen vergunningverlener en buiteninspecteur is van groot belang.

Doorlooptijd

Voorbereiding 2009 Uitvoeren 2010 e Evaluatie 4 kwartaal 2010 - 2-3 maanden - 1 maand (nagaan in hoeverre dit al bestuurlijk is vastgelegd in CKB/ toetsprotocol) - 1 maand - 3 maanden (afhankelijk van aantal en in- of extern) - 2 maanden - 2 weken - Totaal: circa 11 maanden


-

Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu en vakgroep Ruimtelijke Ordening Projectontwikkelaars Woningcorporaties Architecten Particuliere opdrachtgevers

Opzet: 200 uur € 65,00 € 13.000 Cursussen EPN afhankelijk van aantal personen EPN woningen, ca 700,- per persoon € 2.100 EPN utiliteit, ca 700,- per persoon € 2.100 Cursus toezicht EPN op bouwplaats gratis bij SenterNovem Uitvoering afhankelijk van aantal bouwaanvragen met EPC-vereiste

- Externe kosten: 20 aanvragen/jaar á € 71/aanvraag over 4 jaar € 5.680 Subsidie


Voorbeeldprojecten Meer info

Gemeente Almelo: structurele aanpak EPC-toetsing, ook op de bouwplaats

18


18

7.1. Bevorderen energiebesparing bestaande woningvoorraad door uitvoeren buurtproject Ambitie(s): Actief Taakstelling(en)

Voorlopend

Innovatief

Verbeteren van de energetische kwaliteit van de woningvoorraad, uitgedrukt in het Energielabel, met gemiddeld 2 % per jaar

Doelstelling

Verbeteren energetische kwaliteit van particuliere woningen uitgedrukt in het energielabel.

Aanpak

- Buurt selectie, adviesbureau in samenhang met Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu, bouw en woningtoezicht (Lokaal) - Promotie, buurtgerichte mailing, vakgroep bevolking aanleveren adressenbestanden aanleveren briefpapier Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu en communicate gemeentelijke site adviseren mailing, adviesbureau. - Inventariseren van de mogelijk maatregelen in de individuele woningen, adviesbureau in overleg met vakgroep mileu. - Het inventariseren van het aantal bewoners dat, in een bepaalde buurt, tot het uittvoeren van maatregelen over willen gaan, adviesbureau in overleg met Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu. - Het opvragen van prijzen en selectie van leverancier, adviesbureau in overleg met Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu. - Uitbrengen offerte aan bewoners, adviesbureau in overleg met Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu. - Inventariseren van de opdrachten, adviesbureau in overleg met Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu - Opdrachtverstrekking

Varianten Resultaat

1. Woningen met een lager energieverbruik 2. Woningen met een gunstiger energielabel 3. Hogere verkoopwaarde woning


Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, Unit VROMS, vakgroep Milieu

Externe partners

Adviesbureau


Dat bewoners bewuster met hun energieverbruik omgaan, hierbij ook rekening gaan houden in hun gedrag.


- Communicatie naar burgers - Kosten van te nemen maatregelen versus terugverdien tijd

Doorlooptijd

Ongeveer 0,5 jaar/buurt


- Interne uren 100 € 6.500 - Externe kosten adviesbureau € 18.000 - Overige koste € 5.000 Overige kosten zijn organisatiekosten, publiciteit, verzorgen mailing e.d.

Subsidie

- N.v.t.

Voorbeeldprojecten

- Hellevoetsluis - Schiedam

Meer informatie

www.cl4.nl www.senternovem.nl www.ecofys.nl

19

Afdeling Beheer, unit Handhaving en Vergunningen Afdeling BMO, unit Communicatie

19

7.2. Energie zuinig gedrag stimuleren bij bestaande woningvoorraad door oprichten energieloket (stadsregio) Ambitie(s): Actief Taakstelling(en)

Voorlopend

Innovatief

10 % van de huishoudens vertoont energiezuinig gedrag: Toepassen niet-woninggebonden energiebesparende maatregelen Aanschaf energiezuinige apparatuur (A-label) Inkoop 100 % duurzame elektriciteit

Doelstelling

Energiezuinig gedrag onder bewoners stimuleren door middel van een een energieloket.

Aanpak

In de gemeenten Vlaardingen, Schiedam, Maassluis en Hellevoetsluis heeft twee jaar een energieloket gelopen. De gemeente Rotterdam heeft ook voorbereidingen getroffen, samen met Meer met Minder, voor een loket gericht bewoners. Op basis van hun ervaringen zal dit loket verder uitgebouwd worden voor de gehele regio Rotterdam. Een grootse communicatiecampagne maakt de particulieren in de regio attent op het loket. Deze campagne is deels massamediaal en deels wijkgericht en inter-persoonlijk, bijvoorbeeld in de vorm van wijkavonden. Het Energieloket geeft enerzijds informatie over gedragsmaatregelen die direct toepasbaar zijn, anderzijds over gebouwgebonden maatregelen en wijst het particulieren de weg naar isolatie- en installatiebedrijven.

Varianten Resultaat

Vanaf 2009 is het Energieloket operationeel, waarmee een laagdrempelige informatiebron is gerealiseerd voor bewoners voor het stimuleren van energiezuinig gedrag. Samenwerking met isolatie- en installatiebranche is vergroot.


Afdeling Stedelijke ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu

Externe partners

-




Afdeling BMO, unit Communicatie

-

-

Klimaat-uitvoeringsteam doet het uitvoerende werk Alle regiogemeenten, medewerkers wonen, milieu en communicatie Isolatie- en installatiebranche Meer met Minder (kennis, subsidie) VVE’s Extern bureau voor bouwen en beheren Energieloket en communicatieve ondersteuning

Januari 2009 formuleren programma van eisen Februari 2009 aanbesteden en opdrachtverlening April 2009 Energieloket operationeel Zomer 2009 Grootschalige campagne Januari 2010 tussenevaluatie Energieloket Daarna diverse kleinere acties, advertenties en publicaties


2009: - Per gemeente 40 uur 2010-2012 per jaar per gemeente 20 uur

Subsidie

-

Voorbeeldprojecten Meer informatie

gemeenten Vlaardingen, Schiedam, Maassluis

20

€ 2.600 € 1.300X3jaar € 3.900

gemeenten Vlaardingen, Schiedam, Maassluis

20

7.3. Afsluiten convenant met huursector voor bestaande woningvoorraad (stadsregio) Ambitie(s): Actief Taakstelling(en)

Voorlopend

Innovatief

Verbeteren van de energetische kwaliteit van de woningvoorraad, uitgedrukt in het Energielabel, met gemiddeld 2 % per jaar

Doelstelling

Verbeteren energetische kwaliteit van particuliere woningen uitgedrukt in het energielabel.

Aanpak

Aansluitend op reeds afgesloten convenanten in de regio en de de rest van Nederland (Tilburg, Den Bosch, Waterland) sluiten de regiogemeenten een energieconvenant met de huursector. De volgende werkwijze volgen we daarbij (regionaal: - Samenstellen projectgroep; - Inventariseren van te betrekken partijen (gemeentelijke afdelingen, woningcorporaties, overige verhuurders, isolatie- en installatiebranche); - Organiseren van een stevige bijeenkomst, waarin doel, voorbeelden en inspiratie centraal staan, refereren aan nationaal akkoord (waar Aedes niet aan meedoet vanwege conflict met Vogelaar); - Voorbereiden convenantteksten, waarin doelen, tijd, geld, taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden beschreven staan, waarbij maximaal geleerd wordt van bestaande convenanten in de regio en de rest van Nederland; - Overleg, lobby, onderhandelen; - Slotbijeenkomst en ondertekening; - Start uitvoering convenant

Varianten Resultaat


Regionaal energieconvenant dat gedragen is door gemeenten, verhuurders en isolatie- en installatiebranche. Bij 60.000 woningen in de regio zijn in 2011 energiebesparende maatregelen getroffen - Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu -


-

Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit WEZP, vakgroep Projecten.

Externe partners

-

Klimaat-uitvoeringsteam stadsregio Rotterdam doet het uitvoerende werk Alle corporaties in de regio Alle regiogemeenten Bij voorkeur ook commerciële verhuurders Isolatie- en installatiebranche Meer met Minder (kennis, subsidie) Extern adviesbureau (technisch-inhoudelijke ondersteuning)




- Project 2; Start januari 2009 - Convenant sluiten januari 2010 - Start uitvoering januari 2010


- Per gemeente

Subsidie

- Subsidie door MmM (voor treffen van energiemaatregelen woningen)

- Per gemeente

100 uur 50 uur

€ 6.500

€ 3.250X3jaar € 9.750


21

21

8.1. Opleggen rendabele energiemaatregelen bij bedrijven Ambitie(s): Taakstelling(e n)

Actief Nieuwbouw

Voorlopend Nieuwbouw

Innovatief Nieuwbouw

Extra energieefficiencyverbetering en/of verduurzaming van gemiddeld 2 % per jaar bij de bedrijven waarvan de gemeente bevoegd gezag is op grond van de Wet milieubeheer.

Doelstelling

Opleggen van rendabele maatregelen bedrijven op grond van verruimde reikwijdte Wet milieubeheer.

Aanpak

De Wet milieubeheer gaat uit van een 'zorgplicht' van bedrijven op het gebied van milieu; zuinig omspringen met fossiele energiebronnen past hier binnen. Kern van de milieudoelenaanpak is dat bedrijven die maatregelen treffen die zich binnen 5 jaar terugverdienen. Dit gebeurt in zes stappen: 1. nulmeting: de DCMR informeert tijdens het eerste bezoek de bedrijven over de noodzakelijke besparingsmaatregelen aan de hand van een landelijke standaard-checklist, de “milieuscore”; 2. brief met maatregelen: als blijkt dat het bedrijf het merendeel van de maatregelen heeft getroffen behoort het tot de koplopers. Het wordt dan niet verplicht tot verdere maatregelen. Als de meeste maatregelen nog niet zijn getroffen, krijgt het bedrijf een brief. Daarin staan de relevante maatregelen en wordt het bedrijf verzocht aan te geven wanneer het deze maatregelen gaat treffen; 3. plan van aanpak: het bedrijf stelt een planning op en kan daarbij aansluiten bij investerings- en afschrijvingstermijnen. In bijzondere gevallen kunnen bepaalde maatregelen niet worden getroffen – dat moet duidelijk worden onderbouwd; 4. toetsing: de DCMR toetst het plan van aanpak aan de hand van Wet milieubeheer criteria. Als het plan van aanpak voldoet, volgt een bevestigingsbrief. Als het plan niet voldoet, dan bepaalt de DCMR welke maatregelen getroffen moeten worden; 5. treffen van maatregelen; het bedrijf neemt de rendabele maatregelen conform plan van aanpak; 6. controle: bij een controlebezoek gaat de DCMR na of maatregelen daadwerkelijk zijn getroffen. Zo ja, dan wordt het bedrijf een koploper. Zo niet, dan legt de DCMR sancties op.

Alternatieve aanpak

1. Inventariseren gevestigde bedrijven en bedrijvenverenigingen. 2. Vooroverleg met vertegenwoordigers bedrijfsleven over kennisbehoefte bij bedrijven met betrekking tot energiebesparing, duurzame energie, voorbeeldprojecten, subsidies, milieuvergunningen; bespreken vormen van kennisoverdracht (plenaire bijeenkomsten, voorlichting, excursies) en benaderingswijze individuele bedrijven. 3. Opstellen gezamenlijk plan van aanpak waarin in ieder geval opgenomen de energie- en milieudoelstellingen van de gemeente, het wettelijke kader, de kennisbehoefte van bedrijven en de actiepunten. 4. Plan van aanpak via een voorstel door B&W en de Raad laten goedkeuren. 5. Uitvoeren, monitoren en evalueren plan van aanpak. 6. Opnemen in het werkplan 2009 en verder. Varianten: - Als actiepunt kan opgenomen worden een gemeentelijke subsidie voor energieonderzoeken. - Geadviseerde maatregelen met een terugverdientijd van minder dan 5 jaar worden opnemen als energievoorschriften in milieuvergunning. - Betrekken naburige gemeenten, vooral als er aangrenzende bedrijven(terreinen) zijn.

Resultaat

Vanaf 2010 zijn alle grootverbruikers doorgelicht en vanaf 2012 hebben deze bedrijven de mogelijke rendabele maatregelen waarvan de terugverdientijd 5 jaar of korter is toegepast.


- Afdeling Beheer, unit Handhaving en Vergunningen - Afdeling Stedelijke ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu en Verkeer en Vervoer - Afdeling Stedelijke ontwikkeling, unit WEZP, vakgroep Economische zaken

Externe partners

- DCMR Milieudienst Rijnmond voert leeuwendeel werkzaamheden uit, regiogemeenten hebben hun rol als bevoegd gezag. - Kamer van Koophandel - Lokale ondernemingsorganisaties - Bedrijvenkringen - Regionale ontwikkelingsmaatschappij - Lokale milieuorganisaties


Verbetering van de handhaving bij gemeenten; Door inzicht verhoogt de effectiviteit van gemeentelijk handelen.

Gerelateerd beleid





De tijdbesteding valt binnen de reguliere jaarplannen- en contracten tussen de DCMR en de regiogemeenten

Kan samen oplopen met opzet EPC monitoring.



22

22

8.2. Stimulerende maatregelen bij bedrijven door communiceren en organiseren (stadsregio) Ambitie(s): Taakstelling(e n)

Actief

Voorlopend

Innovatief

Nieuwbouw

Nieuwbouw

Nieuwbouw

Extra energieefficiencyverbetering en/of verduurzaming van gemiddeld 2 % per jaar bij de bedrijven waarvan de gemeente bevoegd gezag is op grond van de Wet milieubeheer.

Doelstelling

Bedrijven stimuleren milieumaatregelen te nemen

Aanpak

Door te inspireren bedrijven in beweging krijgen om hun eigen verantwoordelijkheid te nemen om met energie aan de slag te gaan. Dit gebeurt door op verschillende manieren bedrijven te faciliteren. Denk aan: 1. Het organiseren van bijeenkomsten om onderling kennis en ervaring uit te wisselen en voorlichting te verzorgen over wat de mogelijkheden zijn om energie te besparen; 2. Het aanbieden van cursussen duurzaam ondernemen; 3. Het aanbieden van milieubarometers (of een vergelijkbaar instrument), waarmee ook een regionale benchmark kan worden uitgevoerd (denk aan een MKB CO2-footprint); 4. Het belonen van ondernemers die net iets extra’s doen met een prijs en free publicity (koplopers in het zonnetje); 5. Het inrichten van een energieloket voor het MKB, een helpdesk voor vragen over subsidiemogelijkheden, eenvoudige besparingsadviezen en/of doorverwijzing naar gevestigde instanties.

Resultaat

- Voorlichtingsbijeenkomsten voor ondernemers en bestuurders; - Toegepaste milieubarometers (of iets vergelijkbaars) incl. benchmark; - Koplopers in het zonnetje; - Cursussen duurzaam ondernemen; - Energieloket voor regio operationeel.


- Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit WEZP, vakgroep Economische zaken

Interne partners

- Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu en Verkeer en Vervoer - Afdeling Beheer, unit Vergunningverlening en Handhaving

Externe partners

Klimaatuitvoeringsteam is hoofduitvoerder van het project, maakt daarbij gebruik van de input en capaciteit van: - DCMR Milieudienst Rijnmond - RCI, - KvK, - Energiecentrum MKB, - Stimular, - financiële instellingen (Rabobank). Extern advies/communicatiebureau


Verbetering van de handhaving bij gemeenten; Door inzicht verhoogt de effectiviteit van gemeentelijk handelen.

Gerelateerd beleid





Per gemeente een tijdbesteding van 100 uur per jaar. € 6.500. voor vier jaar € 26.000


23

Starten in 2009 Doorlooptijd 2012


www.senternovem.nl DCMR Milieudienst Rijnmond

23

9. Reductie overige broeikasgassen bij bedrijven Ambitie(s): Taakstelling(e n) Bedrijven

Actief Inrichtingen

Voorlopend Inrichtingen

Innovatief Inrichtingen

Alle revante bedrijven waarvan de gemeene gevoegd gezag is op basis van de Wet milieubeheer hebben een actuele vergunning (ALARA) op het gebied van overige broeikasgassen. Handhaving van vergunningen en Activiteitenbesluit, gericht op reductie van overige broeikasgassen, vindt plaats.

Doelstelling

Het minimaliseren van niet-CO2 broeikasgassen door het structureel uitvoeren van wettelijke verplichtingen op het gebied van vergunningverlening en handhaving bij supermarkten (HFK's), koelen vrieshuizen (HFK's) en gasmotoren/WKK (CH4).

Aanpak

1. Inventarisatie van supermarkten, koel-en vrieshuizen en gasmotoren/wkk's in de gemeente. 2. 2. Inventarisatie huidige stand van handhaving (wat wordt gecontroleerd, bij welke inrichtingen en met welke frequentie?. 3. Onderzoeken of en hoe de uitvoering van wettelijke verplichtingen geïntensiveerd kan worden, bijvoorbeeld door het invoeren van controle van het type koudemiddelen bij aanmeldingen van nieuwe installaties en wellicht zelfs van het installatieontwerp. Voor bestaande installaties is de juiste controle op lekdichtheid van belang, bijvoorbeeld door het checken van logboeken op de frequentie van bijvullen. 4. Creëeren van intern draagvlak. 5. Waar nodig aanpassing van het protocol voor handhaving 6. Handhaving volgens nieuw protocol 7. Monitoring en eventueel bijstelling 8. Opnemen in het werkplan 2009 en verder. Wordt regionaal opgepakt

Alternatieve aanpak Resultaten

Binnen de gemeente is er zodanige prioriteit voor uitvoering en handhaving van wettelijke verplichtingen binnen deze sectoren dat de wettelijke verplichtingen geheel en grondig worden uitgevoerd. De hiervoor eventueel benodigde aanpassingen zijn verwerkt in het protocol voor handhaving.


Afdeling Beheer, unit Handhaving en Vergunningverlening

Interne Partners

− Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu − Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit WEZP, vakgroep Economische zaken

Externe partners

− − − −

KvK, ondernemersverenigingen; Uitvoerder(s) controle; Vereniging van Milieuprofessionals (VVM). DCMR Milieudienst Rijnmond

Mogelijke neveneffecten Gerelateerd beleid Succes en faalfactoren -

Draagvlak bij bedrijven/gezamenlijke belangen boven tafel krijgen. Duidelijkheid over rollen en belangen Deelname bestuurders

Doorlooptijd

Vier jaar


20 uur per jaar

Voorbeeldproject

-

Meer informatie

www.senternovem.nl

24

€ 1.300 á vier jaar € 5.200

Gemeente Heemskerk; Gemeente Velsen: milieubreed lange termijn, milieuvisie w.o. bedrijven; Gemeente Utrecht.

24

10. Stimuleren energiebesparing bedrijven door structurele samenwerking op bedrijfsterreinen. Ambitie(s): Taakstelling(e n) Bedrijven Bedrijventerreinen

Actief Inrichtingen

Voorlopend Inrichtingen

Innovatief Inrichtingen

Structurele samenwerking met bedrijven op bedrijventerrein,gericht op minimaal 3% energiebesparing en/of opwekking van duurzame energie

Doelstelling

Door middel van actief overleg en informatie-uitwisseling met het lokale bedrijfsleven over CO2-, energiebesparing en duurzame energie het bedrijfsleven bewust maken van en stimuleren van energiebesparende maatregelen.

Aanpak

- Bedrijvenscan DCMR (Inventariseren gevestigde bedrijven en bedrijven(terrein)verenigingen) - Bijeenkomst organiseren met lokaal bedrijfsleven (via Economisch Overleg Capelle) voor informatieuitwisseling i.s.m. DCMR - Bepalen relevant bedrijventerrein voor pilotproject n.a.v. uitkomsten bedrijvenscan DCMR - Plan van aanpak pilotproject: - Overleg Parkmanagement - Bijeenkomst voorbereiden: locatie, sprekers, informatiemateriaal samenstellen, subsidiemogelijkheden voor DE bij bedrijven inventariseren, adviseur met kennis van DE-scans voor Bedrijventerreinen uitnodigen (lijst van getrainde adviseurs zijn bij SenterNovem bekend); - Bijeenkomst houden voor belangstellende bedrijven: presentatie DE-scan Industrie en/of DE-scan Bedrijventerreinen door adviseur, uitleg subsidiemogelijkheden, inventariseren wat de bedrijven reeds gedaan hebben aan DE, naar behoefte uitleg geven over de verschillende DE-bronnen en de toepasbaarheid bij de diverse bedrijven, inventariseren informatiebehoefte bedrijven (frequentie en vorm), mogelijkheid tot vragen stellen, DE-scan voor Bedrijventerreinen stimuleren. - Maatregelen vaststellen (Verslag maken met afsprakenlijst. Deze naar alle bedrijven sturen en daarbij follow-up aangeven). - Maatregelen uitvoeren - Evaluatie (Jaarlijks resultaten monitoren)

Varianten

- Er kan gebruik worden gemaakt van de DE scan voor bedrijventerreinen. - Er kan aan publiciteit gedacht worden (”branding” bedrijven, informeren bewoners, vooral als deze dicht bij de bedrijven wonen). - Bedrijven kunnen voorafgaande aan de bijeenkomst een informatiemap krijgen en verzocht worden vragen te e-mailen (deze kunnen op de bijeenkomst behandeld worden). - Er kan een vervolgbijeenkomst afgesproken worden, of een bezoek aan ieder bedrijf om vervolgstappen te stimuleren (follow-up). - Opzetten van vervolginformatie zoals gewenst door de bedrijven (follow-up). Hierbij eventueel gebruik maken van internetsites van Bedrijventerrein of Gemeente. - Specifiek Groene Stroom stimuleren als laagdrempelige optie.

Resultaat

- In de communicatie de voordelen voor bedrijven helder maken en bewustwording creëren. - Efficiëntere informatievoorziening door bundeling kennis verschillende partijen - Informatieverstrekking via verschillende kanalen: o.a. www.ondernemen.capelleaandenijssel.nl, IJssel Business Magazine. - Koppeling van services en informatie. - Betere dienstverlening aan bedrijven. - Interactief contact en samenwerking met bedrijfsleven.


Afdeling Stedelijke Ontwikkeling unit VROMS, vakgroep Milieu -

Afdeling Bestuurs- en managementondersteuning, unit Communicatie Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Verkeer en Vervoer Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit WEZP, vakgroep Economische zaken Afdeling Beheer, Handhaving en Vergunningen, Project- en Ingenieursbureau

Externe partners

-

DCMR Milieudienst Rijnmond Kamer van Koophandel. Economische Kring Capelle (EKC) Ondernemersnetwerk Capelle (ONC) Economisch Overleg Capelle (EOC) Provinciale duurzame energie-bureaus


- Betere samenwerking met bedrijfsleven - Betere samenwerking met de DCMR Milieudienst Rijnmond - Betere samenwerking intern n.v.t.

Gerelateerd beleid Succes- en faalfactoren

- Verbetering communicatie bedrijven vraagt ook stroomlijning interne en externe communicatie gemeente. - Uren zijn niet opgenomen in het werkplan 2008 - In de communicatie de voordelen voor bedrijven helder maken; - Helderheid m.b.t. mogelijke ondersteuning door gemeente; - Bewoners in omgeving tijdig informeren over duurzame energieopties en het nut ervan voor de toekomst.

Doorlooptijd

2009-2011


Interne uren 100 bedrag € 6.500

Voorbeeldprojecten

Er zijn meer dan 100 DE-scans voor bedrijven en diensten uitgevoerd met meer dan 50% vervolgactiviteiten waaronder inkoop van groene stroom; - Gemeente 's-Hertogenbosch: DE-scan op bedrijventerrein Rietvelden de Vutten; - Gemeenten Hengelo, Uden, Oss, Eindhoven: DE-scan.

Meer informatie

- Kamer van Koophandel www.kvk.nl, Stimular www.stimular.nl , www.dcmr.nl - www.infomil.nl, www.milieubarometer.nl, www.duurzaammkb.nl, www.Senternovem.nl - www.stadsregio.info, www.ondernemen.capelleaandenijssel.nl.

25

PM

25

11.1. Groen in relatie tot CO2 stimuleren gevel-/stoeptegeltuinen Ambitie(s):

Actief

Taakstelling(e n)

Behouden en of meer groen in de wijk

Innovatief

Doelstelling

De gemeente faciliteert en stimuleert het oprichten van geveltuinen die door particulieren worden onderhouden. De geveltuinen dragen bij aan de CO2-reductie en vangen fijnstof op.

Aanpak

Opstellen beleid ten aanzien van het oprichten van geveltuinen - Hierbij onderscheid maken in beleid ten aanzien van particulieren en bedrijven. - Communicatietraject inzetten: - Capellenaren informeren via media (kranten, website e.d) - Presentatie in WOP’s (Wijkoverlegplatforms) - Realiseren folder (onderdeel van project ‘Capelle groen, samen doen’). - Uitvoeren beleid - Evaluatie beleid

Varianten

- Daktuinen - Groene daken

Mogelijk resultaat

Geveltuinen in Capelle aan den IJssel - Gevelstoeptuin - Gevelbeplanting Afdeling Beheer


2

Voorlopend

-

- Afdeling Uitvoering - Afdeling Communicatie - Afdeling stedelijke ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu en Verkeer en Vervoer

Externe partners

- Inwoners van Capelle aan den IJssel - Woningcorporatie Com.Wonen - Bedrijven


-

Gerelateerd beleid

Groenbeleid


- Draagvlak bij Capellenaren - Budget voor het oprichten van geveltuinen (aanpassen straatbeeld)

Doorlooptijd

Beleid e e - Ontwikkeling 3 kwartaal 2008/1 kwartaal 2009 e e - Uitvoering 2 -4 kwartaal 2009 e - Evaluatie 4 kwartaal 2009


Opstellen beleid2 (2008, 1 kwartaal 2009) e Evaluatie beleid (4 kwartaat 2009)

Subsidie

Groene gevels voor bedrijfsgebouwen vallen onder de VAMIL en de MIA regeling en zijn beide voor 42 % aftrekbaar voor bedrijven en woningcorporaties en gemeentes die hun vastgoed onder hebben gebracht in een apart vastgoed BV.

Voorbeeldprojecten

Gemeente Haarlem, Amsterdam, Leeuwarden, Arnhem

Meer informatie

-

Verbetering sociale cohesie Verhoging kwaliteit leefomgeving Temperatuurafvlakking Geluidsdemping Isolerende werking Toename biodiversiteit

e

200 uren € 13.000 50 uren € 3.250

Deze 200 uren zijn ook van toepassing op het beleid voor particulier bomenbezit en groene daken.

26

26

11.2. Groen in relatie tot CO2 stimuleren particulier bomenbezit Ambitie(s): Taakstelling(e n)

Actief

Voorlopend

Innovatief


Doelstelling

De gemeente stimuleert het planten van bomen in particuliere tuinen en bedrijven. Bomen dragen bij aan de CO2-reductie en vangen fijnstof op.

Aanpak

-

Varianten

-

resultaat

Stabiliseren of vergroten particuliere bomenbestand


Opstellen beleid ten aanzien van het stimuleren van het planten van bomen op particulier terrein en bij bedrijven. - Dit op te stellen beleid koppelen aan het Bomenbeleid (kapverordening) - Communicatietraject inzetten: - Capellenaren informeren via media (kranten, website e.d) - Presentatie in WOP’s (Wijkoverlegplatforms) - Realiseren folder (onderdeel van project ‘Capelle groen, samen doen’.) - Evalueren project

- Afdeling Beheer -

Afdeling BMO, unit Communicatie Afdeling stedelijke ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu Inwoners van Capelle aan den IJssel Woningcorporatie Com.Wonen Bedrijven


-

Verbetering sociale cohesie Verhoging kwaliteit leefomgeving Temperatuurafvlakking Geluidsdemping Isolerende werking Toename biodiversiteit

Gerelateerd beleid

Groenbeleid

Externe partners


- Draagvlak bij Capellenaren - Adviesrol van de gemeente - Budget voor het mede-financieren van bomen voor particulieren

Doorlooptijd



Zie voorstel 12.1.

Voorbeeldprojecten

Gemeente Oosterhout

Meer informatie

-

27

Gemeentelijke subsidie i.o.

27

11.3. Groen in relatie tot CO2 Groene daken Ambitie(s): Taakstelling(e n)

Actief

Doelstelling

Aanpak

Voorlopend

Innovatief


De gemeente stimuleert het toepassen van sedem/mosdak bij eigen gebouwen en groene daken bij particulieren, bedrijven, en woningbouwlocatie. Groene daken (sedem/mosdak) dragen bij aan de CO2-reductie en vangen fijnstof op. 1. Het gemeentehuis als voorbeeldproject door middel van het realiseren van een sedem/mosdak dak op de uitbouw van het gemeentehuis. Stappen: Oprichten samenstellen projectgroep - Opstellen programma van eisen - Onderzoeken draagkracht dak - Terugkoppeling bestuur door management rapportage - Offerte aanvraag 3 bedrijven - Beoordelen offerte,

- Gunning opdracht - Aanleggen daktuin - Afsluiten onderhoudscontract, opnemen in de begroting - P.r. campagne

2. Formuleren gemeentelijke subsidieregeling particuliere groene daken. Stappen: Samenstellen projectgroep - Uitwerken gemeentelijke subsidieregeling - Controle Pers & juridische zaken - Bestuurlijk vaststellen gemeentelijke subsidieregeling - Uitvoeren gemeentelijke subsidieregeling/p.r. campagne - Evalueren gemeentelijke subsidieregeling/p.r. campagne - Vast stellen vervolgtraject. 3. Opstellen gemeentelijk beleid groene daken als compenserende maatregel voor oppervlakte water Stappen: samenstellen projectgroep - Uitvoeren beleid - Opstellen beleid - Evalueren beleid - Bestuurlijk vaststellen beleid - Beleid opnemen als aanvulling op het stedelijk waterplan Varianten

Niet van toepassing.

Resultaat

- Gemeente Capelle als stimulator groene daken in Capelle aan den IJssel - Temperatuurafvlakking binnenklimaat, Temperatuurafvlakking buitenklimaat, Geluidsdemping, Isolerende werking, Toename biodiversiteit


- Afdeling Beheer, Afdeling Facilitaire Diensten, Stedelijke ontwikkeling, Concernfinancien.

Externe partners

- Afdeling stedelijke ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu en Unit Projecten, Afdeling Communicatie, Concernfinancien, Pers en juridische zaken - Inwoners van Capelle aan den IJssel, Woningcorporatie Com.Wonen, Hoogheemraadschap van Schieland en Krimpenerwaard, Projectontwikkelaars


- Verhoging kwaliteit leefomgeving - Minder compenserend opp. water bij toename verhard opp. - Kleinere dimensionering riolering door opname capaciteit water groen dak

Gerelateerd beleid

Groenbeleid Structuurvisie water


- Draagvlak bij Capellenaren - Communicatie gemeente - Budget voor subsidieregeling groene daken Groendak gemeentehuis e e - Voorbereiding 2 -3 kwartaal 2009 e - Aanleg na bestuurlijk commitement 4 kwartaal e 2009. 1 kwartaal 2010

Doorlooptijd


Subsidie regeling - Formuleren opstellen en bestuurlijk vaststellen subsidieregeling 1e/2e kwartaal kwartaal 2009 - Open stellen regeling juli/augustus 2009 - Afsluiten regeling juli/aug 2010 - Evaluatie 3e kwartaal 2010 - Bepalen vervolg traject 4e kwartaal 2010 Tijdsbesteding en kosten

Voorbeeld project groenedak gemeentehuis Interne uren 20 kosten € 1.300 Externe kosten € p.m. Draagkracht onderzoek dak € p.m.

Gemeentelijke subsidieregeling groene daken Opstellen subsidieregeling 250 kosten € 16.250 Uitvoeringskosten € 7.500 Subsidiebedrag € 60.000

Gemeentelijk beleid compensatie groene daken voor opp. Water Zie voorstel 12.1. Subsidie

Groene daken voor bedrijfsgebouwen vallen onder de VAMIL en de MIA regeling en zijn beide voor 42 % aftrekbaar voor bedrijven en woningcorporaties en gemeentes die hun vastgoed onder hebben gebracht in een apart vastgoed BV.

Voorbeeldprojecten

Gemeente Rotterdam Diverse Belgische gemeenten

Meer informatie

www.Rotterdam.nl

28

28

12.1. Duurzame energieopwekking initiatieven voor bio-energie ondersteunen Ambitie(s): Taakstelling(e n)

Actief

Voorlopend

Innovatief

3% besparing per jaar op de energie die binnen de gemeentegrenzen wordt gebruikt, wordt duurzaam opgewekt via grootschalige of collectieve opties. - Biomassa - Warmte koudeopslag

Doelstelling

Regionaal in kaart brengen mogelijkheden bio-energie

Aanpak

Bio-energie leent zich bij uitstek voor een regionale aanpak. Veel gemeenten hebben hier ook al wat aan gedaan. Voorgestelde aanpak is: - in beeld brengen van reeds uitgevoerde studies naar beschikbare biomassastromen - invullen witte vlekken op basis van kengetallen - benoemen kansen voor inzet van deze biomassa voor energievoorziening binnen en buiten de regio Los van de eigen stromen kan binnen elk regiogemeente: - actief beoordeeld worden of er potentiële locaties zijn voor een (grotere) bio-energiecentrale en daar actief mee aan de gang gaan in de richting van marktpartijen passief afgewacht worden of er initiatiefnemers zijn voor een bio-energiecentrale en deze vervolgens actief ondersteunen.

Varianten

-

Mogelijk resultaat

Beeld van de beschikbare biomassastromen Beeld van potentiële locaties voor bio-energiecentrales Actieve ondersteuning van initiatiefnemers


Afdeling stedelijke ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu

Externe partners

- Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, Unit VROMS, vakgroep Ruimtelijke Ordening - Afdeling Beheer, unit Handhaving en Vergunningverlening Provincie Zuid-Holland RCI OBR Regiogemeenten

-

Mogelijke neveneffecten Gerelateerd beleid Succes- en faalfactoren

-

Doorlooptijd

Inzicht in biomassastromen en locaties in de loop van 2010 Ondersteunen initiatieven als deze zich aandienen


Kosten zijn regionaal gedekt.


29

29

12.2. Duurzame energieopwekking Warmte en koude netten Ambitie(s): Taakstelling(e n)

Actief

Voorlopend

Innovatief

3% besparing per jaar op de energie die binnen de gemeentegrenzen wordt gebruikt, wordt duurzaam opgewekt via grootschalige of collectieve opties. - Biomassa - Warmte koudeopslag.

Doelstelling

Regionale aanpak mogelijkheden warmte- en koudenetten

Aanpak

Het warmtebedrijf Rotterdam zal de uitbouw van levering van restwarmte en koude verder vormgeven. Instrumenten daarin zijn: - energiepotentiekaart - businesscases - energiemakelaar

Varianten Resultaat

Planmatige uitbouw koude-warmtenetten


Afdeling Stedellijke Ontwikkeling, unit VROMS,vakgroep Milieu

Externe partners

Provincie Zuid-Holland RCI OBR Regiogemeenten rondom havengebied

Afdeling Stedelijke ontwikkeling Afdeling Beheer, unit Project- en Ingenieursbureau


Lopend project


Maakt deel uit van RCI en provinciaal klimaatbeleid Extra inspanningen van regiogemeenten: pm Kosten zijn reeds gedekt


30

30

13. Monitoring Stadsregio Ambitie(s): Taakstelling(e n)

Actief

Doelstelling Aanpak

Voorlopend

Innovatief

Monitoring op inspanningen (projectniveau) Monitoring op resultaten (projectniveau) Monitoring op doelstellingen (programmaniveau

Opzet regionaal monitoringsysteem

DCMR stelt een dummy voor een monitoringformat op gebaseerd op de regionale intentieverklaring daarbij maximaal gebruikmakend van reeds beschikbare databestanden (CBS, ECN, SenterNovem) en een minimaal beroep doend op gegevens van gemeenten

Format is afgestemd op monitoring van RCI en provincie Zuid-Holland

Gemeenten beoordelen de praktische hanteerbaarheid en beschikbaarheid van aan te leveren gegevens en geven daar commentaar op

DCMR past monitoringformat aan

DCMR verdeelt op basis van de eerder uitgevoerde nulmeting de regionale doelstellingen over de gemeenten

Vervolgens voert DCMR een één meting uit

De éénmeting wordt geëvalueerd op inhoud en proces

Na een eventuele bijstelling zal DCMR periodiek de monitor uitvoeren

Varianten Mogelijk resultaat

Een klimaatmonitor die maximaal inzicht geeft tegen een lage inspanning


Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep Milieu

Externe partners

Stadsregio Rotterdam, portefeuillehouder milieu is bestuurlijke trekker van dit project Regio gemeenten Klimaatuitvoeringsteam stadsregio Rotterdam DCMR Milieudienst Rijnmond



Afdeling stedelijke ontwikkeling

Dummy begin 2009 Éénmeting medio 2009 Evaluatie eind 2009 Start monitoringcycli 2010 Geen kosten gemeente


31

31

14. Communicatie Ambitie(s): Taakstelling(e n)

Actief

Voorlopend

Innovatief

Structurele communicatie over de aanpak en resultaten van klimaatbeleid naar alle relevante partijen, inclusief burgers binnen gemeenten

Doelstelling

Structurele communicatie over de aanpak en resultaten van klimaatbeleid naar alle relevante partijen, inclusief burgers, binnen de gemeente

Aanpak

Stadsregio De communicatie met doelgroepen vindt plaats binnen de projecten. Overkoepelend zal de communicatie gericht zijn op de partijen en personen die zich actief bezighouden met de uitvoering van en besluitvorming over projecten en Klimaatagenda. Dat betekent dat de communicatie enerzijds informerend en actueel moet zijn, anderzijds enthousiasmerend. Als belangrijkste activiteiten staan daarvoor gepland: - Milieumeesters 2 maal per jaar, rondom een actueel thema nodigt de stadsregio Rotterdam een mix van bestuurders uit om hen aan de hand van voorbeelden uit de praktijk en achtergrondinformatie te ondersteunen bij standpuntvorming en besluitvorming; - Regionaal Klimaatplatform 4 maal per jaar, voor de ambtenaren van de regiogemeenten en de uitvoeringspartners, bedoeld voor uitwisseling van ervaringen, actualiseren van kennis en netwerken; - Website, voor het continu toegankelijk maken en actueel houden van de kennis, laatste stand van zaken, monitoringgegevens, kalender, beleidsstukken, voortgangsrapportages en bedoelt als vraagbaak van en voor de ambtenaren van de regiogemeenten; Regionale klimaatconferenties (eens per twee jaar), als publicitaire event om de buitenwereld te informeren over de ambities en voortgang van de stadsregio Rotterdam. Gemeente Uitvoeren communicatieplan klimaatbeleid

Varianten Resultaat

Goed geïnformeerde en enthousiaste ambtenaren en bestuurders


Afdeling Stedelijke Ontwikkeling, unit VROMS, vakgroep milieu

Externe partners

Mogelijke neveneffecten Gerelateerd beleid Succes- en faalfactoren

- Afdeling stedelijke ontwikkeling - Afdeling BMO, unit communicatie Stadsregio Rotterdam initieert de activiteiten en voert ze ook uit Regiogemeenten DCMR Milieudienst Rijnmond SenterNovem Provincie Zuid-Holland

-

-

Doorlooptijd

Gedurende de gehele looptijd van dit plan van aanpak


Stadsregio: Per gemeent 40 uur per jaar

kosten € 2.600 á vier jaar € 10.400

Gemeente CADIJ Voor het uitvoeren van de communicatie wordt een bedrag van € 30.000 geraamd voor de komende vier jaar. Subsidie Voorbeeldprojecten Meer informatie

32

32

Klimaatbeleid Capelle aan den IJssel Deel 4 Projectenboek. Colofon

Recommend Documents