Klaar voor de starter

Klaar voor de starter...

11 maart 2009

b o u w e n

a a n

s a m e n h a n g

Inhoud 1. Doel = match tussen vraag en aanbod

7

2. De 3 V's: Verleiden - verbinden - vermarkten

15

3. Verleiden

18

4. Verbinden

27

5. Vermarkten

30

6. Conclusies en aanbevelingen

39

Bijlagen

49

Bijlage 1

50

Achtergrondinformatie onderzoek Bijlage 2

53

Leefstijlgroepen Bijlage 3

59

Verdieping: de vraag per woonmilieu en per subgroep Bijlage 4

102

Verdieping: aanbodanalyse naar woonmilieu Bijlage 5 Verslag workshop

106

Starters

De afgelopen jaren zijn tal van uitwerkingen van de regionale woonvisie verschenen. ‘Starters op de woningmarkt’ is een van de thema’s in de woonvisie. Er wordt vaak over hen gesproken en geschreven, maar er zijn nogal uiteenlopende meningen over de vraag wie daarmee precies bedoeld worden. Wat zijn hun ambities, hoe kunnen die in de bestaande woningvoorraad en nieuwbouw in de stadsregio geaccommodeerd worden?

Dit boekje bevat adviezen hoe starters op maat bediend kunnen worden en welke tools daarvoor beschikbaar zijn. Hiervoor is onder meer een enquête gehouden onder starters in de regio en tezamen met een aantal starters als ervaringsdeskundigen is een workshop georganiseerd voor professionals van gemeenten, woningcorporaties en projectontwikkelaars in de stadsregio.

De studie is begeleid door medewerkers van de stadsregio en ten slotte kon dankbaar gebruik gemaakt worden van de visie en praktijkervaringen van de leden van de woonvisie-regiegroep.

Alex Sievers, Rogier Boogaard en Marloes Ligtvoet Inbo, 20 februari 2009

4

5

1. Doel = match tussen vraag en aanbod Het thema starters op de woningmarkt is al een tijd een ‘hot

ling, 2007) gaat in op de diversiteit van starters en laat zien

topic’. De stadsregio Rotterdam heeft in haar regionale

hoe dit zich vertaalt naar hun woonwensen en mogelijkheden

woonvisie starters als één van de centrale thema’s benoemd.

(zie pagina 18).

De woonvisie zegt daarover: • Het vasthouden van starters is cruciaal voor de vitaliteit van de stadsregio • Starters moeten zich in een vroeg stadium binden aan de

Dé starter bestaat niet. Starters zijn een diverse groep mensen, met verschillende perspectieven en wensen. Inbo onderscheidt 6 groepen starters.

stadsregio, om later selectieve migratie te voorkomen De discussie richt zich vooral op hoe starters hun eerste stap naar een eigen woning - huur en koop - kunnen maken. Ook wordt vaak gesproken over de gestegen woningprijzen, waardoor starters zich steeds moeilijker op de woningmarkt kunnen begeven. Tegelijk lijken de eisen die starters stellen hoog te zijn: zijn starters verwend? Nee. Eerder stelde Inbo dat starters niet verwend zijn, maar kritisch en tijd nemen om hun ideale woning te vinden (zie presentatie NIROV Nieuwjaarsdebat op www.startersaanzet.nl). De discussie gaat echter voorbij aan de mensen voor wie het bedoeld is: de starters zelf. Wie zijn ze en wat willen ze? Dat is volgens ons de start om starters te binden en boeien in de stadsregio, niet de woningmarktinstrumenten. De publicatie Starters aan Zet (Inbo, Kristal en Hegeman bouwontwikke-

6

7

Wat zijn de kernwaarden van de Rotterdamse starters? (kies er 4)

avontuur

rust

mobiliteit originaliteit

vriendschap

exclusiviteit

familie

geluk

plezier ruimte

veiligheid

dynamiek onafhankelijkheid

privacy

8

9

De gemiddelde regionale starter wil:

10

11

Maassluis

Poortugaal

Maar hoe ziet het startersvraagstuk er uit in de huidige

> Leeswijzer

situatie van de stadsregio Rotterdam? Dat hebben

De woonwensen van de starter zijn te verdelen in

we in dit boekje op een rij gezet. De hoofdvragen die

6 groepen: van vliegende starter tot klimmer (zie

we beantwoorden in dit rapport zijn:

pagina 18).

Wie zijn de starters in de stadsregio en wat vinden zij

De regionale woonmilieus ‘hoogstedelijk en dorps &

een aantrekkelijk woonmilieu?

klein suburbaan’ matchen met de wensen; de suburbane en stedelijke woonmilieus vragen om transformatie

Wat is het aanbod van woonmilieus in de regio en

(zie pagina 16, 20, 42).

past dit met het beeld van de starters? Uitgewerkte match tussen woonwensen en woonHoe kan de match tussen vraag en aanbod worden Schiedam

milieus (zie pagina 24 en 43-47).

verbeterd om starters te verleiden in de stadsregio te wonen?

12

13

2. De 3 V’s: Verleiden - verbinden - vermarkten Verleiden wie zijn de starters in de stadsregio en wat vinden zij een aantrekkelijk woonmilieu? Verbinden wat is het aanbod van woonmilieus in de regio en past dit met het beeld van de starters? Vermarkten hoe kan de match tussen vraag en aanbod worden verbeterd?

In vrijwel alle gemeentelijke woonvisies binnen de stadsregio

alle betrokken partijen in de stadsregio het aanbod zo ver-

wordt aandacht besteed aan starters. Vitaliteit is de meest

markten (orgware) dat het aanbod voor differentiatie binnen

genoemde aanleiding om starters te willen verleiden, zowel

de regio past bij de wensen en mogelijkheden van de starters?

in de kleinere als in de grote gemeenten van de stadsregio.

Actief inzetten op imago, identiteit en sfeer van de verschil-

Wij zien wel een sterkere focus bij de gemeenten in het dorpse

lende woongebieden in de regio kunnen hiervoor een goede

en klein suburbane woonmilieu. Om de vitaliteit te behouden

kapstok zijn.

moeten gemeenten starters verleiden om te blijven wonen in de gemeente. Stenen én mensen zijn hierbij belangrijk. De stadsregio moet hiervoor concurreren met omliggende ge-

hardware = fysieke elementen (bebouwing, inrichting openbare ruimte) software = sociale elementen (sfeer, identiteit, imago) orgware = proceselementen (organiserend vermogen, draagvlak)

bieden, maar ook binnen de stadsregio is er uiteraard concurrentie. De opgave is dus om de woonwensen van starters uit de regio te verbinden met het aanbod (hardware en software) waardoor de starters in de stadsregio blijven. Maar daarnaast moeten ook starters van buiten de regio verleid worden met aansprekende woonmilieus. Hierdoor wordt de concurrentie-

Rotterdam Oude Noorden

positie van de stadsregio als geheel en van de individuele woonmilieus binnen de stadsregio sterker. Maar hoe kunnen

14

15

Brielle

Carnisselande

Indeling woonmilieus stadsregio Rotterdam. De kleuren corresponderen met de kleuren in de tabellen en grafieken.

16

17

3. Verleiden We onderscheiden de volgende groepen starters:

• op welke starter moet de stadsregio zich richten?

> Wat vinden zij een aantrekkelijk woonmilieu?

• wie is de starter in de stadsregio?

In de stadsregio is de uitgangssituatie om de starters te

• wat vinden zij een aantrekkelijk woonmilieu?

accomoderen in de huidige gemeente te blijven wonen, niet

• wat zijn de verschillen in woonwensen per woonmilieu?

gelijk. Het blijkt dat tweederde van de starters in de regio graag wil blijven wonen in een vergelijkbaar woonmilieu als

> Op welke starter moet de stadsregio zich richten?

waar ze nu wonen, veelal in de eigen gemeente. De starters

De definiëring van de doelgroep starters is een veel

in het dorpse woonmilieu zijn het meest verknocht aan hun

ik ben de Vliegende starter

ik ben de (bemiddelde) Herstarter *

gevoerde discussie. Ben je starter als je voor het eerst zelf-

eigen woonmilieu. Er is ook een aantal duidelijk gewenste

• Vrijheid, rust, comfort

• 30 jaar of ouder

standig gaat wonen? Of als je pas je eerste huis koopt? Hier

verhuisbewegingen zichtbaar. Per saldo verhuizen meer star-

• 20 tot 30 jaar

• Laag tot hoog opgeleid

willen wij expliciet de link leggen met het doel dat de stads-

ters naar de klein suburbane en de hoogstedelijke woonmili-

• Hoog opgeleid

• Laag tot hoog inkomen

regio en individuele gemeenten in hun woonvisie naar vo-

eus. Het stedelijke en suburbane woonmilieu verliezen dui-

• Meest hoog inkomen

• Zoekt woning om nieuw leven te beginnen

ren laten komen: vitaliteit, jonge mensen verbinden aan de

delijk van deze woonmilieus. Het dorpse woonmilieu is

stadsregio, roots geven. Vanuit die doelstelling maakt de po-

vooral intern gericht. Jonge huishoudens zijn belangrijk voor

sitie van de starter niet veel uit; het gaat erom jonge mensen

de leefbaarheid van wijken. We adviseren daarom om de

te verleiden, ongeacht hun positie in hun wooncarrière. Leef-

groep starters niet te krap te definiëren en de aandacht te richten op de gehele groep starters tussen de 18-35 jaar.

• Zoekt woning om te gaan samenwonen

na scheiding

ik ben de Jonge traditioneel

ik ben de Klimmer

tijd en leefstijl zijn dus een goed uitgangspunt voor de defini-

• Vrijheid, rust, ruimte

• Vrijheid, plezier, comfort

ëring van de doelgroep. De positie op de woningmarkt is pas

• 20 tot 30 jaar

• 20 tot 30 jaar

van belang bij de afweging van de instrumenten die gebruikt

• Laag tot middelbaar opgeleid

• Middelbaar tot hoog opgeleid

kunnen worden om de starter te verleiden.

• Laag tot middeninkomen

• Middeninkomen met potentie voor groei

• Zoekt woning met partner en evt.

• Zoekt woning voor zichzelf of om te

voor toekomstige kinderen

gaan samenwonen

> Wie is de starter in de stadsregio?

Dé starter bestaat niet, de groep starters is divers in haar

wensen. Wij onderscheiden de volgende subgroepen: Vliegende starter, Klimmer, Laatbloeier, Jonge traditioneel, Jeug-

ik ben de Jeugdige mobiel

ik ben de Laatbloeier

dige mobiel en Herstarter. Zoals wij eerder hebben laten zien,

• Privacy, rust, ruimte

• Privacy, rust en ruimte

verschillen de subgroepen van elkaar, maar hebben zij ook

• 18 tot 25 jaar

• Ouder dan 30 jaar

overeenkomsten. De kernwaarden rust, ruimte, privacy en



veiligheid zijn de gemene deler. Iedere subgroep kan op zijn

• Laag inkomen

• Laag tot middeninkomen

eigen manier een bijdrage leveren aan de vitaliteit van de

• Zoekt woning voor zichzelf

• Zoekt woning voor zichzelf*

stadsregio. Maar ook hier zijn verschillen. De Klimmer en Vliegende starter leveren dynamische vitaliteit in een hoog-

* In dit onderzoek zijn de subgroepen ‘herstarter’ en ‘bemiddelde herstarter’ samengevoegd. We zullen in het vervolg spreken van Herstarter.

stedelijke en stedelijke woonmilieu, de Jonge Traditioneel en de Herstarter leveren een sociale betrokken vitaliteit in de suburbane woonmilieus, de jeugdige mobiel is foot-loose.

18

19

Gemiddeld Stedelijk Suburbaan Hoogstedelijk Klein-suburbaan Dorps 0%

20%

40%

60%

80%

100%

Grafiek 3.1 Wens voor verhuizing binnen het woonmilieu, naar woonmilieu Bron: eigen enquête

Dit schema kan een uitstekende start zijn voor een actieplan met buurgemeenten om starters te verleiden. Bron: eigen enquête

20

21

Tabel 3.1 Woonwensen naar vraag, van subgroep

> Wat vinden zij een aantrekkelijk woonmilieu?

de andere subgroepen) aan dat een werkruimte een pré is.

Hieronder is een overzicht gegeven van de woonwensen

De Laatbloeier is veel sterker op de stad georiënteerd dan

van de verschillende groepen starters in de stadregio Rotter-

in het landelijke beeld. De Jonge traditioneel heeft andere

dam. Dit wijkt op een aantal punten af van het landelijke

kernwaarden dan landelijk, meer gericht op geborgenheid.

beeld. De Vliegende starter heeft nog een sterkere interesse

De Jeugdige Mobiel uit de stadsregio vindt appartementen

in koop, de Klimmer geeft vaker dan landelijk (en vaker dan

minder aantrekkelijk dan landelijk gemiddeld.

Tabel 3.2 Woonwensen naar vraag, van subgroep

Vliegende starter in de regio

Klimmer in de stadsregio

Laatbloeier in de stadsregio

Wie ben ik?

25-35 jaar hoge opleiding hoog inkomen vrijheid, rust, ruimte

25-30 jaar hoge opleiding middeninkomen, maar neemt toe vrijheid, rust, veiligheid

30-35 jaar middelbaar-hoge opleiding laag inkomen vrijheid, privacy, ruimte

Waar woon ik nu?

Rotterdam Noord, Stadscentrum, Kralingen-Crooswijk

Rotterdam Noord en Stadscentrum

Rotterdam Noord en Delfshaven

Wat wil ik?

Koopwoning (92%) Duurdere woning met comfort (72% meer dan e 200.000) Locatie en kwaliteit boven prijs Oude sfeervolle woning (<1940) Grondgebonden: 56% Appartement: 32% Prijs en locatie boven type: 12%

Koopwoning: 68%, huur is alternatief Oude sfeervolle woningen Prijs soms belangrijker dan sfeer Diverse woningtypen zijn prima Grondgebonden: 37% Appartement: 43% Prijs en locatie boven type: 20% Wonen onder gelijkgestemden Werkruimte is belangrijk voor 44%

Koopwoning: 63%, huur is alternatief Woningen in midden prijssegment Appartement: 42% Grondgebonden: 25% Prijs en locatie boven type: 33% Oude woningen met historie (>100 jr) Individualistisch wonen Indeling woning belangrijk

Waar wil ik wonen?

Hoogstedelijk, anders klein suburbaan. Niet: dorps Wonen op/in/aan water: 33% Wonen op Maasvlakte: 19%

Hoogstedelijk, anders klein suburbaan Wonen op/in/aan water: 9% Wonen op de Maasvlakte: 23%

Hoogstedelijk Niet: dorps Wonen in/op/aan water: 25% Wonen gewoon in een straat (38%) Bron: eigen enquête

22

Jonge tradioneel in de stadsregio

Jeugdige mobiel in de stadsregio

Herstarter in de stadsregio

Wie ben ik?

20-30 jaar middelbare opleiding midden inkomen privacy, familie, veiligheid

20-30 jaar laag-middelbare opleiding laag inkomen vrijheid, rust, veiligheid

30-35 jaar middelbare opleiding laag inkomen rust, familie/plezier/ruimte, veiligheid

Waar woon ik nu?

Rotterdam, Spijkenisse, Vlaardingen

Rotterdam, Schiedam

Rotterdam, Schiedam, Vlaardingen

Wat wil ik?

Koopwoning: 59%, huur is alternatief Woningen in midden prijssegment (niet duurder dan e 250.000) Jaren '80 en '90 woningen Sfeer belangrijk in buurt Indeling woning boven grootte Appartementen: 14% Grondgebonden: 67% Prijs en locatie boven type: 19%

Koopwoning: 50%, huur 46% Goedkope woningen Nieuwbouw, architectuur divers Kwaliteit voor lage prijs Meer dynamisch dan anderen Appartement: 51% Grondgebonden: 20% Prijs en locatie boven type: 29%

Huurwoning: 75% Goedkope woningen Nieuwbouw Jaren '80 en '90 woningen Eigen plek belangrijk Appartement: 25% Grondgebonden: 59% Prijs en locatie boven type: 16%

Waar wil ik wonen?

Suburbaan - klein suburbaan Wonen in een straat: 35% Wonen op Maasvlakte: 19% Wonen in/op/aan water: 18%

Hoogstedelijk, anders klein suburbaan. Wonen in een straat: 46% Wonen op Maasvlakte: 27%

Stedelijk en suburbaan Wonen op een woonerf: 33% Wonen in een straat: 25% Wonen op Maasvlakte: geen Bron: eigen enquête

23

Tabel 3.3 Vraag naar woonmilieu

Wie?

Woning?

Sfeer en sociaal

Niches?

>W at zijn de verschillen in woonwensen per woonmilieu?

Hoogstedelijk

Stedelijk

Suburbaan

Klein suburbaan

Dorps

Klimmer Vliegende starter Laatbloeier Alleenstaand/ samen

Jeugdige mobiel Herstarter Vliegende starter Samenwonend/ alleen/éénoudergezin

Jonge traditioneel Laatbloeier Klimmer Samenwonend en éénoudergezin

Jonge traditioneel Vliegende starter Klimmer Samenwonend en samen met kinderen

Jonge traditioneel Vliegende starter Klimmer Samenwonend en samen met kinderen

per woonmilieu. We noemen de belangrijkste. De voorkeur

Appartement en bebo Bestaand Koop Weinig verbouwen

Appartement/ eengezins Nieuwbouw Koop Weinig verbouwen

Tussenwoning en 2-1 kap Geen voorkeur Koop Weinig verbouwen

Tussenwoning Geen voorkeur Koop Weinig verbouwen

Tussenwoning en vrije kavel Nieuwbouw Koop Weinig verbouwen

milieus en meer gestapeld in (hoog)stedelijke woonmilieus.

Rustig én dynamisch Historisch/levendig Vooroorlogs Veel voorzieningen Park, water, straat Flexibiliteit/ individualiteit

Rustig en weids Rust en historisch Modern en voor 1900 Veel voorzieningen Straat, park, water Individualiteit/ stabiliteit

Kindvriendelijk/ rustig Rust en veilig Jaren '80/'90 Woonbuurt Straat, water, erf Stabiliteit

Kindvriendelijk/rustig Rust en ruimte Jaren '80/'90 Woonbuurt en voorzieningen Straat, water, park Stabiliteit

Kindvriendelijk/ dorps Rust/ruimte/veilig Jaren '90 Woonbuurt Water, straat, hofje, erf Stabiliteit/community

Bijzonder gebouw Oud bedrijfsgebouw Gezamenlijk wonen

Bijzonder gebouw

Er is een aantal opvallende verschillen in de woonwensen

voor de woning laat op veel aspecten een onderscheid zien tussen enerzijds het (hoog)stedelijke woonmilieu en anderzijds het suburbane/dorpse woonmilieu. Dit uit zich vooral in het woningtype: grondgebonden in de suburbane/dorpse woonMaar ook in (hoog)stedelijke wooonmilieus wil bijna een kwart het liefst grondgebonden wonen. Opvallend is ook het verschil tussen deze milieus als het gaat om de uitstraling van de woning. In de suburbane/dorpse woonmilieus is de starter vooral op zoek naar een woning met traditionele architectuur, in (hoog)stedelijke wooonmilieus zoekt de starter architectuur met meer karakter. Opvallend vaak wordt historisch karakter genoemd als wens. Kwaliteit wordt in de (hoog)stedelijke woonmilieus dan ook vaker als belangrijk afwegingscriterium genoemd dan prijs of grootte. In de wensen voor de woonomgeving is in hoofdlijnen ook een onderscheid te zien tussen het (hoog)stedelijke en suburbane/dorpse woonmilieu. De suburbane/dorpse starter gaat vooral voor een rustige, stabiele, kindvriendelijke woonomgeving dicht bij de familie. Het (hoog)stedelijke woonmilieu

Bron: eigen enquête

is aantrekkelijk vanwege de wens naar levendigheid in de buurt en het werk om de hoek. Daarnaast vindt de stedelijke starter individualiteit en flexibiliteit bovengemiddeld belangrijk, al is ook voor hen stabiliteit het meest genoemd.

24

25

4. Verbinden • Wat heeft de stadsregio te bieden en hoe past dit bij de

de wens om te kopen. Sociale huurwoningen zijn er, gezien de behoefte vanuit de starters, voldoende aanwezig in de

vraag van de starters uit de regio? • Wat zijn de verschillen in (mis)match tussen vraag en

voorraad. Hier doet zich uiteraard wel het issue van scheefwonen voor, waardoor deze voorraad niet altijd voor de star-

aanbod per woonmilieu?

ter beschikbaar is. Starters willen daarnaast opvallend graag > Wat heeft de stadsregio te bieden en hoe past dit bij

in een grondgebonden woning wonen. Ook hieraan kan in

de vraag van de starters uit de regio?

de regio maar gedeeltelijk worden voldaan. Tenslotte geniet

Er is een aantal opvallende verschillen te benoemen tus-

een vooroorlogse bouwstijl bij de grootste groep de voor-

sen wat de starter zou willen en wat de starter in de regio kan

keur, maar nog geen kwart van de voorraad voldoet aan

krijgen (hardware: fysieke voorraad). Allereerst heeft de star-

deze wens. Het (hoog)stedeljike woonmilieu voldoet in dit

ter een grote voorkeur voor koopwoningen, maar bestaat

opzicht nog het best.

het aanbod voor meer dan de helft uit huurwoningen. In de kleinere gemeenten voldoet het aanbod nog het beste aan

Tabel 4.1 Overzicht vraag en aanbod Vraag

Rotterdam Oude Noorden

Wat kan de starter krijgen?

Waar is de match het best?

Koop

72%

Huur

59%

Barendrecht, Lansingerland

Sociale huur

28%

Sociale huur

46%

Bernisse, Hellevoetsluis

Eengezinswoningen

45%

Meergezinswoning

57%

Capelle a/d IJssel, Maassluis

Vooroorlogse bouw

44%

Jaren '60-'70-'80

49%

Rotterdam en Schiedam

Modern

11%

Modern (na 2000)

4%

Albrandswaard Bron: eigen enquête

26

27

-60

-40

-20

0

20

Tabel 4.2 Tekort koopwoningen naar woonmilieu

-40

-30

-20

-10

0

10

20

Tabel 4.3 Tekort eengezinswoningen naar woonmilieu

Rotterdam, Oude Noorden

Hoek van Holland

> Wat zijn de verschillen in (mis)match tussen vraag en aanbod per woonmilieu?

In alle woonmilieus is er een tekort aan koopwoningen

en eengezinswoningen. In het verlengde hiervan is een overschot aan gestapelde bouw te zien in alle woonmilieus. Het stedelijke woonmilieu heeft het grootste tekort aan

-60 Dorps -40

Dorps

-20

0

20

Tabel 4.4 Tekort vooroorlogse woningen naar woonmilieu

Klein suburbaan Dorps Klein suburbaan Dorps

-20

-10

0

10

20

30

40

50

Tabel 4.5 Overschot gestapelde bouw naar woonmilieu

vooroorlogse woningen. Het steekt hiermee negatief af ten opzichte van de andere woonmilieus en sluit het minst aan op de historische woonsfeer die starters zoeken. Voor een betere match tussen vraag en fysiek aanbod ligt de grootste opgave vooral in het stedelijke en tevens het hoogstedelijke woonmilieu.

Suburbaan Dorps Klein suburbaan Suburbaan Klein suburbaan Stedelijk Suburbaan Klein suburbaan Stedelijk Suburbaan 0

20

0

20

0

20

Hoogstedelijk Stedelijk

0

20

28Hoogstedelijk

0

20

Hoogstedelijk

Hoogstedelijk Suburbaan Stedelijk Hoogstedelijk Stedelijk

Bron: eigen enquête

29

5. Vermarkten Best practices en tools: hoe verbeter je de match tussen vraag en aanbod?

> Instrumenten niet zaligmakend

kluswoningen in Spangen en het loslaten van passendsheids-

Er zijn veel instrumenten om ‘de’ starter te bedienen. De

critera in de woonruimteverdeling.

meeste instrumenten richten zich op het betaalbaarder maken van een koopwoning: de match tussen vraag en aanbod.

> Onbekend maakt onbemind

Maar zoals we al eerder aangaven, willen niet alle starters in

Daar tegenover staat dat veel instrumenten helemaal niet

de stadsregio een goedkope koopwoning. Daarnaast is ook

bekend zijn bij de diverse groepen starters. Zelfs de simpele

lang niet iedere starter geïnteresseerd in ondersteuning. Bijna

en landelijke koopsubsidieregeling is lang niet bij alle starters

de helft heeft geen interesse hierin en bijna eenderde kiest

bekend. Met communicatie over mogelijkheden voor onder-

voor de makkelijke weg en is alleen geïnteresseerd in de

steuning is dan ook makkelijk en snel resultaat te bereiken bij

rechttoe-rechtaan koopsubsidieregeling. Dit past ook bij het

de starters die daar behoefte aan hebben. Wij willen enkele

> Bouwen: 3x juist

ten de stadsregio aan te trekken met het ultieme woonproduct

beeld van de kritische starter. Tenslotte is er zeker in de ste-

inspirerende voorbeelden meegeven van instrumenten die

Dé starter bestaat niet, dé starterswoning dus ook niet.

op de juiste locatie in het woonmilieu dat zij zoeken.

delijke woonmilieus in de stadsregio veel betaalbaar aanbod

toegepast worden om starters te verleiden.

De diverse groepen starters moeten verleid worden door een

Poortugaal

van koopwoningen beschikbaar. De mismatch zit in kwaliteit

specifiek product. Verleiden gaat verder dan accomoderen: er

> Financiering: huurprijs omzetten naar aflossing

en niet in kwantiteit. En kwaliteit verleidt!

moet veel meer op maat worden gebouwd. Een eerste afwe-

ging is echter of nieuwbouw het meest geschikte instrument

tie het woningbezit onder gezinnen met een lager inkomen

Kortom: instrumenten zijn niet zaligmakend om de verschil-

is voor de betreffende plek om starters aan te trekken. Ons

bevorderd. De huurder kan ervoor kiezen om een deel van zijn

lende soorten starters te verleiden. De grootste slag om te

advies: het juiste product voor de juiste doelgroep op de

huur in te zetten als hypotheek. De huurder kan de woning

verleiden, is te maken door de kwaliteiten van de bestaande

juiste plek. Dit betekent concreet bijvoorbeeld dat in het

dan op termijn kopen. Vooral de Jonge traditioneel en de

woonmilieus beter te benutten, uit te bouwen en te vermark-

dorpse woonmilieu aandacht zou moeten zijn voor grondge-

Laatbloeier zijn geïnteresseerd in ondersteuning die een

ten, fysiek en sociaal. Bij nieuwbouw moet veel specifieker

bonden koopwoningen, en in de stad voor woningen met

koopwoning haalbaarder maakt. Deze constructie komt daar-

ingespeeld worden op de woonwensen van de subgroepen

sfeer en comfort, waarbij locatie de hoofdrol speelt. Meer

aan tegemoet, en biedt ook ‘gemak’. Een dergelijke regeling

starters die het betreffende woonmilieu en de betreffende

handvatten voor de wensen per woonmilieu en subgroep

met veel comfort is het meest kansrijk in het klein suburbane

locatie aantrekkelijk vinden. Sfeer en verhalen zijn hierbij

starter vindt u in de bijlagen. Het klinkt voor de hand liggend,

en dorpse woonmilieu omdat daar een sterkere behoefte is

belangrijk. Kortom: meer maatwerk! Dat wil niet zeggen dat

maar is geen ‘best practice’ omdat het nog nauwelijks ge-

aan betaalbare woningen. Daarnaast kan het selectief in de

instrumenten overbodig zijn, alleen dat zij selectief ingezet

beurt in Nederland. Een kans daarom voor de stadsregio Rot-

andere woonmilieus worden toegepast voor de specifieke

moeten worden. Succesvolle voorbeelden hiervan zijn de

terdam om zich te onderscheiden en starters binnen én bui-

doelgroepen.

30

In Quebec (Canada) wordt door de non-profit organisa-

31

Volgens ons is dit een zeer kansrijke ontwikkeling. Voor meer

(waar de interne vraag het grootst is). Uiteraard dient deze

informatie verwijzen wij u naar www.wijkaandelen.nl.

aanbeveling in het licht gezien te worden van de te voeren discussie over lokaal maatwerk in woonruimteverdeling in

> Woonruimteverdeling: specifieke labeling

De kansen van starters die gericht zijn op de huursector

het kader van de Huisvestingswet.

kunnen vergroot worden door een specifiek deel van de voorraad speciaal voor starters te labelen. Deze woningen worden dan als het ware voor hen apart gehouden: alleen zij kunnen reageren op deze woningen. Bij de afbakening van de voorraad die hiervoor in aanmerking komt, kan gedacht worden aan criteria als betaalbaarheid of kwaliteit. Omdat Hoek van Holland

deze starters hiermee een sterkere positie krijgen, ligt een beperking van de regels ten aanzien van weigering voor de hand. Een dergelijke variant is in het Stadsgewest Haaglanden al enkele jaren operationeel. Maatregelen in de woonruimteverdeling hebben vooral effect op de groepen starters die sterker op de huursector georiënteerd zijn, zoals de Jonge

> Financiering: startersleningen (bestaande tool)

worden door de beperkingen alleen te richten op leeftijd, en

traditioneel en Jeugdige mobiel. Omdat de slaagkansen

het in te zetten in gebieden waar de interesse het grootst is.

vooral laag zijn in het suburbane en dorpse woonmilieu is dit

Bijna de helft van de Nederlandse gemeenten verstrekt

in deze woonmilieus een kansrijke oplossing.

inmiddels startersleningen, aangemoedigd door het verdubbelingsfonds van VROM van e 40 miljoen. Startersleningen

> Binden en boeien: wijkaandelen

worden al ingezet in vijf gemeenten in de stadsregio. De re-

De verschillende starters kunnen sterker met hun buurt

gelingen kennen veel beperkingen, verschillend per gemeente.

verbonden worden door wijkaandelen. In Delft heeft Woon-

De ervaring leert dat deze beperkingen de regeling niet suc-

bron het initiatief genomen voor wijkaandelen. Het aandeel

cesvoller maakt. Hoe minder beperkingen in de regelingen

kost e 2,50. Met zo’n wijkaandeel krijgt de eigenaar zeggen-

middels regulier beleid in het Gooi, labelen 30% van de vrij-

hoe succesvoller de startersleningregeling. Ongeveer 12%

schap in zijn wijk, bijvoorbeeld over de inrichting van de

komende huurwoningen voor jongeren tot 30 jaar. De pro-

van de starters in de stadsregio is geïnteresseerd in een star-

openbare ruimte. Het besluit dat de wijkaandeelhouders

vincie Utrecht biedt in bepaalde gemeenten veel ruimte voor

terslening. De interesse in startersleningen is het sterkst in

nemen is bindend. Dat maakt de betrokkenheid bij de wijk

lokaal maatwerk (voorrang voor eigen inwoners). De huis-

het suburbane woonmilieu (16%) en in het hoogstedelijke

groter. Nog belangrijker is dat mensen elkaar door de

vestingsverordening van de stadsregio biedt momenteel

woonmilieu, en onder de Vliegende starter, Klimmer en Jon-

wijkaandelen ontmoeten, gezamenlijk gedragen waarden en

ruimte voor lokaal maatwerk (maximaal 15%) en labeling

ge traditioneel. Niet altijd de groepen waarop de regelingen

wensen verkennen en daarop actie ondernemen. Dit verbindt

naar leeftijd (maximaal 20%). Kansrijk is het vergroten van

zich richten. Dit instrument zou efficiënter ingezet kunnen

en boeit, zowel aan elkaar als aan de plek waar men woont.

het lokaal maatwerk voor jongeren in het dorpse woonmilieu

32

> Woonruimteverdeling: lokaal maatwerk en hogere kansen (bestaande tool) Woonruimteverdeelexperimenten in Nederland, en in-

33

34

35

Even aantekeningen maken:

Rotterdam, Delfshaven

36

37

6. Conclusies en aanbevelingen Conclusies voor de stadsregio als geheel • De groep starters wordt in de stadsregio en daarbuiten steeds kleiner. De stadsregio moet concurreren om

• Sfeer (vaak historisch) is verleidend voor een groot deel van de starters. Speel hierop in.

deze groep! • Het stedelijke en suburbane woonmilieu zijn het minst • Net als landelijk bestaat ook in de stadsregio Rotterdam dé starter niet, de mensen en wensen zijn divers. • Een focus op alle huidige starters tussen 18-35 jaar, die

verleidend voor starters, zij hebben ook een ‘nonimago’, hier ligt een belangrijke opgave. • Kwaliteit verleidt, kwantiteit niet!

ieder op hun eigen manier een bijdrage leveren aan een vitale stadsregio Rotterdam.

• Er is een tekort aan grondgebonden koopwoningen in alle woonmilieus: meer rust en ruimte graag!

Rotterdam, Kop van Zuid

38

39

Aanbevelingen voor de stadsregio als geheel

Dit geldt ook voor andere doelgroepen zoals senioren en gezinnen.

• het gebruik van moderne communicatiemiddelen gebruiken om starters onderling te verbinden en te binden aan hun woonplaats.

Wij adviseren om in te zetten op de aanwezige specifieke kwa-

Hardware

liteiten per woonmilieu en deze kwaliteiten naar voren te halen

Wij adviseren om de link met onderwijs en werkgelegenheid

Wij adviseren de focus te leggen op kwaliteit om starters

of creëren, deze voelbaar maken en vermarkten (imago).

te versterken om verschillende soorten starters te verleiden (bv. op scholen informatiefolders verspreiden over de moge-

daadwerkelijk te kunnen verleiden. Kwantitatieve opgaven zijn daar ondergeschikt aan. De verstedelijkingsafspraken

Wij adviseren om bij herstructurering de historische sfeer te

spelen hierbij een belangrijke rol.

koesteren en te bewaren. Een voorbeeld kan zijn om bestaande

Wij adviseren om de kansen in beeld te brengen die de be-

lijkheden voor wonen in de regio).

gevels te laten staan en daarachter nieuwe woningen met

Wij adviseren om bij nieuwbouw per locatie een ‘op maat’

modern comfort te realiseren.

woningbouwprogramma te hanteren, om op die manier optimaal gebruik te maken van de locatiekwaliteiten en de

staande voorraad biedt en deze beter te benutten. Dit is een instrument met een veel grotere reikwijdte dan nieuwbouw,

Wij adviseren om het imago van de stadsregio verder te ver-

immers ‘staat’ veruit het grootste gedeelte van de woning-

sterken als verleidende regio voor starters in alle soorten en

voorraad al. Dit is ook van belang voor de verstedelijkingsaf-

maten: er is voor iedere starter wat wils en nog veel meer.

aantrekkelijkheid daarvoor voor een specifieke groep starters. Naast deze conclusies en aanbevelingen voor de stadsregio als geheel hebben wij ook conclusies en aanbevelingen per

spraken. Wij adviseren om in het stedelijke en suburbane woonmilieu Wij adviseren om maatwerk per woonmilieu en per subgroep

een keuze maken in identiteit als zij voldoende starters willen

te leveren om starters in al hun diversiteit te verleiden. Dit

verleiden.

woonmilieu opgesteld.

maatwerk betreft zowel het woonproduct als eventuele instrumenten om deze groep waar nodig te ondersteunen.

Wij adviseren om sfeer en beleving een prominente rol te geven in gebiedsontwikkeling voor starters. Vrijheid, rust en

Waterwonen is een kansrijke woonvorm in de stadsregio,

veiligheid zijn hierbij kansrijke kernwaarden.

met name in het hoogstedelijke woonmilieu.

Orgware Software

Wij adviseren om in te spelen op de maatschappelijke trend

Wij adviseren om uit te gaan van de differentiatie in woon-

connecting & sharing door starters de ruimte geven om

wensen van de verschillende doelgroepen starters, en niet

woonmilieu mede te ontwikkelen en te beheren. Hierdoor

van ‘de starter’. Hiervoor is de groep te gedifferentieerd.

bindt de stadsregio starters nu, en in de toekomst. Mogelijke

‘Daal af’ naar het niveau van de consument waar we het

instrumenten zijn:

allemaal voor doen. Alleen dan kan optimaal verleid worden

• starters aandeelhouder maken van de wijk/dorp waar zij

en de concurrentiepositie van de stadsregio versterkt worden.

40

wonen en zeggenschap te geven.

41

Aanbevelingen per woonmilieu In de woonmilieuoverzichten op de volgende pagina’s hebben

Hoogstedelijk Sfeer en identiteit zijn duidelijke knelpunten voor het stedelijke en suburbane woonmilieu. Hier ligt een belangrijke opgave

Klimmer

voor de toekomst. Daarnaast adviseren wij meer koop-

Flexibiliteit en stabiliteit

woningen te creëren, meer diversiteit aan te bieden in beleving

Koop en huur

in deze woonmilieus.

Eengezinswoningen en appartementen Oud en sfeervol

wij vraag en aanbod aan elkaar gekoppeld per woonmilieu, en daarmee de mismatch en de opgave inzichtelijk gemaakt.

Het klein suburbane en dorpse woonmilieu hebben wel een

Hieronder hebben wij de hoofdlijnen uiteen gezet.

duidelijk herkenbare sfeer die voor de meer traditionele starters

De vraag van Vliegende starter

Het hoogstedelijke woonmilieu is verleidend voor de meer

aan het realiseren van meer eengezinswoningen en uitdragen

Stabiliteit en individualiteit

dynamische groepen starters zoals de Vliegende starter en de

van deze kwaliteiten om een duidelijkere en verleidende

Koop

Klimmer. Toch vinden deze groepen starters niet altijd wat zij

identiteit neer te zetten. In het dorpse woonmilieu is het

Eengezinswoningen en appartementen

zoeken: het hoogstedelijke milieu kan meer verleiden door

bedienen van de ‘eigen’ starters een extra uitdaging.

Oud en sfeervol Locatie en kwaliteit

en de (bestaande historische) sfeer centraal te stellen en meer

Wij hopen dat onze conclusies en aanbevelingen alle partijen

beleefbaar te maken.

die zich bezig houden met starters inspireren om (met elkaar)

Laatbloeier

gerichte en passende actie te ondernemen, om zo starters in

Individualiteit en flexibiliteit

en buiten de stadsregio te verleiden en te verbinden!

Koop en huur Appartementen en eengezinswoningen Oud en indelingsmogelijkheden Prijs en locatie

42

Koopwoningen realiseren Uitponden sociale huurwoningen Focus koop e 200.000 tot e 250.000 Sfeer vooroorlogse woonmilieu versterken Rustige woonmilieus realiseren in dynamische omgeving

Prijs boven sfeer

aantrekkelijk is. Hier is de opgave dan ook anders, denk hierbij

meer middeldure koopwoningen te bieden, en vooral locatie

Onze aanbevelingen voor een betere match

Klimmer Vliegende starter Laatbloeier

Aanbod

Vooral huur, weinig koop Bijna alleen appartementen Prijsniveau onder gemiddelde Relatief veel vooroorlogse woningen Dynamisch woonmilieu Diversiteit in uitstraling

Instrumenten Meer publiciteit rondom koopsubsidie Startersleningen Actieve moderne communicatie - trots en betrokkenheid Maatschappelijk Gebonden Eigendom

43

Stedelijk

Suburbaan


Jeugdige mobiel

Jonge traditioneel


Focus op koop voor binding Niet te goedkoop: koop boven e 150.000 Verdunnen Diverser woonmilieu realiseren Keuze maken per gebied: of stedelijker of dorpser (het hangt er nu tussenin)

Individualiteit en stabiliteit

Stabiliteit

Koop en huur

Koop en huur

Appartementen

Eengezinswoningen

Dynamiek

Sfeer en indelingsmogelijkheden

Prijs

Prijs en locatie

Focus op koop voor binding Divers prijsniveau e 100.000 tot e 250.000 Eengezins en meergezins realiseren Diverser woonmilieu realiseren Aansluiten kwaliteiten klein suburbaan Identiteit creëren

De vraag van

Herstarter

Laatbloeier

Stabiliteit

Individualiteit en flexibiliteit

Huur

Koop en huur

Grondgebonden woningen

Appartementen en eengezinswoningen

Eigen plek

Oud en indelingsmogelijkheden

Prijs

Prijs en locatie

Vliegende starter

Klimmer



Koop

Koop en huur



Oud en sfeervol

Oud en sfeervol

Locatie en kwaliteit

Prijs boven sfeer

Jeugdige mobiel Herstarter Vliegende starter

Aanbod Weinig koop Veel gestapeld, ook grondgebonden Veel jaren ‘50 tot ‘80 Prijsniveau ruim onder gemiddelde Eentonige gebieden, matig imago Kwaliteit vermindert

Instrumenten Meer publiciteit rondom koopsubsidie Woonruimteverdeling Meer kluswoningen Maatschappelijk gebonden eigendom Aandeel in de wijk

44

De vraag van Jonge traditioneel Laatbloeier Klimmer

Aanbod Iets meer huur dan koop Eengezins en meergezins gelijk Veel vanaf jaren ‘60 Prijsniveau onder gemiddelde Veel van hetzelfde Non-imago, delen zwak imago

Instrumenten Meer publiciteit rondom koopsubsidie Maatschappelijk Gebonden Eigendom Aandeel in de wijk - eventueel zelf ontwikkelen

45

Klein suburbaan

Dorps


Jonge traditioneel

Jonge traditioneel

Vooral koop, ook huur realiseren Prijs: mogelijkheden boven e 200.000 maar ook e 100.000 tot e 150.000 Vooral eengezinswoningen realiseren Koesteren kwaliteit en sfeer die je hebt, dit meer zichtbaar maken Kwaliteiten uitdragen en imago versterken


Stabiliteit

Stabiliteit

Koop en huur

Koop en huur

Eengezinswoningen

Eengezinswoningen



Prijs en locatie

Prijs en locatie

Vooral koop realiseren Prijs: mogelijkheden boven e 200.000 maar ook e 100.000 tot e 200.000 Vooral eengezinswoningen realiseren Koesteren kwaliteit en sfeer die je hebt, dit meer zichtbaar maken Kwaliteiten uitdragen en imago versterken

De vraag van

Vliegende starter

Vliegende starter

Jonge traditioneel Vliegende starter Klimmer



Koop

Koop



Oud en sfeervol

Oud en sfeervol



Klimmer

Klimmer



Koop en huur

Koop en huur



Oud en sfeervol

Oud en sfeervol

Prijs boven sfeer

Prijs boven sfeer

Aanbod Koop en huur gelijk Meer eengezinswoningen Veel vanaf jaren ‘60 tot ‘80 Prijsniveau ruim boven gemiddelde Veel van hetzelfde Centrum vaak sfeer, daarbuiten non-imago

Instrumenten Meer publiciteit rondom koopsubsidie Startersleningen MGE op kleine schaal Aandeel in de wijk - eventueel zelf ontwikkelen

46

De vraag van Jonge traditioneel Vliegende starter Klimmer

Aanbod Meer koop Meer eengezinswoningen Veel vanaf jaren ‘60 tot ‘80 Prijsniveau ruim boven gemiddelde Diversiteit in aanbod en sfeer Sterk imago (vooral intern, soms extern)

Instrumenten Meer publiciteit rondom koopsubsidie Woonruimtverdeling Kluswoningen op kleine schaal Aandeel in de wijk/het dorp

47

Bijlagen

48

49

1. Achtergrondinformatie onderzoek

Opvallende verschillen en overeenkomsten met het landelijke startersonderzoek van Inbo Vraag

Uitkomst enquête stadsregio

Uitkomst landelijke enquête

> De starters in de stadsregio in beeld: onderzoeksmethode

> Werken met zes doelgroepen

Verschillen

Om dit onderzoek te kunnen uitvoeren hebben 12.000

In de analyse voor de stadsregio Rotterdam is gewerkt

Meest gewilde type woning

Rijwoning

Appartement

met 6 doelgroepen. De landelijke doelgroepen herstarter en

Meest gewilde locatie woning

In/op/aan water

Straat

de vraag of zij mee wilden doen aan een onderzoek naar hun

bemiddelde herstarter van Inbo hadden te weinig respons

Ondersteuning starterslening

12%

25%

woonwensen. Om een respresentatief beeld te krijgen van

om betrouwbare uitspraken te doen voor de stadsregio,

Ondersteuning koopsubsidie

31%

46%

de gehele stadsregio hebben we meer starters in de gemeenten

daarom hebben wij selectief en gewogen gegevens toege-

Voorkeur bestaande bouw

34%

26%

rondom Rotterdam aangeschreven dan in de stad Rotterdam

voegd over de gehele doelgroep herstarters in de stadsregio.

Voorkeur eigen tuin

64%

58%

zelf. Bijna 60% van de mensen die wij aangeschreven hebben

In de bijlagen vindt u de gedetailleerde woonwensen van de

wonen in de gemeenten rondom Rotterdam, ruim 40%

(aparte) doelgroepen herstarters dan ook niet terug.

Locatie, 82%

Locatie, 81%

in de respons. Bijna de helft van de respondenten woont in

Grootte van de woning of locatie van de woning

Rotterdam.

Voorkeur woonmilieu

Rand centrum, 47%

Rand centrum, 49%

Voorkeur woonmilieu

Buiten het centrum, 27%

Buiten het centrum, 25%

> Werken met vijf woonmilieus in de stadsregio

Voorkeur woonmilieu

Landelijk gebied, 10%

Landelijk gebied, 7%

Om betrouwbare uitspraken te kunnen doen over de

Gewilde locatie woning

Aan een plein, 6%

Aan een plein, 7%

wensen van de verschillende starters in de stadsregio is geza-

Gewilde locatie woning

Op een woonerf, 7%

Op een woonerf, 7%

menlijk gekozen voor een indeling in 5 woonmilieus. De ver-

Voorkeur wonen in buurt met veel voorzieningen

43%

42%

starters uit de stadsregio Rotterdam een brief ontvangen met

woont in Rotterdam zelf. Deze verdeling zien wij ook terug

deling van de gemeenten over de verschillende woonmilieus

Overeenkomsten

kunt u vinden op pagina 16. Het is niet mogelijk om uitspraken te doen op gemeenteniveau.

50

51

2. Leefstijlgroepen (uit Starters aan Zet, november 2007) Jeugdige mobiel

Hoe verplaats ik mij? • In woonplaats verplaatsen per fiets

Hoe wil ik wonen?

• Buiten woonplaats verplaatsen per auto/bus

• Appartement in huursector • Grootte van slaapkamer(s) en grootte van de woonkamer belangrijk

Hoe bereikt u mij? • Regionale krant

• Woonkamer aan straatzijde

• Woonkrant

• Extra kamer belangrijker dan aparte ruimte voor

• Internet

wasmachine

• Meest van alle groepen georiënteerd op regionale markt

• Buitenruimte bestaande uit een balkon of een eigen tuin, grootte buitenruimte niet van groot belang

Welke instrumenten vind ik aantrekkelijk?

• Openbare parkeerplaats met oprit op eigen terrein

• Huur/koopsubsidie

• Lichte voorkeur voor wonen met vergelijkbare leefstijlen

• Startersleningen (bij koop)

Waar wil ik wonen? • Grootste voorkeur voor groot dorp of middelgrote stad • Woning in een straat of op woonerf • Geen voorkeur voor woonwijk of wijk met veel voorzieningen • Nabijheid van winkels voor dagelijkse boodschappen en sportvoorvoorzieningen belangrijk

52

53

Jonge traditioneel

Laatbloeier

Hoe wil ik wonen?

Hoe verplaats ik mij?

Hoe wil ik wonen?


• Tussenwoning of appartement in koopsector

• In woonplaats verplaatsen per fiets

• Tussenwoning, hoekwoning of appartement

• In woonplaats verplaatsen per fiets

• Grootte van slaapkamer(s) en grootte van de

• Buiten woonplaats verplaatsen per auto

• Sterke voorkeur voor koopwoning

• Buiten woonplaats sterk gericht op verplaatsen per auto

woonkamer belangrijk

• Grootte woonkamer belangrijkst

• Woonkamer aan achterkant woning

Hoe bereikt u mij?

• Woonkamer aan achterkant woning

Hoe bereikt u mij?

• Aparte ruimte voor wasmachine

• Regionale krant

• Extra kamer belangrijker dan aparte ruimte voor

• Internet/website makelaars

• Tuin, grootte tuin niet van groot belang

• Internet

• Eigen garage, waarbij ruimte voor garage niet ten koste mag gaan van grootte van de tuin

wasmachine • Tuin


• Openbare parkeerplaats op straat

• Geen voorkeur voor wonen met vergelijkbare leefstijlen

• Koopsubsidie

• Lichte voorkeur voor wonen met vergelijkbare

• Wat intensiever contact met buren

• Startersleningen

leefstijlen • Wat intensiever contact met buren

• Borden bij projecten plaatsen • Sterk georiënteerd op lokale markt Welke instrumenten vind ik aantrekkelijk? • Koopsubsidie • Starterslening

Waar wil ik wonen? • Grootste voorkeur voor dorp

Waar wil ik wonen?

• Woning in een straat of in een hofje

• Bovengemiddelde voorkeur voor landelijk gebied

• Geen voorkeur voor woonwijk of wijk met veel

• Woning in een straat of in een hofje

voorzieningen • Nabijheid van winkels voor dagelijkse boodschappen, sportvoorzieningen en basisscholen/kinderopvang belangrijk

54

• Geen voorkeur voor woonwijk of wijk met veel voorzieningen • Nabijheid van winkels voor dagelijkse boodschappen, horeca en sportvoorvoorzieningen belangrijk

55

Klimmer

Vliegende starter

Hoe wil ik wonen?


Hoe wil ik wonen?


• Appartement of tussenwoning

• Sterk georiënteerd op verplaatsen

• Hoekwoning, vrijstaande woning of appartement

• Sterk georiënteerd op verplaatsen met fiets binnen

• Interesse in duurdere huur

• Met fiets binnen woonplaats

• Interesse in duurdere segment

• Grootte woonkamer en aantal kamers belangrijk

• Buiten woonplaats gericht op verplaatsen met auto en

• Grootte woonkamer zeer belangrijk

• Woonkamer aan straat

trein

woonplaats • Buiten woonplaats gericht op verplaatsen met auto

• Woonkamer aan straat • Extra kamer ipv aparte ruimte voor wasmachine

Hoe bereikt u mij?

• Balkon/terras of tuin

Hoe bereikt u mij?

• Tuin

• Internet

• Openbare parkeerplaats op straat, in parkeergarage,

• Internet

• Openbare parkeergelegenheid of garage op eigen terrein

• Lokale krant

• Aparte ruimte voor wasmachine

• Lichte voorkeur voor wonen met vergelijkbare leefstijlen

afgesloten parkeerterrein • Geen voorkeur voor wonen met vergelijkbare leefstijlen


• Op complexniveau meer neiging naar wonen met ver-

• Koopsubsidie

gelijkbare leefstijlen

• Minst bereid van alle groepen om te klussen, wil zo min mogelijk klussen

• Startersleningen

Welke instrumenten vind ik aantrekkelijk? • Starterslening • Collectief particulier opdrachtgeverschap

Waar wil ik wonen? Waar wil ik wonen? • Voorkeur voor grotere stad/G4

• Voorkeur voor grotere stad, meest van alle groepen georiënteerd op G4

• Woning in een straat of aan het water

• Woning aan het water of in een straat

• Voorkeur voor wijk met veel voorzieningen

• Sterke voorkeur voor wijk met veel voorzieningen

• Nabijheid van winkels voor dagelijkse boodschappen is

• Nabijheid van winkels voor dagelijkse boodschappen,

voor deze groep zeer belangrijk

sportvoorzieningen en horeca belangrijk

• Nabijheid sportvoorzieningen, horeca en culturele voorzieningen belangrijk

56

57

3. Verdieping: vraag per woonmilieu en subgroep In deze bijlage geven wij u aanvullende informatie over de vraag van starters in de stadsregio Rotterdam. Deze informatie is afkomstig uit het onderzoek dat wij hebben uitgevoerd onder starters in de stadsregio Rotterdam. U leest de vraag vanuit de twee invalshoeken die wij ook eerder hebben gebruikt: de vraag per woonmilieu en de vraag per subgroep starter. Per woonmilieu of per subgroep starter vindt u vier tabellen die de thema’s woning, afwegingen, woonomgeving en samenleven vertegenwoordigen. Bij de analyse per doelgroep gaan wij daarvoor kort in op de uitgangspunten voor de betreffende subgroep. In de tabellen geven wij u informatie over aanvullende thema’s zoals bijvoorbeeld de voorkeur voor parkeren, het aantal kamers, contact met de buren enz. Voor ieder kenmerk geven wij het meest gegeven en het minst gegeven antwoord door starters aan (in de enquête waren meer antwoordmogelijkheden).

* witregels in tabellen: onvoldoende respons

58

59

Hoogstedelijk woonmilieu Welke woning? Koop of huur? De belangrijkste reden om te kopen in dit woonmilieu Reden koop 2 Reden koop 3 De belangrijkste reden om te huren in dit woonmilieu Wat mag een koopwoning maximaal kosten? In dit woonmilieu is interesse in Wat mag een huurwoning kosten in dit woonmilieu? Bestaande bouw of nieuwbouw? Waarom nieuwbouw? Waarom bestaande bouw? De meest verleidende architectuurstijl Architectuurstijl 2 Welk type woning wordt gezocht in dit woonmilieu Welk type woning 2 Interesse in een oud bedrijfsgebouw Interesse in een bijzonder gebouw Waarom in een bijzonder gebouw wonen? Wonen met verschillende of zelfde mensen? Gezamenlijk wonen met leefstijdsgenoten Type buitenruimte Soort parkeerplaats Belang aantal kamers Aantal kamers Belang grootte van slaapkamers Belang grootte van de woonkamer Belang grootte van de buitenruimte Belang zelf indelen woning Belang aparte werkruimte Soort aparte werkruimte Bereidheid om te klussen

60

Meest geantwoord Koop Woning van hen zelf Goede investering voor toekomst Kopen goedkoper dan huren Vanuit/naar huurwoning makkelijker verhuizen e 200.000 - e 250.000 Koopsubsidie e 350 - e 400 en e 450 - e 500, beide Bestaande bouw Eerste bewoner Woning met historie Woningen minimaal 100 jaar oud Moderne architectuur Appartement Niet-grondgebonden Ja, misschien Ja, zeker Duidelijk karakter Geen voorkeur Liever onafhankelijk Eigen tuin Openbare parkeergelegenheid Belangrijk 3 kamers Belangrijk Belangrijk Belangrijk Onbelangrijk Onbelangrijk Aparte werkkamer in de woning Kleine klussen

Minst geantwoord Geen voorkeur Geen huurwoning die voldoet aan de eisen Belastingaftrek Koopwoning in betere buurt Geen koopwoning die aan wensen voldoet e 300.000 of meer Woning deels kopen deels huur Tot e 250, e 250 - e 300 en e 600 - e 800 Nieuwbouw Bestaand niet aantrekkelijk Nieuwbouw te duur Experimentele architectuur Prijs belangrijker Vrije kavel Prijs belangrijker dan type Nee, beslist niet Nee, beslist niet Trendsettend Dezelfde type mensen Anderen houden de voorzieningen draaiend Gemeenschap. tuin, onderhoud uitbesteed Eigen parkeerplaats Zeer onbelangrijk 1 kamer Zeer onbelangrijk Zeer onbelangrijk Zeer onbelangrijk Zeer onbelangrijk Zeer onbelangrijk Werkruimte apart van woning zelfde complex Laten verbouwen

61

Welke afwegingen? grootte of kwaliteit grootte of locatie locatie of prijs prijs of kwaliteit grootte woonkamer of grootte buiten aparte werkkamer of grootte woonkamer aantal of grootte slaapkamer extra kamer of wasruimte wat is het belangrijkst bij keus voor een woning wat is het op een na belangrijkst bij deze keuze?

Meest geantwoord kwaliteit locatie locatie kwaliteit grootte woonkamer grootte woonkamer aantal slaapkamers extra kamer prijs van de woning grootte van de woning

Minst geantwoord grootte grootte prijs prijs grootte buitenruimte aparte werkkamer grootte slaapkamers ruimte voor wasmachine/droger type mensen dat in de buurt woont snelle beschikbaarheid van de woning

Welke type woonomgeving? mijn gewenste gemeente mijn gewenste deelgemeente de belangrijkste reden waarom ik hier naar toe wil waarom ik hier naar toe wil reden 2 wil ik wonen op zestienhoven? wil ik wonen op de maasvlakte? welke woonsfeer zoek ik? wat vind ik aantrekkelijk in mijn woonomgeving? wat vind ik het onaantrekkelijkst in mijn woonomgeving? onaantrekkelijk in woonomgeving reden 2 waar woon ik het liefst? een buurt met voorzieningen of waar alleen gewoond wordt? hoe woon ik het liefst? welke voorzieningen vind ik het belangrijkst in mijn buurt? belangrijke voorzieningen 2

Meest geantwoord Rotterdam centrum woning die leuk is goed bereikbaar nee nee rustig maar wel vlakbij de plek waar het gebeurt levendigheid rommel op straat verpauperde woningen rand van centrum buurt met veel voorzieningen aan een park winkels voor dagelijkse boodschappen culturele voorzieningen

Minst geantwoord overig Overschie ligging dicht bij strand familie woont hier ja, permanent ja, tijdelijk dorps met veel groen en ons kent ons groen veel bebouwing rommel op straat rand van woonplaats geen voorkeur in een woonerf basisschool-kinderopvang/horeca horeca

Welke wensen voor samenleven? Een gemengde buurt of homogene buurt? In welke mate wil ik contacten in mijn buurt?

Meest geantwoord verschillende typen mensen groeten op straat, beroep kunnen doen als nodig

Minst geantwoord dezelfde typen mensen dagelijks contact, één grote familie

62

63

Stedelijk woonmilieu Welke woning? koop of huur? belangrijkste reden om te kopen in dit woonmilieu reden koop 2 reden koop 3 belangrijkste reden om te huren in dit woonmilieu wat mag een koopwoning maximaal kosten? in dit woonmilieu is interesse in wat mag een huurwoning kosten in dit woonmilieu? bestaande bouw of nieuwbouw? waarom nieuwbouw? waarom bestaande bouw? de meest verleidende architectuurstijl architectuurstijl 2 welk type woning wordt gezocht in dit woonmilieu welk type woning 2 interesse in een oud bedrijfsgebouw interesse in een bijzonder gebouw waarom in een bijzonder gebouw wonen? wonen met verschillende of zelfde mensen? gezamenlijk wonen met leefstijdsgenoten type buitenruimte soort parkeerplaats belang aantal kamers aantal kamers belang grootte van slaapkamers belang grootte van de woonkamer belang grootte van de buitenruimte belang zelf indelen woning belang aparte werkruimte soort aparte werkruimte bereidheid om te klussen

64

Meest geantwoord koop woning van hen zelf goede investering voor toekomst kopen goedkoper dan huren niet verantwoordelijk voor onderhoud van woning e 175.000 - e 200.000 koopsubsidie e 250 - e 300 geen voorkeur eerste bewoner woning met historie woningen minimaal 100 jaar oud moderne architectuur tussen- hoekwoning grondgebonden ja, misschien ja, misschien duidelijk karakter niet van toepassing, wil alleen grond gebonden liever onafhankelijk eigen tuin openbare parkeergelegenheid zeer belangrijk 3 kamers belangrijk belangrijk belangrijk onbelangrijk onbelangrijk aparte werkkamer in de woning kleine klussen

Minst geantwoord geen voorkeur kopen goedkoper dan huren kluswoning van gemeente koopwoning meer zekerheid over maandelijkse lasten vanuit/naar huurwoning makkelijker verhuizen maximaal e 100.000 samen met anderen bouwkavel kopen tot e 250, e 350 - e 400 en e 600 - e 800, alledrie nieuwbouw bestaand niet aantrekkelijk nieuwbouw te duur experimentele architectuur/locatie belangrijker jaren '40/'50 woning/jaren '60/'70 woning vrije kavel/boven- benedenwoning locatie belangrijker dan type ja, zeker nee, beslist niet trendsettend verschillende typen mensen liever mensen van allerlei leeftijden gemeenschappelijke tuin, onderhoud zelf/geen buitenruimte eigen parkeerplaats zeer onbelangrijk/onbelangrijk 1 kamer zeer onbelangrijk zeer onbelangrijk zeer onbelangrijk zeer onbelangrijk zeer belangrijk werkruimte apart van de woning maar in het zelfde complex laten verbouwen

65


Meest geantwoord kwaliteit locatie prijs kwaliteit grootte woonkamer grootte woonkamer aantal slaapkamers ruimte voor wasmachine/droger prijs van de woning grootte van de woning

Minst geantwoord grootte grootte locatie prijs grootte buitenruimte aparte werkkamer grootte slaapkamers extra kamer type mensen dat in de buurt woont/ligging tov uitvalswegen snelle beschikbaarheid van de woning

Welke type woonomgeving? mijn gewenste gemeente mijn gewenste deelgemeente de belangrijkste reden waarom ik hier naar toe wil waarom ik hier naar toe wil reden 2 wil ik wonen op zestienhoven? wil ik wonen op de maasvlakte? welke woonsfeer zoek ik? wat vind ik aantrekkelijk in mijn woonomgeving? wat vind ik het onaantrekkelijkst in mijn woonomgeving? onaatrekkelijk in woonomgeving reden 2 waar woon ik het liefst? een buurt met voorzieningen of waar alleen gewoond wordt? hoe woon ik het liefst? welke voorzieningen vind ik het belangrijkst in mijn buurt? belangrijke voorzieningen 2

Meest geantwoord Rotterdam Charlois/IJsselmonde woning die leuk is woning die betaalbaar is nee nee rustig maar wel vlakbij de plek waar het gebeurt rust en ruimte hangjongeren verpauperde woningen rand van centrum buurt met veel voorzieningen in een straat winkels voor dagelijkse boodschappen basisschool-kinderopvang

Minst geantwoord dorpse gebieden nvt ligging dicht bij strand/historisch centrum familie woont hier/ligging dicht bij strand ja, permanent ja, permanent dynamisch er is altijd wat te beleven, wat nieuws te doen groen industrie/hoge flats/veel auto's op straat/weinig groen rommel op straat rand van woonplaats geen voorkeur/buurt waar gewoond wordt in een woonerf overig horeca



Minst geantwoord geen voorkeur dagelijks contact, één grote familie/regelmatig activiteiten

66

67

Suburbaan woonmilieu Welke woning? koop of huur? de belangrijkste reden om te kopen in dit woonmilieu reden koop 2 reden koop 3 de belangrijkste reden om te huren in dit woonmilieu wat mag een koopwoning maximaal kosten? in dit woonmilieu is interesse in wat mag een huurwoning kosten in dit woonmilieu?

Meest geantwoord koop woning van hen zelf goede investering voor toekomst deel kosten koopwoning aftrekken van belasting geen hypotheek mogelijk voor koopwoning e 125.000 - e 150.000 koopsubsidie woning e 500 - e 600

bestaande bouw of nieuwbouw? waarom nieuwbouw? waarom bestaande bouw?

geen voorkeur eerste bewoner woning met historie/nieuwbouw niet aantrekkelijk

de meest verleidende architectuurstijl architectuurstijl 2 welk type woning wordt gezocht in dit woonmilieu welk type woning 2 interesse in een oud bedrijfsgebouw interesse in een bijzonder gebouw waarom in een bijzonder gebouw wonen? wonen met verschillende of zelfde mensen? gezamenlijk wonen met leefstijdsgenoten type buitenruimte soort parkeerplaats belang aantal kamers aantal kamers belang grootte van slaapkamers belang grootte van de woonkamer belang grootte van de buitenruimte belang zelf indelen woning belang aparte werkruimte soort aparte werkruimte bereidheid om te klussen

jaren '80 woning locatie belangrijker tussen- hoekwoning grondgebonden ja, misschien ja, misschien wonen in aparte woning niet van toepassing, wil alleen grond gebonden liever onafhankelijk eigen tuin openbare parkeergelegenheid zeer belangrijk 4 kamers belangrijk belangrijk belangrijk onbelangrijk onbelangrijk aparte werkkamer in de woning kleine klussen

68

Minst geantwoord geen voorkeur deel kosten koopwoning aftrekken van belasting koopwoning geen jaarlijkse huurverhogingen koopwoning meer zekerheid over maandelijkse lasten geen koopwoning die aan wensen voldoet maximaal e 100.000 met korting van woningcoörporatie kopen tot e 250, e 250 - e 300, e 400 - e 450 en e 600 - e 800 nieuwbouw bestaand niet aantrekkelijk woning met historische kenmerken (bv glas in lood) jaren '60/'70 woning/locatie belangrijker prijs belangrijker/experimentele architectuur vrije kavel prijs belangrijker van type ja, zeker nee, beslist niet trendsettend dezelfde type mensen anderen houden de voorzieningen draaiend gemeenschappelijke tuin/patio-binnenplaats eigen parkeerplaats zeer onbelangrijk/onbelangrijk 1 kamer zeer onbelangrijk zeer onbelangrijk zeer onbelangrijk zeer belangrijk zeer belangrijk werkruimte apart van woning maar in zelfde complex laten verbouwen

69


Meest geantwoord kwaliteit locatie prijs kwaliteit grootte woonkamer grootte woonkamer aantal slaapkamers extra kamer prijs van de woning ligging tov winkels voor dagelijkse boodschappen

Minst geantwoord grootte grootte ocatie prijs grootte buitenruimte aparte werkkamer grootte slaapkamers ruimte voor wasmachine/droger ligging ten opzichte van uitvalswegen snelle beschikbaarheid van de woning

Welke type woonomgeving? mijn gewenste gemeente mijn gewenste deelgemeente de belangrijkste reden waarom ik hier naar toe wil waarom ik hier naar toe wil reden 2 wil ik wonen op zestienhoven? wil ik wonen op de maasvlakte? welke woonsfeer zoek ik? wat vind ik aantrekkelijk in mijn woonomgeving? wat vind ik het onaantrekkelijkst in mijn woonomgeving? onaatrekkelijk in woonomgeving reden 2 waar woon ik het liefst? een buurt met voorzieningen of waar alleen gewoond wordt? hoe woon ik het liefst? welke voorzieningen vind ik het belangrijkst in mijn buurt? belangrijke voorzieningen 2

Meest geantwoord Vlaardingen nvt familie woont hier dichtbij werk/studie nee nee kindvriendelijk, voldoende groen en speelplaatsen rust en ruimte hangjongeren verpauperde woningen rand van centrum buurt waar gewoond wordt in een straat winkels voor dagelijkse boodschappen winkels voor niet dagelijkse boodschappen

Minst geantwoord dorpse gebieden nvt historisch centrum familie woont hier/ligging dicht bij strand ja, tijdelijk ja, permanent/ja, tijdelijk gezellig, klaar staan voor elkaar, buurtfeesten historisch karakter hoge flats of kantoren rommel op straat landelijk gebied geen voorkeur aan een plein horeca/winkels voor niet dagelijkse boodschappen horeca


Meest geantwoord dezelfde typen mensen groeten op straat beroep kunnen doen als nodig

Minst geantwoord verschillende typen mensen dagelijks contact, één grote familie

70

71

Klein suburbaan woonmilieu Wat voor woning zoeken starters in dit woonmilieu? koop of huur? belangrijkste reden om te kopen in dit woonmilieu reden koop 2 reden koop 3 de belangrijkste reden om te huren in dit woonmilieu wat mag een koopwoning maximaal kosten? in dit woonmilieu is interesse in wat mag een huurwoning kosten in dit woonmilieu? bestaande bouw of nieuwbouw? waarom nieuwbouw? waarom bestaande bouw? de meest verleidende architectuurstijl architectuurstijl 2 welk type woning wordt gezocht in dit woonmilieu welk type woning 2 interesse in een oud bedrijfsgebouw interesse in een bijzonder gebouw waarom in een bijzonder gebouw wonen? wonen met verschillende of zelfde mensen? gezamenlijk wonen met leefstijdsgenoten type buitenruimte soort parkeerplaats belang aantal kamers aantal kamers belang grootte van slaapkamers belang grootte van de woonkamer belang grootte van de buitenruimte belang zelf indelen woning belang aparte werkruimte soort aparte werkruimte bereidheid om te klussen

72

Meest geantwoord koop woning van hen zelf goede investering voor toekomst deel kosten koopwoning aftrekken van belasting geen hypotheek mogelijk voor koopwoning e 200.000 - e 250.000 koopsubsidie e 400 - e 450 en e 450 e 500, beide geen voorkeur eerste bewoner wonen in oude buurt/woning met historie jaren '90 woning moderne architectuur tussen- hoekwoning grondgebonden ja, misschien ja, misschien duidelijk karakter niet van toepassing, wil alleen grond gebonden liever onafhankelijk eigen tuin openbare parkeergelegenheid belangrijk 3 kamers belangrijk belangrijk/zeer belangrijk belangrijk onbelangrijk onbelangrijk aparte werkkamer in de woning zo min mogelijk klussen

Minst geantwoord geen voorkeur kopen goedkoper dan huren koopwoning geen jaarlijkse huurverhogingen kluswoning van gemeente geen koopwoning die aan wensen voldoet e 150.000 - e 175.000 samen met anderen bouwkavel kopen tot e 250 en e 250 - e 300, beide nieuwbouw bestaand niet aantrekkelijk nieuwbouw te duur experimentele architectuur prijs belangrijker/jaren '40/'50 woning maisonnette/penthouse locatie belangrijker dan type ja, zeker ja, zeker trendsettend verschillende typen mensen anderen houden voorzieningen draaiend gemeenschappelijke tuin/geen buitenruimte/loggia eigen parkeerplaats zeer onbelangrijk 1 kamer zeer onbelangrijk zeer onbelangrijk/onbelangrijk zeer onbelangrijk zeer onbelangrijk zeer belangrijk werkruimte apart van de woning maar in het zelfde complex laten verbouwen

73

Welke afwegingen worden gemaakt in dit woonmilieu? grootte of kwaliteit grootte of locatie locatie of prijs prijs of kwaliteit grootte woonkamer of grootte buiten aparte werkkamer of grootte woonkamer aantal of grootte slaapkamer extra kamer of wasruimte wat is het belangrijkst bij keus voor een woning wat is het op een na belangrijkst bij deze keuze?

Meest geantwoord kwaliteit locatie prijs kwaliteit grootte woonkamer grootte woonkamer aantal slaapkamer ruimte voor wasmachine/droger prijs van de woning grootte van de woning

Minst geantwoord grootte grootte locatie prijs grootte buitenruimte aparte werkkamer grootte slaapkamers extra kamer type mensen dat in de buurt woont snelle beschikbaarheid van de woning

Welke type woonomgeving wordt gezocht in dit woonmilieu? mijn gewenste gemeente mijn gewenste deelgemeente belangrijkste reden waarom ik hier naar toe wil waarom ik hier naar toe wil reden 2 wil ik wonen op zestienhoven? wil ik wonen op de maasvlakte? welke woonsfeer zoek ik? wat vind ik aantrekkelijk in mijn woonomgeving? wat vind ik het onaantrekkelijkst in mijn woonomgeving? onaantrekkelijk in woonomgeving reden 2 waar woon ik het liefst? een buurt met voorzieningen of waar alleen gewoond wordt? hoe woon ik het liefst? welke voorzieningen vind ik het belangrijkst in mijn buurt? belangrijke voorzieningen 2

Meest geantwoord Rotterdam Hillegersberg-Schiebroek woning die leuk is goed bereikbaar familie woont hier/ligging nee nee rustig, maar wel vlakbij de plek waar het gebeurt rust en ruimte hangjongeren verpauperde woningen wijk buiten het centrum buurt met veel voorzieningen in een straat winkels voor dagelijkse boodschappen basisschool-kinderopvang

Minst geantwoord dorpse gebieden nvt ligging dicht bij strand/historisch centrum dicht bij strand ja, permanent ja, permanent dynamisch er is altijd wat te beleven, wat nieuws te doen historisch karakter industrie/veel auto's op straat/veel bebouwing rommel op straat centrum van woonplaats geen voorkeur aan een plein basisschool-kinderopvang/culturele voorzieningen culturele voorzieningen

Welke wensen voor samenleven zijn er in dit woonmilieu? Een gemengde buurt of homogene buurt? In welke mate wil ik contacten in mijn buurt?

Meest geantwoord dezelfde typen mensen groeten op straat, beroep kunnen doen als nodig

Minst geantwoord geen voorkeur dagelijks contact/regelmatig activiteiten/weinig contact

74

75

Dorps woonmilieu Wat voor woning zoeken starters in dit woonmilieu? koop of huur? belangrijkste reden om te kopen in dit woonmilieu reden koop 2 reden koop 3 belangrijkste reden om te huren in dit woonmilieu wat mag een koopwoning maximaal kosten? in dit woonmilieu is interesse in wat mag een huurwoning kosten in dit woonmilieu?

Meest geantwoord koop woning van hen zelf goede investering voor toekomst deel kosten koopwoning geen last van waardedaling van woning e 175.000 - e 200.000 koopsubsidie maximaal 250

bestaande bouw of nieuwbouw? waarom nieuwbouw? waarom bestaande bouw? de meest verleidende architectuurstijl architectuurstijl 2 welk type woning wordt gezocht in dit woonmilieu welk type woning 2

nieuwbouw eerste bewoner wonen in oude buurt jaren '90 woning moderne architectuur appartement grondgebonden

Minst geantwoord geen voorkeur sneller koopwoning dan huurwoning koopwoning meer zekerheid over maandelijkse lasten aftrekken van belasting kluswoning van gemeente geen hypotheek mogelijk voor koopwoning maximaal e 150.000 valt buiten alle regeleningen e 300 - e 350, e 400 - e 450 en e 500 - e 800, alle bestaande bouw bestaand niet aantrekkelijk woning met historie experimentele architectuur/jaren '40/'45 woning prijs belangrijker maisonnette/boven- benedenwoning niet-grondgebonden/locatie belangrijker dan type

interesse in een oud bedrijfsgebouw interesse in een bijzonder gebouw waarom in een bijzonder gebouw wonen? wonen met verschillende of zelfde mensen? gezamenlijk wonen met leefstijdsgenoten type buitenruimte soort parkeerplaats belang aantal kamers aantal kamers belang grootte van slaapkamers belang grootte van de woonkamer belang grootte van de buitenruimte belang zelf indelen woning belang aparte werkruimte soort aparte werkruimte bereidheid om te klussen

ja, misschien ja, misschien duidelijk karakter niet van toepassing, wil alleen grond gebonden liever onafhankelijk eigen tuin openbare parkeergelegenheid belangrijk 4 kamers belangrijk belangrijk belangrijk onbelangrijk onbelangrijk aparte werkkamer in de woning kleine klussen

ja, zeker nee, beslist niet trendsettend dezelfde type mensen/verschillende typen mensen anderen houden de voorzieningen draaiend gemeensch. tuin, onderhoud zelf/geen buitenruimte/loggia eigen parkeerplaats zeer onbelangrijk geen voorkeur/1 kamer zeer onbelangrijk/onbelangrijk zeer onbelangrijk/onbelangrijk zeer onbelangrijk zeer onbelangrijk zeer belangrijk werkruimte apart van de woning maar in het zelfde complex laten verbouwen

76

77

Welke afwegingen worden gemaakt in dit woonmilieu? grootte of kwaliteit grootte of locatie locatie of prijs prijs of kwaliteit grootte woonkamer of grootte buiten aparte werkkamer of grootte woonkamer aantal of grootte slaapkamer extra kamer of wasruimte wat is het belangrijkst bij keus voor woning wat is het op een na belangrijkst bij deze keuze?

Meest geantwoord kwaliteit locatie prijs kwaliteit grootte woonkamer grootte woonkamer aantal slaapkamers extra kamer prijs van de woning grootte van de woning

Minst geantwoord grootte grootte locatie prijs grootte buitenruimte aparte werkkamer grootte slaapkamers ruimte voor wasmachine/droger type mensen dat in de buurt woont snelle beschikbaarheid van de woning/karakter van de woning

Welke type woonomgeving wordt gezocht in dit woonmilieu? mijn gewenste gemeente mijn gewenste deelgemeente de belangrijkste reden waarom ik hier naar toe wil waarom ik hier naar toe wil reden 2 wil ik wonen op zestienhoven? wil ik wonen op de maasvlakte? welke woonsfeer zoek ik? wat vind ik aantrekkelijk in mijn woonomgeving? wat vind ik het onaantrekkelijkst in mijn woonomgeving? onaatrekkelijk in woonomgeving reden 2 waar woon ik het liefst? een buurt met voorzieningen of waar alleen gewoond wordt? hoe woon ik het liefst? welke voorzieningen vind ik het belangrijkst in mijn buurt? belangrijke voorzieningen 2

Meest geantwoord Hellevoetsluis nvt familie woont hier woning die leuk is/ligging dichtbij strand nee nee kindvriendelijk, voldoende groen en speelplaatsen rust en ruimte rommel op straat/verpauperde woningen verpauperde woningen rand van centrum/wijk buiten centrum buurt waar gewoond wordt aan/op/in het water winkels voor dagelijkse boodschappen basisschool-kinderopvang

Minst geantwoord stedelijke gebieden nvt ligging dicht bij strand/woning die betaalbaar is familie woont hier ja, permanent/ja, tijdelijk ja, tijdelijk mooie weidse uitzichten weinig bebouwing, natuur groen industrie/veel auto's op straat/veel bebouwing rommel op straat centrum van woonplaats/landelijk gebied buurt met veel voorzieningen in een bos overig horeca

Welke wensen voor samenleven zijn er in dit woonmilieu? Een gemengde buurt of homogene buurt? In welke mate wil ik contacten in mijn buurt?

Meest geantwoord dezelfde typen mensen/geen voorkeur groeten op straat beroep kunnen doen als nodig

Minst geantwoord verschillende typen mensen zo weinig mogelijk contact

78

79

Vraag Jeugdige mobiel Wat zijn mijn uitgangspunten? mijn huidige woongemeente mijn huidige deelgemeente in Rotterdam mijn belangrijkste kernwaarde kernwaarde 2 kernwaarde 3 mijn leefstijlkernwaarde

Meest geantwoord Rotterdam Charlois/Delfshaven/Prins-Alexander privacy rust veiligheid stabiliteit

Minst geantwoord Albrandswaard/andere provincies/Barendrecht/Bernisse/Brielle/Hellevoetsluis/Rozenburg Hillegersberg-Schiebroek/Hoogvliet/Stadscentrum avontuur/betrokkenheid/eenvoud/familie/originaliteit/plezier avontuur/betrokkenheid/eenvoud/exclusiviteit/invloed/milieu eenvoud/geluk/invloed/originaliteitstabiliteit collectiviteit

Wat voor woning zoek ik? koop of huur? de belangrijkste reden waarom ik wil kopen reden koop 2 reden koop 3 de belangrijkste reden waarom ik wil huren vanuit/naar huurwoning wat mag mijn koopwoning maximaal kosten? qua ondersteuning heb ik interesse in wat mag mijn huurwoning maximaal kosten? bestaande bouw of nieuwbouw? waarom nieuwbouw? waarom bestaande bouw? de meest verleidende architectuurstijl voor mij architectuurstijl 2 welk type woning zoek ik welk type woning zoek ik 2 wil ik in oud bedrijfsgebouw wonen? wil ik in een bijzonder gebouw wonen? waarom wil ik in een bijzonder gebouw wonen? wonen met verschillende of zelfde mensen? gezamenlijk wonen met leefstijdsgenoten type buitenruimte soort parkeerplaats hoe belagrijk vind ik het aantal kamers? hoeveel kamers wil ik? hoe belangrijk vind ik de grootte van slaapkamers? hoe belangrijk vind ik de grootte van de woonkamer? hoe belangrijk vind ik de grootte van de buitenruimte? hoe belangrijk vind ik het dat ik een woning zelf kan indelen? hoe belangrijk vind ik een aparte werkruimte? wat voor soort aparte werkruimte wil ik dan? ben ik bereid om te klussen?

Meest geantwoord koop woning van hen zelf goede investering voor toekomst goedkoper dan huren/sneller terecht in koopwoning makkelijker verhuizen e 125.000 - e 150.000 koopsubsidie e 350 - e 400 geen voorkeur eerste bewoner

Minst geantwoord geen voorkeur goede investering voor de toekomst sneller in koopwoning dan in huurwoning kluswoning van gemeente geen last van waardedaling van woning e 200.000 of meer niet afhankelijk zijn/deels kopen deels huren maximaal e 250 en meer dan e 600 bestaande bouw

woning min 100 jr oud/jaren '90 woning/prijs belangrijker locatie belangrijker appartement niet-grondgebonden ja, misschien ja, misschien duidelijk karakter geen voorkeur als het geen verplichting is om dingen samen te doen balkon-terras openbare parkeergelegenheid belangrijk 2 kamers belangrijk belangrijk onbelangrijk onbelangrijk onbelangrijk aparte werkkamer in woning zo min mogeljk klussen

experimentele architectuur/modern/jaren '20/'30 woning prijs belangrijker/jaren '40/'50 en '60/'70 woning atelierwoning/loft/penthouse/studio/vrije kavel/woon-werkwoning locatie belangrijker dan type nee, beslist niet nee, beslist niet trendsettend niet van toepassing, wil alleen grond gebonden anderen houden de voorzieningen draaiend/gezellig/geen mening anders dan eigen tuin eigen parkeerplaats zeer onbelangrijk 1 kamer/4 kamers/5kamers zeer onbelangrijk zeer onbelangrijk zeer onbelangrijk zeer belangrijk/zeer onbelangrijk zeer belangrijk werkruimte apart van de woning maar in het zelfde complex laten verbouwen 81

Welke afwegingen maak ik? grootte of kwaliteit grootte of locatie locatie of prijs prijs of kwaliteit grootte woonkamer of grootte buiten aparte werkkamer of grootte woonkamer aantal of grootte slaapkamer extra kamer of wasruimte wat is het belangrijkst bij mijn keus voor een woning wat is het op een na belangrijkst bij deze keuze?

Meest geantwoord kwaliteit locatie prijs kwaliteit grootte woonkamer grootte woonkamer aantal slaapkamers/grootte slaapkamers extra kamer/wasruimte prijs van de woning grootte van de woning

Minst geantwoord grootte grootte locatie prijs grootte buitenruimte aparte werkkamer nvt nvt karakter van de woning/snelle beschikbaarheid karakter van de woning/ligging van de woning tov snelwegen

In welke woonomgeving wil ik wonen? mijn gewenste woonmilieu mijn gewenste gemeente mijn gewenste deelgemeente de belangrijkste reden waarom ik hier naar toe wil waarom ik hier naar toe wil reden 2 wil ik wonen op zestienhoven? wil ik wonen op de maasvlakte? welke woonsfeer zoek ik? wat vind ik aantrekkelijk in mijn woonomgeving? wat vind ik het onaantrekkelijkst in mijn woonomgeving? onaatrekkelijk in woonomgeving reden 2 waar woon ik het liefst? een buurt met voorzieningen of waar alleen gewoond wordt? hoe woon ik het liefst? welke voorzieningen vind ik het belangrijkst in mijn buurt? belangrijke voorzieningen 2

Meest geantwoord hoogstedelijk Rotterdam Prins-Alexander Mijn familie woont hier Ik kan hier een betaalbare woning kan vinden nee nee rustig, maar vlakbij de plek waar alles gebeurt rust en ruimte hangjongeren verpauperde woningen rand van centrum/wijk buiten centrum buurt met veel voorzieningen in een straat winkels voor dagelijkse boodschappen winkels niet dagelijkse boodschappen

Minst geantwoord suburbaan/dorps Albrandswaard/Barendrecht/Bernisse/Brielle/Hellevoetsluis/Krimpen a/d IJssel Hoogvliet/Pernis goede bereikbaarheid/nabijheid strand/historisch centrum de woonplaats dicht bij het strand ja, permanent/ja, tijdelijk ja, permanent gezellig en buurtfeesten/mooie weidse uitzichten en natuur historisch karakter hoge flats/auto's op straat/veel bebouwing hoge flats/auto's op straat/veel bebouwing rand van centrum/wijk buiten centrum geen voorkeur woonerf/bos/plein basisschool/culturele voorzieningen/horeca/winkels niet dagelijkse boodschappen basisschool en kinderopvang

Hoe leef ik samen met mijn buurtgenoten? Een gemengde buurt of homogene buurt? In welke mate wil ik contacten in mijn buurt?

Meest geantwoord veel verschillende typen mensen groeten op straat, beroep kunnen doen als nodig

Minst geantwoord dezelfde typen mensen zo weinig mogelijk contact/samen activiteiten ontplooien

82

83

Vraag Jonge traditioneel Wat zijn mijn uitgangspunten?

Meest geantwoord

Minst geantwoord

mijn huidige woongemeente

Rotterdam

Albrandswaard/Barendrecht/Lansingerland/Maassluis

mijn huidige deelgemeente in Rotterdam

Delfshaven/IJsselmonde

Hoogvliet/Kralingen-Crooswijk

mijn belangrijkste kernwaarde

rust

comfort/originaliteit/stabiliteit

kernwaarde 2

familie

avontuur/eenvoud/milieu/originaliteit/

kernwaarde 3

veiligheid

avontuur/eenvoud/exclusiviteit/geluk/invloed/privacy/stabiliteit

mijn leefstijlkernwaarde

stabiliteit

individualiteit

Wat voor woning zoek ik?

Meest geantwoord

Minst geantwoord

koop of huur?

koop

geen voorkeur

de belangrijkste reden waarom ik wil kopen

woning van hen zelf

sneller in koopwoning dan in huurwoning

reden koop 2

goede investering voor toekomst

koopwoning geen jaarlijkse huurverhogingen/kluswoning

reden koop 3

meer zekerheid over maandelijkse lasten/goedkoper kwaliteit

koopwoning beter dan van huurwoning

de belangrijkste reden waarom ik wil huren

geen hypotheek mogelijk voor koopwoning

geen koopwoning die aan wensen voldoet

wat mag mijn koopwoning maximaal kosten?

e 175.000 - e 200.000

e 250.000 of meer

qua ondersteuning heb ik interesse in

koopsubsidie

woning kopen en grond huren

wat mag mijn huurwoning maximaal kosten?

e 450 - e 500

e 600 en meer

bestaande bouw of nieuwbouw?

geen voorkeur

nieuwbouw

waarom nieuwbouw?

eerste bewoner

kwaliteit nieuwbouw beter en minder onderhoud

waarom bestaande bouw?

nieuwbouwwoningen niet aantrekkelijk

specifiek op zoek naar woning met historische kenmerken

de meest verleidende architectuurstijl voor mij

jaren '90 woning

experimentele architectuur/locatie belangrijker

architectuurstijl 2

locatie belangrijker

experimentele architectuur/jaren '20/'30 woning

welk type woning zoek ik

tussen- hoekwoning in rij

atelierwoning/loft/penthouse/studio/vrije kavel

welk type woning zoek ik 2

grondgebonden

locatie belangrijker dan type

wil ik in oud bedrijfsgebouw wonen?

ja, misschien

ja, zeker

wil ik in een bijzonder gebouw wonen?

ja, misschien

ja, zeker

waarom wil ik in een bijzonder gebouw wonen?

duidelijk karakter/aparte woning

trendsettend

wonen met verschillende of zelfde mensen?

geen voorkeur

niet van toepassing, wil alleen grond gebonden

gezamenlijk wonen met leefstijdsgenoten

liever onafhankelijk

anderen houden de voorzieningen draaiend

84

85

Wat voor woning zoek ik?

Meest geantwoord

Minst geantwoord

type buitenruimte

eigen tuin

gemeenschappelijke tuin/loggia

soort parkeerplaats

openbare parkeergelegenheid

eigen parkeerplaats

hoe belagrijk vind ik het aantal kamers?

zeer belangrijk

zeer onbelangrijk

hoeveel kamers wil ik?

4 kamers

1 kamer

hoe belangrijk vind ik de grootte van slaapkamers?

belangrijk

zeer onbelangrijk

hoe belangrijk vind ik de grootte van de woonkamer?

belangrijk

zeer onbelangrijk

hoe belangrijk vind ik de grootte van de buitenruimte?

belangrijk

zeer onbelangrijk

hoe belangrijk vind ik het dat ik een woning zelf kan indelen?

onbelangrijk

zeer belangrijk

hoe belangrijk vind ik een aparte werkruimte?

onbelangrijk

zeer belangrijk

wat voor soort aparte werkruimte wil ik dan?

aparte werkkamer in de woning

werkruimte apart van de woning maar in het zelfde complex

ben ik bereid om te klussen?

kleine klussen

laten verbouwen

86

87


Meest geantwoord kwaliteit locatie prijs kwaliteit grootte woonkamer grootte woonkamer aantal slaapkamers extra kamer prijs van de woning/ligging tov winkels dagelijkse boodschappen ligging tov OV

Minst geantwoord grootte grootte locatie prijs grootte buitenruimte aparte werkkamer grootte slaapkamers wasruimte type mensen dat in de buurt woont snelle beschikbaarheid van de woning


Meest geantwoord klein suburbaan Rotterdam Prins-Alexander mijn familie woont hier ik hier een woning kan vinden die betaalbaar is nee nee kindvriendelijk met voldoende groen en speelplaatsen rust en ruimte hangjongeren verpauperde woningen aan de rand van het centrum buurt met veel voorzieningen in een straat winkels voor dagelijkse boodschappen basisschool-kinderopvang

Minst geantwoord stedelijk Capelle a/d IJssel/Maassluis Hoogvliet/Hillegersberg/Kralingen/Noord/Overschie/Pernis ligging dicht bij strand/historisch centrum de woonplaats dicht bij het strand ligt ja, permanent/ja,tijdelijk ja, permanent/ja,tijdelijk dynamisch er is altijd wat te beleven, wat nieuws te doen historisch karakter veel bebouwing veel bebouwing rand woonplaats/centrum woonplaats geen voorkeur in een bos basisschool-kinderopvang/horeca horeca


Meest geantwoord groeten op straat, beroep kunnen doen als nodig prijs van de woning

Minst geantwoord samen activiteiten ontplooien snelle beschikbaarheid van de woning

88

89

Vraag Klimmer Wat zijn mijn uitgangspunten? mijn huidige woongemeente mijn huidige deelgemeente in Rotterdam mijn belangrijkste kernwaarde kernwaarde 2 kernwaarde 3 mijn leefstijlkernwaarde

Meest geantwoord Rotterdam Noord/Stadscentrum vrijheid rust veiligheid stabiliteit

Minst geantwoord Brielle/Krimpen/Westvoorne Hoogvliet/IJsselmonde plezier invloed/milieubewustzijn/eenvoud/exclusiviteit avontuur/eenvoud/privacy collectiviteit

Wat voor woning zoek ik? koop of huur? de belangrijkste reden waarom ik wil kopen reden koop 2 reden koop 3 de belangrijkste reden waarom ik wil huren vanuit/naar huurwoning wat mag mijn koopwoning maximaal kosten? qua ondersteuning heb ik interesse in wat mag mijn huurwoning maximaal kosten? bestaande bouw of nieuwbouw? waarom nieuwbouw? waarom bestaande bouw? de meest verleidende architectuurstijl voor mij architectuurstijl 2 welk type woning zoek ik welk type woning zoek ik 2 wil ik in oud bedrijfsgebouw wonen? wil ik in een bijzonder gebouw wonen? waarom wil ik in een bijzonder gebouw wonen? wonen met verschillende of zelfde mensen? gezamenlijk wonen met leefstijdsgenoten type buitenruimte soort parkeerplaats hoe belagrijk vind ik het aantal kamers? hoeveel kamers wil ik? hoe belangrijk vind ik de grootte van slaapkamers? hoe belangrijk vind ik de grootte van de woonkamer? hoe belangrijk vind ik de grootte van de buitenruimte? hoe belangrijk vind ik het dat ik een woning zelf kan indelen? hoe belangrijk vind ik een aparte werkruimte? wat voor soort aparte werkruimte wil ik dan? ben ik bereid om te klussen?

Meest geantwoord koop woning van hen zelf goede investering voor toekomst kopen goedkoper dan huren makkelijker verhuizen e 125.000 - e 150.000 koopsubsidie e 450 - e 500 geen voorkeur eerste bewoner woning met historie woningen minimaal 100 jaar oud moderne architectuur appartement niet-grondgebonden prijs ja, misschien ja, zeker duidelijk karakter geen voorkeur liever onafhankelijk eigen tuin openbare parkeergelegenheid belangrijk 3 kamers belangrijk belangrijk belangrijk onbelangrijk onbelangrijk aparte werkkamer in de woning kleine klussen

Minst geantwoord geen voorkeur huurwoning voldoet niet aan eisen/kluswoning/belastingaftrek geen jaarlijkse huurverhogingen koopwoning meer zekerheid over maandelijkse lasten goedkoper dan kopen maximaal e 75.000 deels kopen en deels gefaseered/huur maximaal e 250 nieuwbouw bestaand niet aantrekkelijk nieuwbouw te duur experimentele architectuur jaren '40/'50, '60/'70 en '80 woningen studio/vrije kavel belangrijker dan type nee, beslist niet nee, beslist niet trendsettend niet van toepassing, wil alleen grond gebonden anderen houden de voorzieningen draaiend gemeenschappelijke tuin/geen buitenruimte eigen parkeerplaats zeer onbelangrijk 1 kamer zeer onbelangrijk zeer onbelangrijk zeer onbelangrijk zeer onbelangrijk zeer onbelangrijk werkruimte apart van de woning in zelfde complex laten verbouwen 91


Meest geantwoord kwaliteit locatie locatie kwaliteit grootte woonkamer grootte woonkamer aantal slaapkamers extra kamer prijs van de woning prijs van de woning

Minst geantwoord grootte grootte prijs prijs grootte buitenruimte aparte werkkamer grootte slaapkamers wasruimte snelle beschikbaarheid van de woning snelle beschikbaarheid van de woning


Meest geantwoord hoogstedelijk Rotterdam centrum omdat ik hier een woning kan vinden die ik leuk vind omdat ik hier een woning kan vinden die ik kan betalen nee nee rustig maar wel vlakbij de plek waar het gebeurt rust en ruimte hangjongeren verpauperde woningen rand van centrum buurt met veel voorzieningen in een straat winkels voor dagelijkse boodschappen culturele voorzieningen

Minst geantwoord dorps Brielle/Krimpen a/d IJssel/Westvoorne Hoogvliet/Overschie de woonplaats dicht bij het strand ligt de woonplaats dicht bij het strand ligt ja, permanent ja, permanent gezellig en buurtfeesten groen veel bebouwing/veel auto's op straat veel bebouwing rand van woonplaats geen voorkeur in een woonerf basisschool en kinderopvang/horeca horeca



Minst geantwoord dezelfde typen mensen dagelijks contact, één grote familie/regelmatig activiteiten

92

93

Vraag Laatbloeier Wat zijn mijn uitgangspunten? mijn huidige woongemeente mijn huidige deelgemeente in Rotterdam mijn belangrijkste kernwaarde kernwaarde 2 kernwaarde 3 mijn leefstijlkernwaarde

Meest geantwoord Rotterdam Noord/Delfshaven vrijheid privacy ruimte stabiliteit/individualiteit

Minst geantwoord Albrandswaard/Bernisse/Brielle/Hellevoet/Lansingerland/Ridderkerk/Rozenburg/Westvoorne Feijenoord/Hillegers-Schiebroek/Hoogvliet/IJsselmonde/Kralingen mobiliteit/plezier/rust avontuur/betrokkenheid/exclusviteit/invloed/milieu/veiligheid avontuur/eenvoud/exclusiviteit/geluk/invloed/privacy/stabiliteit collectiviteit

Wat voor woning zoek ik? koop of huur? de belangrijkste reden waarom ik wil kopen reden koop 2 reden koop 3 de belangrijkste reden waarom ik wil huren wat mag mijn koopwoning maximaal kosten? qua ondersteuning heb ik interesse in koopsubsidie wat mag mijn huurwoning maximaal kosten? bestaande bouw of nieuwbouw? waarom nieuwbouw? waarom bestaande bouw? de meest verleidende architectuurstijl voor mij architectuurstijl 2 welk type woning zoek ik welk type woning zoek ik 2 wil ik in oud bedrijfsgebouw wonen? wil ik in een bijzonder gebouw wonen? waarom wil ik in een bijzonder gebouw wonen? wonen met verschillende of zelfde mensen? gezamenlijk wonen met leefstijdsgenoten type buitenruimte soort parkeerplaats hoe belagrijk vind ik het aantal kamers? hoeveel kamers wil ik? hoe belangrijk vind ik de grootte van slaapkamers? hoe belangrijk vind ik de grootte van de woonkamer? hoe belangrijk vind ik de grootte van de buitenruimte? hoe belangrijk vind ik het dat ik een woning zelf kan indelen? hoe belangrijk vind ik een aparte werkruimte? wat voor soort aparte werkruimte wil ik dan? ben ik bereid om te klussen?

Meest geantwoord koop woning van hen zelf goede investering voor toekomst deel kosten koopwoning aftrekken van belasting vanuit/naar huurw makkelijker verh/geen hypotheek mog e 175.000 - e 200.000 binnenkant kopen e 400 - e 500 geen voorkeur eerste bewoner

Minst geantwoord geen voorkeur sneller in koopwoning dan in huurwoning kopen goedkoper dan huren koopwoning meer zekerheid over maandelijkse lasten geen koopwoning die aan wensen voldoet maximaal e 100.000/e 200.000 en meer buitenkant huren/kluswoning maximaal e 350 nieuwbouw/bestaande bouw bestaand niet aantrekkelijk/fijn wonen in nieuwbouwwijk

woningen minimaal 100 jaar oud/prijs belangrijker locatie belangrijker appartement niet-grondgebonden ja, misschien ja, zeker duidelijk karakter geen voorkeur liever onafhankelijk eigen tuin openbare parkeergelegenheid zeer belangrijk 3 kamers belangrijk zeer belangrijk belangrijk belangrijk onbelangrijk aparte werkkamer in de woning werkruimte zo min mogelijk klussen

jaren '60/'70 woning modern/jaren '40/'50, '60/'70 en '90 woning atelierwoning/boven- benedenwoning/loft/studio/2-1kap/vrije kavel prijs belangrijker van type ja, zeker nee, beslist niet trendsettend niet van toepassing, wil alleen grond gebonden/zelfde typen anderen houden de voorzieningen draaiend loggia/patio eigen parkeerplaats zeer onbelangrijk 1 kamer zeer onbelangrijk zeer onbelangrijk zeer onbelangrijk zeer onbelangrijk zeer belangrijk apart van de woning maar in het zelfde complex zelf met vrienden verbouwen 95


Meest geantwoord kwaliteit locatie prijs kwaliteit grootte woonkamer grootte woonkamer aantal slaapkamers extra kamer prijs van de woning grootte van de woning/ligging tov OV

Minst geantwoord grootte grootte locatie prijs grootte buitenruimte aparte werkkamer grootte slaapkamers ruimte voor wasmachine/droger snelle beschikbaarheid van de woning ligging tov snelweg/uitvalswegen


Meest geantwoord hoogstedelijk Rotterdam Noord mijn familie woont hier dichtbij werk/studie en een betaalbare woning nee nee rustig, maar wel vlakbij de plek waar het gebeurt rust en ruimte/historisch rommel op straat verpauperde woningen rand van centrum buurt waar gewoond wordt in een straat winkels voor dagelijkse boodschappen culturele voorzieningen

Minst geantwoord dorps dorpse gebieden/suburbane gebieden Charlois/Hillegersberg/Kralingen/Overschie/Pernis de woonplaats dicht bij het strand ligt/mooi historisch centrum Mooi historisch centrum/leuke woning vinden ja, tijdelijk/ja, permanent ja, permanent/ja, tijdelijk gezellig en buurtfeesten karakter groen hoge flats/auto's op straat veel bebouwing/auto's op straat rand woonplaats geen voorkeur aan een plein horeca/basisschool en kinderopvang horeca


Meest geantwoord groeten op straat, beroep kunnen doen als nodig prijs van de woning

Minst geantwoord samen activiteiten ontplooien snelle beschikbaarheid van de woning

96

97

Vraag vliegende starter Wat zijn mijn uitgangspunten? mijn huidige woongemeente mijn huidige deelgemeente in Rotterdam mijn belangrijkste kernwaarde kernwaarde 2 kernwaarde 3 mijn leefstijlkernwaarde

Meest geantwoord Rotterdam Noord vrijheid rust ruimte stabiliteit

Minst geantwoord Albrandswaard/Bernisse/Rozenburg/Westvoorne Hoogvliet originaliteit/familie eenvoud/exclusiviteit privacy/eenvoud/avontuur collectiviteit

Wat voor woning zoek ik? koop of huur? de belangrijkste reden waarom ik wil kopen reden koop 2 reden koop 3 de belangrijkste reden waarom ik wil huren wat mag mijn koopwoning maximaal kosten? qua ondersteuning heb ik interesse in wat mag mijn huurwoning maximaal kosten? bestaande bouw of nieuwbouw? waarom nieuwbouw? waarom bestaande bouw? de meest verleidende architectuurstijl voor mij architectuurstijl 2 welk type woning zoek ik welk type woning zoek ik 2 wil ik in oud bedrijfsgebouw wonen? wil ik in een bijzonder gebouw wonen? waarom wil ik in een bijzonder gebouw wonen? wonen met verschillende of zelfde mensen? gezamenlijk wonen met leefstijdsgenoten type buitenruimte soort parkeerplaats hoe belagrijk vind ik het aantal kamers? hoeveel kamers wil ik? hoe belangrijk vind ik de grootte van slaapkamers? hoe belangrijk vind ik de grootte van de woonkamer? hoe belangrijk vind ik de grootte van de buitenruimte? hoe belangrijk vind ik het dat ik een woning zelf kan indelen? hoe belangrijk vind ik een aparte werkruimte? wat voor soort aparte werkruimte wil ik dan? ben ik bereid om te klussen?

Meest geantwoord koop woning van mijzelf goede investering voor toekomst kopen goedkoper dan huren ik kan niet voldoende hypotheek krijgen e 200.000 - e 300.000 koopsubsidie binnenkant e 400 - e 600 bestaande bouw eerste bewoner woning met historie woningen minimaal 100 jaar oud moderne architectuur tussen- hoekwoning in een rij grondgebonden ja, misschien ja, zeker/ja, misschien duidelijk karakter geen voorkeur nee, liever onafhankelijk eigen tuin openbare parkeergelegenheid zeer belangrijk 3 kamers belangrijk belangrijk belangrijk onbelangrijk onbelangrijk aparte werkkamer in de woning werkruimte zo min mogelijk klussen

Minst geantwoord geen voorkeur huurwoning voldoet niet aan eisen/kluswoning/kopen goedkoper deel kosten koopwoning aftrekken van belasting koopwoning betere kwaliteit overig maximaal e 100.000 kopen, buitenkant huren nieuwbouw bestaand niet aantrekkelijk nieuwbouw te duur experimentele architectuur jaren '40-'50 woningen studio prijs belangrijker dan type nee, beslist niet nee, beslist niet trendsettend niet van toepassing, wil alleen grondgebonden geen mening gemeenschappelijke tuin, onderhoud uitbesteed eigen parkeerplaats zeer onbelangrijk 1 kamer zeer onbelangrijk zeer onbelangrijk zeer onbelangrijk zeer onbelangrijk zeer onbelangrijk apart van de woning, in zelfde complex laten verbouwen 99


Meest geantwoord kwaliteit locatie locatie kwaliteit grootte woonkamer grootte woonkamer aantal slaapkamers extra kamer prijs van de woning grootte van de woning

Minst geantwoord grootte grootte prijs prijs grootte buitenruimte aparte werkkamer grootte slaapkamers wasruimte snelle beschikbaarheid van de woning snelle beschikbaarheid van de woning


Meest geantwoord hoogstedelijk Rotterdam centrum/noord omdat ik hier een woning kan vinden die ik leuk vind omdat ik hier een woning kan vinden die ik kan betalen nee nee rustig maar wel vlakbij de plek waar het gebeurt rust en ruimte hangjongeren verpauperde woningen rand van centrum buurt met veel voorzieningen aan het water winkels voor dagelijkse boodschappen basisschool/kinderopvang

Minst geantwoord dorps Bernisse/Krimpen a/d IJssel/Rozenburg Hoogvliet/Overschie/Pernis de woonplaats dicht bij het strand ligt de woonplaats dicht bij het strand ligt ja, permanent ja, tijdelijk gezellig en buurtfeesten/mooie weidse uitzichten en natuur groen veel bebouwing veel bebouwing rand van woonplaats buurt waar gewoond wordt in een woonerf basisschool-kinderopvang/horeca horeca


Meest geantwoord dezelfde typen mensen groeten op straat, beroep kunnen doen als nodig

Minst geantwoord verschillende typen mensen dagelijks contact, één grote familie

100

101

4. Verdieping: Aanbodanalyse naar woonmilieu Hoogstedelijk

• De woningen zijn iets kleiner dan gemiddeld (veel 3-kamer woningen, minder 4 kamer en meer woningen) • Er zijn relatief veel vooroorlogse woningen en veel

• Verdeling huur-koop op stadsgemiddelde • Veel portiek-etage zonder lift (45%), weining grondgebonden woningen (14%)

• Veel woningbouw uit jaren ’80 (31%)

• Woningprijzen 28% onder stadsgemiddelde

• Leegstand net boven gemiddelde

• Veel kleine woningen (<3 kamers)

• Verdeling huur-koop ligt op stadsgemiddelde

• Sterke nadruk op huursegment (85%), veel sociale huur

• Woningprijzen liggen 11% lager t.o.v. stadsgemiddelde.

gemiddelde, vooral door duurdere huur

merwoningen

Charlois

• Woningbouw dateert vooral uit jaren ’40 en ’50 (38%)

• Meer dan gemiddeld huur (77%), veel particuliere huur,

• Woningprijzen (WOZ-waarde) liggen 12% boven stads-

• Woningen iets kleiner dan gemiddeld, vooral veel 3-ka-

Feijenoord

• Veel beneden-bovenwoningen (48%)

minder sociale huur

vooral door duurdere koopwoningen

Noord

Stadscentrum

• Grotendeels appartementen, bijna geen eengezins

• Woningprijzen liggen 15% boven stadsgemiddelde,

Vooral koopwoningen zijn goedkoop • Relatief veel kleine woningen met 2 kamers, minder woningen met 4 kamers of meer • Meeste woningen in Rotterdam die dateren van voor 1906 (17%), ook veel woningen uit periode eerste helft

(70%)

Schiedam

• Verdeling grondgebonden-gestapeld op stadsgemiddelde

• Huur en koop ongeveer gelijk verdeeld


• Meer gestapelde woningen (64%)

• Weinig grote woningen (5 kamers en meer)

• Woningprijzen 19% lager dan gemiddelde stadsregio

• Woningbouw dateert vooral uit eerste helft van 20ste

• Veel vooroorlogs, veel voor 1970 gerealiseerd

eeuw en de jaren ’90 • Leegstand boven stadsgemiddelde

20ste eeuw (33%) • Leegstand net boven gemiddelde

• Leegstand boven stadsgemiddelde

Suburbaan

Rotterdam • Nadruk op huur (72%)

Hoogvliet

Overschie

• Vooral meergezinswoningen (78%)

• Gemiddelde verdeling huur-koop

• Veel koopwoningen (39%), weinig particuliere huur


• Veel eengezinswoningen (54%)

Delfshaven


• Nog veel vooroorlogs


• Veel huur (80%), bovengemiddeld sociale huur

• Woningprijzen liggen met 2% net onder stadsgemid-

woningen van na 1990 • De leegstand is bovengemiddeld

• Veel beneden-bovenwoningen (45%) • Woningprijzen liggen 16% lager t.o.v. stadsgemiddelde, waarmee de woningen hier het goedkoopst zijn

delde • Woninggrootte rond stadsgemiddelde, iets meer grote

Stedelijk

woningen (6+ kamers)

• Woningbouw vanaf jaren ’60, relatief veel recent (na 1990) • Leegstand ruim onder stadsgemiddelde

ten noorden van de Maas. Vooral koopwoningen zijn

• Veel woningbouw uit de de jaren ’40 en ‘50

IJsselmonde

relatief goedkoop

• Leegstand op stadsgemiddelde

• Verdeling huur-koop op stadsgemiddelde

Capelle a/d IJssel

• De woninggrootte ligt rond het gemiddelde in de stad • De woningen dateren voor een aanzienlijk deel uit de eerste helft van de 20ste eeuw. • De leegstand is bovengemiddeld

• Relatief veel eengezinswoningen (36%)

• Koop en huur gelijk verdeeld

Kralingen-Crooswijk


• Eengezins en meergezins ongeveer gelijk verdeeld

• Veel huur (79%), aandeel sociale huur rond stadsge-

• Veel ruimere woningen (4+ kamers)

• Woningprijzen 2% hoger dan gemiddelde stadsregio

• Woningbouw dateert vooral uit jaren ‘60

• Woningbouw veel uit jaren ’70 en ‘80

middelde • Veel portiek-etagewoningen zonder ligt (42%)

102

• Relatief ruime woningen (3-4 kamers)

• Leegstand onder stadsgemiddelde

103

Spijkenisse

Hoek van Holland

Krimpen aan den IJssel

Brielle


• Relatief veel koop (40%)

• Lichte nadruk op koop (57%)

• Nadruk op koop (64%)

• Nadruk op eengezins (69%)



• Vrijwel alleen eengezinswoningen (91%)


• Woningprijzen 56% boven stadsgemiddelde



• Veel woningbouw uit jaren ’70 en vooral ook jaren ‘80

• Ruime woningen woningen (4+ kamers)


• Woningbouw zeer verspreid over bouwperioden, historisch en de uitbreiding in verschillende fasen na de oorlog

• Woningbouw evenredig verdeeld over verschillende Vlaardingen • Lichte nadruk op huur (55%)

naoorlogse bouwperioden • Leegstand ruim onder stadsgemiddelde

• Veel gestapeld (65%)

Maassluis • Lichte nadruk op huur (52%)

Hellevoetsluis

• Evenredige verdeling eengezins en meergezins

• Lichte nadruk op koop (59%)


Barendrecht



• Meeste woningbouw voor 1970



• Woningprijzen 12% hoger dan gemiddelde stadsregio • Woningbouw veel uit jaren ’70 en ‘80

• Voornamelijk eengezinswoningen (79%)

Klein suburbaan


Ridderkerk

• Woningbouw veel na 1990 (22% na 2000)


Pernis

• Iets meer eengezinswoningen (59%)

• Sterke nadruk koopwoningen (62%), weinig sociale huur (26%)

Hillegersberg-Schiebroek

Bergschenhoek (Lansingerland)


• Hoogste aandeel koopwoningen (46%) van de stad

• Sterke nadruk op koop (77%)





• Woningprijzen liggen 55% boven stadsgemiddelde,


• Relatief ruime woningen (3-4 kamers)

vooral door duurdere koopwoningen • Grote woningen, éénderde bestaat uit woningen van 5 kamers en meer • Woningbouw verspreidt over meerdere jaren, oververtegenwoordiging van jaren ’40 en ‘50 • Leegstand op stadsgemiddelde

• Woningbouw veel na 1990 (21% na 2000)

Dorps

• Vooral grondgebonden woningen (87%)

• Woningbouw dateert vooral uit jaren ‘60 (33%) • Leegstand ruim onder stadsgemiddelde

• Bleiswijk (Lansingerland) • Nadruk op koop (70%)

Albrandswaard



Rozenburg


• Voornamelijk eengezinswoningen (79%)


• Woningbouw veel uit jaren ‘70


• Meer eengezinswoningen (67%)

• Woningbouw hoofdzakelijk van na 1970, relatief veel


recent (na 1990)

• Sterke concentratie woningbouw uit jaren ‘60

Prins Alexander

Berkel en Rodenrijs

• Iets meer koopwoningen dan gemiddeld (34%)


• Veel grondgebonden woningen (42%)


Bernisse

Westvoorne





• Relatief ruimte woningen (4-5 kamers)

• Woningbouw veel uit jaren ‘70

• Alleen eengezinswoningen (99%)

• Vooral eengezinswoningen (92%)

• Woningbouw dateert vooral uit jaren ’70, ’80 en ‘90 (33%)



• Leegstand ruim onder stadsgemiddelde

• Woningbouw vooral uit jaren ’60 en ’70, ook vrij veel

• Veel vooroorlogse woningbouw, naoorlogse bouw

vooroorlogs 104

verspreid over perioden 105

kernwaarden in het achterhoofd gaan we vervolgens inspiratie

5. Workshopverslag

opdoen: waar liggen kansen als we kijken naar kwaliteiten van verschillende woonmilieus en woningen en de wensen van starters? We gaan op pad in vijf groepen, elke groep met één starter. Deze starter neemt de professionals mee in hun leefwereld en laat ze door zijn ogen kijken. Iedere groep

Op 21 november 2008 was het zover: professionals van diverse

wensen. Drie groepen (waaronder één groep starters) geven

krijgt een camera mee om de inspiratie vast te leggen. Het

partijen uit de stadsregio gingen samen met enkele starters in

aan wat volgens hen de drie belangrijkste kernwaarden zijn

resultaat leest u hieronder.

discussie en op pad met als doel inspiratie op te doen voor

voor starters:

kansen voor verschillende soorten starters in de verschillende woonmilieus in de stadsregio Rotterdam. Hierbij was de op-

1. Betaalbaarheid, avontuur, onafhankelijkheid.

dracht foto’s te maken en in gesprek te raken met starters op

2. Gezelligheid, betaalbaarheid, zelfstandigheid.

straat en de starter in de groep. Foto’s die door de deel-

3. Betaalbaarheid, ontspanning, vriendelijkheid (groep star-

nemers gemaakt zijn, vindt u terug in dit verslag van deze

ters, allemaal zoekend/wonend in stad Rotterdam).

workshop. Hieronder leest u welke inspiratie de deelnemers hebben op-

Er zijn overeenkomsten maar ook verschillen met de uitkom-

gedaan en de sfeer die zij ervaren hebben.

sten van het onderzoek dat Inbo heeft uitgevoerd onder starters in de stadsregio, maar ook in Nederland. Zelfstandigheid en

> Beleven en inspiratie

onafhankelijkheid komen ook in de andere onderzoeken

“Ik woon in Alexanderpolder, maar dat is erg saai”; “Ik

naar voren als belangrijke kernwaarden, en ook betaalbaar-

ben begonnen op een kamer van 2 bij 3”; “Ik woon prima aan

heid is genoemd. In het onderzoek komen rust, ruimte en

de Coolhaven met wat vrienden”. Enkele quotes van deelnemers

privacy naar voren als de sterkste kernwaarden; waarden die

aan de workshop op de vraag hoe hun wooncarrière is gestart

tijdens de workshop niet zijn gekozen. De kernwaarden van

en zich heeft ontwikkeld. In de quotes zien we al dat diversi-

starters zijn dus diverser dan gedacht, en dat biedt inspiratie

teit troef is.

en kansen!

> Kernwaarden bieden andere invalshoeken

> Een rijwoning aan de rand van centrum graag!

Doel van de workshop is inspiratie op te doen om de

In de korte presentatie met de eerste uitkomsten van het

woonwensen van starters te verbinden aan de fysieke om-

onderzoek kwam ook naar voren dat in sommige gevallen de

geving in al haar diversiteit in de stadsregio. De start is het

wensen van starters in de stadsregio nog beter bediend kunnen

kernwaardenspel. Ook voor starters zijn kernwaarden het

worden. Starters willen graag grondgebonden wonen, en

uitgangspunt voor hun wensen: wensen voor hun persoon-

locatie is belangrijk voor ze. Een appartement op een uit-

lijke ontwikkeling en leefwijze vertalen zich in hun woon-

leglocatie voldoet vaak niet aan de wens. Met dit beeld en de

106

107

Inspiratie in Rhoon (dorps woonmilieu) Rhoon staat voor dorps wonen en dat was zichtbaar. Ruimte, groen, laagbouw worden gecombineerd met een goede bereikbaarheid. Dit dorpse karakter is aantrekkelijk voor de dorpse (lokale) starter: een meer traditionele starter die het prettig vindt om in een gemeenschap te wonen en dichtbij familie en vrienden. Maar Rhoon heeft ook een andere, minder aantrekkelijke kant. Het winkelcentrum heeft weinig sfeer. De dorpse beleving is niet te vinden in de buurt van de metrohalte waar de bebouwing stedelijk en anoniem aandoet. Een deel van de woningen is ook verouderd en niet aantrekkelijk.

Inspiratie in de Alexanderpolder (klein suburbaan woonmilieu)

> Inspiratie & kans

> Inspiratie & kans

Het verleiden van de dorpse, traditionele (lokale) starter

Het blijven verleiden van de starters die geboren en getogen

met dorps wonen, en daarvoor de kwaliteiten van het dorps

zijn in de Alexanderpolder en daarom hier willen wonen, en

wonen versterken (fysiek en sociaal).

De groep in de Alexanderpolder ontdekte in Alexanderpolder

het verleiden van starters die de rust en ruimte aantrekkelijk

twee gezichten. Sommige jongeren die zij spraken woonden

vinden in Alexanderpolder.

al hun hele leven in Alexanderpolder en wilde er niet weg. Anderen wilden er graag weg omdat zij zich er niet veilig voelden. De woonomgeving draagt hier aan bij: veel steen, veel auto’s op straat, voldoende verlaten en ‘enge’ hoekjes en onvoldoende sociale controle. Tegelijkertijd heeft Alexanderpolder veel voorzieningen en is het goed bereikbaar. Ook is er voldoende rust en ruimte te vinden.

108

109

Inspiratie in Schiedam (stedelijk woonmilieu) Schiedam heeft bij het uitstappen uit de metro weinig sfeer. De plek voelt anoniem, bijna onveilig. In Schiedam is een duidelijke scheiding tussen de (soms erg sfeervolle) oude bebouwing en nieuwe ontwikkelingen. Er is een gebrek aan sfeer of te weinig samenhang in sfeer. Dit maakt Schiedam ook een minder aantrekkelijke uitvalsbasis voor starters vanuit Rotterdam. In de oude arbeidswoningen die in andere steden in Nederland erg gewild zijn onder starters wonen hier vooral senioren. De mooie woningen van Schiedam zijn op hun beurt weer veel te duur voor starters.

Inspiratie in het Oude Noorden (hoogstedelijk woonmilieu)

> Inspiratie & kans

> Inspiratie & kans

Versterk en breidt sfeer uit die de oude delen van Schie-

Het oostelijke deel van het Oude Noorden verleidender

dam aantrekkelijk maakt, en realiseer daarbinnen aantrekke-

maken voor stedelijke starters door vooral te investeren in vei-

lijke en meer betaalbare woningen die verleidend zijn voor

Het Oude Noorden is vanuit starters bezien te verdelen in

ligheid en leefbaarheid, en daarbij de kwaliteiten van de wes-

starters uit Schiedam én omgeving. Dit zorgt daarnaast voor

twee delen: ten oosten van de Bergweg ligt een gedeelte dat

telijke deel van het Oude Noorden gebruiken als inspiratie.

doorstroming.

vooral aantrekkelijk is voor starters die hun wortels hebben in het oude Noorden: traditionele, en grotendeels allochtone starters. Ten westen van de Bergweg ligt het gedeelte van Noord dat populair is bij (ex)studenten. Het gedeelte ten oosten van de Bergweg biedt mooie oude panden die sfeer geven aan het gebied. De sfeer van onveiligheid, verloedering en anonimiteit zorgen echter voor een sfeer die het gebied onaantrekkelijk maakt. In potentie is het een aantrekkelijk gebied voor stedelijke starters vanwege de gunstige ligging ten opzichte van het centrum.

110

111

Er is veel beleefd in de verschillende woonmilieus van de stadsregio Rotterdam. We hebben zwaktes gezien, maar vooral kansen. Maar wat is nu de rode draad? De rode draad uit al deze inspiratie: zorg voor een veilig en leefbaar woonmilieu, versterk en benadruk de sfeerelementen en maak deze beleefbaar in wijken/plaatsen én speel daarmee in op de wensen van de specifieke groep starters die zich aangetrokken voelt door de kernkwaliteiten van het woonmilieu. Aan de workshop namen gemeenten, corporaties, ontwik-

Inspiratie in Barendrecht (klein suburbaan)

> Inspiratie & kans

kelaars en starters deel. Wij bedanken iedereen voor zijn

Het gebruik van sfeer en verhalen om een intiemere sfeer

enthousiaste deelname!

In de VINEX locatie Carnisselande hangt een grootdorpse

te creëren die nieuwbouwwijken minder anoniem maken en

sfeer, die stedelijker is rondom het winkelcentrum. Het is er

starters meer zullen verleiden.

netjes en nieuw. Maar dat maakt Carnisselande tegelijk wat belevingsloos. Het is een plek waar mensen, en zeker sommige starters snel weer weg willen, het ‘bindt’ niet door een gebrek aan sfeer en verhalen. Er zijn wel aanknopingspunten voor meer sfeer: de brede stoepen, variatie in bebouwing en speelse structuren.

112

113

Colofon Inbo Rogier Boogaard, adviseur Marloes Ligtvoet, adviseur Alex Sievers, partner - adviseur Namens stadsregio rotterdam Koos Karssen, portefeuillehouder Wonen Ate Stam, projectleider woonvisie Jan van der Wolde, adviseur wonen Martine Reukers, adviseur wonen Regiegroep woonvisie Koos Karssen, stadsregio, portefeuillehouder Wonen Anke Bodewes, Anke Bodewes makelaardij Schiedam Marianne Davids, Blauwhoed Rotterdam Cor van Hulst, dienst Stedebouw en Volkshuisvesting Rotterdam

Foto’s: Inbo, deelnemers workshop stadsregio Rotterdam en Hans Goedhart Indien u informatie uit dit rapport gebruikt, vragen we u hierbij dit rapport de bron te vermelden.

114

115

stadsregio Rotterdam, Meent 106, Minervahuis 1, Postbus 21051, 3001 AB Rotterdam Telefoon 010 - 417 23 89 ❱ Fax 010 - 404 73 47 ❱ Mail [email protected] ❱ Internet www.stadsregio.info

Klaar voor de starter

Recommend Documents