Kinderrechten door de ogen van kinderen

Kinderrechten door de ogen van kinderen

Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het directoraat-generaal Justitie en gecoördineerd door het directoraat-generaal Communicatie. Dit document geeft niet het standpunt van de Europese Commissie weer. Het bevat enkel de interpretaties en meningen van de auteurs.

Europe Direct helpt u een antwoord te vinden op uw vragen over de Europese Unie Gratis nummer (*): 00 800 6 7 8 9 10 11

Meer gegevens over de Europese Unie vindt u op internet via de Europa-server (http://europa.eu). Catalografische gegevens bevinden zich aan het einde van deze publicatie. Luxemburg: Bureau voor publicaties van de Europese Unie, 2011 ISBN 978-92-79-19047-6 doi:10.2758/61627 © Europese Unie, 2011 Overneming met bronvermelding toegestaan.

Dekking © Istockphotos - fotolia

(*) Als u mobiel of in een telefooncel of hotel belt, hebt u misschien geen toegang tot gratis nummers of kunnen kosten worden aangerekend.

Inhoud Contents

Inleiding .......................................................................................................................3 1. Samenvatting ..........................................................................................................4 1.1 Kind zijn in het hedendaagse Europa ...................................................................................................................................................4 1.2 Kinderrechten benoemen ....................................................................................................................................................................4 1.3 Kinderrechten beschermen...................................................................................................................................................................5

2. Doelstellingen en methode ....................................................................................7 2.1 Achtergrond en doelstellingen .............................................................................................................................................................7 2.2 Onderzoeksopzet...................................................................................................................................................................................7

3. Kind zijn in 2010 .....................................................................................................8 3.1 3.2 3.3 3.4

Voordelen van kind zijn in deze tijd ......................................................................................................................................................8 Nadelen van kind zijn in deze tijd.........................................................................................................................................................9 Personen en factoren die invloed hebben op kinderen .....................................................................................................................10 Er wordt naar kinderen geluisterd ......................................................................................................................................................10

4. Kinderrechten ........................................................................................................12 4.1 Het begrip mensenrechten .................................................................................................................................................................12 4.2 Specifieke kinderrechten ....................................................................................................................................................................13

5. Hulp en steun .......................................................................................................14 5.1 Veelgebruikte bronnen van hulp ........................................................................................................................................................14 5.2 Andere bronnen van hulp ...................................................................................................................................................................15 5.3 Gewenste bronnen van hulp ..............................................................................................................................................................16 5.3.1Initiatieven voor jongeren ondersteunen ...................................................................................................................................................................................17 5.3.2De publieke opinie bijsturen en informatie verstrekken.............................................................................................................................................................17 5.3.3Jongeren betrekken bij de besluitvorming .................................................................................................................................................................................18 5.3.4Specifieke ontwikkelingsprogramma's .......................................................................................................................................................................................19 5.3.5De wet handhaven ......................................................................................................................................................................................................................19

5.4 Topprioriteiten .....................................................................................................................................................................................19 5.5 Voorgestelde hulp voor kwetsbare groepen.......................................................................................................................................20 5.5.1Kinderen die het slachtoffer zijn van fysiek geweld en seksueel misbruik ................................................................................................................................20 5.5.2Kinderen die worden gepest .......................................................................................................................................................................................................21 5.5.3Kinderen die in armoede leven ...................................................................................................................................................................................................22 5.5.4Kinderen in instellingen ..............................................................................................................................................................................................................23 5.5.5Thuisloze kinderen, kinderen die op straat leven en kinderen zonder officiële status ..............................................................................................................23 5.5.6Kinderen met speciale behoeften ...............................................................................................................................................................................................24 5.5.7Kinderen uit etnische minderheidsgroepen en immigrantengezinnen.....................................................................................................................................25 5.5.8KINDEREN UIT DE ROMA-, SINTI- EN REIZIGERSGEMEENSCHAPPEN ........................................................................................................................................26

BIJLAGE – Discussieleidraad .....................................................................................28 Leidraad voor de focusgroepen .................................................................................29

1

2

© fotolia

Inleiding Kinderen hebben goede ideeën. Zij kunnen dingen bedenken die niet bij volwassenen opkomen. Bovendien houdt het vooropstellen van het belang van het kind, een van de basisbeginselen van de bescherming van de kinderrechten, in dat kinderen de gelegenheid moeten krijgen hun mening te geven over dingen die voor hen van belang zijn. Het directoraat-generaal Justitie van de Commissie heeft jongens en meisjes uit alle 27 lidstaten gevraagd hoe zij tegen kinderrechten aankijken. Met tieners van verschillende achtergronden zijn gesprekken gevoerd over wat het betekent om kind te zijn in 2010. Daarbij ging het over de belemmeringen die zij ondervinden bij het uitoefenen van hun rechten en over wat zij van de volwassenen verwachten. In februari 2011 heeft de Commissie 'Een EU-agenda voor de rechten van het kind' goedgekeurd. Bij het opstellen van dat document heeft de Commissie zich gebaseerd op ideeën die in de gesprekken met de kinderen naar voren zijn gekomen. Deze publicatie biedt een overzicht van het resultaat van die gesprekken. In hun eigen woorden geven kinderen aan dat zij vinden dat volwassenen meer vertrouwen in hen moeten hebben, meer rekening moeten houden met hun mening en hen meer moeten betrekken bij besluitvormingsprocessen. Kinderen willen actief worden betrokken bij beslissingen die over hen worden genomen en zij willen het gevoel hebben dat hun mening ertoe doet.

© fotolia

1. Samenvatting In februari 2010 heeft TNS Qual+ namens het directoraatgeneraal Justitie van de Europese Commissie een kwalitatief Eurobarometer-onderzoek uitgevoerd onder jongeren in alle 27 lidstaten van de EU. De enquête was gericht tot 170 focusgroepen en ging over de rechten van het kind. De deelnemers waren tussen de 15 en 17 jaar oud en hadden verschillende socio-economische en etnische achtergronden (kinderen van Roma, Sinti en reizigers, en kinderen met speciale behoeften), en bespraken de punten die voor hen het belangrijkst zijn als het gaat om hun rechten en de rechten van kinderen in het algemeen, en de verschillende belemmeringen waar kinderen mee te maken krijgen bij het uitoefenen van die rechten. Vervolgens bedachten zij oplossingen die volgens hen deze belemmeringen zouden kunnen wegnemen en deden zij voorstellen voor wat 'de volwassenen' zouden kunnen doen om de rechten van kinderen beter te beschermen.

1.1 KIND ZIJN IN HET HEDENDAAGSE EUROPA De deelnemers zijn jongeren in de Europese Unie van vandaag en spreken in bijna gelijke mate positief over:  het feit dat zij betrekkelijk weinig verantwoordelijkheid dragen en niet erg onder druk staan;  hun mogelijkheden om plezier te maken;  de steun die zij krijgen;

 hun mogelijkheden;  de positieve rol die technologie in hun leven speelt. Minder positief zijn zij over:  volwassenen die niet voldoende vertrouwen in hen stellen;  de druk om te presteren;  pestgedrag, zowel in fysieke als soms in mentale zin;  de beperkte mogelijkheden om zelf over hun leven te beslissen;  het risico van verslavingen en gevaren die hun mentale en fysieke welzijn ondermijnen;  de haast waarmee zij volwassen moeten worden;  het ontbreken van voldoende activiteiten om hun vrije tijd mee te vullen. Jonge mensen zien hun ouders, familie, vrienden en sport- of activiteitenbegeleiders als voornamelijk positieve factoren in hun leven. Zij staan veel ambivalenter tegenover docenten en 'de wet', zoals de politie, en vinden dat de media zowel een heel goede als een slechte invloed uitoefenen.

1.2 KINDERRECHTEN BENOEMEN De meeste jongeren denken niet of nauwelijks na over mensenrechten en betrekken die niet automatisch op

hun eigen situatie of op de situatie van mensen die zij kennen. Nog minder houden zij zich bezig met specifieke rechten van kinderen, hoewel zij geloven dat de meeste mensenrechten ook van toepassing zijn op kinderen. Jongeren vinden echter wel dat kinderen een specifiek 'recht op onderwijs' zouden moeten hebben.

De deelnemers willen graag dat volwassenen die dicht bij de kinderen staan beter naar kinderen luisteren en alert zijn op tekenen dat de kinderrechten in het gedrang raken. Zij willen ook graag dat er via technologie en het internet meer wordt gedaan om kinderen bij deze onderwerpen te betrekken en hun te informeren over de gevaren.

Naast onderwijs wordt als belangrijkste recht voor kinderen het 'recht om kind te zijn' genoemd: geen verantwoordelijkheid dragen en de mogelijkheid hebben om te spelen, op te groeien en zich te ontwikkelen. Andere belangrijke vrijheden die door onze deelnemers worden genoemd, zijn de vrijheid van meningsuiting, toegang tot onderdak, voedsel en gezondheidszorg, het recht op een gezinsleven, het recht op respect en het recht om niet te worden gepest.

Volgens de kinderen zouden volwassenen op een aantal manieren de rechten van kinderen beter kunnen beschermen:  Zij willen dat volwassenen meer vertrouwen hebben in kinderen en dat zij kinderen meer betrekken bij beslissingen Zij willen graag dat ouders kinderen meer betrekken bij beslissingen en keuzes die gevolgen hebben voor de kinderen, zoals de schoolkeuze en de beslissing waar de kinderen gaan wonen na een scheiding van de ouders, en dat ouders kinderen meer informatie geven over de gevaren van drugs en alcohol.

Het 'recht op participatie' werd door veel kinderen genoemd; sommigen willen actief deelnemen aan de besluitvorming die rechtstreeks op hen betrekking heeft, of het nu gaat om onderwijskeuzes of om het kiesrecht. Deze wens werd herhaaldelijk geuit als het ging om aspecten van hun leven waar bepaalde prestaties van hen worden verwacht en bepaalde eisen aan hen worden gesteld (school, verdere opleiding of baan). Dezelfde wens speelt ten aanzien van gebroken gezinnen als gevolg van een scheiding; kinderen willen actief worden betrokken bij de beslissingen die over hen worden genomen en het gevoel hebben dat er naar hen wordt geluisterd.

Om hun rechten te kunnen uitoefenen op school, willen kinderen dat leraren beter worden opgeleid om te luisteren naar kinderen, signalen op te vangen over mogelijke schendingen van de rechten van kinderen, en kinderen met name serieus te nemen als zij melding maken van pestgedrag. Van beleidsmakers verwachten zij meer inspanningen om de publieke opinie over jongeren te verbeteren, investeringen in vrijetijdsbesteding voor kinderen en toekomstige arbeidskansen, en een betere rechtshandhaving.

1.3 KINDERRECHTEN BESCHERMEN In het onderzoek werd een duidelijk onderscheid gemaakt tussen de meeste deelnemende kinderen die geen groot risico lopen dat hun rechten worden geschonden, en verschillende specifieke groepen kinderen die volgens de deelnemers 'kwetsbaarder' waren. De meest kwetsbare groepen kinderen zijn: kinderen die blootstaan aan geweld of misbruik, kinderen die worden gepest, kinderen die heel arm zijn, kinderen in instellingen, dakloze kinderen, kinderen met speciale behoeften, kinderen uit etnische minderheidsgroepen zoals de Roma of Sinti, of kinderen van reizigers.

Zij willen dat de overheid (op lokaal, regionaal en nationaal niveau) meer mogelijkheden schept voor kinderen om hun stem te laten horen, bijvoorbeeld door de kiesgerechtigde leeftijd te verlagen, ombudsmannen en vrouwen of pleitbezorgers2 aan te stellen voor kinderen of kinderen op een andere manier politieke zeggenschap te geven. Kinderen willen dat hun mening wordt gevraagd en dat er rekening mee wordt gehouden.

Bij de vraag wat er gedaan zou kunnen worden om de rechten van kinderen beter te beschermen, hebben de deelnemers zowel naar hun eigen situatie gekeken als naar die van de verschillende groepen kwetsbare kinderen. Jonge Europese burgers vinden dat de verantwoordelijkheid voor het waarborgen van de rechten van individuele kinderen bij ouders en leraren ligt, en bij 'de overheid'1 als het gaat om kinderen in het algemeen en om de kwetsbare en achtergestelde kinderen in het bijzonder.

Zij willen graag dat er meer wordt gedaan om een positieve instelling tegenover de behoeften van kinderen uit minderheidsgroepen te bevorderen en dat er in het onderwijs en elders meer mogelijkheden komen om dergelijke kinderen ten volle te laten deelnemen aan het culturele en maatschappelijke leven.  Zij willen dat volwassenen kinderen de vrijheid geven om kind te zijn Zij willen graag dat volwassenen meer geld uittrekken voor speelplaatsen en centra waar kinderen in het

1

De term 'de overheid' omvat beleidsmakers en -uitvoerders op lokaal, regionaal, nationaal of zelfs Europees niveau en wordt in nogal ruime zin gebruikt, zoals de kinderen dat ook hebben gedaan.

2

Met 'pleitbezorgers' bedoelen we personen die voor kinderen opkomen, die als hun woordvoerder optreden en hun rechten verdedigen.

5

algemeen en kwetsbare kinderen in het bijzonder kunnen sporten, spelen of een toevluchtsoord kunnen vinden. Zij willen dat ervoor wordt gezorgd dat niet te veel druk wordt uitgeoefend op kinderen om te presteren op school en extra vakken te kiezen ten koste van echte 'vrije' tijd.

 Zij willen meer communicatie over de rechten van kinderen

bijvoorbeeld via een website over pesten. Zij weten wat cyberpesten is en realiseren zich tot op zekere hoogte dat bij het gebruik van het internet/de sociale media voorzichtigheid is geboden. Zij zouden graag zien dat de bestaande hulplijnen en ombudsmannen en -vrouwen meer onder de aandacht worden gebracht. Zij willen graag voorlichtingscampagnes voor ouders over de schade die kan ontstaan als ouders hun kinderen als gevolg van alcohol- en drugsgebruik verwaarlozen.  Zij willen meer hulp waar dat nodig is

Binnen het gezin en op school moeten kinderen kunnen zeggen dat zij vinden dat hun rechten worden geschonden; het is belangrijk de dialoog te bevorderen. Kinderen moeten zeker weten dat zij in hun recht staan als zij hun bezorgdheid uiten. Kinderen willen meer informatie, bijvoorbeeld in de vorm van lezingen over kinderrechten op scholen, en zij willen weten waar zij terechtkunnen voor hulp. Dit soort informatie moet ook worden verstrekt via de interactieve technologie waarmee zij vertrouwd zijn,

6

Kinderen vinden dat de meest kwetsbare kinderen beter moeten worden gevolgd (thuis, op school of elders) en veel sociale ondersteuning moeten krijgen als dat nodig is. Zij vinden dat er op school meer psychologische begeleiding voor kinderen in nood moet zijn, en meer steungroepen en therapiemogelijkheden voor kinderen die worden gepest. Ouders moeten er meer op worden gewezen dat het belangrijk is tijd door te brengen met hun kinderen.

© fotolia

2. Doelstellingen en methode 2.1 ACHTERGROND EN DOELSTELLINGEN Dit kwalitatieve Eurobarometer-onderzoek over de rechten van het kind is uitgevoerd in opdracht van het directoraatgeneraal Justitie van de Europese Commissie. De algemene doelstellingen van het onderzoek waren:  te weten te komen welke onderwerpen kinderen het belangrijkst vinden als het gaat om hun rechten;  inzicht te krijgen in de belemmeringen waarmee kinderen te maken hebben bij het uitoefenen van hun rechten;  te weten welke oplossingen kinderen aandragen om deze belemmeringen weg te nemen. Dit kwalitatieve onderzoek sluit aan bij twee kwantitatieve Eurobarometer-enquêtes die de afgelopen twee jaar zijn gehouden om vast te stellen in hoeverre kinderen zich bewust zijn van hun rechten en om na te gaan welke problemen zij ondervinden in verband met hun rechten3.

2.2 ONDERZOEKSOPZET Verspreid over de EU werden 170 discussiegroepen opgezet, waaraan in totaal 1 445 kinderen deelnamen. In elke lidstaat was er een representatieve steekproef van jongens en meisjes tussen de 15 en 17 jaar oud, uit de stad en het platteland, uit hogere en lagere socio-economische groepen en met verschillende etnische achtergronden. Onder de deelnemers waren ook 51 kinderen met speciale fysieke behoeften. In februari en maart 2010 werd veldwerk

3

Zie Flash Eurobarometer 235, beschikbaar op http://ec.europa.eu/ public_opinion/flash/fl_235_en.pdf en Flash Eurobarometer 273, beschikbaar op http://ec.europa.eu/public_opinion/flash/fl_273_ en.pdf

verricht met zes focusgroepen in 23 lidstaten, en acht groepen in de overige vier lidstaten (Roemenië, Hongarije, Spanje en het Verenigd Koninkrijk), waarvan twee met kinderen uit de Roma-, Sinti- of reizigersgemeenschap4, telkens met een groep jongens en een groep meisjes. DG Justitie heeft een uitvoerige toelichting gegeven voor degenen die het onderzoek uitvoerden, en de leidraad (die als bijlage bij dit verslag is gevoegd) goedgekeurd. De sponsor van het project werd niet aan de deelnemers bekendgemaakt voordat het werk met de focusgroepen was afgerond. Hoewel de deelnemers werd gevraagd tijdens de gesprekken ook te kijken naar de behoeften van jongere kinderen, geven de resultaten van het onderzoek toch vooral de standpunten en meningen weer van de leeftijdsgroep waarop het onderzoek was gericht. De sessies met de focusgroepen duurden twee uur en werden tussen 1 en 12 maart 2010 gehouden. In dit verslag wordt vaak letterlijk weergegeven wat de deelnemers hebben gezegd, waardoor deze 'voor zichzelf spreken' en de lezer meer inzicht krijgt in de manier waarop kinderen tegen de besproken onderwerpen aankijken. In alle gevallen wordt de nationaliteit en het geslacht van de deelnemer vermeld, maar de gebruikte citaten zijn representatief voor de ideeën van deelnemers uit andere lidstaten en moeten niet als specifiek voor het betrokken land worden beschouwd.

4

In de rest van dit verslag wordt de term 'Roma' gebruikt als het gaat om de Roma-, de Sinti- en de reizigersgemeenschap, en heeft deze term, voor zover hij niet rechtstreeks is overgenomen van een deelnemer, betrekking op elk van deze drie groepen.

7

© fotolia

3. Kind zijn in 2010 De groepen begonnen met een discussie over de onderwerpen die direct van belang zijn voor het dagelijkse leven van onze deelnemers. De deelnemers kregen eerst een korte opdracht, waarbij zij moesten aangeven wat er 'leuk' en wat er 'stom' is aan kind zijn in deze tijd. Daarover ging in eerste instantie de discussie, om duidelijk te maken dat bepaalde factoren van invloed zijn op het leven van kinderen, en om vast te stellen over welke onderwerpen later verder zou worden gediscussieerd.

3.1 VOORDELEN VAN KIND ZIJN IN DEZE TIJD Kinderen van 15-17 jaar vinden dat kind zijn in de EU in deze tijd veel goede kanten heeft, maar er waren vier punten die er duidelijk uitsprongen. Voor de meeste kinderen geldt:  de jeugd is een tijd van plezier zonder verantwoordelijkheden, en er zijn nu veel meer mogelijkheden voor kinderen om te reizen en kansen te benutten dan vroeger;  het vangnet van familie en vrienden is belangrijk en de financiële steun van een veilig gezin wordt op de juiste waarde geschat;  technologie werkt bevrijdend en biedt nieuwe mogelijkheden voor vermaak, interactie en communicatie;  zij vinden gezondheidszorg, toegang tot onderwijs, toenemende welvaart en respect van volwassenen belangrijk.

"Voor ons is alles bereikbaarder dan voor onze ouders en grootouders. Alles is dichterbij. Er is niet zoveel controle als vroeger." (Sloveens meisje) "Wij hebben niet die door de politiek opgelegde grenzen die onze ouders hadden." (Tsjechische jongen) "Mobiele telefoons, internet... mijn moeder had dat allemaal niet en ik kan me niet voortellen dat het er niet zou zijn." (Duits meisje) "Ik zit op een school voor kinderen met leermoeilijkheden. Wij zitten ongeveer met z'n achten in een klas. Dus ik krijg veel meer aandacht van de leraar dan wanneer ik op een gewone school zou zitten. Ik geloof niet dat dit vroeger ook bestond." (Nederlandse jongen)

Jongeren uit sommige lidstaten wezen op de uitbreiding van deze vrijheid in formele zin, in de vorm van de bescherming die zij als jongeren genieten volgens de wet: "Kinderen worden wettelijk beter beschermd tegen mishandeling". (Frans meisje)

In sommige lidstaten noemden de kinderen het respect dat zij genieten van volwassenen als een van de goede dingen van kind zijn: "Wij kunnen meebeslissen en we worden serieuzer genomen door volwassenen." (Oostenrijks meisje)

De meeste kinderen voelen zich beschermd en gesteund door hun omgeving, met name het gezin, maar sommigen moesten het zonder die stabiliteit stellen.

3.2 NADELEN VAN KIND ZIJN IN DEZE TIJD Evenals bij de pluspunten van kind zijn in deze tijd, noemden de deelnemers veel dezelfde dingen als minpunten. Daarbij ging het vooral om:

DE DRUK OM TE PRESTEREN Veel jongeren vinden dat zij onder grote druk staan om te presteren op school en bij examens en om in de toekomst 'goed terecht te komen'. "Te veel leren: ze vragen te veel van ons." (Sloveens meisje) "Ouders, maatschappij en docenten: ze verwachten heel veel van ons en willen dat we naar de universiteit gaan en later succesvol zijn." (Ests meisje)

 een gebrek aan respect van volwassenen;  de druk om te presteren;  een gebrek aan steun van ouders;  externe beperkingen en invloeden;  groepsdruk, verslavingen en geweld.

Sommige kinderen vinden dat er te veel nadruk ligt op schoolprestaties en tegelijkertijd dat er te weinig vrijetijdsmogelijkheden zijn voor oudere tieners:

GEBREK AAN RESPECT

"Als je jong bent, is er veel te doen, maar voor mensen van onze leeftijd is er niks, tenzij je graag sport." (Iers meisje)

Sommige kinderen vinden dat zij onvoldoende worden gerespecteerd door volwassenen en de 'volwassen wereld':

GEBREK AAN STEUN VAN DE OUDERS

"Niemand luistert naar ons, niemand weet wat we willen en zeker politici hebben geen idee wat het beste is voor ons. Het is zeer teleurstellend als je van een ouder iemand te horen krijgt: "Daar ben jij te jong voor, dat kun jij nog niet weten." (Grieks meisje)

Sommige kinderen vinden dat zij niet genoeg door hun familie worden gesteund. In verschillende landen werd opgemerkt dat werkende ouders zo druk bezig zijn met geld verdienen dat ze geen tijd hebben voor hun kinderen:

"Op politiek vlak heb ik helemaal niks in te brengen als individu". (Poolse jongen)

"Je voelt je nogal eenzaam als je bedenkt hoe het zou zijn als je ouders thuis zouden zijn, voor je zouden zorgen en je zouden vragen hoe je je voelt." (Duits meisje)

Niet gehoord worden op school weegt voor velen erg zwaar. Sommigen zien dit als een gevolg van hun leeftijd. Maar een behoorlijk aantal voelt zich echt gediscrimineerd: "Ik vind dat jongeren vaak ergens de schuld van krijgen en een etiket krijgen opgeplakt. De algemene houding is soms dat 'alles' op de een of andere manier onze schuld is, alsof wij een soort maatschappelijk probleem zijn of zo." (Finse jongen) "De politie kan behoorlijk streng zijn, je kunt gearresteerd worden zonder enige reden; ze denken al dat je crimineel bent als je een te grote jas aanhebt." (Deense jongen)

Geen zeggenschap hebben over beslissingen die van invloed zijn op hun leven is een van de minpunten die vaak worden genoemd, vooral als het gaat over moeilijke periodes zoals een scheiding van de ouders: "Toen mijn ouders gingen scheiden, waren er allerlei mensen die een beslissing namen 'in mijn belang'. Niemand vroeg wat ik ervan vond. Ik werd voor een voldongen feit gesteld en ik moest de beslissingen accepteren die voor mij werden genomen. Ik ben niet stom, ik ben heus wel in staat om zelf een mening te vormen over de situatie." (Luxemburgse jongen)

EXTERNE BEPERKINGEN EN INVLOEDEN De regels voor wat er mag en niet mag (met name niet mogen rijden) zijn een bron van ergernis voor veel van deze 15-17-jarigen. Te weinig mogelijkheden om geld te verdienen door middel van een deeltijds baantje of ander werk werd door veel deelnemers genoemd als een minpunt van hun leven als jongere. Ze hebben het gevoel dat de economie 'zich tegen hen heeft gekeerd' op het moment dat zij wilden beginnen met geld verdienen: "Er is veel jeugdwerkloosheid tegenwoordig, en ik vind het niet leuk dat je, als je nog geen 16 bent, alleen stomme baantjes kunt krijgen zoals een krantenwijk. Vroeger kon je veel gemakkelijker leuke baantjes krijgen." (Nederlands meisje)

GROEPSDRUK, VERSLAVINGEN EN GEWELD Het risico om door verkeerde vrienden te worden meegetrokken in destructieve gewoontes en verslavingen wordt door velen als een risico en een bedreiging ervaren. De invloed van jongeren op elkaar wordt als een potentiële bedreiging beschouwd, vanwege de groepsdruk om mee te doen:

9

"Meer slechte verlokkingen: drugs, tabak, alcohol." (Estse jongen) "Je probeert te roken en 'snus' te nemen omdat je cool wilt zijn en erbij wilt horen." (Zweedse jongen)

Geweld werd in meer dan de helft van de lidstaten genoemd als een minpunt in het leven van kinderen: "Er zijn bendes die een moord plegen om een sigaret en kwaadaardig worden als ze als groep optreden." (Italiaanse jongen) "Sommige kinderen vinden het normaal dat je vader je slaat als hij kwaad is…" (Bulgaars meisje) "Mensen zijn banger. Dus maken je ouders zich zorgen om je. De maatschappij is angstaanjagender." (Iers meisje)

Ook tegenover de media, een andere bron van invloed, hebben kinderen een tweeslachtige houding. Positief is dat de media toegang geven tot informatie en een bredere kijk op de wereld bieden, negatief is dat er veel geweld is te zien, dat materialisme wordt bevorderd en dat mensen met slechte bedoelingen in contact kunnen komen met kinderen: "Er is veel geweld op tv. Er zit ook een goede kant aan, tv geeft ons informatie." (Roemeense jongen)

Ook tegen de politie en 'de wet' wordt op verschillende manieren aangekeken, soms positief en soms negatief: "In een samenleving moeten bepaalde wetten worden nageleefd om de vrede te handhaven." (Duitse jongen) "Als je met een grote groep bent, krijg je door de politie meteen een etiket opgeplakt. Wij worden zomaar gediscrimineerd." (Iers meisje)

3.3 PERSONEN EN FACTOREN DIE INVLOED HEBBEN OP KINDEREN De deelnemers werd gevraagd door wie en wat hun leven, hun keuzes en hun beslissingen het meest worden beïnvloed.

10

Ouders, familie en goede vrienden worden beschouwd als degenen die de meeste invloed hebben op het leven van kinderen; hun standpunten zijn mede bepalend voor de beslissingen die kinderen nemen: "Familie is alles; traditie, als je trouwt, is alles voor de Roma. Ze hebben veel verwachtingen wat betreft het huwelijk, de kinderen, het soort familie waarin je terechtkomt." (Brits meisje) "Ik vind dat vrienden een goede invloed op mij hebben. Als ik problemen heb, helpen ze me." (Roemeense jongen)

Na deze intieme kring worden bijna altijd leraren genoemd als belangrijke personen met invloed. Ten aanzien van deze relatie en invloed is de tweeslachtigheid echter het grootst: "Als ze ons niet mogen, houdt het op, dan kunnen we niks beginnen." (Franse jongen) "Leraren zouden een soort extra ouders kunnen zijn; we zijn de helft van de tijd bij hen. Voor kleinere kinderen zijn ze echt net ouders." (Bulgaars meisje)

Sportcoaches zijn voor veel jongeren ook erg belangrijk: "Coaches zijn een beetje zoals leraren, als je serieus met een sport bezig bent, is het uiteraard belangrijk wat zij denken of zeggen." (Fins meisje)

Politiek en politici staan nogal ver van de meeste kinderen af: " We i n i g i nv l o e d. A l s j e n o g n i e t e c h t ve e l verantwoordelijkheid draagt, is je invloed beperkt." (Franse jongen)

3.4 ER WORDT NAAR KINDEREN GELUISTERD Ten slotte werd de deelnemers specifiek gevraagd in hoeverre zij het gevoel hebben dat er naar hen wordt geluisterd in de samenleving. De grote meerderheid van de kinderen is tevreden over de mate waarin naar hen wordt geluisterd door ouders, familie en vrienden. "Wij weten dat onze ouders onze ouders zijn. Zij luisteren naar mij en aanvaarden dat ik een mening heb. Soms houden zij daar rekening mee, en soms niet." (Luxemburgs meisje) "Mijn ouders proberen mij als een gelijke te behandelen en rekening te houden met mijn mening, maar mijn beste vriend wordt door zijn moeder behandeld als een baby die geen verstandige keuzes kan maken." (Tsjechische jongen)

Over het algemeen wordt het ouderlijke gezag aanvaard, maar een enkeling in deze leeftijdsgroep begint zich ertegen te verzetten:

"Vrij zijn, weg van mijn ouders; alleen zijn in mijn eigen huis. Ik vind het vervelend als ze tegen me schreeuwen: Waar ben je geweest? Wat heb je gedaan?" (Roemeens meisje) "Ze zeuren. Dit is mijn huis en hier gelden deze regels." (Sloveense jongen)

De meeste kinderen erkennen dat zij buiten deze intieme kring van familie en vrienden vaak kunnen zeggen wat ze denken en kunnen meepraten over beslissingen, maar velen hebben het gevoel dat ze geen stem hebben in de 'belangrijke onderwerpen' die gevolgen hebben voor hun leven, zoals wetten betreffende het onderwijsstelsel. "Ik wil dat ze eerst naar ons luisteren en dan maatregelen nemen. Nu maakt het niets uit of we iets zeggen of niet. Dat soort praten is tijdverspilling, het levert niets op." (Litouwse jongen) "Ik zou wel willen meepraten over het milieu. De volwassenen beslissen alles voor ons, maar wij worden ermee opgezadeld en moeten het straks oplossen." (Nederlands meisje) "Meer recht hebben om niet alleen onze mening te geven, maar ook om gehoord te worden. Er moet meer rekening gehouden worden met wat wij zeggen. Wij hebben dat recht wel, maar het wordt niet nageleefd." (Litouws meisje) Er waren echter ook jongeren met een positievere kijk op de mate waarin er naar hen wordt geluisterd: "Toen het basketbalveld werd opgedoekt, heb ik een brief geschreven en een maand later hebben ze een nieuw basketbalterrein aangelegd." (Belgische jongen) "Er wordt nu meer geluisterd naar jongeren … iedereen kan een beetje bijdragen aan de samenleving." (Deense jongen)

De deelnemers vinden vooral dat er te weinig naar hen wordt geluisterd als het gaat om school en, in mindere mate, om politiek. Sommigen zouden graag een grotere inbreng hebben in de politiek: "Een onafhankelijke schoolnieuwsbrief, van leerlingen voor leerlingen, wordt soms gecensureerd door de directie." (Pools meisje) "Op mijn school heeft het geen zin om iets te zeggen, hoe vaak je het ook probeert. Ze luisteren niet naar je vanwege je leeftijd." (Spaans meisje) "Wij hebben geen invloed op politieke zaken; ook als we met spandoeken zouden gaan rondlopen en tienerrellen zouden veroorzaken, zou dat niets uithalen want wij hebben geen politieke status." (Brits meisje) "Over wetten kunnen wij niet beslissen en niet stemmen; ze zijn verplicht maar wij kiezen er niet voor; dat doen onze ouders." (Frans meisje)

Jongeren hebben de indruk dat ze meer invloed kunnen uitoefenen als groep: "Wij hebben een leerlingenparlement op school, met drie vertegenwoordigers uit elke klas, en onze voorstellen worden besproken en meestal aanvaard." (Bulgaarse jongen) "Ik denk niet dat ze opeens de belastingen zullen verlagen als ik met een voorstel op de proppen kom maar als je met een groep bent, die dezelfde ideeën heeft als jij, dan kun je wel dingen voor elkaar krijgen." (Deense jongen)

11

© fotolia

4. Kinderrechten Nadat was onderzocht hoe het volgens de kinderen is om kind te zijn in 2010, ging het gesprek verder over mensenrechten in het algemeen en kinderrechten in het bijzonder. Hierbij werden de deelnemers aangemoedigd in ruime zin te denken, dus over kinderrechten in het algemeen en niet alleen vanuit persoonlijk perspectief.

4.1 HET BEGRIP MENSENRECHTEN Jongeren in de EU lijken in het dagelijkse leven niet veel na te denken over mensenrechten en kinderrechten. Zij weten desgevraagd wel het een en ander te zeggen over mensenrechten, maar dat wordt moeilijker als het gaat over specifieke kinderrechten. De meeste kinderen kennen het begrip mensenrechten, zij het in zeer algemene en nogal abstracte zin. Wat mensenrechten precies inhouden, waar ze vandaan komen en hoe ze worden geformuleerd, daarover lopen de meningen uiteen: "Mensenrechten zijn de rechten van iedere persoon, man of vrouw. Ze dateren van na de (Franse) revolutie, en houden in dat iedereen gelijk is en dat het individu moet worden gerespecteerd; kinderrechten komen op hetzelfde neer." (Franse jongen)

"Dat zijn de basisdingen waar iedereen recht op heeft, de dingen die je echt nodig hebt en waar je niet zonder kunt." (Nederlands meisje) "De rechten van de ene persoon moeten ophouden waar de rechten van de andere persoon beginnen." (Cypriotische jongen) "Ik heb er wel eens van gehoord [van mensenrechten], maar ik weet niet wat ze zijn." (Spaans meisje)

In de meeste landen hadden de deelnemers voornamelijk op school over de rechten en vrijheden van de mens gehoord. Andere kanalen waren televisie, internet, andere media en ouders. Deze bronnen werden echter slechts in een enkel geval genoemd. Op de vraag welke mensenrechten mensen (zouden moeten) hebben, antwoordden de deelnemers met een lange lijst, die duidelijk werd bepaald door wat zij als en voor kinderen belangrijk vinden. Onderstaande lijst bevat alle rechten die betrekkelijk vaak werden genoemd, in volgorde van frequentie:  recht op onderwijs  vrijheid van meningsuiting  voedsel / drank / kleding  woning / onderdak  recht op gezondheidszorg

 recht op gelijkheid / discriminatie vermijden  religieuze keuzevrijheid  vrijheid om te kiezen  recht op familie / liefde  recht op leven  recht op bescherming tegen misbruik / geweld  recht op gerechtigheid  recht op werk  Recht op veiligheid  recht op seksuele keuzes / geaardheid  stemrecht / medebeslissingsrecht  recht op vrije tijd  recht op bescherming tegen racisme

4.2 SPECIFIEKE KINDERRECHTEN De meeste deelnemers vonden dat kinderrechten in grote lijnen gelijk moeten zijn aan de meer algemene mensenrechten die zij hadden genoemd. Toen de deelnemers werd gevraagd welke rechten zij specifiek voor kinderen zouden voorstellen, kwamen er echter nog vele andere suggesties. Hiernaast zijn de belangrijkste suggesties, in volgorde van afnemende frequentie, gerangschikt:

 recht om te spelen / een jeugd te hebben  recht om te kiezen waar ze willen wonen (als ouders scheiden)  recht om (betaalbaar) aan sport te doen  bescherming van slachtoffers van kinderpornografie / mishandeling / prostitutie  recht om fouten te maken / niet te worden gestraft  recht op informatie  recht op bescherming van de identiteit / veiligheid op het internet / niet te worden gepest via het internet  recht om te leren / de middelen aangereikt te krijgen om zelfstandig te leven als ze ouder zijn  recht op meer informatie vooraleer schoolvakken moeten worden gekozen  recht om niet te hoeven werken  recht om gehoord te worden  recht om langzaam volwassen te worden De meeste van deze rechten hebben betrekking op relatief abstracte begrippen; informatie, liefde, respect en leven in een goede samenleving. Andere houden verband met het ondersteunen van de rechten van anderen, die als kwetsbaarder worden beschouwd (kinderen met fysieke problemen, kinderen met leermoeilijkheden).

13

© Istockphotos

5. Hulp en steun De deelnemers werden voortdurend aangemoedigd te bedenken hoe de volwassenen kinderrechten beter kunnen ondersteunen en beschermen en hoe zij kinderen informatie kunnen geven over deze rechten. Dit hoofdstuk bevat een overzicht van de belangrijkste punten die op dit vlak naar voren zijn gekomen en voorbeelden van de suggesties van de kinderen. De kinderen hebben aangegeven wat zij het belangrijkst vinden, welke hulp zij zouden willen krijgen en welke groepen kinderen volgens hen het kwetsbaarst zijn. De deelnemers bespraken op welke manieren kinderrechten beter zouden kunnen worden beschermd. De prioriteiten verschillen per lidstaat, maar een aantal wensen komen steeds terug:  meer financiële hulp voor degenen die het niet zo breed hebben;  meer informatie over de rechten van kinderen en waar zij terechtkunnen voor hulp en begeleiding;  meer psychologische ondersteuning op school voor kinderen met problemen;  meer faciliteiten voor jongeren – centra, jongerenorganisaties en sportfaciliteiten waar zij zich veilig kunnen voelen;

 toepassing van bestaande wetten om kinderen meer zekerheid te bieden, vooral als het gaat om wetten die kinderen beschermen tegen pesten; voorts zou de politie meer bereid moeten zijn om naar kinderen te luisteren en hun rechten te eerbiedigen.

In het eerste deel van dit hoofdstuk worden de veelgebruikte bronnen van hulp geschetst, en vervolgens de andere bronnen en vormen van hulp die de kinderen zouden willen hebben. Ten slotte wordt beschreven welke kinderen kwetsbaar worden geacht en hoe zij zouden kunnen worden geholpen.

5.1 VEELGEBRUIKTE BRONNEN VAN HULP Wanneer het over hun rechten gaat, denken kinderen het eerst aan rechten die verband houden met hun leven thuis en op school. Op de vraag hoe zij zouden reageren als hun rechten zouden worden bedreigd, reageerden de meesten dan ook vanuit dit perspectief. De klemtoon lag hierbij op wat zij nu als bronnen van hulp beschouwen. Eerst worden de belangrijkste bronnen van hulp voor de kinderen genoemd, daarna die welke slechts incidenteel of in bepaalde omstandigheden een rol spelen.

Op de vraag wat zij zouden doen als hun rechten thuis niet werden erkend of werden geschonden (bijvoorbeeld door geweld, verwaarlozing of misbruik), antwoordden de meeste kinderen in de EU dat zij in eerste instantie een beroep zouden doen op hun familie en vrienden: "Onze familie zegt ons wat we moeten doen, want zij kennen ons en zij kennen het leven. Zij kennen ons niet altijd het best, maar soms kunnen ze ons echt helpen." (Poolse jongen) "Ik bespreek mijn problemen met iemand die ik goed ken." (Nederlands meisje) "Een meisje dat door haar vader werd geslagen, kon bij haar oma terecht." (Belgisch meisje) "Je kunt beter praten met je broers en zussen dan met je ouders." (Italiaanse jongen) "Ik vind dat vrienden een goede invloed op mij hebben. Als ik problemen heb, helpen ze me." (Roemeense jongen)

Sommige kinderen praten echter liever niet met hun ouders of vrienden over dergelijke problemen, maar zoeken een meer afstandelijke manier om ermee om te gaan:

"Ik zou dit met mijn vrienden bespreken en oplossen. Daar heb je geen politie of volwassenen bij nodig." (Luxemburgse jongen)

K i n d e re n b e s c h o u we n h u n l e r a re n o f o u d e r schoolpersoneel als een mogelijke bron van hulp in alle mogelijke probleemsituaties: "Ze zijn er altijd. Als je over iets wilt praten, ken ik een aantal leraren waar je naartoe zou kunnen gaan om advies te vragen." (Iers meisje)

Als een leraar degene is die de rechten van het kind schendt, toonden sommige kinderen zich echter terughoudend om dit met andere leraren of zelfs met hun ouders te bespreken vanwege de mogelijke gevolgen daarvan: "Als je zegt dat er problemen zijn met een leraar, bv. dat hij of zij racistisch is, heb je kans dat je daarna de leraar tegen je krijgt en dat de school niks doet." (Belgische jongen)

"Ik zou eerst op het internet gaan zoeken, ik zou er niet met iemand persoonlijk over willen praten." (Fins meisje)

In sommige lidstaten vertelden de kinderen dat zij psychologische hulp kunnen krijgen op school. Waar dit het geval is, wordt het beschouwd als een waardevolle, belangrijke dienst:

Sommige kinderen zouden over zulke problemen liever helemaal niet praten:

"Ik praat met een psychiater over mishandeling; iemand die ik niet ken, maar waar ik vertrouwen in heb, en ik weet dat hij me kan helpen." (Franse jongen)

"De meeste kinderen verdragen het waarschijnlijk gewoon, omdat ze denken dat het niet belangrijk genoeg is om naar een leraar of de politie te gaan." (Estse jongen)

Bij een schending van de rechten op school gaat het vooral om pesten door andere kinderen en om het gedrag van leraren die beschuldigingen van pesten niet serieus nemen en kinderen te veel onder druk zetten met de hoeveelheid werk die ze van hen verwachten. Bij een schending van hun rechten op school zouden de meeste kinderen in eerste instantie bij hun ouders te rade gaan, hoewel niet alle jongeren het prettig vinden hun ouders bij schoolzaken te betrekken: "Ik zou het tegen mijn ouders zeggen … maar het is moeilijk om je ouders te vertellen dat je op school wordt geslagen." (Spaanse jongen)

"Het recht om met iemand te praten die je kunt vertrouwen, zonder dat je ouders het weten. Met privacy … iemand die het niet verder vertelt, iemand met wie je je verbonden kunt voelen." (Belgisch meisje)

Ook andere vormen van extra hulp die soms via de school worden aangeboden, worden gewaardeerd, zoals schoolbegeleiders, jeugdadvocaten, pastorale zorg en kinderbeschermingsdiensten. Kinderen zijn over het algemeen blij met de hulp die ze op school krijgen, maar velen zouden 'er graag veel meer van willen', vooral van psychologen die deskundig advies kunnen geven of van leraren die problemen kunnen signaleren.

5.2 ANDERE BRONNEN VAN HULP Met name in het geval van pesten zouden veel kinderen hun problemen niet met hun ouders bespreken maar liever zelf een oplossing zoeken:

Veel kinderen in de EU weten niet dat er specifieke diensten zijn waar zij gebruik van kunnen maken, buiten de familie, vrienden of leraren om, als zij problemen hebben. In het onderzoek werd echter een aantal andere mogelijk bronnen van hulp genoemd, zoals de politie, hulplijnen, sociale diensten en de rechtbanken.

15

Een beroep doen op de 'autoriteiten' wordt door 15-17-jarigen gezien als een laatste redmiddel, maar het is duidelijk dat sommigen wel degelijk naar de politie gaan in extreme omstandigheden, bijvoorbeeld wanneer zij het slachtoffer zijn geworden van straatgeweld: "We hebben naar de politie geschreven omdat je nergens anders naartoe kunt." (Litouwse jongen)

Hulplijnen worden over het algemeen gewaardeerd. De deelnemers vinden het belangrijk dat er hulp en begeleiding kan worden gevraagd van een onafhankelijke instantie als dat nodig is. In een paar landen spraken de kinderen ook met waardering over bepaalde officiële of vrijwilligersorganisaties die zijn opgericht om hun te helpen.

16

Sociale diensten worden als een nuttige extra bron van hulp beschouwd. Hoewel ze niet door veel kinderen werden genoemd, worden ze door degenen die dat wel deden, gewaardeerd. Datzelfde geldt voor de rechtbanken; niet vaak genoemd, maar wel gewaardeerd. De rechter wordt niet gezien als

iemand die alleen 'reprimandes' uitdeelt, maar ook als iemand die jongeren met problemen een oplossing kan bieden.

5.3 GEWENSTE BRONNEN VAN HULP De deelnemers werd niet alleen gevraagd waar zij hulp zouden gaan vragen als zij het gevoel zouden hebben dat hun rechten werden geschonden, maar ook om aan te geven hoe de communicatie over en de bescherming van hun rechten door de volwassenen zou kunnen worden verbeterd. Uit deze gesprekken blijkt duidelijk dat kinderen niet het gevoel hebben dat zij veel mogelijkheden hebben op dit gebied en inzien dat zij onervaren zijn. Op de vraag waar de steun voor de rechten van kinderen vandaan zou moeten komen, richtten zij zich dan ook voornamelijk op twee bronnen:  volwassenen die dicht bij de kinderen staan, zoals ouders en leraren;  openbare autoriteiten en instanties (op lokaal, regionaal, nationaal of zelfs Europees niveau). Ouders en leraren: kinderen vinden dat in veel gevallen de volwassenen die dicht bij hen staan, een grotere rol zouden kunnen spelen in het voorkomen van schendingen van of inbreuken op hun rechten, en dat zij 'op signalen zouden moeten letten'. Zo werd gezegd dat volwassenen het zou moeten opvallen als kinderen stiller worden, zich terugtrekken of onzeker lijken: "Ouders zouden meer met hun kinderen moeten praten." (Tsjechisch meisje) "Wij kunnen niet veel doen; onze ouders moeten voor die dingen zorgen." (Frans meisje)

© fotolia

Kinderen in de leeftijdsgroep waarop dit onderzoek betrekking heeft, staan erg ambivalent tegenover de politie: voor zeer ernstige problemen kun je ze wel benaderen, maar er wordt ook nogal negatief tegen de politie aangekeken. Soms is dat omdat de politie wordt gezien als een van de restrictieve factoren in het leven ('rechten') van 15-17-jarigen, in andere gevallen omdat zij volgens de kinderen hun problemen niet altijd serieus genoeg neemt, of, in extremere gevallen, omdat zij gevallen van misbruik onvoldoende onderzoekt.

Meestal zoeken de kinderen individueel en persoonlijk hulp van een volwassene, maar sommigen zeiden dat ze graag hulp zouden krijgen van onafhankelijke deskundigen, ook al zou die hulp dan op afstand moeten worden gegeven, bijvoorbeeld via onlinehulp voor slachtoffers van cyberpesten. Soms vinden kinderen dat ouders die verder goede ouders zijn, wel eens 'te druk' bezig zijn en niet genoeg tijd en aandacht hebben voor hun kinderen vanwege hun werk en andere verantwoordelijkheden. Kinderen vinden het duidelijk belangrijk dat ouders 'er zijn'. De rol van openbare autoriteiten en instanties wordt op grote schaal erkend, hoewel de kinderen die deelnamen aan het onderzoek enigszins onduidelijke omschrijvingen en termen gebruikten wanneer zij hierover spraken. Uit de gesprekken blijkt echter duidelijk dat kinderen vinden dat de openbare autoriteiten een hoofdrol moeten spelen op vijf belangrijke gebieden:  initiatieven voor jongeren ondersteunen;  de publieke opinie bijsturen en informatie verstrekken;  jongeren betrekken bij de besluitvorming (zowel bij besluiten die hen rechtstreeks raken als meer in het algemeen);  specifieke ontwikkelingsprogramma's;  de wet handhaven. Kinderen verwachten duidelijk een ruimhartig en daadkrachtig optreden van de openbare instanties; ze willen niet alleen dat de overheid de gezinnen van kinderen uit risicogroepen materieel ondersteunt, ze willen ook dat de overheid daadkrachtig optreedt en ervoor zorgt dat mensen de wetgeving inzake kinderrechten naleven door deze actief te handhaven als zij wordt overtreden. De kinderen gaven aan dat het van belang is dat ze weten dat er hulp beschikbaar is en dat dingen beter kunnen worden: "Volwassenen zouden hun best moeten doen om kinderen duidelijk te maken dat het probleem kan worden opgelost, zodat kinderen niet het idee hebben dat de wereld slecht is." (Lets meisje)

De belangrijkste suggesties van de kinderen voor hulp worden hieronder beschreven.

"Meer plekken waar jongeren samen kunnen komen zonder dat ze anderen tot last zijn." (Nederlandse jongen) "Als tiener val je ertussenin. Als je een kind bent, kun je naar een speeltuin of een park en als je volwassen bent, of ouder dan achttien, kun je letterlijk doen wat je wilt, maar als je een tiener bent, is er niets. Je zit er gewoon tussenin." (Iers meisje) "Meer recreatiecentra voor jongeren." (Zweeds meisje)

Kinderen willen niet gewoon meer plaatsen om samen te komen en dingen te ondernemen, sommigen zeiden ook dat dit soort plaatsen een toevluchtsoord of een schuilplaats kan zijn voor armen en achtergestelden: "Richt gratis centra op waar kinderen en jongvolwassenen elkaar kunnen ontmoeten, plezier kunnen maken, kunnen spelen, en waar ze met een deskundig iemand kunnen praten als ze persoonlijke problemen hebben of zo." (Sloveens meisje)

5.3.2 DE PUBLIEKE OPINIE BIJSTUREN EN INFORMATIE VERSTREKKEN Overal in de EU zeggen jongeren dat 'de overheid' proactiever zou kunnen zijn bij het bewustmaken en bijsturen van de publieke opinie over de rechten van kinderen en de risico's die kinderen lopen. "Stuur vertegenwoordigers van opvangtehuizen en andere instanties naar scholen om leerlingen te vertellen over de problemen waarmee ze in de opvangtehuizen te maken hebben, en over de rechten van kinderen." (Cypriotische jongen) "Richt een 'Stichting Kinderrechten' op." (Nederlands meisje)

Het verstrekken van informatie aan de kinderen zelf was een terugkerend thema, en velen vonden dat er meer aandacht voor de rechten van kinderen moet komen via de scholen: "Vroeg beginnen praten over mensenrechten en ze door middel van spelletjes vanzelfsprekend maken". (Zweeds meisje) "De school als plaats van onderricht over mensenrechten." (Duitse jongen)

5.3.1 INITIATIEVEN VOOR JONGEREN ONDERSTEUNEN Meer faciliteiten voor kinderen, speciale ruimtes voor kinderen, zoals recreatieterreinen, speeltuinen en sportvelden, kindercentra en kinderactiviteiten vormden een gemeenschappelijk thema. Kinderen denken dat dit zowel goed zou zijn voor alle kinderen in het algemeen als voor de meest kwetsbare groepen:

Het is duidelijk dat kinderen graag meer informatie zouden willen hebben over mogelijke schendingen van hun rechten en over plaatsen en personen waar zij terechtkunnen voor hulp. Er waren talloze suggesties voor manieren waarop deze informatie zou kunnen worden verstrekt:

17

"Folders met nummers die jongeren kunnen bellen, verspreiden op scholen, in gemeentehuizen en in winkels." (Frans meisje) "De informatie die we niet hebben, zijn de naam en de contactgegevens van de kinderbescherming en alle instanties die zich bezighouden met kinderrechten." (Bulgaars meisje) "Ze zouden centra voor jongeren kunnen oprichten, met een hotline die 24 uur op 24 bereikbaar is. Ze zouden advies kunnen geven over waar je moet zijn in noodgevallen … om de plaatselijke sociale diensten in te schakelen. 112 is voor dringende gezondheidsproblemen, dat nummer bellen we niet." (Portugees meisje)

18

De deelnemers beklemtoonden dat het erg belangrijk is om gebruik te maken van de hedendaagse technologie, dezelfde media die zij dagelijks gebruiken, om met hen te communiceren:

"Er zou een website moeten zijn met een overzicht van alle adressen waar kinderen hulp kunnen krijgen." (Luxemburgse jongen) "Wij zitten vaak online, op sites zoals Facebook, wij communiceren veel, je kunt alles zien en we weten wat er gebeurt." (Franse jongen)

Het idee van een speciale groep, persoon of instantie die belast wordt met de bescherming van de rechten van kinderen, een 'pleitbezorger' of 'ombudsman of -vrouw voor kinderen', vindt weerklank. Een aantal deelnemers ziet in dat iemand zich speciaal met kinderrechten zou moeten bezighouden en als woordvoerder zou moeten optreden: "We hebben speciale instellingen voor jongere kinderen nodig. Het is hier erg bureaucratisch en kinderen tussen 10 en 14 hebben geen idee hoe ze zich daar doorheen moeten vechten." (Duitse jongen)

5.3.3 JONGEREN BETREKKEN BIJ DE BESLUITVORMING Sommige jongeren maakten duidelijk dat zij graag meer inbreng zouden willen hebben in de discussies over besluiten die gevolgen hebben voor hun leven en hun leeftijdsgroepen, of in ieder geval die mogelijkheid zouden willen hebben. Sommigen zouden graag willen dat er een jongerenparlement komt, of een andere vorm van betrokkenheid van jongeren bij de politiek:

© Istockphotos

 op school, zowel in de les als via informelere kanalen;  door specifiek daarvoor opgerichte organisaties;  via speciale telefoonlijnen;  door middel van evenementen of communicatiecampagnes;  met tv-programma's voor publieke/sociale bewustwording, op prime time, met gemakkelijk toegankelijke contactgegevens;  op het internet;  in advertenties of discussies op plaatsen waar kinderen samenkomen in hun vrije tijd.

"We hebben een jongerenparlement nodig… Er is een Europees jongerenparlement, maar we hebben een Iers jongerenparlement nodig." (Ierse jongen)

Anderen stelden systematische gezondheidscontroles voor oudere kinderen voor (en niet alleen voor baby's en kleine kinderen).

"Ze zien niet in dat wij jongeren goede ideeën hebben." (Zweedse jongen)

5.3.5 DE WET HANDHAVEN

Sommigen voelen zich gefrustreerd door het gebrek aan zeggenschap, ook al hebben ze ogenschijnlijk een stem: "Als leerlingenvertegenwoordiger heb je niet eens de kans om te worden gehoord. Je moet gewoon alles accepteren, hoeveel argumenten je ook aandraagt." (Duits meisje)

Sommige jongeren vinden dat oudere kinderen stemrecht zouden moeten hebben, maar er waren er meer die, soms heel nadrukkelijk, vonden dat hun regering vaker de mening van kinderen zou moeten vragen, zeker als er wetten worden opgesteld die betrekking hebben op kinderen.

5.3.4 SPECIFIEKE ONTWIKKELINGSPROGRAMMA'S

In veel lidstaten bleek herhaaldelijk dat kinderen vinden dat de wet met betrekking tot de rechten van kinderen niet krachtig genoeg wordt gehandhaafd. Jongeren vinden het belangrijk dat leraren en anderen worden aangemoedigd de regels ter bescherming van jongeren te respecteren: "Ik zou mensen dwingen de regels na te leven die nu al bestaan maar die niet worden toegepast, zoals op school, daar zouden geen toetsen moeten zijn op maandag, in het weekend moet je kunnen uitrusten, maar als leraren veel huiswerk geven, heb je geen weekend omdat je de hele tijd moet studeren." (Ests meisje)

In een aantal lidstaten opperden kinderen dat er strengere straffen zouden kunnen worden ingevoerd voor mensen die geweld gebruiken tegen kinderen:

Door de deelnemers werden verschillende specifieke ontwikkelingsprogramma's voorgesteld, onder andere binnen het onderwijsstelsel. Zo werd geopperd dat er zou moeten worden geïnvesteerd in het opleiden van leraren om geweld en pesten serieus te nemen:

"De wet bestaat, je hoeft niets te verzinnen… Ze moeten er alleen voor zorgen dat die wet wordt nageleefd… Strengere straffen en meer politiecontroles door de regering." (Italiaanse jongen)

"Meer opleiding voor leraren om signalen van misbruik en problemen thuis te herkennen." (Brits meisje)

Kinderen willen een betere naleving van de bestaande wetten om hen en de maatschappij te beschermen:

"Als het op school gebeurt, moeten leraren helpen; zij zijn degenen die kunnen zien wie er wordt gepest en wie zich schuldig maakt aan pesten." (Frans meisje)

"Je hoort altijd over huiselijk geweld en gevallen waarin de kinderbescherming bij een misbruikt kind thuis gaat kijken en niks doet... en achteraf is iedereen verbaasd." (Oostenrijkse jongen)

In sommige lidstaten toonden de kinderen zich meer bezorgd over investeringen in scholen in het algemeen: "Investeer in scholen. Waarom hebben de scholen geen warm water?" (Hongaars meisje) "De lonen van leraren moeten omhoog, dan nemen ze hun werk serieuzer." (Litouwse jongen)

19

Evenzo werden juridische hervormingen in de vorm van strengere straffen voor degenen die de rechten van kinderrechten schenden, en meer politiecontroles om die schendingen te voorkomen, door de deelnemers als prioriteit genoemd.

5.4 TOPPRIORITEITEN Jongeren vroegen ook om meer middelen voor onderwijs en onderwijsfaciliteiten, zoals beurzen, en meer financiële middelen en steun voor buitenschoolse activiteiten voor kinderen die in armoede leven. Velen van hen vroegen ook om meer psychologische ondersteuning op school en in andere instellingen voor kinderen: "Een psycholoog in elke school, elk weeshuis." (Slowaakse jongen)

Aan het einde van de focusgroepen en rekening houdend met alle besproken punten en suggesties, werd de deelnemers gevraagd welke maatregel zij het liefst door de volwassenen genomen zouden zien worden om de rechten van kinderen te versterken, te ondersteunen of beter te beschermen. De keuzes kwamen grotendeels overeen, en er kwamen drie topprioriteiten naar voren:

 kinderen faciliteiten bieden waarmee zij toegang kunnen krijgen tot informatie en hulp;  financiële middelen van de lokale of de centrale overheid (de staat) voor het beschikbaar stellen van psychologische hulp en plaatsen waar kinderen veilig kunnen spelen / zich veilig kunnen vermaken;  een strengere handhaving van de wetten die de rechten van kinderen beschermen.

Daarnaast waren er enkele secundaire prioriteiten, bijvoorbeeld: dat volwassen die met kinderen samenleven of met kinderen werken:  alerter moeten zijn op signalen dat kinderen problemen hebben. dat de overheid en degenen die het voor het zeggen hebben:

20

 zich moeten richten op bewustmaking / preventie van discriminatie;  materiële hulp moeten verstrekken aan degenen die dat nodig hebben (financiële steun, onderwijs, bijstand);  kinderen meer moeten betrekken bij beslissingen die gevolgen voor hen hebben en bij het maatschappelijke en politieke leven.

5.5 VOORGESTELDE HULP VOOR KWETSBARE GROEPEN De deelnemers werd gevraagd na te denken welke groepen kinderen volgens hen bijzonder kwetsbaar zijn; de belangrijkste daarvan worden hieronder genoemd. Een van de punten die daarbij aan de orde kwam, was de vraag wat er volgens de deelnemers zou moeten gebeuren om de rechten van deze groepen kwetsbare kinderen beter te beschermen en te waarborgen.

5.5.1 KINDEREN DIE HET SLACHTOFFER ZIJN VAN FYSIEK GEWELD EN SEKSUEEL MISBRUIK Als belangrijkste manieren om de rechten van kinderen in deze groep te beschermen werden genoemd:  alertere leraren;  meer aandacht voor gezinnen waar misbruik wordt vermoed;  een beperking van de toegang van ouders tot alcohol / drugs;

 meer informatie over waar advies en hulp te verkrijgen is;  toegang tot psychologische hulp;  jongeren die het slachtoffer zijn van geweld aanmoedigen erover te praten;  alert zijn op elektronische en onlinekanalen die misbruik in de hand kunnen werken.

De deelnemers in alle lidstaten waren het erover eens dat er kinderen zijn die het gevaar lopen slachtoffer te worden van geweld en die beschermd moeten worden. De deelnemers deelden dit geweld in drie categorieën in:  fysiek geweld en misbruik thuis;  emotionele, verbale en psychologische mishandeling thuis;  geweld in de maatschappij: criminaliteit met messen en vuurwapens. Huiselijk geweld levert volgens onze deelnemers de meeste gevallen van langdurige blootstelling aan risico's op. "Als een kind psychologische of andere problemen heeft, ligt de oorzaak waarschijnlijk thuis, en in het tegenovergestelde geval, in een goed, stabiel gezin, groeit natuurlijk een goed persoon op." (Bulgaars meisje)

Huiselijk geweld blijft vaak verborgen en kinderen die er het slachtoffer van zijn, durven er niet over te praten. Dit werd in alle lidstaten herhaaldelijk opgemerkt: "Mensen die door hun vader en moeder worden geslagen, kennen niet het recht deel uit te maken van een gezin, want ze zijn geen gezin, als ze worden geslagen. Het is geen liefdevol gezin. Mensen noemen je een gezin, maar ze weten soms niet wat er allemaal gebeurt in het verborgene." (Brits meisje)

De deelnemers toonden zich betrekkelijk sterk bewust van de kwestie van seksueel misbruik. Sommigen waren van mening dat meisjes op dit punt meer risico lopen dan jongens. Zo vertelden sommige meisjes dat ze zich 'zeer hulpeloos' voelen als jongens hen in 'verborgen hoekjes' proberen aan te raken en dan zeggen dat ze het tegen niemand mogen zeggen. De deelnemers spraken ook over kinderen die het slachtoffer zijn van ontvoering voor seksuele doeleinden: "Sommige kinderen worden ontvoerd en dan gedwongen dat te doen, en dat mag niet, dat is verkeerd. Dat is tegen de rechten van kinderen." (Brits meisje)

Geweld in de maatschappij leidt er volgens de deelnemers toe dat kinderen en jongeren zich niet vrij voelen om overal naartoe te gaan of niet volledig geïntegreerd zijn in de maatschappij.

"Mensen die kinderen hebben mishandeld, moeten langere gevangenisstraffen krijgen." (Zweeds meisje)

"Kinderen kunnen niet naar het park omdat ze bang zijn. Ze zijn bang om te worden gepest, ze zijn bang om te worden neergestoken. Je kunt nergens naartoe. Ik zit thuis omdat ik nergens naartoe kan. We moeten een veilige, positieve plek hebben." (Britse jongen)

5.5.2 KINDEREN DIE WORDEN GEPEST

"Ik ga nergens alleen naartoe 's avonds en ik kijk steeds over mijn schouder of niemand mij volgt. Ik ben echt bang." (Hongaars meisje)

De grootste gevaren waarmee degenen in dit soort situaties te maken hebben, zijn: de fysieke of mentale mishandeling zelf; niet in staat zijn over de mishandeling te praten; niet zo vrij overal naartoe gaan als anderen; de bijbehorende kans op armoede en alles wat daarbij hoort; en, in extreme gevallen, het slachtoffer zijn van seksueel misbruik of worden afgesneden van de familie. Er werden suggesties gedaan voor hoe kinderen die het slachtoffer zijn van geweld en misbruik, het best kunnen worden geholpen. Een daarvan is kinderen meer informatie te geven over de middelen die voorhanden zijn voor slachtoffers van geweld en misbruik.

Als belangrijkste manieren om de rechten van kinderen in deze groep te beschermen werden genoemd:  leraren en ouders moeten meer luisteren en optreden tegen pesten;  kinderen moeten meer met hun vrienden praten en door hen worden gesteund;  psychologische hulp voor slachtoffers.

In bijna alle lidstaten maken kinderen zich zorgen over pesten en vinden ze dat dit probleem niet serieus genoeg wordt genomen; veel kinderen hadden het zelf meegemaakt of het van dichtbij gezien, meestal op school. De deelnemers associëren de volgende risico's met pesten: het risico van fysiek geweld; gevoelens van minderwaardigheid en vernedering; er niet over kunnen

21

Kinderen de mogelijkheid bieden er openlijker over te praten of zorgen dat er mensen in de buurt zijn met wie ze kunnen praten, werd als belangrijk beschouwd, en voor de scholen is hierbij volgens de deelnemers een hoofdrol weggelegd: "Ik zou in het lesprogramma een aantal lessen opnemen waarin aandacht wordt besteed aan het praten over geweld en waarin informatie wordt verstrekt: wat je moet doen als je te maken hebt met geweld thuis, op school of op straat. Op school praten ze er helemaal niet over." (Ests meisje) "Leraren moeten een klacht kunnen indienen en bepaalde ouders kunnen aangeven bij de autoriteiten." (Frans meisje)

In verschillende lidstaten werden drugs, en in het bijzonder alcohol, gezien als een factor die geweld tegen kinderen in de hand werkt, en werd aangegeven dat er nog strenger zou moeten worden toegezien op de verkoop van alcoholhoudende dranken:

Veel kinderen denken dat de rechten van kinderen op dit gebied beter zouden worden beschermd als degenen die deze rechten schenden, strengere straffen opgelegd zouden krijgen:

© fotolia

"Het is heel belangrijk dat hier een einde aan wordt gemaakt. De gevolgen, zeker van alcoholgebruik, kunnen fataal zijn." (Bulgaarse jongen)

© fotolia

22

praten; sociale uitsluiting en gekwetst zijn omdat degenen met gezag de situatie niet serieus nemen.

hun ouders en leraren te praten en het aanmoedigen van ouders en leraren om iets te ondernemen:

"Als je er thuis over praat en je ouders nemen contact op met de school, wordt het alleen maar erger." (Finse jongen)

"De leraar moet zich ermee bemoeien, de zaak onderzoeken en met de ouders praten." (Spaans meisje)

'Virtueel' pesten, via internet of via de mobiele telefoon, werd betrekkelijk weinig genoemd. De deelnemers zagen echter wel in dat dit soort pesterijen specifieke kenmerken heeft: "Op internet kun je je verschuilen achter een valse identiteit, waardoor pesten gemakkelijker wordt." (Luxemburgse jongen) "Een paar weken geleden kreeg ik een sms waarin iemand zei dat hij me zou vermoorden, zonder dat ik een nummer kon zien... achteraf bleek het een vriend te zijn geweest, maar ik was bang... hoe kun je zoiets controleren? En ze kunnen niet alle nummers controleren, want dat is tegen de privacyregels..." (Belgisch meisje)

"In het begin toen er iemand van een andere school kwam, hebben we haar gepest en toen onze mentor dat ontdekte, heeft ze er met ons over gepraat. Toen hebben wij ons verontschuldigd, we begrepen dat het moeilijk was voor die persoon." (Litouwse jongen)

Tevens werd geopperd dat de aanwezigheid van schoolpsychologen enigszins zou helpen om pesten aan te pakken, maar daarbij werd beklemtoond dat vertrouwelijkheid belangrijk is voor kinderen als ze met volwassenen praten over pesten of over geweld.

5.5.3 KINDEREN DIE IN ARMOEDE LEVEN Als belangrijkste manieren om de rechten van kinderen in deze groep te beschermen werden genoemd:

In bijna alle lidstaten vonden de deelnemers dat er niet genoeg wordt gedaan tegen pesten. Volgens hen wordt het niet serieus genoeg genomen; naar slachtoffers wordt niet geluisterd en er wordt niet genoeg gedaan om pesten te voorkomen. Sommige suggesties met betrekking tot geweld tegen kinderen in het algemeen werden ook gedaan ten aanzien van pesten, zoals het aanmoedigen van kinderen om met

 meer beurzen en onderwijsondersteuning voor armen;  de overheid moet ouders van arme gezinnen meer werk geven;  meer plaatsen waar arme kinderen naartoe kunnen / evenementen om sociale integratie te bevorderen.

In alle lidstaten noemen jongeren armoede als een bepalende factor bij de schending van de rechten van kinderen. De deelnemers vonden het betrekkelijk gemakkelijk om te zien wie er in armoede leeft en om in hun schoenen te gaan staan. Zij waren het erover eens dat kinderen die in armoede leven een lagere levenskwaliteit en minder mogelijkheden hebben, niet alleen als kind maar ook als volwassene. "Arme mensen worden overal uitgesloten omdat ze niet de juiste kleren dragen." (Hongaarse jongen)

In sommige lidstaten waren jongeren van mening dat een armoedige jeugd de kansen in het verdere leven beperkt: “Zij krijgt thuis geen steun, want haar moeder heeft een uitkering en dan heeft ze zelf niet veel kans om het patroon te doorbreken, om een mooie carrière te maken.” (Deense jongen)

5.5.4 KINDEREN IN INSTELLINGEN Als belangrijkste manieren om de rechten van kinderen in deze groep te beschermen werden genoemd:  meer inspanningen om kinderen in een pleeg- of adoptiegezin te plaatsen;  de familiebanden waar mogelijk intact laten;  kinderen de kans bieden deel uit te maken van de maatschappij en aan een 'goede toekomst' te bouwen.

Er zijn niet veel jongeren die veel weten over kinderen die in instellingen wonen; de deelnemers dachten in de eerste plaats aan kinderen in weeshuizen. In vele lidstaten noemen jongeren kinderen in instellingen echter als een bijzonder kwetsbare groep die hulp nodig heeft, met name op emotioneel vlak: “Zij zijn geïsoleerd van andere mensen.” (Bulgaars meisje)

Sommigen noemen ook de minder nijpende negatieve gevolgen van armoede zoals minder keuze hebben welke kleren je draagt en niet genoeg geld hebben om deel te nemen aan evenementen of om uit te gaan: “[Armoede betekent] klasuitstapjes missen of niet uit kunnen gaan met vrienden.” (Duits meisje)

De gebieden waarop de rechten van kinderen die in armoede leven volgens de deelnemers het meest worden bedreigd, zijn: hun leefomstandigheden, discriminatie, sociale uitsluiting, minder kansen om ervaringen op te doen / vermaak, een beperktere toegang tot gezondheidszorg en vervolgopleidingen. Financiële hulp voor mensen die in armoede leven, met name van de staat of van de lokale gemeenschap, is een van de vormen van hulp waaraan volgens jongeren prioriteit moet worden gegeven om de rechten van deze kinderen te beschermen: “Voor arme kinderen, financiële hulp.” (Franse jongen) “Ik zou de kinderbijslag verhogen.” (Roemeens meisje)

Een aantal deelnemers vond dat kinderen die in armoede leven, toegang moeten krijgen tot betere onderwijsmogelijkheden, bijvoorbeeld in de vorm van gratis schoolmaaltijden, studieboeken, beurzen of sponsormogelijkheden. Zorgen dat de ouders van kinderen die in armoede leven werk krijgen, werd ook vaak genoemd. Kinderen weten hoe gemakkelijk armen kunnen worden uitgesloten van activiteiten en vinden meer plaatsen waar ze terechtkunnen een manier om sociale integratie te bevorderen.

“Ik denk niet dat zij achter de computer kunnen zitten of uit de koelkast kunnen pakken wat ze willen." (Litouwse jongen) “Zij zijn alleen en zullen vroeg volwassen worden en verantwoordelijkheid nemen. Ze moeten kunnen spelen en plezier maken, iemand hebben om mee te praten.” (Deens meisje) Kinderen in instellingen krijgen volgens de deelnemers geen emotionele begeleiding, worden fysiek verwaarloosd, hebben geen gewone thuis en geen gewoon gezinsleven, niet dezelfde toegang tot onderwijs en moeten hun eigen weg zoeken als ze 18 zijn. Veel van de deelnemers noemden het gezinsleven van groot belang om het gehele scala van kinderrechten te waarborgen. In de meeste landen lijkt het de ondervraagde jongeren dan ook het beste om alle kinderen zo mogelijk in een gezin op te vangen, in pleeg- of adoptiegezinnen, en niet in instellingen. De deelnemers vonden dat alles in het werk moet worden gesteld om kinderen niet te scheiden van hun broers en zussen en om een of andere vorm van 'familieband' te behouden, als dat ook maar enigszins mogelijk is: “Kinderen die in weeshuizen wonen, moeten ten minste een paar familieleden hebben met wie ze kunnen praten, zodat ze het gevoel hebben dat ze toch nog een beetje familie hebben.” (Estse jongen)

5.5.5 THUISLOZE KINDEREN, KINDEREN DIE OP STRAAT LEVEN, EN KINDEREN ZONDER OFFICIËLE STATUS Als belangrijkste manieren om de rechten van kinderen in deze groep te beschermen werden genoemd:

23

Kinderen zijn zich ervan bewust dat sommige kinderen buiten de normale maatschappelijke structuren vallen en daardoor het gevaar lopen dat aan hun rechten voorbij wordt gegaan of dat deze met voeten worden getreden. De deelnemers beschouwen kinderen die alleen zijn, zonder thuis, of kinderen van dakloze gezinnen als bijzonder kwetsbaar en denken dat zij worden blootgesteld aan grote risico’s. “Kinderen die op straat leven, lopen veel gevaar en worden blootgesteld aan geweld. Zij hebben soms niet genoeg te eten en te drinken en lopen daarom meer kans om ziek te worden.” (Maltese jongen) “Soms zie ik die arme kinderen in het metrostation, ze moeten daar slapen maar ik vind dat het de schuld is van hun moeders.” (Oostenrijkse jongen)

De belangrijkste punten waarop de rechten van deze kinderen worden bedreigd, zijn volgens de deelnemers het recht op gezondheidszorg en onderwijs, het 'mislopen' van een jeugd, geen identiteit hebben en minder kansen in het leven hebben op lange termijn.

24

“Wij moeten om tien uur thuis zijn; in drugskringen begint het dan pas. Die kinderen zien het gebeuren op straat en worden eraan blootgesteld.” (Nederlandse jongen)

De belangrijkste ideeën voor hulp aan deze kinderen houden in dat ze 'van de straat moeten worden gehaald' en dat moet worden voorzien in hun onmiddellijke fysieke behoeften.

5.5.6 KINDEREN MET SPECIALE BEHOEFTEN Als belangrijkste manieren om de rechten van kinderen in deze groep te beschermen werden genoemd:  materiële hulp (materieel) en toegang bieden;  meer mogelijkheden om met niet-gehandicapte kinderen om te gaan;  volledige toegang bieden tot onderwijs.

In ongeveer de helft van de deelnemende lidstaten werden kinderen met fysieke of mentale speciale behoeften door de jongeren specifiek genoemd als bijzonder kwetsbare groep: “Sommige gehandicapte kinderen leven geïsoleerd van de maatschappij. Zij kunnen niet communiceren met hun familie, ze kunnen niet spelen, ze hebben geen vrije tijd”. (Lets meisje)

Volgens onze deelnemers lopen de rechten van deze kinderen op de volgende manieren gevaar: een minder goede toegang tot allerlei plaatsen; 'weggestopt' worden met anderen met speciale behoeften; geen kans krijgen om ervaringen op te doen; een gebrek aan begrip van en een gebrekkige integratie in de samenleving als geheel.

© fotolia

 materiële hulp verstrekken;  zorgen dat ze weten welke hulp er beschikbaar is.

“Als ik naar de supermarkt ga, lachen jongeren me altijd uit omdat ik kromme benen heb en mank loop. Dat is erg vervelend. Ik heb gevraagd waarom ze me dat aandoen, en gezegd dat ik ze niks heb gedaan.” (Hongaars meisje)

In de meeste landen zagen de deelnemers in dat kinderen met speciale behoeften tot op zekere hoogte sociaal geïsoleerd zijn, en dat hun eigen reacties soms ongepast zijn of geen goed doen, ook al komen ze meestal eerder voort uit een ongemakkelijk gevoel dan uit iets anders. Zij wezen erop dat in sommige gevallen de rechten van kinderen met speciale behoeften worden geschonden door andere kinderen, die niet weten hoe ze zich moeten gedragen en wat ze moeten doen. De deelnemers waren van mening dat kinderen met speciale behoeften gemarginaliseerd dreigen te worden als ze niet kunnen omgaan met anderen of geen toegang hebben tot dezelfde faciliteiten en middelen als andere kinderen. Veel deelnemers zien in dat het goed kan zijn om kinderen met speciale behoeften te laten omgaan met kinderen zonder speciale behoeften: “Op onze school zit een jongen met een rolstoel. Maar hij wil niet anders worden behandeld dan anderen. Het enige dat anders is aan hem, is dat hij met een eigen bus naar school komt en dat we hem helpen zijn chocomelk te kopen in de pauze. Er zijn een paar idioten die hem discrimineren, maar er zijn er heel veel die hem helpen.” (Luxemburgse jongen)

Er bestond grote overeenstemming over de soorten hulp die aan kinderen met speciale fysieke of mentale behoeften moet worden geboden. De belangrijkste punten waren dat deze kinderen meer geïntegreerd moeten worden, dat ze meer praktische ondersteuning moeten krijgen, meer materieel en een betere toegang: “Er zou geld moeten zijn voor medicijnen, rolstoelen en speciale therapieën, zoals therapie met paarden. Zorg dat gehandicapte kinderen en niet-gehandicapte kinderen met elkaar omgaan, wijs niet-gehandicapte kinderen op de moeilijkheden waarmee gehandicapte kinderen te kampen hebben, maak ze nuttige leden van de maatschappij, behandel deze kinderen, zeker als ze een zichtbare fysieke handicap hebben, niet met medelijden.” (Slowaaks meisje met speciale behoeften) “Onderwijs: gehandicapte kinderen zitten vaak op speciale scholen, wat niet erg gunstig is voor het zoeken van een baan later.” (Oostenrijkse jongen)

5.5.7 KINDEREN UIT ETNISCHE MINDERHEIDSGROEPEN EN IMMIGRANTENGEZINNEN Als belangrijkste manieren om de rechten van kinderen in deze groep te beschermen werden genoemd:

 de algemene integratie in de lokale gemeenschappen verbeteren;  gelijke kansen en toegang tot informatie over waar hulp kan worden gevraagd;  hulp voor degenen die alleen staan / degenen die daar het meest behoefte aan hebben.

Hoewel de meeste deelnemers erk ennen dat immigrantenkinderen een groep vormen die wellicht het risico loopt dat aan hun rechten voorbij wordt gegaan of dat deze worden geschonden, waren velen van hen veel minder geneigd te accepteren dat deze op dezelfde manier moet worden geholpen als andere groepen kwetsbare kinderen. Er werd veel gesproken over racisme. Sommige deelnemers dachten dat dit minder speelt dan vroeger: “Volgens mij is racisme niet meer zo erg als vroeger, we zijn nu meer gewend aan kinderen met een andere huidskleur of zo op school.” (Spaanse jongen) “Er is nog wel discriminatie, zeker bij oudere mensen, maar bij jongeren is er volgens mij niet veel racisme meer.” (Franse jongen)

Niet alle opmerkingen over immigrantenkinderen getuigden van een begripsvolle of positieve houding. Een andere veel voorkomende opvatting was dat immigranten en hun kinderen niet zozeer een kwetsbare groep vormen als wel speciale voorrechten genieten, wat wrevel oproept en harde uitspraken over de houding van immigrantenkinderen uitlokt: “Wij hadden en jongen uit… een centrum voor immigranten. De overheid zorgt beter voor zulke kinderen dan voor ons. Zij krijgen onderwijs, allerlei cursussen, en later een baan.” (Bulgaars meisje) “Veel buitenlanders willen geen Oostenrijkers op school, ook al is dit ons land. Dat is discriminatie!” (Oostenrijks meisje) “Ze zijn te druk bezig met geld geven aan mensen zoals asielzoekers en ze geven geen geld aan de Britten.” (Britse jongen) Volgens onze deelnemers liggen de belangrijkste risico’s voor de rechten van deze kinderen op de volgende punten:  beperkte participatie op school en in de maatschappij als gevolg van hun beperkte taalvaardigheid;  armoede;  beperkte toegang tot gezondheidszorg;  discriminatie en sociale uitsluiting.

25

De taal leren wordt beschouwd als essentieel voor de bescherming van de rechten van deze kinderen. Er werd ook gewezen op het belang van integratie (en de bereidheid om te integreren van twee kanten): “Als elke cultuur op zichzelf blijft, spreken ze alleen hun eigen taal en leggen ze ook geen contacten.” (Nederlandse jongen)

Veel van de ideeën die werden geopperd om de rechten van deze groep beter te beschermen of te waarborgen gingen uit van meer integratie en wederzijds begrip; ingesleten opvattingen die moeten worden bijgesteld: “Meer praten over tolerantie en natuurlijke menselijke relaties.” (Lets meisje)

In sommige lidstaten vonden de jongeren dat de overheid een grotere rol zou kunnen spelen bij het bevorderen van integratie: “De maatschappij moet erkennen dat zij ook andere nationaliteiten moet accepteren.” (Litouwse jongen)

26

“Kinderen die hier komen zonder de taal te spreken, hebben hulp nodig en moeten een mentor hebben… Er zouden mensen moeten zijn die deze kinderen kunnen verwelkomen en geruststellen, die hun eigen taal spreken.” (Brits meisje)

Sommigen suggereerden meer multiculturele activiteiten om elkaars achtergrond te leren kennen: “Wij organiseren op school dagen met verschillende thema’s. We hebben bijvoorbeeld Russische dagen gehad, toen kwamen er Russische volksdansers op school en was er allerlei Russisch eten.” (Ests meisje)

verzocht te praten over wat volgens hen de problemen zijn en aan te geven hoe de situatie verbeterd zou kunnen worden. De suggesties van Roma-kinderen om de kinderrechten in deze groep te beschermen, hielden het volgende in:  meer informatie en positieve berichtgeving over de Roma-cultuur verspreiden;  de kans krijgen zich te integreren in de maatschappij;  gelijke kansen bieden;  informatie verstrekken over waar hulp kan worden gevraagd.

In Hongarije en het Verenigd Koninkrijk werden veel voorstellen gedaan voor het tegengaan van de discriminatie van jonge Roma-kinderen. Velen vinden dat meer persoonlijk contact tussen Roma en niet- Roma essentieel is, evenals de bevordering van een meer positieve berichtgeving over de Roma-cultuur. Volgens sommigen zijn wederzijds contact en begrip belangrijk om isolatie te doorbreken: “Er moet worden uitgelegd dat ik niet iemand ben zoals je op televisie ziet.” (Hongaars meisje)

De Hongaarse kinderen vinden dat direct persoonlijk contact tussen Roma- en niet- Romakinderen essentieel is om attitudes te veranderen. In het Verenigd Koninkrijk pleiten jonge Roma ook voor de verspreiding van meer kennis over hun cultuur en hun volk: “‘Ik zou meer bekendheid geven aan de Roma-cultuur. De mensen vertellen wat we doen, hoe we dat doen, dan zouden alle stereotypes verdwijnen. De mensen laten zien dat we een sterke gemeenschap zijn, dat ze ons niet klein krijgen door wat ze over ons zeggen. We dansen, zingen, spelen, doen ons ding." (Britse jongen)

5.5.8 KINDEREN UIT DE ROMA-, SINTI- EN REIZIGERSGEMEENSCHAPPEN We gaan nu dieper in op de Roma-, Sinti- en reizigersgemeenschappen, die specifiek werden genoemd, en geven daarbij eerst een overzicht van de standpunten van de Roma-kinderen zelf en daarna die van andere kinderen over die gemeenschappen. De Romakinderen hebben vaak dezelfde kwetsbare achtergrond als immigrantenkinderen of kinderen uit etnische minderheidsgroepen. Zij lopen hetzelfde risico op beperkte participatie op school en in de maatschappij als gevolg van hun beperkte taalvaardigheid, armoede, beperkte toegang tot gezondheidszorg, discriminatie en sociale uitsluiting. Er werden afzonderlijke groepen Roma-kinderen geïnterviewd in vier representatieve lidstaten (Hongarije, Roemenië, Spanje en het Verenigd Koninkrijk) en ze werden

Roma-meisjes in het Verenigd Koninkrijk verwezen naar pop en hiphop om duidelijk te maken welke rol de popcultuur kan spelen om verschillende etnische bevolkingsgroepen aanvaardbaarder te maken voor de gewone bevolking. In Spanje dachten Roma-kinderen dat een betere opleiding zou helpen tegen discriminatie, een standpunt dat werd gedeeld door Roma-kinderen in andere landen. Er werd op gewezen op het feit dat scholen een grotere rol kunnen spelen bij het helpen van Roma-kinderen: "Mentoren moeten een goed contact hebben met de kinderen en als ze merken dat er iemand uit een armer [Roma-]gezin komt, moeten ze naar dat gezin toegaan en hulp aanbieden, of dat nu financiële of andere hulp is, zoals leerlingenbijeenkomsten of zo, ik denk dat mentoren veel invloed hebben." (Brits meisje)

Over haar gemeenschap zei een Roma-meisje dat haar landgenoten zich niet bewust waren van hun rechten en meer informatie zouden moeten hebben: "Er zouden mensen moeten zijn die hun vertellen wat hun rechten zijn, zij weten niet op welke rechten ze aanspraak kunnen maken." (Brits meisje)

Sommige Roma-jongeren vinden ook dat bepaalde instanties niet dezelfde hulp geven als aan andere groepen. De politie wordt bijvoorbeeld niet beschouwd als een behulpzame instantie voor hun gemeenschap: "Je gaat naar de politie, je dient een klacht in, en ze doen niks. Ze zouden ervoor moeten zorgen dat die kinderen ophouden ons lastig te vallen." (Spaanse jongen)

Andere suggesties van de kinderen om de rechten van kinderen in deze groep te beschermen:  meer opleidingsmogelijkheden voor Romakinderen, zodat ze beter in de samenleving kunnen integreren (en, waar nodig, de ouders stimuleren om de kinderen naar school te sturen);  materiële hulp.

De meningen van andere jongeren over Roma-kinderen waren zeer uiteenlopend. Sommigen beschouwden hen als een kwetsbare groep. Net als over kinderen van immigrantengezinnen bestonden in een aantal landen echter op behoorlijk grote schaal vooroordelen. Deze attitudes kunnen de groep nog kwetsbaarder maken. "Ze worden automatisch bekeken als stereotype, alsof je voor hen op je hoede moet zijn. Dat is een slechte zaak.. Zij zouden het slachtoffer kunnen zijn van geweld." (Iers meisje) "Als er iets vervelends gebeurde, kregen zij altijd de schuld." (Roemeens meisje)

De opmerkingen en suggesties over hoe de rechten van Roma-kinderen zouden kunnen worden beschermd, kwamen voornamelijk van deelnemers in de lidstaten met een grote Roma-populatie.

In Spanje werd een verband gelegd tussen Roma en daklozen. Er werd een hulpprogramma voorgesteld om de marginalisering van Roma-kinderen in de Spaanse samenleving terug te dringen: "Veel mensen zien ze niet eens staan, ze worden gemarginaliseerd en zouden niet zo moeten worden gemeden." (Spaans meisje) "Laat zien dat je geen medelijden met hen hebt, praat met hen, vertel hen waar ze naartoe moeten." (Spaans meisje)

Er werd gesuggereerd meer opvangmogelijkheden te creëren en voor meer politie te zorgen om hen te beschermen, meer informatie te verstrekken en hun ouders werk te geven zodat ze niet hoeven te bedelen, en het algemene publiek beter in te lichten om het beeld van de Roma als dom volk uit te wissen. Veel niet-Roma-kinderen beklemtoonden dat integratie op school een belangrijke eerste stap is om de misverstanden uit de weg te ruimen en om Romakinderen beter toe te rusten om hun rechten uit te oefenen. Tevens bestaat de indruk dat Roma-kinderen misschien extra hulp nodig hebben om het beschikbare onderwijs ten volle te kunnen benutten: "Roma-ouders moedigen hun kinderen niet aan om naar school te gaan… Ik heb een Roma-klasgenoot, maar hij heeft geen pc thuis. Hij doet zijn best om beter met computers te leren werken, maar dat lukt gewoon niet." (Slowaaks meisje)

In Bulgarije wordt op dezelfde manier tegen Roma aangekeken; ook daar denkt men over het algemeen dat veranderingen voor Roma-kinderen in de eerste plaats via de ouders moeten verlopen. "Misschien moet je het zo stellen: als je je kind naar school stuurt, krijg je financiële hulp. Dat zou de zaken een beetje veranderen." (Bulgaars meisje)

27

BIJLAGE – Discussieleidraad KWALITATIEVE EUROBAROMETER – RECHTEN VAN HET KIND LEIDRAAD VOOR DE FOCUSGROEPEN OPDRACHT VOORAF VOOR DE DEELNEMERS Alvorens deel te nemen aan de focusgroep, krijgen de kinderen een korte opdracht zodat de groepen vlot van start kunnen gaan. Hartelijk dank dat je wilt deelnemen aan dit onderzoek. Het doel van dit onderzoek is erachter te komen wat kinderen en jongeren zoals jij belangrijk vinden voor hun welzijn. We zullen het ook hebben over de dingen die het welzijn van kinderen en jongeren kunnen ondermijnen, en nadenken over hoe dergelijke dingen kunnen worden voorkomen of wat kinderen zouden kunnen doen als ze worden behandeld op een manier die ze niet prettig vinden. Voor we met de groep beginnen, zouden we je willen vragen eens na te denken over hoe het is om kind/jongvolwassene te zijn in deze tijd. Kun je in de tabel hieronder vijf dingen opschrijven die je leuk vindt aan kind/jongvolwassene zijn en vijf dingen die je stom vindt aan kind/jongvolwassene zijn in deze tijd?

Wat er leuk is aan kind/

Wat er stom is aan kind/

jongvolwassene zijn in deze tijd

jongvolwassene zijn in deze tijd

1

28

2 3 4 5 Als je niets kunt bedenken, praat er dan eens over met een paar vrienden of met je familie. Neem de lijsten alsjeblief mee. Ze zijn belangrijk voor een groot deel van de avond, en als je ze niet bij je hebt kun je helaas niet meedoen aan de groep.

Leidraad voor de focusgroepen 1. INLEIDING (10-15 MINUTEN) Eerste kennismaking met de kinderen en de kinderen de gelegenheid bieden elkaar een beetje te leren kennen en zich op hun gemak te voelen. Een eerste inzicht krijgen in hun persoonlijke achtergrond, familieomstandigheden en prioriteiten, zodat we de vragen daar later op kunnen afstemmen. • • • •

Gespreksleider Zelf TNS Onafhankelijk persoon

• • • • • • • •

Procedure Vertrouwelijk Geen goede / foute antwoorden Alle standpunten belangrijk Nadenken over hoe het is om kind/jongvolwassene te zijn in deze tijd Project in de hele EU er wordt, in ieder land met mensen zoals jij gepraat Audio / video-opname (eventueel) Kijken (indien van toepassing)

De deelnemers uitleggen dat we met het woord 'kind' iedereen bedoelen die jonger is dan 18 jaar. • • • •

Deelnemers Naam Gezin (ouders, broers / zussen enz.) Wat je leuk vindt om te doen

2. KIND ZIJN IN DEZE TIJD (15-20 MINUTEN) Vaststellen wat kinderen bezighoudt en waar zij zich druk om maken. Begrijpen waarom die onderwerpen belangrijk zijn en nagaan of de kinderen zich in bepaalde opzichten beperkt, belemmerd of tegengewerkt voelen – dus of er gebieden zijn waarop hun rechten misschien niet worden gehandhaafd. De deelnemers wordt gevraagd naar de opgave vooraf te kijken – vragen wat ze hebben opgeschreven bij 'leuk' en een overzicht maken van de belangrijkste punten op een flip-over of op grote vellen papier zodat we er later op terug kunnen komen. • • •

Wat is er leuk aan kind/jongvolwassene zijn in deze tijd? Hoe ben je op deze ideeën gekomen? Wat vinden de anderen ervan?

Nog eens naar de opgave vooraf kijken – vragen nu te kijken naar 'wat stom is' en een overzicht maken van de belangrijkste punten. • • •

Wat is er stom aan kind/jongvolwassene zijn in deze tijd? Hoe ben je op deze ideeën gekomen? Wat vinden de anderen ervan?

Beide overzichten bij de hand houden om er later op terug te komen terwijl de groep verdergaat.

29

3. KINDERRECHTEN – INZICHT EN ATTITUDES (25 MINUTEN) Het begrip 'rechten' introduceren en nagaan in hoeverre ze dit begrip begrijpen. Op basis daarvan nadenken over de mogelijke reikwijdte van kinderrechten en hun mening vragen over de rechten die voor andere groepen kinderen zouden kunnen gelden. Met de groep op de flip-over een diagram tekenen van alle mensen die (individueel of als groep) invloed hebben op hun leven. • • • • •

Wie neemt er, behalve jijzelf, nog meer beslissingen die van invloed zijn op jouw leven? Dat kan een grote invloed zijn, dingen die gevolgen hebben voor iedereen. Of een beperkte invloed, dingen die alleen gevolgen hebben voor jou of je vrienden. Op welke manier wordt je leven hierdoor beïnvloed? Is dat een goede of een slechte zaak (of hangt dat af van de omstandigheden)?

Dit diagram bij de hand houden om er later op terug te komen terwijl de groep verdergaat. • • • • •

Heb je het gevoel dat je genoeg zeggenschap hebt over beslissingen die gevolgen hebben voor jouw leven? Waarom (niet)? Welke zeggenschap heb je precies? Waar kun je je mening geven? Hoe wordt er naar je mening geluisterd?

Pas op dat de discussie niet verzandt in details over ouderlijk toezicht, zoals niet laat thuis mogen komen, huiswerk moeten maken, enz. Verwijs zo nodig naar het eerste punt van dit onderdeel: mensen die van invloed zijn op het leven van jongeren. • • •

30

Waar en hoe zou je meer te zeggen willen hebben? Waarom denk je dat je niet meer zeggenschap hebt? Op welke manier zou je nog meer willen dat er rekening met je mening wordt gehouden?

Vat de hoofdpunten van de discussie tot nu toe kort samen en leg een verband met de mensenrechten. • • •

Wie van jullie kent het begrip 'mensenrechten'? Wat houdt dat in? Welke rechten denk je dat mensen hebben?

• • •

En kinderrechten, verschillen die van de rechten van volwassenen? In welke zin/hoe? Waarom?

Dit is het moment om erop te wijzen dat we nu in bredere zin praten over de rechten van kinderen in het algemeen, d.w.z. kinderen van verschillende achtergronden, kinderen die jonger zijn en kinderen van hun eigen leeftijd. Zo nodig de deelnemers eraan herinneren dat we met 'kinderen' iedereen bedoelen die jonger is dan 18 jaar. • •

Welke rechten denk je dat kinderen hebben? Welke rechten zouden kinderen volgens jou moeten hebben?

Stel met de groep een lijst samen van kinderrechten. De lijst hoeft niet volledig te zijn maar moet wel de belangrijkste punten en zaken omvatten die de kinderen bezighouden, verwijs zo nodig naar eerdere oefeningen. Deze oefening moet door de gespreksleider ook worden gebruikt om de deelnemers te helpen tot een duidelijke consensus over en een helder begrip van het begrip 'rechten' te komen.

4. KINDERRECHTEN – BESCHERMING (20 MINUTEN) Een breder perspectief bieden op de rechten van kinderen en dan nagaan hoe die volgens de deelnemers kunnen worden beschermd en op welke manier schendingen van die rechten kunnen worden voorkomen. Zo veel mogelijk proberen de discussie

te sturen naar wat ze willen / hebben meegemaakt / hoe ze zouden reageren, enz. Aan het einde van deze sessie geven we wat richtsnoeren om te helpen de discussie te concentreren op geweld, armoede en niet-zichtbare kinderen. Indien er niet spontaan een lijst van belangrijke rechten is ontstaan: - kaart nr. 1 gebruiken met rechten die vaak worden genoemd door kinderen/jongvolwassenen en die bespreken. • • • •

Wat denk je van deze rechten? Zijn dit volgens jou rechten die kinderen moeten hebben? Staan er dingen op de lijst die er niet tussen horen? Waarom?

•

Als je naar deze lijst kijkt, kun je dan groepen kinderen en tieners bedenken die in jouw land en in Europa bijzondere risico’s lopen (bv. dat hun rechten misschien niet goed zijn geregeld of niet goed worden beschermd)? Waar liggen de grootste risico’s volgens jou? Waarom denk je dat?

• •

Licht zo nodig toe dat we met ‘Europa’ de EU bedoelen, dus niet Rusland, de Balkan, enz. Als het niet spontaan aan de orde komt, de volgende punten bespreken vanuit het perspectief van de EU en de hierboven beschreven vragen behandelen: • • • • • • •

Kinderen die op straat leven / bedelen Kinderen uit zeer arme gezinnen Immigrantenkinderen die alleen of samen met hun gezin naar Europa komen Kinderen die het slachtoffer zijn van fysiek / emotioneel geweld of pesten (thuis, op school, enz.) Kinderen die het slachtoffer zijn van discriminatie en racisme Kinderen (al dan niet met een handicap) die in instellingen wonen (zoals instellingen voor kinderen met speciale behoeften of weeshuizen, waar de kans op mishandeling misschien groter is) Kinderen die geen ouders hebben of van wie de ouders niet voor hen kunnen zorgen

• • •

Zijn er andere groepen kinderen van wie de rechten volgens jou speciaal moeten worden beschermd of bevorderd? Welke groepen? Waarom moet er aan hen speciale aandacht worden besteed?

Noteer welke groepen kinderen of situaties worden genoemd zodat hierop in deel 5 nader kan worden ingegaan.

5. KINDERRECHTEN – HULP EN STEUN (20 MINUTEN) Onderzoeken wat volgens hen moet / kan worden gedaan om kinderrechten beter toe te passen en te beschermen. We kijken eerst naar de kwetsbare groepen die in deel 4 zijn besproken, waarbij we vragen wat de volwassenen nog meer zouden kunnen doen. Daarna vragen we de deelnemers wat ze zouden doen als hun rechten werden geschonden en wat de volwassenen kunnen doen om hen te helpen. Als we naar deze groepen kinderen in de EU kijken die meer risico lopen, wat zouden de volwassenen dan kunnen doen om ze beter te helpen / beschermen? • • • •

Wat kunnen kinderen in dit soort situaties doen als ze hulp willen bij het beschermen van hun rechten? Wat zou er nog meer voor hen kunnen / moeten worden gedaan? Waarmee zouden zij het meest geholpen zijn? Hoe moet er voor hen worden gezorgd / moeten zij worden geholpen / beschermd?

Noem waar nodig opnieuw de speciale aandachtspunten van deel 4 (plus andere punten die eventueel door de groep zijn aangedragen): • • • • •

Kinderen die op straat leven / bedelen Kinderen uit zeer arme gezinnen Immigrantenkinderen die alleen of samen met hun gezin naar Europa komen Kinderen die het slachtoffer zijn van fysiek / emotioneel geweld of pesten (thuis, op school, enz.) Kinderen die het slachtoffer zijn van discriminatie en racisme

31

• •

Kinderen (al dan niet met een handicap) die in instellingen wonen (zoals instellingen voor kinderen met speciale behoeften of weeshuizen, waar de kans op mishandeling misschien groter is) Kinderen die geen ouders hebben of van wie de ouders niet voor hen kunnen zorgen

Richt de aandacht daarna meer op de groep zelf. Vraag ze om in groepjes van twee te werken: • • • •

Wat zou je doen als je zou ondervinden dat je rechten worden bedreigd of dat je je rechten niet mag uitoefenen, thuis, op school, of ergens anders? Waar zou je naartoe gaan? Met wie zou je gaan praten? Wat denk je dat er zou gebeuren?

Herinner de deelnemers er zo nodig aan dat we met 'rechten' niet bedoelen dat je laat thuis mag komen enz. Vraag, als ze klaar zijn met de opdracht, te bespreken wat ze hebben opgeschreven en probeer erachter te komen waarom ze dat hebben opgeschreven. Heb je het gevoel dat je weet wat je moet doen als je rechten worden bedreigd: • • • •

Thuis? Op school? Ergens anders? Waarom (niet)?

•

Wat zouden volwassenen kunnen doen om jou of andere kinderen en tieners in elk van die situaties beter te beschermen? Welke dingen zou je veranderen als je dat zou kunnen? Als er andere manieren zijn om te reageren / een klacht in te dienen / iets voor elkaar te krijgen, hoe zou je daar dan het liefst over willen horen? Als iemand informatie wil geven aan kinderen / jongvolwassenen, hoe zouden ze dat dan kunnen doen? Waar ga je naartoe als je ergens informatie over wilt hebben? Wat zou je nuttig vinden?

• •

32

• • •

6. AFSLUITENDE GEDACHTEN (20-25 MINUTEN) Dit deel biedt de gelegenheid nader in te gaan op punten of onderwerpen die niet uitvoerig zijn besproken in de eerdere onderdelen, en om boven tafel te krijgen wat de kinderen het liefst zouden willen veranderen. We hebben redelijk veel tijd voor dit onderdeel uitgetrokken, zodat je kunt ingaan op dingen die de deelnemers belangrijk vinden en punten die eerder in de discussie niet aan bod zijn gekomen, kunt bespreken. In dit onderdeel kun je ook punten aan de orde stellen uit de leidraad waarvan je denkt dat de groep er een mening over heeft. Als je voor één dag eerste minister kon zijn, wat zou je dan doen om de kinderen in beter te helpen en te beschermen? • • • • •

Wat zou het beste helpen om de rechten van kinderen te beschermen? Hoe zou je dat doen? Zou je nog iets willen toevoegen? Iets wat je eerder niet hebt kunnen zeggen? Bedank de deelnemers en rond de discussie af.

Europese Commissie Kinderrechten door de ogen van kinderen Luxemburg: Bureau voor publicaties van de Europese Unie 2011 — 36 blz. — 21x29,7cm ISBN 978-92-79-19047-6 doi:10.2758/61627

DS-31-11-005-NL-C

doi:10.2758/61627