Kinder. laag. agenda. rechten te. op politieke. hoe turkije militanten KWeeKt. eindelijk, de KindeRombUdsman! Partijprogramma s

Right!

MEI 2010

TIJDSCHRIFT VOOR DE RECHTEN VAN HET KIND

Kinder rechten te

Partijprogramma’s tweede Kamer 2010

laag op politieke

hoe tURKije militanten KWeeKt

agenda

Kijk mee in het Kinderrechtenhuis! pag 32

eindelijK, de KindeRombUdsman! 1 Right!

Kind zijn in Gaza Bijna anderhalf jaar geleden viel Israël met veel geweld de Gazastrook binnen. Het offensief kostte 1400 Palestijnen, waarvan 352 kinderen, het leven. Een groot deel van de infrastructuur werd weggevaagd. Doordat de Gazastrook nog steeds is geblokkeerd, stagneert de wederopbouw. Kinderen worden groot temidden van troosteloze puinhopen. Ze moeten zich behelpen zonder stromend water of elektriciteit. Als ze op medische voorzieningen van buitenaf zijn aangewezen, moeten ze het zonder hulp stellen, omdat ze niet doorgelaten worden. Zo blijft de Israëlische inval ook in 2010 slachtoffers vergen. www.dci-pal.org/english/home.cfm

2 Right!

3 Right!

inhoud

19

32 Right! Now 

16 6 Bij de kinderrechter

Kloof arme-rijke kinderen groeit; minister steunt Halt-jongeren; terugkeer minderjarige asielzoeker moet veiliger; campagne tegen kindersekstoerisme, en meer berichten.

Verkiezingen 

10

Politieke partijen schermen vaak met de kiezer van de toekomst. Maar in de praktijk besteden ze nauwelijks aandacht aan kinderrechten. Right! ontdekte in de programma’s wel pleidooien voor strafrecht voor 16-jarigen, een strafdienstplicht voor 14-jarigen en laatste-kanscampussen.

Gedetineerd 

14

Geobserveerd door camera’s, met alleen rijst en aardappelen op het menu en nauwelijks afleiding. Zo slijt Salim, een 17-jarige jongen uit Irak, al een half jaar zijn dagen in een Nederlandse cel. ‘Als ik te hard praat, zetten ze me in een isoleercel.’

16 Gesloten jeugdzorg 

Achmeds oudere broer is op het verkeerde pad. Reden voor een Onder Toezicht Stelling (Ots) van Achmed? Het is een van de negen vragen waarvoor kinderrechter Quirine Falger zich deze maandagmiddag gesteld ziet.

Werkdag 

20

Sabine de Jong van Defence for Children traint professionals die met minderjarige asielzoekers te maken hebben. Verslag van een workshop in Utrecht waarin nieuwe actiestrategieën worden verzonnen.

Turkije

22

Als de vraag is hoe je zo snel mogelijk militante jongeren kweekt, lijkt Turkije het antwoord gevonden te hebben. Jongeren worden willekeurig opgepakt en in smerige, overvolle gevangenissen gegooid. Sommigen zitten al jaren vast. ‘Ze stoppen elke dag haren in zijn soep.’

26

Minister Rouvoet ziet het als een van zijn wapenfeiten: de invoering van de gesloten jeugdzorg. Jeugdzorgkinderen en jonge criminelen zitten niet langer bij elkaar. Is het echt een succes? Over de rechtspositie van jeugdzorg-plussers (slecht) en het gat tussen ‘open’ en ‘gesloten’ (groot).

Kinderombudsman

30

Jaren is ervoor gestreden. De val van het kabinet leek roet in het eten te gooien. Maar zie, opeens was er politiek draagvlak voor de Kinderombudsman. De voorvechters vertellen wat de nieuwe functionaris moet gaan doen.

Kinderrechtenhuis

32

In het pand waar vroeger de stemmen van weeskinderen galmden, wordt nu vergaderd over kinderrechten. Leiden heeft met het Kinderrechtenhuis een unieke voorziening gekregen.

En verder: Actie!, Column Peter van der Laan, Martin Šimek over kinderrechten, Rubrieken: Juridisch / Kinderrechtenhuis / Overheid 4 Right!

redactioneel colofon Mei 2010 Right! Tijdschrift voor de Rechten van het Kind is een uitgave van Defence for Children-ECPAT Nederland Redactie Mirjam Blaak, Goos Cardol, Manon Eijgenraam, Sabine de Jong, Lennie Haarsma, Majorie Kaandorp, Jeanette Kok, Ton Liefaard, Carla van Os, Adrianne van Rheenen, Philip Romer. Aan dit nummer werkten mee Paulien Bakker, Menno Bosma, Vittorio Busato, Else de Jonge Jeroen Kleijne, Hellen Kooijman Peter van der Laan, Maria van Rooijen Martin Šimek, Tijdschriftenmakers De Kern (www.tijdschriftenmakers.nl) en Kartica van der Zon Vormgeving Akimoto grafisch ontwerpers, Amersfoort Beeld ANP Photo, Marco Bakker, Walter van Kalsbeek, Milo, Sander Nieuwenhuys, Clemens Rikken en Bas van der Schot Druk Stenco, Amsterdam ISSN: 0927-1333 © 2010 Abonnementen Jaarabonnement € 35 Losse nummers € 7,50 Jongeren en studenten € 25 [email protected] www.defenceforchildren.nl Postbus 11103, 2301 EC Leiden Het reprorecht voor de artikelen, foto’s en illustraties berust bij de makers. Overname alleen na voorafgaande schriftelijke toestemming.

Right!

We zijn er! Het geheel vernieuwde Tijdschrift voor de Rechten van het Kind is geboren op de dag dat het Kinderrechtenhuis zijn officiële opening viert. Zelf zijn we al een paar maanden hard aan de slag op deze prachtige plek, met onderzoeken, schrijven, lobbyen, acties voorbereiden, klachten indienen over nieuwe kinderrechtenschendingen en juichen over prachtige kinderrechtenoverwinningen. De Kinderombudsman komt er! We kregen een heerlijke slagroomtaart van de Nationale Ombudsman om samen het zoete geluk van een zo lang gewenst en nu bereikt doel te proeven. Tien jaar kinderrechtenlobby van het Kinderrechtencollectief ging er aan vooraf. Je zou bijna vergeten wat de Kinderombudsman (of vrouw natuurlijk!) ook al weer kwam doen. Helaas biedt dit eerste nummer van het vernieuwde Tijdschrift voor de Rechten van het Kind veel inspiratie voor de Kinderombudsman, over wat er fout gaat dus met de kinderrechten in dit land. Dat is nog best veel, te veel voor zo’n fijn en rijk land. Zo vertelt Salim dat hij al maandenlang in een gevangenis zit omdat hij ‘illegaal’ is. Daar word je voor opgesloten als jongere in Nederland. Salim snapt dat niet. En wij ook niet. Het VN-Kinderrechtencomité trouwens ook niet. En de mensenrechtencommissaris van de Raad van Europa, Thomas Hammarberg al helemaal niet. Kennelijk snappen ze het in Den Haag wel. Nog wel. Maar dat gaan we veranderen natuurlijk. Wij gaan namelijk stemmen, wij allemaal. En dan gaan we heel goed opletten wat de partijen beloven over kinderrechten. En in mooie beloftes zullen we geloven. Maar vergeet niet: belofte maakt schuld. Right! zal elke kinderrechtelijke verkiezingsbelofte nauwgezet in de gaten houden. Met uw hulp. Welkom bij Right! Carla van Os

Defence for Children Nederland ontvangt substantiële financiële bijdragen van de Nationale Postcode Loterij, Stichting Kinderpostzegels Nederland, Plan Nederland, UNICEF Nederland en ICCO/ Kerk-in-Actie.

5 Right!

RIGHT! NOW Minister komt op voor Halt-jongeren Jongeren die een Halt-afdoening hebben gehad, mogen daar bij het zoeken van een baan geen last van ondervinden. Dat heeft minister Hirsch Ballin van Justitie geantwoord op Kamervragen van PvdA en SP. Defence for Children vindt het bemoedigend dat de minister zich duidelijk uitspreekt. Positief is ook dat de bewaartermijn van zeven jaar van Halt-gegevens in overleg met Halt zal worden aangepast. Halt-jongeren zijn jongeren die voor het eerst door de politie zijn aangehouden en buiten justitie om een alternatieve straf krijgen.

Groeiende kloof tussen arme en rijke kinderen In Nederland dreigt een tweedeling te ontstaan tussen arme en rijke kinderen. Het gaat de laatste vijf jaar steeds beter met kinderen in Nederland, maar het zijn vooral kinderen in goede wijken die profiteren van verbeteringen. Dat is te lezen in het vijfde onderzoek van Kinderen in Tel. De bevindingen sluiten aan bij het recente rapport ‘Sociale uitsluiting van kinderen’ van het Sociaal Cultureel Planbureau. Kinderen in Tel heeft zijn onderzoeksrapport op 1 maart 2010 aangeboden aan minister André Rouvoet. De verbeteringen zijn volgens het rapport mede het gevolg van het jeugdbeleid van de overheid. Positief zijn bijvoorbeeld de speciale minister voor Jeugd en Gezin en de groeiende lokale aandacht voor kinderrechten. Desondanks leven in armere wijken nog steeds bijna tweehonderdduizend kinderen in een achterstandspositie. De kredietcrisis en een stijgende jeugdwerkloosheid maken de vooruitzichten er niet beter op. De onderzoekers roepen daarom gemeenten op om met hun bezuinigingsplannen de meest kwetsbare kinderen te ontzien. Kinderen in Tel is een samenwerkingsverband van kinderrechtenorganisaties. Het Verwey-Jonker Instituut voert het jaarlijkse onderzoek uit. Per provincie, gemeente en wijk bevat het rapport informatie over de leefsituatie van de Nederlandse jeugd. Hiervoor is onder meer gekeken naar het aantal tienermoeders, speelruimte, achterstandsleerlingen, zuigelingensterfte, jeugdwerkloosheid en kindermishandeling. Bron: www.kinderenintel.nl

6 Right!

(Bron: www.defenceforchildren.nl)

Kinderrechtenhuis start onderzoeksgroep ‘Kinderen hebben het recht om inlichtingen en denkbeelden te vergaren, te ontvangen en door te geven.’ Deze opdracht uit het VN-Kinderrechtenverdrag inspireerde een van de organisaties in het Kinderrechtenhuis in Leiden een onderzoeksgroep op te zetten met kinderen uit de achtste groep van scholen uit de regio – naar voorbeeld van het Engelse Child Research Centre. De afgelopen maanden verzamelden de kinderen zich elke woensdagmiddag om meer te leren over kinderrechten en hoe zelf onderzoek te doen onder leeftijdgenoten. Zo deed één meisje onderzoek naar het onderwerp pesten, een ander groepje kinderen boog zich over het recht op informatie van school. Eind april hielden de jonge onderzoekers een presentatie voor ouders, leerkrachten en andere geïnteresseerden. Duidelijk werd onder meer dat kinderen te weinig weten over het bestaan van een pestprotocol. Ook krijgen ze onvoldoende informatie over de overgang naar het voortgezet onderwijs. Het onderzoeksproject is uitgevoerd door International Child Development Initiatives (ICDI) in samenwerking met Stichting Alexander. ICDI hoopt jaarlijks een onderzoeksgroep te kunnen faciliteren. Op pagina 33 vindt u een fotoreportage over de onderzoeksgroep. Bron: www.icdi.nl

Samenstelling Jeroen Kleijne

Verdrag tegen seksuele uitbuiting in werking Op 1 juli 2010 treedt het Verdrag inzake de bescherming van kinderen tegen seksuele uitbuiting en seksueel misbruik van de Raad van Europa in werking. Het Verdrag richt zich op het verbeteren van preventie, slachtofferhulp en internationale vervolging van daders. In het Verdrag staan specifieke maatregelen tegen seksueel geweld via internet, zoals online kinderporno en grooming (contacten tussen volwassenen en minderjarigen gericht op seksueel misbruik.) Bron: www.ecpat.nl

Gratis onderwijs Indiase kinderen In India hebben álle kinderen tussen de zes en veertien jaar voortaan recht op gratis onderwijs. Invoering van de nieuwe wet zal niet zonder slag of stoot gaan, want sommige ouders voelen er weinig voor hun dochters naar school te sturen. Bovendien is er een flink tekort aan goede docenten. De verwachting is dat deze wet India de komende vijf jaar meer dan 26 miljard euro gaat kosten.

tekst Ralph de Grote illustratie Wendy de Geus

Bron: ANP

VN ontwikkelt klachtprotocol voor kinderen De Mensenrechtenraad van de VN onderzoekt momenteel de noodzaak van een klachtprotocol bij het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK). Nu hebben kinderen nog geen mogelijkheid te klagen bij het Comité voor de Rechten van het Kind bij schending van

hun rechten. De werkgroep die het onderzoek uitvoert, komt naar verwachting in september 2010 met een voorstel voor zo’n klachtprotocol. Bron:.www.kinderrechten.nl

Mensenrechtenraad buigt zich over kinderrechten Kinderrechten stonden hoog op de agenda tijdens de laatste zitting van de VNMensenrechtenraad, eind maart in Genève. Centraal thema was het bestrijden van seksueel geweld tegen kinderen. De verantwoordelijke VN-vertegenwoordiger Marta Santos Pais riep op tot bestrijding in elk land. Ook pleitte zij voor het opzetten van databases voor onderzoek en voor het gebruiken van media ter voorkoming van seksueel geweld. Bij de volgende Kinderrechtenzitting (maart 2011) staan de rechten van straatkinderen centraal.

Asielzoeker met kind mag niet op straat Een Utrechtse rechter oordeelde begin april dat de gemeente Utrecht een uitgeprocedeerde Afrikaanse vrouw en haar kind opvang moet bieden en dus niet op straat mag zetten. De uitspraak is een direct gevolg van het oordeel van het Europees Comité voor Sociale Rechten (ECSR) dat Nederland kinderrechten schendt door mee te werken aan de dakloosheid van uitgeprocedeerde gezinnen. De Utrechtse rechter noemde dit ‘een gezaghebbende uitspraak’. Helaas bepaalde de Haagse rechtbank half april dat Nederland een uitgeprocedeerde Angolese vluchtelinge en haar drie kinderen juist wel op straat mag zetten. Volgens de rechtbank zijn uitspraken van het Europees Comité niet bindend. Vanwege deze rechtsongelijkheid wachten veel gemeenten nu op landelijk beleid. Bron: ANP, zie ook: www.geenkindopstraat.nl

Bron: www.minbuza.nl

Terugkeer alleenstaande minderjarigen moet veiliger

Soldaten mishandelen Palestijnse puber De zestienjarige Basel werd eind maart opgepakt en geslagen door Israëlische militairen en kolonisten. Midden in de nacht lieten ze de Palestijnse jongen achter op een verlaten weg, twintig kilometer van zijn ouderlijk huis. Helaas is het verhaal van Basel geen uitzondering. De Palestijnse afdeling van Defence for Children komt binnenkort met een rapport over de vele kinderen die de afgelopen twee jaar slachtoffer zijn geweest van militair geweld.

Defence for Children-ECPAT en UNICEF Nederland dringen er bij de regering op aan dat de terugkeer van minderjarige asielzoekers voldoet aan het VN-Kinderrechtenverdrag. Net als andere Europese landen financiert Nederland terugkeerhuizen voor minderjarigen in hun land van herkomst als ze niet in aanmerking komen voor een asielvergunning. Thomas Hammarberg, mensenrechtencommissaris van de Raad van Europa, toont zich echter bezorgd over het terugsturen van deze kinderen. Met Hammarberg menen de kinderrechtenorganisaties dat de belangen van het individuele kind steeds moeten worden gewogen (artikel 3 van het Kinderrechtenverdrag). Dit kan leiden tot terugkeer naar het land van herkomst of tot integratie in Nederland. Wanneer een kind naar een terugkeerhuis in het land van herkomst gaat, is het essentieel bij te houden hoe het met het kind gaat. Van verreweg de meeste teruggestuurde kinderen is de verblijfplaats echter onbekend. De kinderrechtenorganisaties willen dat een voogd ter plekke verantwoordelijk wordt gesteld voor de veiligheid en het welbevinden van de kinderen in de eerste maanden na terugkeer.

Bron: www.dci-pal.org Bron: www.defenceforchildren.nl

7 Right!

fotografie ANP/ Harm Meter

world wide

actie Campagne tegen kindersekstoerisme ‘Doorbreek het stilzwijgen.’ Dat is het motto van de campagne tegen kindersekstoerisme die minister Hirsch Ballin van Justitie begin dit jaar lanceerde op de Vakantiebeurs. Reisorganisatie ANVR en het ministerie werken voortaan nauwer samen op het gebied van signalering van seksueel misbruik van kinderen, informatievoorziening voor reisleiders en meldmogelijkheden. Mensen die vermoeden dat een Nederlander zich schuldig maakt aan seksuele uitbuiting van kinderen, kunnen dat melden via www.meldkindersekstoerisme.nl of bij Meld Misdaad Anoniem (0800-7000). Ook de Koninklijke Marechaussee, Meld Misdaad Anoniem en ECPAT werken mee aan de campagne. Bron: ANP

Minimumleeftijd prostitutie naar 21 Op 15 april 2010 heeft minister Hirsch Ballin van Justitie de Tweede Kamer voorgesteld de minimumleeftijd voor legale prostitutie te verhogen naar 21. De minister meent dat vrouwen van die leeftijd beter een weloverwogen beslissing kunnen nemen over het werken als prostituee dan vrouwen van achttien. Bovendien zijn ze weerbaarder in het omgaan en onderhandelen met klanten. Eenentwintigjarigen hebben vaker een opleiding afgerond en zijn dus economisch minder afhankelijk van werk in de prostitutie. Wanneer de Tweede Kamer het voorstel inhoudelijk zal behandelen, is nog onbekend. Bron: www.ecpat.nl

Campagne ‘Stop seksuele uitbuiting van kinderen en jongeren’ Kinderprostitutie, kinderpornografie, kinderhandel en kindersekstoerisme: seksueel misbruik van kinderen en jongeren in ruil voor geld of goederen is een van de ernstigste kinderrechtenschendingen. Per jaar worden wereldwijd meer dan 1,8 miljoen kinderen seksueel uitgebuit. Bestrijding daarvan vraagt om een brede aanpak en om betrokkenheid van en bewustwording bij het grote publiek. Daarom is The Body Shop samen met ECPAT een driejarige campagne gestart: ‘Stop seksuele uitbuiting van kinderen en jongeren’. In zestig landen hangen in vijfentwintig winkels posters. Ook liggen er informatiefolders. Met de verkoop van de speciale soft hands, kind heart-handcrème zamelt The Body Shop geld in voor de campagne. Er is al meer dan een miljoen euro ingezameld! Staatssecretaris van Justitie Albayrak lanceerde op 31 augustus 2009 in Nederland de campagne. In verschillende landen hebben medewerkers in de etalage gezeten met de tekst I am not for sale. Ook vroegen zowel medewerkers van The Body Shop als van ECPAT op de Vakantiebeurs in januari 2010 om aandacht voor deze campagne. Momenteel wordt een handtekeningenactie voorbereid. Streven is in 2011 een petitie aan te bieden aan de Verenigde Naties. ww.ecpat.nl

8 Right!

9 Right!

fotografie Sander Nieuwenhuys en de Body Shop

VVD gezinshereniging beperken SP pooierboys aanpakken PvdA meldcode genitale verminking PVV volwassenenstrafrecht 16-jarigen CDA laatstekanscampussen CU producten kinderarbeid weren GroenLinks meer inspraak jongeren 10 Right!

Jeroen Kleijne

Met name rond het jeugdstrafrecht overheerst de harde lijn

Weinig aandacht in verkiezingsprogramma’s voor kinderrechten

OndERGESCHOVEn KindjE

De meeste politieke partijen hebben opvallend weinig beleidsvoornemens op het gebied van kinderrechten in hun verkiezingsprogramma’s. De PVV en VVD willen zelfs de minimumleeftijd voor volwassenenstrafrecht verlagen. Alleen de SP pleit voor strikte naleving van het VN-Kinderrechtenverdrag.

‘H

et belang van het kind moet centraal staan bij alle maatregelen die kinderen aangaan.’ Dat stelt artikel 3 van het VN-Kinderrechtenverdrag. In de beleidsvoorstellen van de verschillende politieke partijen in de Tweede Kamer is daar evenwel weinig van terug te zien. Wie de verkiezingsprogramma’s van de partijen in de Tweede Kamer leest, moet wel concluderen dat de nieuwe Kinderombudsman het de komende jaren druk zal krijgen. Alleen de SP stelt dat Nederland zich strikt moet gaan houden aan het VN-Kinderrechtenverdrag. Van de aanstelling van de nieuwe minister voor Jeugd en Gezin is drie jaar geleden een belangrijke signaalfunctie uitgegaan. Op de twee kleine christelijke partijen na noemen de partijen deze minister echter niet in hun nieuwe verkiezingsprogramma. De SGP stelt: ‘om aan het belang van gezin en jeugd uitdrukking te geven.’ De VVD en GroenLinks willen dit nieuwe ministerie juist afschaffen. GroenLinks ziet liever een departement Onderwijs, Cultuur en Jeugd.

jeugdzorg en jeugdstrafrecht. Hoewel de verschillende partijen op de meeste van deze terreinen beleidsvoorstellen doen in hun verkiezingsprogramma’s, wegen zij de belangen van kinderen lang niet altijd mee. Het thema uitbuiting is vooral bij de linkse(re) partijen karig bedeeld. De PvdA, GroenLinks en D66 zwijgen over maatregelen tegen kinderhandel, kinderporno of kinderarbeid. De SP pleit daarentegen voor een harde aanpak van pooierboys en controle op kinderhandel bij adoptie. De kleine christelijke partijen maken zich sterk voor een ferm optreden tegen kinderhandel, kinderporno en illegale adoptie. De ChristenUnie (CU) wil daarnaast – net als de Partij voor de Dieren – geen producten meer in de winkel die het resultaat zijn van kinderarbeid. Maatregelen tegen kindermisbruik zijn terug te vinden bij het CDA (‘Europees register voor daders’) en VVD (‘krachtig bestrijden’). De PVV wil verhoging van de minimumleeftijd voor prostituees naar 21 jaar. In de jeugdzorg vraagt alleen de SP expliciet om meer capaciteit, ook in gezinshuizen en pleeggezinnen. GroenLinks is de enige partij die het inspraakrecht voor jongeren wil versterken. Ook pleit GroenLinks samen met het CDA, de CU en D66 voor meer invloed voor ouders in de jeugdzorg. Ouders moeten een persoonsgebonden budget kunnen inzetten (D66) of een rol krijgen in de Centra voor Jeugd en Gezin (CDA). De PVV wil die centra daarentegen afschaffen. De VVD wil alleen energie steken in kinderen die

Het thema ‘uitbuiting van kinderen’ is vooral bij linkse partijen stiefmoederlijk bedeeld

VEEL TE VERBETEREN ‘Het aantal kinderen in vreemdelingenbewaring is gestegen, er zijn meer slachtoffers van seksuele uitbuiting, de wachtlijsten in de jeugdzorg zijn onaanvaardbaar en er zitten meer jongeren in voorlopige hechtenis’. In hun Jaarbericht Kinderrechten 2009 constateren Defence for Children en UNICEF dat in Nederland nog veel te verbeteren is op het gebied van vreemdelingenrecht, uitbuiting,

11 Right!

Kinderrechten en

uitbuiting

jeugdzorg

kindermishandeling

jeugdstrafrecht

vreemdelingenrecht

CDA

• Versterken opsporingscapaciteit kinderporno • Europees register daders van misbruik

• Betrokkenheid ouders bij opzetten en besturen van Centra voor Jeugd en Gezin

• Huisverbod handhaven als middel tegen huiselijk geweld • Aanpak van totale gezinsproblematiek

• Laatste-kanscampussen – eventueel onder dwang – voor risicojongeren • ‘Strafdienstplicht’ overlastplegers vanaf 14 jaar, eventueel gecombineerd met nachtdetentie en leerstraf • Special aanpak voor daders jonger dan12 jaar: gedragscorrectie, betrekken ouders en aanpak achterliggende problemen

• Herenigen van alleenstaande minderjarige vreemdelingen met hun familie in land van herkomst • Opzetten van opvangvoorzieningen voor minderjarigen in landen van herkomst als familieleden niet te traceren zijn

PvdA

Geen kindspecifieke beleidsvoornemens

• Meer ruimte voor professional • Aanpak verkokering

• Verplichte meldcode én medisch certificaat tegen genitale verminking • Voldoende opvangplekken voor slachtoffers

Geen kindspecifieke beleidsvoornemens

• Geen gezinnen met kinderen in de cel of op straat

SP

• Meer kennis over kinderporno bij overheid en politie • Harde aanpak pooierboys. Ook zonder aangifte vervolging van de daders • Bij adoptie controle op kinderontvoering en -handel

• Meer contacturen voor jeugdhulpverleners • Meer plekken in de jeugdzorg • Opsluiten van jongeren voorkomen. • Meer gezinshuizen, pleeggezinnen en opvangplekken voor zwerfjongeren

• Laagdrempelige centra voor opvoedingsondersteuning • Permanente campagne tegen kindermishandeling • Meer behandelplaatsen voor slachtoffers

Geen kindspecifieke beleidsvoornemens

• Vreemdelingenbewaring mag nooit bij kinderen. • Kinderen bouwen zélf verblijfsrechten op

VVD

• Krachtige bestrijding kindermisbruik • Meldplicht kindermisbruik

• Energie steken in de kinderen die het meest hulp nodig hebben

• Krachtige bestrijding kindermishandeling • Zware straffen voor genitale verminking, mogelijk zelfs verlies verblijfsvergunning • Meldplicht voor kindermishandeling en genitale verminking

Volwassenstrafrecht toepassen bij ernstige geweldsdelicten

• Gezinshereniging beperken tot partner en kinderen onder de 16 jaar

PVV

Minimum prostitutieleeftijd naar 21 jaar

• Geen centra Jeugd en Gezin

• Afschaffen verjaring van gewelds- en zedenmisdrijven • Vrouwenbesnijdenis zwaar bestraffen

• Heropvoedingskampen • Verlagen strafrechtelijke meerderjarigheidsgrens naar 16 jaar

Geen kindspecifieke beleidsvoornemens

GroenLinks

Geen kindspecifieke beleidsvoornemens

• Pleegzorg stimuleren, • Meer aandacht voor de positie van migrantenjongeren • Inspraakrecht in de jeugdzorg voor jongeren en ouders

• Intensieve opvoedhulp voor probleemgezinnen

• Preventie van misdaad staat voorop

• Bijzonder aandacht voor kwetsbarige groepen, zoals minderjarigen • Minderjarigen onder geen beding in vreemdelingendetentie

ChristenUnie

• Harde aanpak pooierboys • Bij kinderporno ook providers aansprakelijk stellen • Producten weren die strijdig zijn met internationale afspraken over kinderarbeid • Opvang van minderjarigen in de prostitutie

• Ouders en het sociaal netwerk de regie over het gezin geven

• Vrijwillige opvoedondersteuning via het Centrum voor Jeugd en Gezin

• Aanpak ouders van overlastgevende jeugd onder de 12 met lichte gezagsmaatregel • Ingrijpen in ouderlijk gezag alleen met tussenkomst rechter

• Verbetering leefomstandigheden (jonge) asielzoekers • Kinderen niet in detentie • Verblijf geven aan minderjarige kinderen langer dan tien jaar in procedure en geworteld in de samenleving

D66

Geen kindspecifieke beleidsvoornemens

• Het kind centraal stellen. • Inzetten van PGB of PVB mogelijk maken • Investering in de geestelijke gezondheid van jongeren

Geen kindspecifieke beleidsvoornemens

Pedagogische doelstelling is leidend

Geen kinderen in de cel

PvdD

• Verbod op producten die geproduceerd zijn met kinderarbeid

Geen kindspecifieke beleidsvoornemens

Geen kindspecifieke beleidsvoornemens

Geen kindspecifieke beleidsvoornemens

• Geen uitgeprocedeerde asielzoekers met kinderen op straat

SGP

• Actief optreden tegen kinderhandel en illegale adoptie • Strenge straffen voor kinderporno • Verplicht kinderpornofilter voor providers • Meer geld voor tegengaan van kinderprostitutie • Meer opvang voor minderjarige prostituees

• Alleen ingrijpen in het gezin als veiligheid van het kind in het geding is • Uitbreiding van de steun voor weeskinderen en andere kwetsbare kinderen

• Training van huisartsen voor signaleren kindermishandeling • Nazorg voor gezinnen bij onterechte melding van kindermishandeling

Geen kindspecifieke beleidsvoornemens

Geen kindspecifieke beleidsvoornemens

12 Right!

Bestrijding t overgewich en drugs- dt gebruik houe Nederlandser partijen me bezig

de hulp van jeugdzorg het meest nodig hebben.

harde lijn

Op het gebied van jeugdstrafrecht spreken vier partijen geen intentie uit om de huidige situatie te verbeteren. De PVV en de VVD willen kinderrechten zelfs inperken. De PVV pleit voor verlaging van de strafrechtelijke meerderjarigheidsgrens naar zestien jaar, de liberalen willen volwassenenstrafrecht toepassen bij ernstige geweldsdelicten. Ook het CDA kiest voor een harde lijn met de invoering van laatste-kanscampussen en een strafdienstplicht vanaf veertien jaar – eventueel in combinatie met nachtdetentie. De christendemocraten vragen met de CU wel om een aparte aanpak voor kinderen tot twaalf jaar. De helft van de partijen vindt dat minderjarige asielzoekers nooit mogen worden vastgezet. SP en CU stellen dat kinderen zelf verblijfsrechten opbouwen – ‘zeker als ze geworteld zijn in de samenleving’ (CU). Het CDA stelt dat alleenstaande minderjarigen zo veel mogelijk terug moeten naar hun vaderland, ook als ze daar geen familie meer hebben. Van de VVD mogen kinderen ouder dan zestien niet worden verenigd met hun gezin in Nederland. Her en der in de verkiezingsprogramma’s zijn er nog maatregelen te vinden met een positieve uitwerking op kinderrechten. Vooral de SP en CU springen er uit. Zo pleit de CU voor jeugdparticipatie in gemeenten. Alle partijen samen besteden relatief veel aandacht aan onderwijs en talentontwikkeling en aan de bescherming van kinderen tegen overgewicht, drugs en alcohol. De conclusie moet echter luiden dat de rechten van minderjarigen voor de meeste partijen een ondergeschoven kindje blijven.

‘Geen kinderen in detentie’ Elsa van de Loo (21) is sinds oktober 2009 VNjongerenvertegenwoordiger van Nederland. In New York praat ze mee over VN-resoluties, in Nederland luistert ze naar zo veel mogelijk jongeren. Elsa weet nog niet wat ze op 9 juni gaat stemmen. ‘Ik zal zeker letten op onderwerpen als participatie en studie-financiering. Zelf vind ik duurzaamheid een belangrijk thema. Ik ben blij met de komst van de Kinderombudsman. Die kan letten op de naleving van kinderrechten.’ In Nederland worden helaas nog steeds minderjarige asielzoekers én jongeren die opvang nodig hebben in detentie geplaatst, aldus Elsa. ‘Dat moet de politiek voorkomen. Op de dag van de kinderrechten heb ik met kinderen de VN nagespeeld en gevraagd welke rechten zij belangrijk vinden. Ze kwamen bijvoorbeeld met het recht op liefde, op spelen, op een eigen identiteit. Niet zo gek eigenlijk. Politici moeten meer naar kinderen en jongeren luisteren.’

‘Krijgen mijn kinderen straks nog studiefinanciering?’ Jurgen Franse (18) is lid van de jongerenraad van Borsele (Jong Lokaal Bokaal 2008). Hij weet nog niet op welke partij hij gaat stemmen, wel welke thema’s zijn aandacht hebben. ‘Ik wil zeker weten hoe de situatie is als ik straks ga werken en een gezin krijg. Blijft mijn leefomgeving groen, wordt niet alles volgebouwd? Wat gebeurt er met de hypotheekrenteaftrek, de AOWleeftijd? Krijgen mijn kinderen straks nog studiefinanciering? En, niet te vergeten, hoe zit het met mijn eigen studiefinanciering?’ Dat laatste raakt Jurgen direct. ‘Wat betreft kinderrechten hecht ik veel waarde aan onderwijs op alle niveaus, hét middel om de kansen van toekomstige generaties te vergroten. Daarnaast is het belangrijk dat de positie van het gezin in de samenleving wordt gewaarborgd. Zo kunnen kinderen opgroeien in een veilige omgeving.’

Goede scholen voor iedereen Josephine Zwaan (19) is hoofdredactrice van het magazine van Jongeren Actief voor Amsterdam (JAA!), een jongerenadviesorgaan van de gemeente en andere instellingen. JAA! is winnaar van de Jong Lokaal Bokaal 2009, een prijs voor gemeenten die zich inzetten voor jeugdparticipatie. Zo is de organisatie betrokken geweest bij de ontwikkeling van de XXXS-pas waarmee jongeren korting op cultuur krijgen en bij een kleurenblind deurbeleid in de horeca. Josephine is als kiezer nog zwevende. ‘Belangrijke

onderwerpen zijn voor mij duurzaamheid en onderwijs. Ik wil kwalitatief goede scholen, die toegankelijk zijn voor iedereen. Alle kinderen moeten hun talenten breed kunnen ontwikkelen. Ik hoor politici niet vaak praten over kinderen en jongeren, waarschijnlijk omdat het hun kiezers niet zijn. In Amsterdam wordt zeker rekening gehouden met de belangen van kinderen en jongeren, maar in andere steden is dat minder goed geregeld. Dat is een punt van aandacht.’ 13 Right!

Martine Goeman

‘Ik voel me gebroken. Ik heb drie keer aan zelfmoord gedacht’

Irakese jongen maandenlang zonder straf in Nederlandse cel

‘In de cel denk je na. Waar moet ik over nadenken?’

Een camera op het toilet. Naar de isoleercel als je te hard praat. Welkom in gesloten justitiële inrichting De Maasberg. Salim*), een 17-jarige Irakese jongen, zit er al een half jaar. Defence for Children-ECPAT sprak met hem.

W

e zitten in een kamertje in het detentiecentrum. Salim geeft mij een kopje thee maar wil zelf niets drinken. Hij maakt een nerveuze indruk en ziet bleek. We spreken een beetje Engels. Tijdens het gesprek is het moeilijk elkaar aan te blijven kijken, omdat we via de tolkentelefoon praten. Toch lijkt Salim zich na verloop van tijd wat meer op zijn gemak te voelen. Na het interview lijkt hij opgelucht. Vertel eens, hoe en waarom ben je in Nederland terecht gekomen?

‘Ik kom uit Irak. Mijn moeder is overleden en mijn vader heeft een nieuwe familie. Ik ben daar niet welkom. Ik heb wat familie in Duitsland en naar hen was ik op weg. Ik zat in een bus van Frankrijk naar Duitsland. In Nederland werden we gecontroleerd en ik had geen documenten of paspoort bij me. Ik moest de bus uit en ben naar Schiphol overgebracht. Ik wist toen niet eens dat ik in Nederland was. Ik vroeg iemand waar ze me heen brachten. Die persoon reageerde spottend dat ik niet op weg was naar een vijfsterrenhotel. Toen ik mijn advocaat ontmoette, vroeg hij of ik politiek asiel zocht. Nee, zei ik, ik was immers op weg naar mijn familie in Duitsland. Toen legde mijn advocaat uit dat ik lang zou worden gedetineerd als ik geen asiel zou aanvragen. Uit angst voor de gevangenis heb ik dat toen gedaan. Na mijn verblijf op Schiphol werd ik voor 21 dagen naar een ander centrum gebracht, Doggershoek, een gesloten rijksinrichting voor jongeren. Ik dacht dat ik daarna naar een “open” centrum zou gaan, maar ik zit nu alweer vijf maanden vast in De Maasberg.’ Kun je iets vertellen over de omstandigheden hier?

‘De Maasberg is een gesloten justitiële inrichting. Een deel van dit centrum is voor jongeren die verkeerde dingen hebben gedaan, een ander deel is voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen zoals ik. Wij hebben niets verkeerds gedaan. Ik zit hier nu al maanden vast en word zo langzamerhand gek. Ik haat het hier en wil niet langer meer leven. Het leven hier is zo moeilijk, alles is zo strikt. Als ik te hard praat, word ik in een isoleercel geplaatst, soms wel een paar uur lang. Ik krijg papieren kleding en een camera 14 Right!

observeert me. Ik durf niet naar het toilet in die isoleercel omdat de mensen me dan kunnen zien met de camera.’ Voel je je veilig?

‘Nee. Ik voel me gebroken. Ik heb drie keer aan zelfmoord gedacht en eenmaal een poging ondernomen. Ik voel me ook zwak. Het eten is slecht en altijd hetzelfde: rijst of aardappelen. Ik ben nu al meer dan tien keer geïsoleerd geweest. Er is niets in die kamer, maar ze zien mij wel met die camera. Ik stootte eens mijn hoofd en het duurde lang voor er een dokter kwam.’

‘Ik weet niet in welke procedure ik nu zit. Vorige week is er een hoorzitting bij de rechter geweest over mijn procedure, maar daar ben ik niet bij geweest. Naar een rechtszitting ga je met een heleboel anderen in een minibusje, soms met wel tien man. Dan rijd je naar alle locaties waar de zittingen worden gehouden. Het kan gebeuren dat je heel vroeg op moet, dat je uren in het busje zit voordat ze je afleveren bij de locatie waar jij moet wezen. En dan moet je in het gerechtgebouw in een cel weer uren wachten, alsof je een crimineel bent. Tegen de tijd dat de zitting begint, ben ik zo kwaad dat ik mezelf niet meer kan verdedigen.’ Hoe ziet een normale dag voor jou eruit? Wat zou je graag willen doen?

‘Elke dag is hetzelfde. We staan op, ontbijten, gaan naar school op het terrein, lunchen, gaan weer naar school en krijgen dan avondeten – altijd rijst of aardappelen dus. We zijn ongeveer met zijn tienen en er is één televisietoestel. We hebben geen toegang tot internet. Als we iemand willen bellen, moeten we een telefoonkaart van vijf euro kopen. Dat is zo’n beetje het zakgeld voor de hele week. Om vijf minuten voor negen gaan we weer naar onze kamers, en dan worden de celdeuren gesloten. Zonder medicijn kan ik niet slapen. Ik wil in een open asielzoekerscentrum leven en naar school gaan. Als ik uit het raam van mijn cel kijk, dan zie ik schoolkinderen fietsen. Ze praten en lachen met elkaar. Dat wil ik ook. Maar ik maak me grote zorgen over wat er met me gaat gebeuren.’ Wat doe je als je een probleem hebt?

‘Er is één Turkse jongen met wie ik een beetje kan praten. Maar dat moet ik dus niet te hard doen.’ Heeft jouw voogd met je gesproken over de situatie in Irak?

‘Ik heb met de Dienst Terugkeer & Vertrek gesproken over terug gaan naar Irak. Ik heb gezegd dat ik terug zal keren als ze kunnen garanderen dat er niets met mij zal gebeuren. Maar niemand kan die garantie geven..’ Wat zou jij doen als je voogd was?

‘Dan zou ik op zoek gaan naar wetten om kinderen uit de cel te krijgen. Ik zou mijn pupillen verdedigen.’ Wil je nog iets zeggen?

‘Een gevangenis is een plek waar mensen heen moeten als ze iets verkeerd hebben gedaan. In de cel kunnen ze nadenken over wat ze verkeerd hebben gedaan en wat ze moeten doen om daar niet nog een keer terecht te komen. Maar waar moet ik over nadenken? Wat heb ik verkeerd gedaan?’

Goed nieuws? Al een aantal jaren is er in Nederland sprake van leegstaande cellen. De regering kondigde daarop aan een aantal gevangenissen te sluiten. Een spectaculaire ontwikkeling als je bedenkt dat er de afgelopen decennia alleen maar inrichtingen bij zijn gekomen en het aantal cellen fors is uitgebreid. Aanvankelijk had ik mijn twijfels of ook Justitiële Jeugdinrichtingen met leegstand te maken zouden krijgen. Immers, het aantal door de politie aangehouden minderjarigen nam nog steeds jaar in jaar uit toe. En bovendien is het beleid ten aanzien van overlastgevende jongeren repressiever geworden en neemt justitieel ingrijpen – inclusief detentie – alleen maar toe. Maar zie, ook in de justitiële jeugdinrichtingen staat nu een groot aantal cellen leeg. In sommige inrichtingen bedraagt de leegstand maar liefst veertig procent. Logisch dus dat de minister van Justitie liet weten drie jeugdinrichtingen te willen sluiten. Goed nieuws? Dat zou je denken. Want eindelijk zou Nederland afstand kunnen doen van de twijfelachtige titel van Europees kampi-

oen opsluiten van jongeren. En misschien kwam er ook wel een einde aan het al even discutabele en typisch Nederlandse gebruik om veel jongeren in voorlopige hechtenis te nemen. Maar veel reden tot vreugde is er niet. Binnen de kortste keren trokken lokale bestuurders en andere betrokkenen naar Den Haag om te protesteren tegen de sluiting. En met succes. Onder verwijzing naar het verloren gaan van werkgelegenheid en van de zorgvuldig opgebouwde behandelexpertise – men had het zelfs over de succesvolle behandeling –, werd de sluiting binnen de kortste keren teruggedraaid. Maar er is nog een belangrijkere reden om niet al te vrolijk of gerust te zijn. Leegstand in de justitiële jeugdinrichtingen betekent niet dat er minder jongeren worden opgesloten. Integendeel, opsluiten neemt nog steeds toe. Weliswaar geen strafrechtelijke opsluiten in een justitiële jeugdinrichting, maar wel op civielrechtelijke titel in de zogeheten gesloten jeugdzorg of Jeugdzorg Plus. Het aantal bedden in de gesloten jeugdzorg valt niet aan te slepen. De ene na de andere justitiële jeugdinrichting treedt toe tot de gelederen van Jeugdzorg Plus. Vreemd eigenlijk. Vrijwel iedereen, van leek tot professional, is het erover eens dat opsluiten, hoewel niet altijd te voorkomen, niet de oplossing is voor gedragsproblemen en delinquentie. Sterker nog, de problemen nemen er door toe. Waarom dan toch die hang naar opsluiten? • • • • Peter van der Laan Peter van der Laan is verbonden aan het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) en aan de Vrije Universiteit en de Universiteit van Amsterdam

*) Salim is niet zijn echte naam

15 Right!

fotografie Marco Bakker

Weet je in welke procedure je zit? Heeft iemand je gewezen op je rechten als minderjarige?

16 Right!

illustratie Milo

Paulien Bakker

Een simpele zaak mag een kwartier duren

Een middag bij de kinderrechter

‘U bent boos, hè?’ Kinderrechters moeten binnen korte tijd beslissen of een kind onder toezicht moet worden geplaatst, of dat ouders het zonder verplichte hulp verder afkunnen. Dat vergt een goede voorbereiding en vooral doortastend optreden.

H

et is maandagmiddag. In de rechtbank van Amsterdam is het een komen en gaan van ouders, kinderen en hulpverleners. Op de gang noteert de bode de namen van bezoekers, om daarna door te lopen naar de rechtszaal. Vanmiddag houdt rechter Quirine Falger zitting. Naast haar, in hetzelfde rechtbankzwart, zit griffier Francine Nijland. De bode neemt de lijst met bezoekers door. ‘Stuur ze snel naar binnen,’ zegt Falger, ‘we lopen al een half uur achter.’ De twaalfjarige Ahmed voor wie Bureau Jeugdzorg bij de rechter een verlenging van de ondertoezichtstelling (ots) aanvraagt, is er niet. Maar zijn vader en moeder zijn er wel, samen met een advocaat. Uiteraard is er ook een medewerker van Bureau Jeugdzorg aanwezig, die pleit voor dat verlengde toezicht. ‘Welkom,’ begroet de rechter het gezelschap. De rechtszaal is iets groter dan een klaslokaal. Aan het eind, frontaal naar de deur en op een kleine verhoging, zit de rechter. Ervoor staan twee tafels met stoelen, daar weer voor staan de stoelen voor bezoekers. ‘We zijn hier in verband met uw zoon. Hij is hier in december ook geweest,’ begint Falger. ‘Nee hoor, hij was hier niet,’ zegt de moeder van de jongen. ‘Hij was nog geen twaalf toen.’ ‘En waarom is hij er nu niet?,’ vraagt Falger. ‘Hij wilde niet. Ik heb het vanochtend weer gevraagd. Maar hij zei dat hij hier niets heeft te zoeken.’

Trots Toen haar oudste zoon het verkeerde pad op ging, sleurde hij ook Ahmed mee. Maar eigenlijk is het een heel ander kind, betoogt haar advocaat. Ahmed is inmiddels toegelaten tot het lyceum, heeft een aantal gesprekken met een aan de school verbonden maatschappelijk werkster gehad en is niet meer zo bang. Een voogd is nergens voor nodig. Falger vraagt de vader van Ahmed wat hij ervan vindt. ‘Ik probeer veel tijd met mijn zoon door te brengen,’ hakkelt hij. ‘U vindt het onnodig?,’ onderbreekt Falger hem. ‘Ja.’ De moeder breekt in. ‘Bureau Jeugdzorg heeft veel voor mijn oudste gedaan. 17 Right!

Daar ben ik hen dankbaar voor. Maar met mijn jongste zoon gaat het goed.’ ‘Ik heb het rapport gelezen,’ antwoordt Falger. ‘Ik begrijp dat Ahmed het inderdaad goed doet. Het is een jongen om trots op te zijn.’ ‘Ja!,’ roept zijn moeder gelijk. ‘Je kunt alleen van buiten niet altijd zien wat er binnen in iemand omgaat,’ zegt Falger.

‘Maar hij heeft geen slapeloze nachten meer. Hij is vrolijk nu. Hij heeft alleen rust nodig,’ reageert de moeder. ‘Zou u het als een afgang ervaren als ook uw jongste onder toezicht blijft staan?’ ‘Hij zegt zelf dat hij zijn oudere broer niet is,’ zegt Ahmeds moeder koppig. Het woord is aan Bureau Jeugdzorg. De hulpverleenster betoogt dat Ahmed veel heeft meegemaakt. Nu is weliswaar de rust teruggekeerd, maar zijn oudere broer heeft vorige maand nog iemand neergeschoten. Hij zit nog vast, maar komt straks weer vrij. ‘Het is een misverstand om te denken dat een kind dat niet de veroorzaker van de problemen is, geen eigen ruimte nodig heeft om zijn emoties te verwerken.’ ‘Is het wegvallen van de huidige schoolmaatschappelijk werker, als Ahmed straks naar de middelbare school gaat, de enige reden voor een ots?,’ wil Falger weten. ‘We denken ook dat de moeder te opti18 Right!

mistisch is,’ stelt de hulpverleenster van Bureau Jeugdzorg. ‘Moeder wil wachten tot er signalen zijn. We weten dat Ahmed genoeg heeft meegemaakt om die signalen niet af te wachten.’ ‘Maar nadat Ahmed in december onder toezicht werd gesteld, kwam hij op een wachtlijst,’ mengt de advocaat zich. ‘Intussen regelde zijn moeder gesprekken voor hem met schoolmaatschappelijk werk. Ze heeft dus al bewezen zelf tijdig hulp in te kunnen schakelen.’ Falger en de griffier trekken zich kort terug voor overleg. Als ze weer op haar plek zit, vervolgt Falger: ‘Ik kan zo snel beslissen omdat ik de zaak vooraf heb bestudeerd.’ Dan kijkt ze nadrukkelijk de moeder van Ahmed aan: ‘Ik wijs het verzoek af. Geen ots voor Ahmed. Ik heb vertrouwen in u als moeder.’ De moeder barst in huilen uit. ‘Het staat Bureau Jeugdzorg natuurlijk vrij in een later stadium opnieuw een ots aan te vragen,’ besluit Falger. Tijdens de laatste zaak die dag klaagt een vader dat de gesloten jeugdinrichting waar zijn kind zit niet streng genoeg is. ‘U bent boos, hè,’ zegt Falger tegen hem. Als Falger ook in die laatste zaak een uitspraak heeft gedaan – ze verlengt de ots – knoopt ze haar toga los en loopt de zaal uit. Het is weer een lange, inspannende zit geweest.

Stijgende werkdruk Een dagdeel per week houden Falger en haar collega’s ots-zittingen. Deze middag waren het er negen. Een simpele zaak mag een kwartier duren, meer ingewikkelde zaken mogen een half uur kosten. De voorbereiding van al die zaken heeft bijna een dag gevergd. Het aantal ots-zittingen neemt toe in ons land, terwijl het aantal kinderrechters gelijk blijft – en dus stijgt de werkdruk. ots-zittingen zijn zwaarder, of althans ingrijpender dan jeugdstrafzaken, menen Falger en haar collega’s. Bij een ots kan het namelijk ook om hele jonge kinderen gaan. Kinderen die niets hebben misdaan, maar die toch bij de rechtbank belanden. In de auto terug naar huis passeren de zaken nog eenmaal de revue. Zoals de

zeventienjarige Juan, die gelijk na Ahmed kwam. Na een lang en niet altijd even plezierig traject in de gesloten jeugdzorg wil Juan niet dat zijn ouders of hulpverleners weten waar hij woont. ‘Ik wil geen gezeik door die ots,’ had hij gezegd. Ondanks alle ellende die ze met hem te verduren heeft gehad, keek de moeder van Juan toch trots naar haar zoon. Falger heeft het verzoek om voortzetting van de ots afgewezen. Niet omdat ze gelooft dat het wel goed komt met Juan, maar omdat ze niet gelooft dat het onder dwang goed zal komen. Dan was er de bezoekregeling tussen een moeder en haar driejarige tweeling. De tweeling woont bij vader. Moeder kan haar kinderen één uur in de maand zien – één uur, niet meer, omdat er geen tijd is bij Bureau Jeugdzorg voor meer begeleiding. Ze moet het er maar mee doen. Ook was er het verhaal van een jonge vrouw die zelf altijd is verwaarloosd. Nu zit ze in een opvanginstelling voor alleenstaande moeders. Ze wil zich echter niet aan de regels houden – ook al zijn die regels er juist om haar baby de benodigde rust en regelmaat te geven. Ze heeft al twee officiële waarschuwingen gehad, bij de volgende staat ze op straat. En dan was er nog Andrea. Zij heeft volgens haar school problemen met agressie. ‘Zo was ik ook,’ had haar moeder direct uitgeroepen. En later: ‘De school kan nog meer zeggen, maar ze liegen. Mijn dochter is eerlijk tegen mij. Ze begint niet, de anderen beginnen.’ Falger begrijpt best dat Andrea geen ots wil. Toch is een ots, met een moeder die altijd de schuld buiten zichzelf zoekt en de dreiging dat ze van school wordt gestuurd, noodzakelijk. Nu maar hopen dat Andrea zich openstelt voor begeleiding.

BN’er

tekst Else de Jonge fotografie Clemens Rikken

‘Wij kneden kinderen tot brave burgers’ ‘Kinderen moeten beschermd worden tegen het politieke en maatschappelijke systeem waarin ze geboren worden. Ook tegen het onze, waarop we zo trots zijn. Elk pasgeboren kind stelt in zekere zin meer voor dan het hele systeem bij elkaar. Het is puur en echt. Die authenticiteit dient beschermd, maar daar stemt geen enkel systeem mee in, ook het onze niet. Zeker, bij ons bestaat geen kinderarbeid, we maken van kinderen geen soldaten en als het enigszins meezit ook geen drugskoeriers. Maar wij kneden kinderen tot brave burgers. We ontwikkelen niet op de eerste plaats hun bewustzijn, maar vooral hun schuldgevoel. Aangepast gedrag belonen we. Kinderen krijgen antwoorden op vragen nog voor ze die stellen. Kinderen moeten op ons lijken, in onze maatschappij passen. Dat dit allemaal met de allerbeste bedoelingen gebeurt, maakt het nog schrijnender. Oorspronkelijkheid en talent gaan verloren onder het applaus van de kudde. Die verwelkomt een nieuwe soldaat die al in de pas loopt nog voor hij zijn eigen loopje heeft ontdekt. Niet één duimafdruk van al die miljarden mensen op aarde is hetzelfde. Maar ons denken is wel dat van een protestant, moslim, Chinees of Fransman. Dat kan niet de bedoeling zijn. Laten we in

kinderen de diversiteit waarderen, in plaats van ze die te ontnemen. Laat ze ons inspireren om de weg naar binnen te vinden, naar onszelf. Terug naar af in plaats van ze in verlegenheid te brengen met clichés die we voor wijsheid verkopen. Respecteer het kind in plaats van uit onbeholpenheid domme smoelen boven zijn wieg te trekken en vlak voor zijn ogen grappig met je handen te zwaaien. Wil je zelf zo behandeld worden? Het is debiliserend. Observeer kinderen zoals zij de wereld observeren en leer. In ruil mag je het best helpen oversteken en praktische tips geven, maar overvoer een kind niet met derderangs weetjes. Geef toe dat je het ook niet weet. In De vuurvliegjes achterna, mijn recent verschenen boek, beschrijf ik mijn jeugd in het communistische TsjechoSlowakije en mijn vlucht naar Nederland. Ik vertel onder meer hoe mijn ouders me leerden liegen. Ze gaven tegengas tegen de openlijke brainwash van het regime, leerden ons de gevaren van de onzinnige propaganda inzien, maar eisten tegelijkertijd dat we leugens in onze kop stampten om onszelf en de familie niet in gevaar te brengen. Dat lijkt triest, maar ik prijs me gelukkig dat ik op één en dezelfde tekst twee etiketten leerde plakken. Op school heette dat etiket de waarheid, thuis een leugen. Sindsdien geloof ik uitsluitend in eigen ervaringen. Van algemene waarheden word ik warm noch koud. Mijn kinderen zijn zes en vier. Ik hoop dat ze na een lang en speels leven een natuurlijke

dood mogen sterven. Dat ze de nieuwsgierigheid, het enthousiasme en de oorspronkelijkheid bewaren die ze nu zo onweerstaanbaar maakt. En dat ze het altijd voor zichzelf uitzoeken, in plaats van uit vrees of gemakzucht op de mening van anderen gaan varen.’ • • • • • • •

Martin Šimek (Praag, 1948) is radio- en televisiepresentator, cartoonist en columnist.

19 Right!

Else de Jonge

‘De deelnemers aan de workshop waren heel creatief’

En nóg een actiestrategie...

De werkdag van Sabine de Jong

Sabine de Jong is jurist bij Defence for Children. Ze onderzocht wat er te verbeteren valt aan de positie van minderjarige asielzoekers in Nederland. Vandaag traint ze professionals die met deze kwetsbare kinderen te maken hebben. ‘Ik wil graag dat mensen meer out of the box gaan denken.’

D

onderdag 29 april 2010. In De Workshopruimte aan de Utrechtse Oudegracht hebben zich zo’n veertig mensen verzameld. Uit hun naambordjes blijkt dat ze een veelheid aan organisaties vertegenwoordigen waaronder Vluchtelingenwerk, de Kinderbescherming, het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling, verschillende asielzoekerscentra en advocatenkantoren. Alle aanwezigen hebben in hun werk, frequent of minder frequent, te maken met

minderjarige asielzoekers – een kwetsbare groep die op basis van het VN-Kinderrechtenverdrag recht heeft op extra bescherming. Ze zijn vandaag naar Utrecht afgereisd voor de EVASP-training. De afkorting staat voor Enhancing Vulnerable Asylum Seekers Protection en verwijst naar een door de Europese Commissie gefinancierd project dat moet leiden tot betere bescherming en opvang van minderjarige asielzoekers in de lidstaten. Sabine de Jong van Defence for Child-

ren heeft de training ontwikkeld. De Jong heeft binnen het EVASP-project onderzoek gedaan naar de positie van minderjarige asielzoekers in Nederland en aanbevelingen geformuleerd voor een verbetering van hun situatie. Ze deed literatuuronderzoek, observeerde asielzoekerskinderen en -jongeren op alle mogelijke relevante locaties, interviewde hen en mensen die met hen werken. De training is gebaseerd op haar onderzoek. Doel is om mensen uit het werkveld

- de hoormethodes van de Immigratieen NaturalisatieDienst voor twaalf- tot achttienjarigen zijn niet kindvriendelijk; - asielzoekerscentra hebben weinig voorzieningen voor kinderen; - veel asielzoekerskinderen leven geïsoleerd van de samenleving en missen het juist op hun leeftijd zo belangrijke contact met leeftijdsgenootjes; - alleenstaande minderjarige asielzoekers lopen gerede kans in een justitiële jeugdinrichting te worden opgesloten waar ze volgens hetzelfde regime moeten leven als jongeren die op strafrechtelijke basis gevangen zitten.

20 Right!

fotografie Clemens Rikken

Een kleine greep uit de onderzoeksbevindingen van Sabine de Jong:

bewust te maken van hun individuele mogelijkheden om iets te doen aan de vaak weinig comfortabele omstandigheden van minderjarige asielzoekers. ‘Mensen zijn geneigd sterk vanuit regels te opereren,’ stelt De Jong. ‘Omdat het zo hoort, moeten we het dus maar zo doen, redeneren ze. We moedigen mensen met deze training aan juist meer out of the box te denken. Je kunt vaak positief interveniëren in de situatie van een kind zonder direct het officiële beleid te dwarsbomen.’

ochtend De Jong is de eerste spreker deze ochtend. Ze behandelt de conclusies en aanbevelingen uit haar onderzoek. De strekking van haar betoog is dat er nog heel wat te verbeteren valt aan de behandeling van minderjarige asielzoekers in ons beschaafde land. ‘Het gaat hier om kinderen die kampen met onzekerheid over hun toekomst, die getraumatiseerd zijn, geen kans krijgen zich ergens te wortelen omdat ze geregeld moeten verhuizen en vaak wees zijn of gescheiden leven van hun ouders.’ Twee collega’s vullen De Jong aan met le-

zingen over kinderrechten die aan de orde zijn bij migratie en over de vraag waar het vreemdelingenbeleid van Nederland conflicteert met die rechten.

middag Na de middagpauze, die met belegde broodjes buiten aan de rand van de gracht wordt doorgebracht, volgt een praktisch programmaonderdeel. De deelnemers gaan in drie groepen uiteen om de fictieve casus van de familie Huan – vader, moeder, twee kinderen – te bespreken. Vader Huan is in China politiek actief geweest. China heeft laten weten het gezin niet terug te willen nemen. In Nederland woont het gezin al vijf jaar in een asielzoekerscentrum, vraagt asiel aan maar krijgt een afwijzing, brengt vervolgens maanden in Vertrekcentrum Ter Apel door – om daarna op straat te worden gezet. De casus is aanleiding voor stevige discussies in de subgroepen. Welke kinderrechtenschendingen zijn hier aan de orde? Wie kan welke actie ondernemen? Over welke mogelijkheden beschikken medewerkers op asielzoekerscentra, advocaten en andere betrokkenen om de situatie van

de kinderen Huan te verbeteren? De Jong legt haar oor hier en daar te luister en stelt kritische vragen.

na afloop De workshopleidster toont zich na afloop enthousiast over de plenaire discussie. ‘Mensen blijken heel creatief in het bedenken van actiestrategieën.’ Wat de impact van haar training zal zijn, vindt ze moeilijk te beoordelen. ‘Ik hoop dat mensen beseffen dat ze een stem kunnen zijn.’ Haar onderzoeksuitkomsten gaat De Jong in juli presenteren op een internationale conferentie in Rome, voor Europese parlementsleden met asielbeleid in hun portefeuille. ‘Een voorbereiding op een gemeenschappelijk Europees asielbeleid,’ licht ze toe. ‘Kinderen zijn per definitie kwetsbaar. Voor asielzoekerskinderen geldt dat nog meer. Ik hoop in Rome iets bij te dragen aan de verbetering van hun positie.’

Voor meer informatie: www.evasp.eu

21 Right!

Carla van Os

Een 17-jarige fruitverkoper is zomaar voor acht jaar in de cel gegooid

Mensonterend regime in gevangenissen

Turkije kweekt minderjarige militanten

Jongeren die spandoeken dragen, slogans roepen of zelfs alleen maar aanwezig zijn op pro-Koerdische demonstraties, kunnen in Turkije jarenlange gevangenisstraf krijgen. De kinderrechtenschendingen stapelen zich op. Een verslag.

‘M

ijn zoon R. verkocht fruit op straat toen er ineens veertig gewapende en gemaskerde mannen op hem afstormden,’ vertelt vader M. ‘Ze sloegen hem op zijn hoofd, trapten hem tegen de grond en sleepten hem in een busje. Hij was een week eerder op een demonstratie geweest. De politie liet hem beelden zien. Later vertelde mijn zoon dat hij al twee jaar lang werd bedreigd. Agenten waarschuwden dat hij zou worden vermoord als hij door ging met zijn activiteiten.’ R. is zeventien jaar. Hij zit al twee jaar vast en moet er nog zes. ‘Ze stoppen elke dag haren in zijn soep,’ vertelt zijn moeder. ‘Ze

doen er alles aan om hem te vernederen.’ Hij zit met twintig anderen in een cel. Soms moeten ze een bed delen. ‘R. vertelt dat er overal kakkerlakken en insecten lopen,’ vervolgt zijn vader. ‘We gaan eens per week op bezoek. Dan zitten we in een cabine met glazen ruit. We praten door een telefoon. Aanraken mag één keer per maand – drie kwartier. We mogen niets meenemen voor hem, alleen zwarte kleren, geen gekleurde. Water om te douchen is er drie uur per week. Dan sluiten ze bewust de koudwaterkraan zodat het water te heet is om er onder te staan. De jongens vangen het op in jerrycans en laten dat afkoelen. R. gaat niet naar school, mag

niet sporten. “Terroristische” kinderen zijn uitgesloten van alle activiteiten. Ze maken mijn zoon kapot. Ik herken hem niet meer.’

een uiterste, zo kort mogelijk durende maatregel moet zijn, en dat kinderen niet levenslang van hun vrijheid mogen worden beroofd. Verder moeten kinderen goed contact met hun ouders kunnen houden. In artikel 40 IVRK staat onder meer dat vervolgde of veroordeelde kinderen een behandeling moeten krijgen die geen

afbreuk doet aan hun gevoel van waardigheid en eigenwaarde, die rekening houdt met hun leeftijd en die is gericht op herintegratie. Alle kinderen dienen onder het jeugdrecht te vallen. Verschil maken naar leeftijd van kinderen is strijdig met het verbod op discriminatie uit artikel 2 IVRK. Turkije schendt al deze beginselen.

Minderjarige “terroristen” Bij demonstraties na de begrafenis van vier omgebrachte mensen vanwege vermeend lidmaatschap van de Arbeiderspartij van Koerdistan (PKK), op 28 maart 2006, vielen tien doden – onder wie zes kinderen. De gebeurtenissen waren voor de Turkse overheid aanleiding de antiterrorismewet te herzien. Voortaan konden óók kinderen vanaf vijftien jaar onder deze wet worden berecht bij de heavy

Wat Turkije fout doet De detentieomstandigheden en manier waarop kinderen in Turkije voor terroristische activiteiten worden vervolgd, zijn niet in lijn met het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK). In artikel 37 IVRK staat dat kinderen niet onderworpen mogen worden aan een vernederende behandeling, dat detentie 22 Right!

penal courts. Die aanpassing geldt vanaf 29 juni 2006. Dankzij een wetswijziging was de vervolging van kinderen onder de staatsveiligheidsrechtbanken in 2003 juist gestopt. Voortaan vielen alle kinderen onder het jeugdstrafrecht – bekrachtigd met een nieuwe Kinderbeschermingswet in 2005. Met de aanpassing van de antiterrorismewetgeving in 2006 is op dit beginsel een ingrijpende uitzondering geformuleerd. De wijziging houdt ook in dat uitspraken niet in het openbaar bekend worden gemaakt en dat het omzetten van vrijheidsstraffen in alternatieve straffen niet is toegestaan. In 2006 zijn 304 jongeren onder de aange-

paste antiterrorismewet vervolgd, in 2006 en 2007 samen 724 jongeren. Het Kurdish Human Rights Project noemt in een rapport van januari 2010 een cijfer van ongeveer 3000 voor terrorisme vervolgde minderjarigen. Honderden kinderen hebben gevangenissenstraffen gekregen van zes tot vierentwintig jaar voor het dragen van spandoeken, het roepen van een naam. Het politiegeweld tijdens demonstraties ging door. In april 2009 kwamen daarbij een achtjarig meisje en veertienjarige jongen om.

Demonstratie als vermaak De Algemene Strafkamer van het Gerechtshof stelde op 4 maart 2008 dat

iedereen die deelneemt aan een demonstratie waartoe de PKK oproept, hándelt in naam van de PKK. Het onderzoeken van individuele motieven is dan niet meer nodig. Onder dit soort demonstraties vallen ook die tegen het verbod op de proKoerdische Partij voor een Democratische Samenleving (DTP), inmiddels Partij voor Vrede en Democratie (BDP), en die voor de mensenrechtenorganisatie IHD, Newroz-vieringen en politieke bijeenkomsten. UNICEF is nagegaan waarom kinderen aan de demonstraties deelnemen. Soms is dat omdat ze nu eenmaal op straat bivakkeren. Voor veel kinderen is een demonstratie een vorm van vermaak. Ook advocaten en activisten van men23 Right!

foto’s: Carla van Os

Kinderen vieren newroz, het koerdisch nieuwjaar op 21 maart

senrechtenorganisaties worden vervolgd. Sinds april 2009 zijn meer dan vijfduizend mensen gearresteerd en gevangen gezet vanwege hun politieke activiteiten – onder hen vijfentwintig gekozen burgemeesters en prominente IHD-leden. Osman Baydemir, voormalig voorzitter van de IHD in Diyarbakir en nu burgemeester van die stad, vraagt aandacht voor de ridicule manier van bewijsvoering: ‘Er zijn zaken bekend waarbij de politie angstzweet als ultiem bewijs voor terroristische bedoelingen van een kind kreeg geaccepteerd. Andere kinderen zijn gearresteerd omdat ze citroenen – tegen traangas – bij zich hadden.’

Justice for Children Meer dan vijftig organisaties van advocaten, mensen- en kinderrechtenactivisten, huisartsen en jongeren hebben zich verenigd in het Justice for Children Initiative. Dit initiatief stelt succesvol vervolging van deze kinderen aan de kaak. Zo is een rapport over deze kwestie ingediend bij het VN-Comité voor de Rechten van het Kind. Het VN-Kinderrechtencomité is zeer bezorgd over de wetswijziging waardoor kinderen onder de antiterrorismewet 24 Right!

kunnen vallen, in het bijzonder over mogelijk levenslange gevangenisstraffen. Turkije vervolgt niet alleen kinderen, hun advocaten en mensenrechtenbeschermers, maar óók de doorsnee gemeenteambtenaar die het waagt over hen te schrijven. Dat overkwam O. vorige zomer. Zij is beleidsmedewerker sociale projecten en richt zich speciaal op straatkinderen. ‘Ik lag nog te slapen. Het was rond vijf uur, mijn moeder was net op voor het ochtendgebed,’ vertelt O. ‘Er werd op de deur gebonsd. Zo’n twintig gemaskerde mannen met geweren stormden het huis binnen. Vier uur lang doorzochten ze alles. Een man hield zijn wapen tegen mijn hoofd. Mijn computer, camera en mp3 werden meegenomen – en ik ook. Ik heb vier dagen in een cel gezeten, ben urenlang ondervraagd. De agenten vroegen waarom ik dit werk deed, dat ik gek was me twaalf uur per dag voor deze kinderen in te zetten. Er is geen proces gestart, het was pure intimidatie.’ Advocate Kesban Yilmaz, die zich inzet voor het Justice for Children Initiative, maakt zich het meest zorgen om de identiteitsverandering bij gedetineerde

kinderen. ‘Deze kinderen worden zo ontzettend vernederd en hard aangepakt dat het niet anders kan dat ze óf heel depressief óf, zoals de meeste, enorm militant de gevangenis verlaten. De overheid veroordeelt veel van deze kinderen tot gewapend verzet. Velen gingen onschuldig en onwetend de gevangenis in. Ze komen er als ferme strijders uit.’

Bronnen

• Summary of Amnesty International’s concerns in Turkey. July to December 2009. Amnesty International, 8 maart 2010. http://www.amnesty.org/en/ library/asset/EUR44/004/2010/en/807d1f82-d2084eeb-b8a2-946eb2194643/eur440042010en.pdf. • The Kurdish Human Rights Project: The Situation of Kurdish Children in Turkey. Fact-finding mission and research report. KHRP, January 2010. http://supportkurds.org/reports/khrp-publishchildren%E2%80%99s-rights-report-and-manualon-human-rights-complaints/ • Field Visit Report on Children Deemed to be Terrorist Offenders for Participating in Demonstrations. UNICEF Turkije, 2009. • Considerations of the reports submitted by state parties under article 8 or the optional protocol to the Convention on the Rights of the Child on the involvement of children in armed conflict. Committee on the Rights of the Child, 2 oktober 2009. UN doc CRC/C/OPAC/TUR/CO/1.

juridisch Europees Comité voor Sociale Rechten, Defence for Children International tegen Nederland (20 oktober 2009, gepubliceerd op 28 februari 2010, nr. 47/2008) Kinderen hebben recht op bescherming, en die vind je niet op straat. Dit is de conclusie van het Europees Comité voor Sociale Rechten in een klacht van Defence for Children tegen Nederland. Kern van de klacht: Nederland schendt kinderrechten door kinderen en hun ouders op straat te zetten. Volgens het Comité getuigt dat niet van respect. De Nederlandse overheid moet voorkomen dat mensen dakloos raken, dat tast immers de menselijke waardigheid aan. Deze uitspraak is hét startsein te werken aan humane opvang voor uitgeprocedeerde gezinnen. Op 6 april 2010 heeft de Nederlandse voorzieningenrechter bepaald dat aan een moeder en jonge dochter met gezondheidsproblemen noodopvang (onderdak, voedsel, noodhulp, kleding) moet worden geboden om de menselijke waardigheid te behouden én te bevorderen. •••••••

illustratie Walter van Kalsbeek

Europees Hof voor de Rechten van de Mens, Oršuš e.a. tegen Kroatië (16 maart 2010, nr. 15766/03) Vijf Roma-kinderen uit Kroatië stappen naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Zij voelen zich gediscrimineerd en krijgen les in aparte klassen – volgens de Kroatische overheid

vanwege de taalachterstanden van de kinderen. Het Europees Hof oordeelt dat Kroatië het non-discriminatiebeginsel (artikel 14 EVRM) schendt en het recht op onderwijs (artikel 2, eerste protocol). De Roma-kinderen legden een psychologisch onderzoeksrapport over. Daaruit blijkt dat bijna geen enkel kind vrienden heeft die niet-Roma zijn terwijl 86,9 procent dat graag wil; 84,5 procent prefereert gemengde klassen en 89 procent voelt zich op school niet geaccepteerd. Het Hof betrekt in het oordeel uitspraken, rapporten en aanbevelingen van diverse mensenrechtenorganen binnen de Raad van Europa

Hof Arnhem (16 februari 2010, LJN BL6961)

ABRS 15 januari 2010, LJN BL0264

De rechtbank geeft een machtiging af voor de uithuisplaatsing van drie kinderen bij oma (een netwerkpleeggezin). De Raad voor de Kinderbescherming en Bureau Jeugdzorg stellen hiertegen beroep in. De twee instanties hadden om een voorziening voor pleegzorg (algemeen) verzocht. Bureau Jeugdzorg dient de meest aangewezen vorm van jeugdzorg te bepalen, niet de kinderrechter. Volgens het Hof is de taak van de kinderrechter juist om het belang van het kind de eerste, zo niet beslissende overweging te laten zijn (artikel 3 IVRK). Aan een

Een alleenstaande minderjarige jongen uit India, die was aangemerkt als mogelijk slachtoffer van mensenhandel, kreeg een nader gehoor nadat hij nog maar twee weken in de beschermde opvang zat. Jongeren in de beschermde opvang staan 24 uur per dag onder toezicht. Zij worden nadrukkelijk voorgelicht over mensenhandel, uitbuiting en prostitutie. Bij jongeren die mogelijk slachtoffer zijn van mensenhandel wordt in beginsel een periode van drie maanden in acht wordt genomen om hen in een afgeschermde omgeving de gelegenheid te geven te ‘deprogrammeren’. De Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State bevestigde de uitspraak van de Rechtbank Zutphen van 13 mei 2009 (AWB 08/32886). De rechtbank oordeelde dat de jongen te snel een nader gehoor had gehad en daardoor niet goed was voorbereid. Volgens de rechtbank, daarin gevolgd door de Afdeling, kon daarom niet verwacht worden dat de jongen tijdens het nader gehoor al los was geweekt van het relaas zoals dat door de mensensmokkelaars was ingeprent en kon hij daarom zijn echte verhaal niet vertellen. De staatssecretaris had daar rekening mee moeten houden en nu zij dat niet heeft gedaan, is het besluit over het asielverzoek onzorgvuldig tot stand gekomen. ••••••

HOF

SCHOOL

en de Verenigde Naties. Het laat zo zien hoezeer deze organen onderdeel zijn van de internationale rechtsorde en het relevante toetsingskader voor mensenrechtenschendingen vormen. Het Hof erkent dat Kroatië moeite heeft gedaan de Roma-kinderen passend onderwijs te bieden. De overheid heeft zich evenwel onvoldoende verdiept in hun specifieke behoeften. Het apart zetten heeft nodeloos discriminerend uitgepakt. •••••••

inbreuk op het gezinsleven zijn strenge eisen verbonden (artikel 8 EVRM). De ouders stellen dat de inbreuk op het gezinsleven minder groot is als de kinderen opgroeien bij de Surinaamse extended family. Daarnaast hebben ouders recht op onafhankelijke toetsing van de voorgenomen inbreuk op hun gezinsleven (artikel 6 EVRM). Daarom is volgens het Hof de kinderrechter bevoegd de machtiging voor plaatsing in een netwerkpleeggezin te verlenen. • • • • • • •

25 Right!

Maria van Rooijen

Er gaapt een gat tussen gesloten en open jeugdzorg

Zorgen om snelle invoering gesloten jeugdzorg

Sinds januari 2010 zitten kinderen die bescherming nodig hebben niet meer in jeugdgevangenissen maar in instellingen voor gesloten jeugdzorg. Reden tot juichen?

O

verplaatsing van de justitiële jeugdinrichting (jji) naar Paljas Plus, de afdeling gesloten jeugdzorg van Bijzonder Jeugdwerk Brabant, was voor Simone* een verademing. ‘In de jeugdgevangenis mocht ik niets. Ik kreeg al straf als ik naar een jongen kéék. Als ik met de leiding wilde praten, kon ik een afspraak maken voor over een week. Hier hebben ze altijd tijd voor me.’ Sinds 1 januari 2010 zitten kinderen die vanwege hun problematisch gedrag of bedreigende opvoedingssituatie bescherming nodig hebben in een van de zeventien instellingen voor gesloten jeugdzorg. Daarmee is een eind gekomen aan de door de politiek en maatschappij hevig bekritiseerde samenplaatsing van civielrechtelijk en strafrechtelijk geplaatste kinderen in jji’s. En dat is, zeggen alle betrokkenen, een knappe prestatie van minister Rouvoet van Jeugd en Gezin. Toch schort er nog wel het een en ander aan dit nieuwe zorgaanbod, dat twee jaar geleden officieel is gestart en waarvan nu zo’n zestienhonderd kinderen gebruik maken.

Vrijheidsbeperking Gesloten jeugdzorg onderscheidt zich van open jeugdzorg door de vrijheidsbeper26 Right!

kende maatregelen waaronder separeren en urineonderzoek. Die maatregelen moeten wel in het individuele behandelplan staan. In gesloten jeugdzorg is, anders dan in jji’s, alles erop gericht kinderen zo snel mogelijk uit het gesloten kader te halen, zodat ze naar huis kunnen, naar een pleeggezin, een open leefgroep of kamertrainingscentrum. Na de eerste zes weken kunnen kinderen daar al mee oefenen. ‘Kinderen hebben veel te winnen bij goed gedrag,’ zegt Marjan de Lange van het Nederlandse Jeugdinstituut, ‘En ouders voelen zo meer druk mee te werken. Hun kind kan dan immers snel weer thuiskomen.’ Wat de resultaten hiervan zijn, moet blijken uit een lopend effectonderzoek van de Radboud Universiteit Nijmegen en Praktikon. Uit een tussenrapportage blijkt wel dat deze populatie kinderen veel problematischer is dan op basis van eerder onderzoek was verwacht. Hun problemen verschillen nauwelijks van die van strafrechtelijk geplaatste kinderen: ernstige gezinsproblemen, psychiatrische stoornissen, gedragstoornissen, veel politiecontacten en middelengebruik, hoog schoolverzuim. Volgens Laurent-Jan van den Bogaard, directeur van gesloten jeugdzorgaanbieder De Koppeling, bete-

kent dit dat de behandeling nog intensiever en meer op het individu moet worden gericht.

‘Gat’ Wat nu vooral duidelijk wordt, is het gebrek aan voorzieningen tussen gesloten en open jeugdzorg. Volgens recent onderzoek van de Algemene Rekenkamer verblijven jongeren soms te lang en daarom onterecht in gesloten jeugdzorg. Hoewel de Rekenkamer die constatering niet onderbouwt, begrijpen Van den Bogaard, De Lange en Arianne Westhuis van de MOgroep Jeugdzorg waar die kritiek vandaan komt. Westhuis: ‘Gesloten jeugdzorg moet worden ingebed in de jeugdzorgketen. Zo ontstaat een zorgcontinuüm. Maar bij vervolgvoorzieningen kunnen wachtlijsten zijn. Ook is voor sommige jeugdigen die niet naar huis kunnen de overgang naar een open leefgroep of begeleid op kamers wonen te groot. Voor deze kinderen moeten tussenvoorzieningen komen.’ De Koppeling wil dat ‘gat’ tussen open en gesloten zorg vullen door op het terrein villa’s te bouwen voor jongeren in een verder behandelstadium. Daar kunnen ze worden voorbereid op het naar buiten gaan.

fotografie ANP/ Toon van der Poel, Jan van Breda, Pieter Franken

Het aanbod van gesloten jeugdzorg, zowel in aantal als specialisatie, is niet gelijkelijk verdeeld over het land. Zo is er in ZuidNederland overcapaciteit, in Zuid-Holland zijn te weinig plaatsen. En sommige regio’s hebben geen specifiek aanbod voor bijvoorbeeld meisjes. Kinderen moeten dan ver van huis behandeld worden. Dat belemmert de gezinsgerichte aanpak. Daarom is onlangs gestart met de opdeling in vijf zorggebieden. In zo’n gebied moeten alle typen kinderen terechtkunnen en moeten de verschillende zorgaanbieders samenwerken om een aansluitend jeugdzorgtraject te realiseren. De rechtspositie van kinderen in sommige gesloten jeugdzorginstellingen is echter

slecht geregeld. Uit onderzoek van de Inspectie Jeugdzorg blijkt dat vrijheidsbeperkende maatregelen niet altijd in behandelplannen zijn opgenomen. Jongeren worden soms slecht geïnformeerd over klachtenregelingen.

Slechte rechtspositie Kartica van der Zon van Defence for Children noemt dit zorgelijk: ‘De rechtspositie is in jji’s beter geregeld. Binnen de gesloten jeugdzorg zijn daar veel onduidelijkheden over. Je kunt zien dat gesloten jeugdzorg snel is ingevoerd. Daardoor zijn kinderen niet altijd op de goede plek terechtgekomen. Sommigen moeten lang wachten op de juiste behandeling.’

Gezien de enorme groei vraagt Defence for Children zich af of ze niet te snel gesloten worden geplaatst. Van der Zon: ‘Er wordt wel gezegd dat de gesloten jeugdzorg nog kampt met kinderziektes, maar daarmee zijn deze kinderen niet geholpen. Gesloten plaatsing is zeer ingrijpend. Kinderen zijn weg van huis, mogen worden gesepareerd en gecontroleerd. Hun telefoon mag worden afgeluisterd. Als tot zulke maatregelen wordt besloten, moet dat zorgvuldig en verantwoord gebeuren. De Inspectie Jeugdzorg let er scherp op, maar kinderen mogen niet de dupe worden van te snel ingevoerde maatregelen.’ *) Niet haar echte naam.

27 Right!

kinderrechtenhuis ICDI Nieuw project in Nederland In het kader van het Europese Jaar van Bestrijding van Armoede en Sociale Uitsluiting is ICDI een nieuw project begonnen in Nederland. In de komende maanden zullen ICDI-medewerkers gaan praten met allochtone kinderen en jongeren uit achterstandssituaties. De focus ligt op hun kracht: waarom gaat het met velen van hen zo goed? Er zal vooral worden gekeken naar de invloed van vrijetijdsbesteding op integratie. Op basis van het onderzoek zal ICDI een seminar organiseren met beleidsmakers en andere betrokkenen. Ook komt er een beleidsadvies dat gemeentes en andere instellingen kunnen gebruiken voor nieuwe programma’s om kansen van jongeren in achterstandssituaties te verbeteren. Start Kinder Onderzoek Groep Op 10 februari 2010 is de Kinder Onderzoek Groep van start gegaan. Deze groep bestaat uit vijftien kinderen van basisscholen in Leiden en omgeving. Zij gaan leren zelfstandig onderzoek te doen naar de leefwereld van kinderen. Hun resultaten presenteren ze tijdens de opening van het Kinderrechtenhuis op 28 mei 2010. Voor meer informatie: www.icdi.nl.

IREWOC Onderzoek straatkinderen Peru In juni 2009 ging het straatkinderenonderzoek in Peru van start. Een Irewoconderzoekster verzamelde een half jaar informatie in Lima en Cusco. Peruaanse onderzoekers namen enquêtes af bij de kinderen. Dat heeft veel kwantitatief en kwalitatief materiaal opgeleverd. Op basis daarvan zullen aanbevelingen worden geformuleerd voor beleidsmakers. De resultaten worden in juni 2010 gepresenteerd.

Meldpunt Kinderporno op Internet Al bijna vijftien jaar bestrijdt Meldpunt Kinderporno de grote hoeveelheid kinderporno en ander misbruik van kinderen op internet. In 2009 is het aantal meldingen van kinderporno verspreid vanuit Nederland toegenomen: 1373. Dat is tweeënhalf keer zoveel als in 2008. Op de jongerensite www.helpwanted.nl zijn 171 meldingen binnengekomen. Bijna de helft had betrekking op seksueel misbruik tijdens chatten. Voor meer informatie: www.meldpunt-kinderporno.nl.

Defence for Children-ECPAT Onderzoek naar voorarrest van minderjarige verdachte Defence for Children doet onderzoek naar de rechtspositie en behandeling van minderjarige verdachten in voorarrest. Gekeken wordt of de Nederlandse wet, het beleid en de praktijk in overeenstemming zijn met het VN-Kinderrechtenverdrag. Vrijheidsbeneming is een uiterste maatregel. Waar mogelijk moeten alternatieven voor detentie worden ontwikkeld. In 2008 zijn 70.000 minderjarigen door de politie verhoord; 5.930 werden een nacht of langer gedetineerd. Training tegen uitbuiting In de strijd tegen sekstoerisme met kinderen werkt ECPAT Nederland samen met lokale partners in Gambia, Cambodja, Thailand, Filippijnen en Dominicaanse Republiek. ECPAT geeft met hen trainingen aan politie, beveiligingsmedewerkers en toerismeorganisaties. Doel is dat de lokale partners in de toekomst zelf meer van zulke trainingen verzorgen. Naast trainingen financiert ECPAT voorlichtingsmateriaal om reizigers, reispersoneel, politie en beveiligingsbeambten bewust te maken van het probleem.

Kinder- & jongerenrechtswinkel Congres 18-plus De Kinder- en Jongerenrechtswinkel hield op 20 mei een congres, met als thema “Schoon schip na je achttiende”. Het werd voorgezeten door prof. mr. drs. Mariëlle Bruning. Tijdens de dag werd druk gediscussieerd over de vraag of jongeren na hun achttiende met een schone lei aan hun volwassen leven kunnen c.q. behoren te beginnen. Sprekers waren onder meer Maartje Berger van Defence for Children, Rik Quint van Bureau Halt en Daan Sloos van Leefbaar Leiden. Inmiddels is de Kinder- & jongerenrechtswinkel alweer druk bezig met de voorbereidingen van de Dag van de Rechten van het Kind. Daarover de volgende keer meer.

Voor meer informatie: www.childlabour.net. Meer informatie op www.kinderrechtswinkelleiden.nl.

28 Right!

overheid Onderzoek naar misbruik Minister voor Jeugd en Gezin Rouvoet en minister van Justitie Hirsch Ballin hebben een commissie ingesteld die onderzoek gaat doen naar de signalen van (seksueel) misbruik van kinderen die onder verantwoordelijkheid van de overheid in instellingen zijn geplaatst. Deze commissie zal worden voorgezeten door Rieke Samson-Geerlings, voormalig procureur-generaal. De commissie zal onderzoeken of destijds de signalen van misbruik bij overheidinstanties bekend waren en zo ja, hoe de overheidsinstanties daarmee zijn omgegaan. Ook zal er een inventarisatie worden gemaakt van de huidige mechanismen voor signalering van misbruik van kinderen. Meer informatie op www.rijksoverheid.nl/ministeries/jeng

De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft belangrijke toezeggingen gedaan het onderwijs voor ‘illegale’ kinderen toegankelijker te maken. Zij kunnen stage lopen en hun opleiding afmaken. Ook benadrukt de minister dat speciaal onderwijs niet geweigerd mag worden en dat ‘illegale’ kinderen net als alle andere kinderen recht hebben op onderwijs. De coalitie “naar toegankelijk onderwijs voor ‘illegale’ kinderen” had de problemen bij de minister aangekaart. Lees de brief op www.defenceforchildren.nl of www.ilegaalkind.nl.

5 miljoen euro tegen kinderarbeid Nederland steekt bijna 5 miljoen euro in de aanpak van kinderarbeid wereldwijd. Dit bedrag zal worden geïnvesteerd in een onderwijsproject. Dit maakte demissionair minister van Buitenlandse Zaken Verhagen op 11 mei bekend op de internationale conferentie tegen kinderarbeid in Den Haag. 450 vertegenwoordigers van tachtig landen hebben op deze conferentie een Roadmap geaccepteerd om de ergste vormen van kinderarbeid in de wereld voor 2016 uit te bannen. Deze Roadmap roept overheden, sociale partners en civiele organisaties op om de toegang tot onderwijs te verbeteren en te zorgen voor betere bescherming van kinderen. De maatregelen moeten de cirkel van armoede voor deze kinderen doorbreken. Meer informatie op www.ilo.org

Kabinetsvisie Jeugdzorg De ministers Rouvoet en Hirsch Ballin stellen ingrijpende wijzigingen voor in de jeugdzorg. Er moet meer aandacht komen voor de eigen kracht van gezinnen, de verschillende onderdelen van de zorg moeten beter op elkaar afgestemd en de professionaliteit van de jeugdzorgmedewerkers moet omhoog. Voor een optimale stroomlijning moeten de bestuurlijke en financiële verantwoordelijkheid voor de jeugdzorg op termijn onder de gemeenten vallen. Dat sluit beter aan bij voorzieningen zoals onderwijs, begeleiding op de arbeidsmarkt en schuldhulpverlening. Centraal binnen de kabinetsvisie staan de Centra voor Jeugd en Gezin die de spil moeten vormen van alle zorg aan jongeren. De toegang tot de jeugdzorg en de coördinatie ervan worden hier ondergebracht. De Centra verlenen zelf lichte hulpverlening, voor zwaardere zorg schakelen ze specialisten in. De hulpver-

fotografie Roelof Pot

Ook ‘illegale’ kinderen op stage

lening in het gedwongen kader komt niet bij de Centra voor Jeugd en Gezin. Deze blijft bij Bureau Jeugdzorg. Om de professionaliteit van medewerkers te verbeteren, moeten jeugdzorgwerkers zich binden aan een ethische code. Ook komt er een vorm van tuchtrecht. Het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling wordt een aparte organisatie die gaat samenwerken met het Steunpunt Huiselijk Geweld. De onderzoekstaken van het AMK worden ondergebracht bij De Raad voor de Kinderbescherming (TK2 20092010, 32 202, nr. 4). 29 Right!

Hellen Kooijman

Hij of zij is er vooral voor kwetsbare kinderen

Een Kinderombudsman! Eindelijk!

De kogel is door de kerk: Nederland krijgt een Kinderombudsman. Als het een beetje meezit nog dit jaar. Maar wat gaat hij of zij precies doen?

K

hadija Arib is blij, vooral voor de kinderen van Nederland. ‘Die verdienen een Kinderombudsman’. Het Tweede Kamerlid (PvdA) knokte er bijna tien jaar voor. Gelukkig stond ze niet alleen. UNICEF, Defence for Children, de Nederlandse Jeugdraad, al deze organisaties hebben keihard gewerkt om dit voor elkaar te krijgen. Medewerkers springen dan ook een gat in de lucht. ‘Kinderen krijgen nu een stem in de Nederlandse politiek,’ zegt Majorie Kaandorp, beleidsmedewerker kinderrechten bij UNICEF Nederland. Ook Christel de Lange, bestuurslid Jeugdbeleid en Politiek van de Nederlands Jeugdraad,

is opgelucht. ‘Eindelijk neemt Nederland de rechten van kinderen serieus.’

Privaatrechtelijk Maar wat gaat die Kinderombudsman precies doen? Allereerst zullen de medewerkers van de Kinderombudsman – hij of zij werkt immers met een deskundig team – klachten behandelen van kinderen tot achttien jaar én klachten van hun ouders over kinderrechten en het schenden ervan. Dat kunnen klachten zijn over overheidsorganen zoals de politie of het IND. Maar het kunnen ook klachten zijn over (zelfstandige) bestuursorganen zoals de Centrale Opvang Asielzoekers

(COA) en privaatrechtelijke instanties als scholen, instellingen voor kinderopvang, geestelijke gezondheidszorg of jeugdzorg. Waar de Nationale ombudsman alleen klachten behandelt over overheidsinstanties, reikt de wettelijke bevoegdheid van de Kinderombudsman dus veel verder. En dat is noodzakelijk, meent Arib. ‘De meeste kinderen hebben immers met private instellingen te maken.’ Ook Kaandorp vindt dit belangrijk. ‘De Kinderombudsman moet opkomen voor de positie van alle kwetsbare kinderen, dus ook voor die van arme kinderen, asielzoekerskinderen, kinderen van scheidende ouders of gehandicapte kinderen, om

Een moeizame weg In 2001 diende PvdA-Kamerlid Khadija Arib een conceptwetsvoorstel in voor een Kinderombudsman. Dat was hard nodig. Nederland had in 1995 het Kinderrechtenverdrag geratificeerd, maar verzaakte een Kinderombudsman te installeren. Het Kinderrechtencollectief, waarin verschillende organisaties onder voorzitterschap van Defence for Children zijn verenigd, lobbyde hard. Het VN-Kinderrechtencomité in Genève bemoeide zich ermee. Driemaal riep het Nederland tevergeefs op een Kinderombudsman in te stellen. 30 Right!

Tot 22 april jongstleden. Toen stemde een meerderheid van de Tweede Kamer voor het initiatiefwetsvoorstel. De Kinderombudsman zal onderdeel uitmaken van de Nationale ombudsman. Dat betekent onder meer dat een deel van het budget van de Nationale ombudsman zal worden overgeheveld. Voor de extra taken, vooral op privaatrechtelijk gebied, is nog zo’n twee á tweeënhalf miljoen nodig. Demissionair minster Rouvoet beloofde dit geld te zullen vinden.

een paar kwetsbare groepen te noemen.’ Een verplichting om alle klachten af te handelen heeft de Kinderombudsman niet. Dreigt daar willekeur? Arib denkt van niet. ‘Ik heb er het volste vertrouwen in dat wat ernstig genoeg is, ook wordt afgehandeld.’ Kinderen en ouders kunnen pas naar de Kinderombudsman stappen als andere klachtenregelingen zijn uitgeput. ‘Let wel, zo’n instantie is er nog niet,’ benadrukt Arib. ‘Nu wordt een klacht intern afgehandeld. Als ouders of kinderen daar niet tevreden over zijn, kunnen ze nergens anders terecht. De Kinderombudsman is dus echt een steun in hun rug.’

Politieke agenda

Luis in de pels Wie zou de Kinderombudsman moeten worden? Arib heeft niemand concreet in gedachten. ‘Maar het moet iemand zijn die herkenbaar en toegankelijk is, iemand met vertrouwen en gezag, iemand die de wereld van kinderrechten door en door kent. Ik vind de Kinderombudsman van België een prachtmens. Zo’n type man of vrouw wens ik ook.’ Dat beaamt Kaandorp. ‘De Scandinavische landen hebben kinderombudsmannen die goed werk verrichten. Dat geldt ook voor België. In Vlaanderen is de Kinderrechtencommissaris echt een luis in de pels van de Belgische overheid die veel

in gang heeft gezet voor de zichtbaarheid en bescherming van kinderen. Zo zou dat in Nederland ook moeten.’ De Lange ziet graag dat er ook jongeren bij de aanstaande sollicitatiegesprekken aanwezig zijn. ‘Een Kinderombudsman moet kinderen begrijpen. De Nationale Jeugdraad heeft een voorkeur voor een “jong” persoon. Maar ik zou geen bezwaar maken tegen een briljante opa of oma.’

Illustratie Bas van der Schot

Maar de Kinderombudsman doet veel meer. Hij of zij geeft actief voorlichting, is een vraagbaak voor iedereen met vragen over kinderrechten en ziet structureel toe op de naleving van die rechten. De Kinderombudsman trekt stevig aan de bel als instellingen of overheid hier niet aan voldoen. En hij of zij moet een invloedrijke klokkenluider zijn, vindt De Lange. ‘Neem jongeren in de justitiële jeugdinrichtingen. Die worden maar al te vaak slecht bejegend zonder dat ze inspraak hebben. Zulke misstanden moet de Kinderombudsman aan de kaak stellen.’ De Kinderombudsman zorgt bovendien dat kinderrechten hoog op de

politieke agenda staan. ‘Veel kwetsbare groepen kinderen zijn niet zichtbaar in de politiek,’ voegt Kaandorp toe. ‘De Kinderombudsman kan de overheid op tekortkomingen wijzen en deskundig advies geven.’

31 Right!

Marco Bakker (beeld) Paulien Bakker (tekst)

BEELDREPORTAGE

Weeshuis wordt Kinderrechtenhuis Het voormalige kinderweeshuis aan de Hooglandse Kerkgracht in Leiden heropent op 28 mei zijn deuren. In het volledig gerestaureerde gebouw huizen nu zes organisaties die zich bezighouden met de rechten van het kind. Right! maakte vast een rondgang.

Stichting Utopa Loek Dijkman, voorzitter van Stichting Utopa toont trots het weeshuis. De stichting, die mensen helpt in hun ontwikkelkansen, restaureerde het voormalige kinderweeshuis uit 1607. ‘We wilden de organisaties ook empoweren, aldus Dijkman. ‘Het gaat om een stuk professionalisering. Ze doen belangrijk werk. Kinderrechtenorganisaties vervullen een taak die ons allen aangaat.’ • • • • • • • • • • • • • • • • •

32 Right!

fotografie Marco Bakker

ICDI ‘Ik heb een technisch probleem,’ zegt de twaalfjarige Renate tijdens haar presentatie. ‘Op mijn papier staat niet hetzelfde als op het scherm.’ Saskia, Adil en Renate doen mee aan het project ‘Kinder Onderzoek Groep’ van de stichting International Child Development Initiatives (ICDI) en leren over kinderrechten en onderzoek doen. Ze hebben een vragenlijst onder leerlingen afgenomen. Belangrijkste uitkomsten: leerlingen hebben geen behoefte aan informatie over het privéleven van hun leerkrachten en willen vaker horen wat ze goed hebben gedaan. • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

33 Right!

< Meldpunt Kinderporno Angela en Linda (links) kijken samen naar een aantal binnengekomen meldingen. ‘We zoeken niet, we zijn alleen meldpunt,’ benadrukt Linda. Vorig jaar kreeg het Meldpunt Kinderporno 9029 meldingen binnen. Daarvan bevatten 1373 meldingen strafbaar materiaal dat was geplaatst op Nederlandse servers. • • • • • •

> Irewoc Overlegmoment bij International Research on Working Children (Irewoc). Anna Ensing, Talinay Strehl en Sonja Zweegers doen onder leiding van professor dr. Kristoffel Lieten (niet op foto) van de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar kinderarbeid. De uitkomsten zijn te raadplegen op www.irewoc.nl. • • •

< Defence for Children-ECPAT Carla van Os is druk bezig nieuwe projecten uit te denken. ‘Sabine, heb jij die blauwe tentzeilen nog kunnen regelen voor de actie ‘Geen Kind op Straat’?’ Van Os wil aandacht voor het feit dat in Nederland uitgeprocedeerde asielzoekersgezinnen op straat worden gezet – en zo minderjarigen dakloos raken. ‘We moeten oppassen dat mensen niet denken dat het om ellende in het buitenland gaat. Misschien is het idee van die bushokjes toch beter omdat gezinnen daar vaak letterlijk terechtkomen.’ • • • • • • •

> Kinder- & jongerenrechtswinkel ‘Ik heb problemen thuis,’ zegt Alexander, die zich voor de foto voordoet als een zeventienjarige jongen met een probleem. Anya van Eijck reageert geroutineerd. ‘Wat vervelend! Wat is het probleem?’ Alexander: ‘Mijn ouders zijn gescheiden. Ik val nu onder het gezag van mijn vader, maar ik wil graag bij mijn moeder wonen.’ Anya belooft binnen twee weken een brief te sturen waarmee Alexander een gesprek kan aankaarten met zijn ouders. Studenten van de Universiteit Leiden geven gratis juridisch advies aan kinderen en jongeren tot achttien jaar. • •

34 Right!

boeken/film BOEK

DOCUMENTAIRE

‘Op de meeste dagen zou ik willen dat ik een Britse munt van een pond was in plaats van een Afrikaans meisje.’ Zo begint Kleine Bij van de schrijver Chris Cleave. Het gaat over een zestienjarig meisje uit Nigeria. Nadat zij heeft gezien hoe haar dorp werd uitgemoord, vlucht ze naar Engeland. Daar wacht haar alles behalve een onbezorgde toekomst. Nadat zij twee jaar opgesloten heeft gezeten in een detentiecentrum voor asielzoekers, wordt ze als illegaal op straat gezet. Ze belt de enige mensen die ze kent in Engeland, het echtpaar Andrew en Sarah die ze heeft ze ontmoet tijdens haar vlucht. Bij hen is echter iets voorgevallen dat voor alle partijen de toekomst drastisch heeft beïnvloed. Het boek is ingrijpend en laat je beseffen dat de wereld anders in elkaar steekt dan wij denken. Bovenal geeft het boek een treffend en helaas realistisch beeld van de huidige asielproblematiek.

De documentaire Redlight van regisseurs Guy Jacobson en Ali Ezroni gaat over de moeizame strijd tegen kindersekstoerisme. In de film, met de activisten Somaly Mam en Mu Sochua als hoofdrolspelers, zien we aangrijpende verklaringen van slachtoffers van kindermisbruik en uit bordelen gesmokkelde beelden. De film laat zien hoe moeilijk het bestrijden van kinderprostitutie is. Door corruptie bij politie, in gevangenissen en bij rechters faalt het berechten van daders telkens weer. Waar drugskoeriers lange tijd achter slot en grendel zitten, kunnen daders van kindersekstoerisme zich vaak makkelijk vrij kopen. Somaly Mam (40) werd zelf op twaalfjarige leeftijd verkocht aan een bordeel. Na tien jaar lukt het te ontsnappen en vanaf dat moment strijdt zij tegen kindermisbruik. De documentaire volgt Mam bij haar werkzaamheden voor haar stichting ter bestrijding van kindersekstoerisme. Ze werd genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede en is in 2009 door Time Magazine uitgeroepen tot één van de honderd invloedrijkste vrouwen ter wereld.

Kleine Bij Chris Cleave Amsterdam: Prometheus

tekst Sabine de Jong

ISBN: 978 90 446 1613 2

FILM Joy vertelt het verhaal van een achttienjarig meisje dat als baby te vondeling is gelegd. Ze groeit op in tehuizen. Ooit hoopt ze te worden herenigd met haar moeder. Vanaf dat ze op zichzelf woont, gaat ze naar haar op zoek. Die zoektocht verloopt echter niet zonder problemen. Samira Maas speelt de hoofdrol in deze film die is geregisseerd door Mijke de Jong. Het bijzondere is dat Maas naast hoofdrolspeelster ook ‘ervaringsdeskundige’ is. Op jonge leeftijd is Maas bij een pleeggezin ondergebracht omdat haar biologische ouders niet meer voor

haar kunnen zorgen. Op haar tiende verhuist ze naar een kindertehuis, op haar vijftiende woont ze in bij de ouders van een vriendin. Door haar verleden heeft Maas veel ervaring met jeugdzorg; die kon ze aanwenden als actrice. Van Maas gaan we nog veel horen. Is het niet op acteergebied, dan wel op het gebied van kinderrechten. Na haar vrijwilligerswerk bij Bureau Jeugdzorg en de Kinderrechtswinkel wil Maas zich verder inzetten voor kinderrechten.

Redlight Guy Jacobson & Ali Ezroni Priority Films 2009

Joy Mijke de Jong IDTV films 2010

35 Right!

All Right!

iK Heb een toeKoMst!

fotografie Sander Nieuwenhuys

Hevien (12) heeft een verblijfsvergunning! Duizenden mensen hebben zich ingezet voor haar en haar familie via www.hevienhoorthier. nl. Hevien is in Dokkum geboren maar dreigde vorig jaar naar Syrië, het land waar haar ouders zijn geboren, te worden uitgezet. In het vorige Tijdschrift voor de Rechten van het Kind vertelde ze hoe wanhopig en tegelijk hoe blij ze ook was met de actie die voor haar werd gevoerd door Defence for Children en haar school, de Schalm in Rotterdam. Hoe gaat het nu met haar? ‘Sinds ik een verblijfsvergunning heb, ben ik niet meer bang,’ vertelt Hevien. ‘Ik slaap veel beter. Maar het belangrijkste is: ik heb een toekomst! Ik wil gaan studeren, een baantje vinden, later een eigen huis zoeken. Ik zou heel graag rechten studeren en advocaat worden. Dan kan ik mensen helpen, mensen zoals wij.’ Ze vond de actie Hevien Hoort Hier geweldig. ‘Het is zo fijn te merken dat zoveel mensen moeite voor je doen, dat ze naar je om kijken. Soms vond ik het moeilijk geen moment rust te hebben, vooral met de media was het af en toe wat irritant. Nu ben ik weer een normaal meisje. Dat is heerlijk. Ik ga vaak met vriendinnen naar buiten, een beetje hangen. En ik lees graag. Sinds we een verblijfsvergunning hebben, heb ik alle Harry Potters gelezen.’ Hevien weet nu wat actievoeren is. ‘Ik zou graag voor andere kinderen actie voeren, bijvoorbeeld voor kinderen die op straat worden gezet. Dat heb ik zelf meegemaakt. Wij hebben een keer onder een boom in een parkje geslapen. Dat mag niet! Ik ga vragen of de school wil helpen met www.geenkindopstraat.nl!’ • • • • • • •

36 Right!