Beroepstypering Draadvonkverspaner Algemene informatie
datum: 01-11- 2002
Onder regie van KBB
Kenniscentrum Beroepsonderwijs Bedrijfsleven Kenteq
Ontwikkeld door:
Kenetq, afdeling kwalificatiestrucuur
Brondocument(en)
Beroepsprofiel draadvonkverspaner (d.d.) Uit handboek beroepsprofielen metaal Dijk12-Juni 2001 Sociale partners in de metaal en werktuigbouw d.d. juni 2001. Legitimering van de daarvan afgeleide beroepscompetentieprofielen door resonansgroepen samengesteld op aanwijzing van de brancheorganisaties Koninklijke Metaalunie en de FME-CWM: Kenteq d.d. 12 december 2002 Resonansgroep FMT d.d. 12 december 2002
Legitimering beroepscompetentieprofiel door:
- op formatvereisten - op de inhoud
versie: 1
Mogelijke functiebenamingen Draadvonker Gereedschapmaker Beroepsbeschrijving Beroepscontext/ werkzaamheden
De draadvonkverspaner is vooral werkzaam bij gereedschapmakerijen die o.a. matrijzen en stempels vervaardigen op specificatie van de afnemende bedrijven. Ook kan hij werkzaam zijn bij instrumentmakerijen. Door middel van vonkerosie worden ferro- en nonferrometalen en andere elektrisch geleidende materialen bewerkt. De draadvonkverspaner is een specialist en is beperkt inzetbaar op andere verspaningstechnieken. De draadvonkverspaner vervaardigt zelfstandig werkstukken Rol en op basis van de aan hem verstrekte werktekeningen en verantwoordelijkheden werkomschrijvingen. Hij is verantwoordelijk voor de kwaliteit van zijn eigen werk. Aanvullend houdt hij toezicht op het werk van aankomend vaklieden. De complexiteit van het werk van de draadvonkverspaner Complexiteit wordt met name bepaald door de volgende factoren: • de beheersing van het erodeerproces; • de hoge eisen ten aanzien van maatvoering; nauwkeurigheid en oppervlakteruwheid. • een groot afbreukrisico. Typerende beroepshouding De draadvonkverspaner combineert nauwkeurigheid, zorgvuldigheid, kwaliteits- en kostenbewustzijn, concentratievermogen, technisch en ruimtelijk inzicht met verbale en sociale vaardigheden in het kader van zijn taakuitoefening. Door de complexiteit van de werkzaamheden wordt een beroep gedaan op zijn probleem oplossend en creatief vermogen.
Trends/innovaties Marktontwikkelingen
Wetgeving/ overheidsregulering Technologische ontwikkelingen
Bedrijfsorganisatorische ontwikkelingen Internationale ontwikkelingen Loopbaanmogelijkheden
Draadvonken wordt steeds meer toegepast vanwege de specifieke eigenschappen en voordelen zoals het bewerken van harde materialen, hoge nauwkeurigheid en lage bewerkingskrachten. Het belang van deze beroepengroep zal de komende jaren gaan toenemen. n.v.t. De draadvonkverspaner ziet de nadruk komen te liggen op procesbeheersing en processturing doordat de CNC-besturing enerzijds gebruiksvriendelijker wordt maar anderzijds de snelheden en gebruiksmogelijkheden toenemen. De draadvonkverspaner moet zijn kennis en vaardigheden voortdurend blijven ontwikkelen om steeds een optimum te kunnen vinden tussen efficiëntie en kwaliteit. Door verder voortschrijdende automatisering zal een beroep gedaan worden op zijn allround inzetbaarheid. Dit beroepsprofiel is door de technologische ontwikkelingen beperkt duurzaam. Bedrijven willen de inzetbaarheid van de draadvonkverspaner vergroten door het aanleren van andere technieken zoals zinkvonken. n.v.t. Een draadvonkverspaner kan in principe doorstromen naar meewerkend leidinggevende of werkvoorbereider.
Kerntaken van het beroep 1. 2. 3. 4. 5.
Interpreteert informatie, bereidt eigen werk voor en maakt machine productiegereed. Bewaakt het bewerkingsproces. Meet en controleert eigen werk. Verricht productiestop. Verricht eenvoudig preventief onderhoud.
Kerntaak 1 Interpreteert informatie, bereidt eigen werk voor en maakt machine productiegereed De draadvonkverspaner leest en interpreteert de Proces aangeleverde werktekeningen en werkomschrijvingen. Hij overlegt zonodig over de technische mogelijkheden en/of alternatieven naar aanleiding van een probleemstelling. De draadvonkverspaner controleert de aangeleverde materialen of halffabrikaten en het te gebruiken gereedschap. Hij roept een bestaand CNC-programma op en wijzigt dat indien nodig. Indien geen bestaand CNC-programma aanwezig is, kan hij zelf een nieuw CNC-programma maken. De draadvonkverspaner bevestigt het te gebruiken gereedschap op de CNC-draadvonkmachine. Hij stelt de machine in volgens aangeleverde specificaties en tekeningen. De draadvonkverspaner spant het werkstuk op, en richt het uit op de CNC-draadvonkmachine. Als de machine in productiegereedheid is gebracht en het werkstuk is opgespannen, voegt hij een diëlektrische vloeistof of olie toe. Hij test de machine-instellingen of het CNC-programma, door een simulatie uit te voeren. Als de simulatie daartoe aanleiding geeft, past de draadvonkverspaner het CNCprogramma of de instellingen van de machine aan. Vervolgens voert hij opnieuw een simulatie uit. De CNCdraadvonkmachine is pas productiegereed als de simulatie aangeeft dat een optimaal resultaat kan worden gerealiseerd. De draadvonkverspaner voert voorbereidende bewerkingen uit door startgaten en/of referentievlakken aan te brengen. Hij start de draadvonkbewerking. Als tijdens het bewerkingsproces wordt geconstateerd dat het optimale resultaat niet kan worden gerealiseerd, dan wel dat afwijkingen en/of storingen zijn opgetreden, maakt de draadvonkverspaner de CNC-draadvonkmachine opnieuw productiegereed. Het interpreteren van de informatie en het voorbereiden van het eigen werk vindt binnen het bedrijf plaats. De draadvonkverspaner werkt zelfstandig. Rol en verantwoordelijkheden De complexiteit van het interpreteren van de informatie, het Complexiteit voorbereiden van het eigen werk en het productiegereed maken van de CNC-draadvonkmachine wordt bepaald door de volgende factoren: • lezen en interpreteren van de tekening; • gestelde eisen aan maatvoering en oppervlakteruwheid; • kleine series, vaak enkelstuks; • het bevestigen, opspannen en uitrichten van gereedschap en materiaal of werkstuk; • afstemmen van parameters bij het CNC-programmeren, zodanig dat optimum tussen kwaliteit en efficiëntie wordt bereikt; • het vonkerosieproces is een specialistische verspaningstechniek; • tenminste vier numeriek gestuurde assen.
Betrokkenen (Hulp-) middelen Kwaliteit
Keuzes en dilemma’s
De draadvonkverspaner werkt alleen. Hij heeft contact binnen de afdeling. Alle gangbare relevante machines, gereedschappen en beschermingsmiddelen. Draadvonken is veelal de laatste bewerkingsfase en het te bewerken materiaal is relatief duur. De kwaliteit van het bewerkingsproces en van het eindproduct is in grote mate afhankelijk van de voorbereiding op het werk. Er moet rekening gehouden worden met de afbreukrisico’s die de vonkerosie met zich meebrengt en de daarmee gepaard gaande kosten. Bij het opspannen en uitrichten moet zorgvuldig gewerkt worden om beschadiging en afwijking te voorkomen. Dat vraagt van de draadvonkverspaner nauwkeurigheid en zorgvuldigheid ten aanzien van de aangeleverde informatie en het te gebruiken gereedschap en materiaal/werkstuk. Hij moet ruimtelijk inzicht hebben en rustig, bedachtzaam en geconcentreerd kunnen werken. De draadvonkverspaner moet tevens werken volgens voorschriften en regelgeving met betrekking tot arbeidsomstandigheden, veiligheid en milieu. De draadvonkverspaner staat voor de opgave informatie te interpreteren, het eigen werk voor te bereiden en de machine productiegereed te maken. Hierbij kan hij worden geconfronteerd met een situatie waardoor het werk niet meer optimaal kan worden uitgevoerd. Daarbij kan het gaan om de volgende situaties: • ontbrekende, onduidelijke of naar zijn mening onjuiste informatie; • de constatering dat de eisen die aan het eindproduct worden gesteld niet kunnen worden gerealiseerd binnen de technische randvoorwaarden van de apparatuur of de beschikbare tijd; • de constatering dat een alternatieve werkwijze of werkvolgorde kan leiden tot een efficiënter werkproces en/of een kwalitatief beter resultaat; • beschadigingen aan het te bewerken materiaal of werkstuk of aan het te gebruiken gereedschap; • vervorming en/of afwijking bij het opspannen van het werkstuk; • de constatering dat de bewerking efficiënter kan worden uitgevoerd; • de constatering dat niet wordt voldaan aan voorschriften en regelgeving met betrekking tot arbeidsomstandigheden, veiligheid en milieu; • fouten of afwijkingen in de bewerking; • de constatering dat de vereiste kwaliteit niet binnen de tijd kan worden bereikt. Daarbij is de draadvonkverspaner genoodzaakt een afwijkende situatie tijdig te signaleren en adequate maatregelen te nemen om deze situatie op te lossen. Daarvoor moet hij zijn kwaliteits- en commercieel bewustzijn, signalerend en oplossend vermogen, (verbale) communicatieve en sociale vaardigheden en zijn kennis van arbo-, veiligheids- en milieuvoorschriften aanwenden.
Kerntaak 2 Bewaakt het bewerkingsproces Proces
Rol en verantwoordelijkheden Complexiteit
Betrokkenen (Hulp-) middelen Kwaliteit
Als de CNC-draadvonkmachine productiegereed is gemaakt, start de draadvonkverspaner de machine op. De draadvonkverspaner bedient de CNC-draadvonkmachine en bewaakt de uitvoering van bewerkingsproces aan de hand van uiteenlopende parameters. Indien nodig stuurt hij de procesparameters bij. Tevens meet en controleert hij tussentijds de kwaliteit van het product. Indien nodig zet hij het vonkerosieproces stil en wijzigt de procesparameters, of stelt ze bij op basis van de controle tijdens het bewerkingsproces. Eventueel maakt hij de CNCdraadvonkmachine opnieuw productiegereed. Als het bewerkingsproces is voltooid, spant de draadvonkverspaner het werkstuk uit de machine. Het bewaken van het bewerkingsproces vindt binnen het bedrijf plaats. De draadvonkverspaner werkt zelfstandig. Daarnaast houdt hij toezicht op aankomend vaklieden. De complexiteit van het bewaken van het bewerkingproces wordt met name bepaald door de volgende factoren: • de gemiddeld lange bewerkingstijd. De draadvonkverspaner moet rustig, bedachtzaam en geconcentreerd kunnen werken; • complexiteit van de draadvonkmachines; • relatief groot afbreukrisico; • het werk moet op verschillende momenten gemeten en gecontroleerd worden. De draadvonkverspaner werkt alleen. Hij heeft contact binnen de afdeling. Alle gangbare relevante machines, gereedschappen en beschermingsmiddelen. Draadvonken is over het algemeen de laatste bewerkingfase van een werkstuk van vaak hoogwaardig (duur) materiaal. De draadvonkverspaner moet alert zijn op afwijkingen en fouten in het bewerkingsproces en werkstuk of product, om te voorkomen dat onherstelbare afwijkingen of fouten optreden. Als de draadvonkverspaner fouten of afwijkingen constateert, moet hij de bewerking stopzetten en maatregelen treffen. Er moet worden gewerkt volgens voorschriften en regelgeving met betrekking tot arbeidsomstandigheden, veiligheid en milieu.
Keuzes en dilemma’s
De draadvonkverspaner staat voor de opgave het bewerkingsproces te bewaken. Hierbij kan hij worden geconfronteerd met een situatie waardoor het werk niet meer optimaal kan worden uitgevoerd. Daarbij kan het gaan om de volgende situaties: • een fout of afwijking in de draadvonkmachine; • een fout of afwijking in het bewerkingsproces; • een fout of afwijking in het product; • de constatering dat niet wordt voldaan aan voorschriften en regelgeving met betrekking tot arbeidsomstandigheden, veiligheid en milieu. Daarbij is de draadvonkverspaner genoodzaakt deze situatie tijdig te signaleren en adequate maatregelen te nemen om deze situatie op te lossen. Daarvoor moet hij zijn signalerend en oplossend vermogen, kwaliteits- en commercieel bewustzijn en zijn kennis van arbo-, veiligheids- en milieuvoorschriften aanwenden.
Kerntaak 3 Meet en controleert eigen werk Proces
Rol en verantwoordelijkheden Complexiteit
Betrokkenen (Hulp-) middelen Kwaliteit
Keuzes en dilemma’s
Als het bewerkingsproces is voltooid, meet en controleert de draadvonkverspaner het eigen werk. Hij meet en controleert indien vereist ook het werk van anderen. Bij het meten en controleren maakt de draadvonkverspaner gebruik van uiteenlopende meetinstrumenten. Soms biedt hij zijn werk aan een kwaliteitscontroleur of -dienst aan. Het meten en controleren van het eigen werk vindt binnen het bedrijf plaats. De draadvonkverspaner werkt zelfstandig. Daarnaast houdt hij toezicht op aankomend vaklieden. De complexiteit van het meten en controleren van het eigen werk wordt met name bepaald door de volgende factoren: • de hoge eisen aan maatvoering en oppervlakteruwheid; • draadvonken maakt complexe contouren mogelijk, wat het meten en controleren compliceert; • bij het meten en controleren wordt van uiteenlopende meetinstrumenten gebruik gemaakt. De draadvonkverspaner werkt alleen. Hij heeft contact binnen de afdeling. Alle gangbare relevante gereedschappen en beschermingsmiddelen. Er worden hoge eisen gesteld aan maatvoering en oppervlakteruwheid van het werk. Hiervoor is draadvonkverspaner volledig verantwoordelijk. De metingen na de bewerking moeten nauwkeurig worden uitgevoerd. De draadvonkverspaner staat voor de opgave het eigen werk te meten en controleren. Hierbij kan hij worden geconfronteerd met een situatie waardoor het werk niet meer optimaal kan worden uitgevoerd. Daarbij kan het gaan om de volgende situaties: • beschadigingen aan het werkstuk; • afwijkingen in de maat voering of oppervlakteruwheid. Daarbij is de draadvonkverspaner genoodzaakt een afwijkende situatie tijdig te signaleren en adequate maatregelen te nemen om deze situatie op te lossen. Daarvoor moet hij zijn kwaliteitsbewustzijn aanwenden.
Kerntaak 4 Verricht productiestop Proces
Rol en verantwoordelijkheden Complexiteit
Betrokkenen (Hulp-) middelen Kwaliteit
Keuzes en dilemma’s
De draadvonkverspaner zorgt voor de afronding van het proces en maakt de CNC-draadvonkmachine, gereedschappen en programma’s geschikt voor een volgende bewerking. Hiertoe archiveert hij het gebruikte CNC-programma en zorgt hij voor de proces- en/of productadministratie. De gebruikte gereedschappen worden van de CNCdraadvonkmachine verwijderd en opgeslagen. Het verrichten van de productiestop vindt binnen het bedrijf plaats. De draadvonkverspaner werkt zelfstandig. De complexiteit van het verrichten van de productiestop wordt met name bepaald door de volgende factoren: • de productiestop moet zorgvuldig worden uitgevoerd, zodat de draadvonkmachine in optima forma wordt gebracht voor een volgende bewerking; • CNC-programmatuur moet zodanig worden gearchiveerd dat deze gemakkelijk is terug te vinden. De draadvonkverspaner werkt alleen. Hij heeft contact binnen de afdeling. Alle gangbare relevante machines, gereedschappen en beschermingsmiddelen. De draadvonkverspaner moet de CNC-draadvonkmachine en de gebruikte gereedschappen volledig gebruiksklaar opleveren, zodanig dat deze klaar zijn voor een volgende bewerking. De CNC-programma’s moeten correct worden gearchiveerd, zodat zij eenvoudig zijn terug te vinden. De draadvonkverspaner staat voor de opgave een productiestop te verrichten. Hierbij kan hij worden geconfronteerd met een situatie waardoor het werk niet meer optimaal kan worden uitgevoerd. Daarbij kan het gaan om de volgende situaties: • verschillende opties voor wat betreft het archiveren van CNC-programma’s; • schade aan machine of gereedschappen waardoor deze niet in gebruiksklare staat kunnen worden teruggebracht. Daarbij is de draadvonkverspaner genoodzaakt een afwijkende situatie tijdig te signaleren en adequate maatregelen te nemen om deze situatie op te lossen. Daarvoor moet hij zijn kwaliteits- en commercieel bewustzijn en zijn (verbale) communicatieve vaardigheden aanwenden.
Kerntaak 5 Verricht eenvoudig preventief onderhoud Proces
Rol en verantwoordelijkheden Complexiteit Betrokkenen (Hulp-) middelen Kwaliteit
Keuzes en dilemma’s
De draadvonkverspaner stelt de CNC-draadvonkmachine buiten bedrijf ten behoeve van eenvoudig preventief onderhoud. Hij reinigt en smeert de machine en voert controles en metingen uit om onregelmatigheden aan de machine of gereedschappen te kunnen constateren en verhelpen. Hij vult meetrapporten in en houdt de onderhoudsstaat van de machine bij. Het verrichten van eenvoudig preventief onderhoud vindt binnen het bedrijf plaats. De draadvonkverspaner werkt zelfstandig. De complexiteit van het verrichten van eenvoudig preventief onderhoud is beperkt. De draadvonkverspaner werkt alleen. Hij heeft contact buiten de afdeling, met een specialist of de technische dienst, met betrekking tot het onderhoud. Alle gangbare relevante machines, gereedschappen en beschermingsmiddelen. De conditie van CNC-draadvonkmachine en bijbehorend gereedschap is mede van invloed op het bewerkingsproces en het beoogde product. Preventief onderhoud levert daartoe een belangrijke bijdrage (schoonmaken, smeren e.d.). Tijdens het verrichten van eenvoudig preventief onderhoud aan de draadvonkmachine kan inzicht worden verkregen in de conditie van de productiemiddelen. De CNCdraadvonkmachine en gebruikte gereedschappen moeten goed worden gereinigd en opnieuw gebruiksklaar worden gemaakt. Bij het schoonmaken moeten milieunormen in acht worden genomen. De draadvonkverspaner staat voor de opgave eenvoudig preventief onderhoud te verrichten. Hierbij kan het gaan om een situatie waardoor het werk niet meer optimaal kan worden uitgevoerd. Daarbij kan hij worden geconfronteerd met de volgende situatie: • schade, afwijkingen of slijtage aan de draadvonkmachine of gereedschappen, die mogelijk tot afwijkingen of onveilige situaties kunnen leiden. Daarbij is de draadvonkverspaner genoodzaakt deze situatie tijdig te signaleren en adequate maatregelen te nemen om deze situatie op te lossen. Daarvoor moet hij zijn kwaliteitsbewustzijn, communicatieve vaardigheden en zijn kennis van arbo-, veiligheids- en milieuvoorschriften inschakelen.
