Kenia Natuur en Milieu
Bron: cross your borders
Inleiding In Nederland leven we met een groot natuurprobleem: ons land ligt gedeeltelijk onder de zeespiegel. Nu door klimaatverandering de zeespiegel stijgt, wordt het gevaar van overstromingen steeds groter. Nederland is echter een van de rijkste landen ter wereld en kan maatregelen nemen om zich te beschermen. De overheid verhoogt de dijken en zorgt ervoor dat er ruimte is om het extra water op te vangen. En als het toch mis gaat, hebben we een uitstekende gezondheidszorg om de slachtoffers op te vangen.
technologie om zich tegen extreme weersomstandigheden te beschermen. De voedselproductie en inkomsten van een groot deel van de bevolking is afhankelijk van weersomstandigheden. Behalve natuurrampen zijn er ook veel problemen die worden veroorzaakt door mensen. Door de Kenianen, maar zeker ook door de mensen in rijke landen. Denk bijvoorbeeld aan klimaatverandering, die voor een belangrijk deel veroorzaakt wordt door de CO2uitstoot van rijke landen. Of denk aan ontbossing. Het zijn veelal Kenianen die de bomen kappen, maar vanuit het Westen is er een grote vraag naar het hout uit ontwikkelingslanden. Natuur- en milieuproblemen zijn grensoverschrijdend. De oorzaken liggen niet in één land, maar de gevolgen blijven evenmin binnen landsgrenzen.
Je begrijpt het natuurlijk al: de Kenianen kunnen zich niet zo goed beschermen tegen natuurrampen. En als er een ramp gebeurt, zijn de gevolgen heel ernstig, onder andere doordat Kenianen sterk afhankelijk zijn van de natuur. 75% van de bevolking is afhankelijk van de landbouw en weinig boeren hebben moderne
Kenia staat bekend om zijn mooie natuur. Ieder jaar komen er duizenden westerse toeristen naar het land om de weidse landschappen en wilde dieren te bewonderen.
Kenia - Natuur en milieu
2
Bossen Het aantal bossen in Kenia is de afgelopen jaren sterk afgenomen. Dit is begonnen in de koloniale tijd toen er plaats gemaakt moest worden voor grote koffie- en theeplantages. Tegenwoordig worden er nog steeds bomen gekapt om plaats te maken voor landbouwgrond, zowel voor grote (westerse) bedrijven, als voor kleine stukjes grond voor eigen gebruik. Ook verdwijnt er veel bos doordat mensen hout/ houtskool gebruiken als brandstof, om op te koken bijvoorbeeld. Op het platteland en in de sloppenwijken bij de steden hebben de mensen immers geen elektriciteit- of gasaansluiting. Door de sterke groei van de sloppenwijken, komt er alleen nog maar meer vraag naar houtskool.
Je nieuwe kast van Ikea, de tuinmeubelen van Intratuin of papier... De kans is groot dat ze gemaakt zijn van illegaal hout uit ontwikkelingslanden als Kenia. Ongeveer 80 procent van het tropisch hardhout dat Nederland importeert is illegaal of met veel schade voor de omgeving gekapt.
Het in snel tempo verdwijnen van bos wordt ontbossing genoemd. De ontbossing heeft ernstige gevolgen. Zo hebben de Kenianen die van het bos leven geen bron van inkomsten meer. Ook verliezen dieren hun leefomgeving en sterven plantensoorten uit. Daarnaast veroorzaakt ontbossing bodemerosie en daarmee bodemdegradatie en verwoestijning. Verderop kun je daar meer over lezen. De vernietiging van medicijnen Een deel van het Keniaanse bos bestaat uit regenwoud, Kenianen gebruiken planten uit het regenwoud als medicijn. Niet alleen zij, maar wij ook. 25% van de westerse medicijnen bevat ingrediënten uit het regenwoud. Zo zijn er bijvoorbeeld ongeveer 3000 planten die werken tegen kankercellen, en 70% daarvan komt uit het regenwoud. Doordat planten uitsterven kunnen we ook geen onderzoek doen naar de medicinale werking van deze soorten. Slechts 1% van de tropische bomen en planten is onderzocht door wetenschappers. Misschien wordt op dit moment wel het (nog niet ontdekte) medicijn voor Aids of huidkanker vernietigd.
Erosie en bodemdegradatie Ontbossing zorgt ook nog voor een ander probleem: erosie. Bomen bieden de bodem bescherming tegen de regen en zorgen er met hun wortels voor dat de grond niet wegspoelt. Als de begroeiing eenmaal is verdwenen gaat het heel snel met de erosie. Soms ontstaan er geulen en worden hele stukken grond in één keer weggeslagen. De landbouw lijdt erg onder de erosie, want met de bodem verdwijnen namelijk ook de voedingsstoffen die nodig zijn om gewassen en gras voor het vee te laten groeien. Dit heet bodemdegradatie. In heel Kenia neemt de landbouwproductie af ten gevolge van de erosie, omdat de grond steeds armer wordt. Ook de intensieve bebouwing van gewassen als koffie zorgt voor een armere grond (‘uitputting’ van de grond). Omdat de grond voortdurend in gebruik is, krijgt die geen kans om zich te herstellen. Grond die sterk is aangestast door erosie.
3
Kenia - Natuur en Milieu
Overbegrazing Een andere oorzaak van erosie en bodemdegradatie is de overbegrazing van graslanden. In Kenia wonen een aantal bevolkingsgroepen die leven van het houden van koeien en geiten. De bekendste groep zijn de Masaai. De Masaai zijn oorspronkelijk nomaden. Ze trokken het hele land door op zoek naar de beste graslanden voor hun vee. Ze bleven nooit te lang op één plek. Tegenwoordig worden de Masaai in hun bewegingsvrijheid beperkt. Veel land is stad geworden, of door boeren in privé bezit genomen, waardoor de Masaai hun vee daar niet meer mogen laten grazen. Ook zijn veel Masaai zelf boer geworden, naast veehouder. Dit heeft tot gevolg dat koeien en geiten nu veel te lang op dezelfde plek blijven grazen. Ze eten dan alles op; niet alleen het gras, maar ook andere planten en de wortels, waardoor het niet meer vanzelf teruggroeit. Ontbossing, erosie, bodemdegradatie en overbegrazing hebben veel gevolgen voor de Keniaanse samenleving. Het leidt tot voedsel– en watertekorten, waardoor ziektes en sterfte ontstaat, maar ook conflicten tussen bevolkingsgroepen. Zo hebben de Masaai-herders (foto) en de Kikuyu-boeren vaak ruzie om land en water. De Masaai willen hun vee laten grazen op de akkers van de Kikuyu, en vee én akkers hebben water nodig, wat er nauwelijks is. Soms leidt de strijd om water en vruchtbare grond tot bloedige gevechten.
Dieren In Kenia leven heel veel verschillende dieren. Hieronder zijn ook een aantal bedreigde diersoorten, zoals de olifant en de neushoorn. De meeste dieren leven in wildparken. Dat zijn gebieden die door de overheid beschermd worden en waar toeristen naar de dieren kunnen gaan kijken. In sommige parken mogen ook mensen wonen. Helaas wordt er in die parken toch illegaal gejaagd op wilde dieren. Er wordt veel gestroopt. Stropers kunnen veel geld verdienen aan het vlees, de vacht, horens en/of slagtanden. Het jagen gebeurt vaak op een wrede manier. Er worden soms gemene vallen gezet. De olifant is een bedreigde diersoort die in Kenia nog voorkomt. Tegenover het jagen en stropen staat wel dat er in Kenia geen bio-industrie is.
Klimaat Kenia heeft een tropisch klimaat. Aan de kust is het er dag en nacht warm en is er een hoge luchtvochtigheid. Naarmate je verder het binnenland in trekt, wordt de lucht droger en de nachten kouder. De laatste jaren is het klimaat aan het veranderen. De problemen die ontstaan door klimaatverandering zullen in de hele wereld voelbaar zijn, maar landen als Kenia worden het hardst getroffen. Zij kunnen moeilijker voorzorgsmaatregelen treffen en zijn afhankelijker van de natuur. Zo kan het land zich maar beperkt beschermen tegen de droogtes, natuurrampen en bos-branden die vaker voorkomen. Lees meer hierover op de website van Cross Your Borders.
Kenia - Natuur en milieu
Door klimaatverandering verspreiden ziektes die overgebracht worden door insecten zich snel. Het leefgebied van de beestjes wordt groter door de hogere temperatuur.
4
Milieuvervuiling Afval Hoewel het misschien niet als eerste in je opkomt, is milieuvervuiling een groot probleem in Kenia, zowel in de steden als op het platteland. In de steden is het probleem het meest zichtbaar. Er is een groot probleem met de afvalverwerking. Vooral in armere wijken wordt overal langs de weg afval gedumpt, van etensresten en oude kranten tot lege batterijen en ander gevaarlijk chemisch afval. De wijken zien er soms uit als een heuse vuilnisbelt.
Het afval zorgt ook voor verontreiniging van de bodem en van water (zowel oppervlaktewater als grondwater). Door de regen worden giftige stoffen uit het vuil de grond en het grondwater in gespoeld. Het water wordt hierdoor ongezond om te drinken en de bodem kan onvruchtbaar worden. In een land waar al een tekort aan water en vruchtbare grond bestaat vormt de verontreiniging een extra bedreiging.
Naarmate het aantal sloppenwijken groeit en ook de bevolkingsdichtheid stijgt, neemt ook de hoeveelheid afval toe. Dit afval vormt een groot gevaar voor de volksgezondheid. Het trekt ongedierte aan en het zorgt voor verstopte goten en rioleringen, waardoor straten overstromen als het regent. Het rondslingerende afval maakt de leefomgeving van de Kenianen niet hygiënischer. Over de gevolgen daarvan lees je meer in het informatieboekje Gezondheidszorg.
Water-, grond- en luchtverontreiniging Het water en de grond worden in Kenia ook vervuild door chemische afvalstoffen. Die worden gebruikt in de landbouw en de industrie en kunnen in de grond terechtkomen. In de landbouw wordt er bijvoorbeeld steeds meer gebruik gemaakt van kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Vaak zijn de technische mogelijkheden en de kennis er niet om de vervuiling in de landbouw en industrie te beperken.
Daarnaast is luchtvervuiling in de steden van Kenia een probleem. De uitstoot van giftige stoffen in de lucht wordt vooral veroorzaakt door auto’s. Het aantal auto’s in de grote steden neemt enorm toe. Dit zijn echter voornamelijk tweedehands auto’s die uit Europa en Japan naar Kenia komen. Het zijn oude modellen die erg veel brandstof verbruiken en geen filters hebben. Boven grote steden is hierdoor altijd een laag smog waar te nemen, een deken van vervuilde lucht. De lucht blijft hangen omdat het in Kenia maar weinig regent. Tot slot is sprake van natuurlijke verontreiniging: meren in het noorden van Kenia zijn verontreinigd door vulkanische stoffen, die daar van nature in de bodem zitten. Mensen die dit water drinken worden vaak niet oud.
De Keniaanse overheid legt nauwelijks milieuregels op aan de industrie- en landbouwsectoren. Ook de katoenproductie heeft niet te lijden onder milieuregels, terwijl katoen toch een gewas is dat in de productie enorm veel water vervuilt. Hoewel de regering wel bijna alle internationale milieuafspraken heeft ondertekend, is er maar weinig controle op de naleving daarvan. De overheid werkt vooral aan economische groei en daarbij is de komst en groei van bedrijven belangrijk. Vooral buitenlandse bedrijven zijn vaak niet zo geïnteresseerd in het milieu. Als de regering strenge beperkingen op zou leggen, investeren bedrijven liever in een ander land dan Kenia.
5
Kenia - Natuur en Milieu
Natuurrampen Droogte Lange periodes van droogte zijn voor de overwegend agrarische bevolking van Kenia een regelrechte ramp. Doordat er geen regen valt en alleen de rijke boeren over irrigatiemogelijkheden beschikken, mislukt de oogst. Hierdoor hebben mensen niet te eten. Als de oogst een aantal keer achter elkaar mislukt worden mensen gedwongen hun land te verlaten, of ze zullen sterven van de honger en dorst. Ze vertrekken naar vruchtbaardere gebieden of, vaker, naar de steden. De mensen die leven van de veelteelt zijn mobieler en trekken vaak sowieso al rond. Maar als bij hevige droogte het vee echt niet meer kan overleven, gaan ook zij naar de steden.
Irrigatie = het kunstmatig bevloeiien van land
Droogte ontwricht het hele openbare leven. Mensen kunnen hun gewone werk niet meer doen en kinderen verlaten school om met hun ouders mee naar eten te zoeken. Het verhuizen van bevolkingsgroepen leidt in Kenia ook vaak tot gewelddadige botsingen tussen stammen.
In de steden zijn de mensen niet veel beter af. Ook daar raakt tijdens langdurige droge periodes de watervoorraad snel op. Er zijn in steden wel meer mogelijkheden om water te kopen, maar de mensen die van het platteland komen hebben hier ook geen geld voor.
Bijna ieder jaar zijn er delen van Kenia die te maken hebben met extreme droogte. In 2005 was het vooral het Noorden. Twee miljoen mensen werden bedreigd met de hongerdood door aanhoudende droogte. Een ontwikkelingswerker van de organisatie Cordaid: “De nomaden zijn totaal uitgeput. Hun laatste hoop, de kamelen, is ook weg, want de dieren zijn dood of liggen op sterven. Ik heb op veel plaatsen dood vee zien liggen. Kinderen spelen daartussen, dus de kans op ziektes is groot. Elders zag ik jonge kindjes zonder uitdrukking op hun gezichtjes. Wat me het meest trof was een moeder, die geen borsten meer had. De hongerige baby’s kunnen van uitputting niet eens meer huilen.”
Overstromingen In Kenia valt de meeste regen tijdens bepaalde periodes in het jaar. Tijdens die periodes kan de regenval enorm heftig zijn. Overstromingen komen langs de rivieren in het zuidwesten jaarlijks voor. Steeds weer heeft dat rampzalige gevolgen. Door aardverschuivingen en het instorten van gebouwen vallen direct veel slachtoffers. Bedenk daarbij dat de huizen en infrastructuur in Kenia over het algemeen niet echt stevig zijn en snel verwoest worden. Bij overstromingen in 2006 werden ruim 315.000 Kenianen afgesneden van de buitenwereld door de verwoesting van wegen en bruggen. Naast droogte kunnen ook overstromingen zorgen voor het mislukken van oogsten. Dat heeft hongersnood tot gevolg, vaak ook buiten het gebied waar de overstroming plaatsvond. Het water loopt door huizen en wegen, maar ook door vuilnisbelten en riolen. Het besmette water eist veel slachtoffers door het verspreiden van ziektes zoals tyfus en cholera.
Kenia - Natuur en milieu
Na een overstroming is er meestal enorm veel schade aan gebouwen en de infrastructuur.
6
