KAN JE KUNST BEKIJKEN MET GESLOTEN OGEN? KAN JOUW SCHOOL EEN MUSEUM ZIJN? MOET KUNST MOOI ZIJN? MOET KUNST ÜBERHAUPT IETS? IS YOUTUBE KUNST?

KAN JE KUNST BEKIJKEN MET GESLOTEN OGEN? KAN JOUW SCHOOL EEN MUSEUM ZIJN? MOET KUNST MOOI ZIJN? MOET KUNST ÜBERHAUPT IETS? IS YOUTUBE KUNST? MAG JE EEN AFKEER HEBBEN VAN KUNST? IS MUZIEK KUNST? IS JE FAVORIETE FILM KUNST? OF JE FAVORIETE MUZIEK? MAG JE KUNST AANRAKEN? WIL JE KUNST AANRAKEN? MAG KUNST JE RAKEN? IS ER KUNST OP STRAAT? IS ER KUNST IN JOUW HUIS? IS EEN VIDEOGAME KUNST? WAT IS BEWEGEND BEELD? ALS HET BEELD BEWEEGT, STA JIJ DAN STIL? IS KUNST EEN ONTDEKKINGSTOCHT? KAN JE VERDWALEN IN KUNST? KAN JE JE WEG VINDEN IN KUNST? IS EEN GEBOUW KUNST? IS LUISTEREN EEN KUNST? WAT ZEGT KUNST OVER JOU? WAT WIL JIJ OVER KUNST ZEGGEN? KAN KUNST GEVAARLIJK ZIJN? KAN KUNST INTERESSANT ZIJN? HOEFT KUNST INTERESSANT TE ZIJN? KAN KUNST EEN VERHAAL VERTELLEN? KAN KUNST PIJN DOEN? IS KUNST STILTE? MAAKT KUNST LAWAAI? MAAKT KUNST DEEL UIT VAN DE MAATSCHAPPIJ? MAAKT KUNST DEEL UIT VAN JOUW WERELD? ZIT ER KUNST IN JE HOOFD? ZIT ER MUZIEK IN JE HOOFD? WAT IS VOOR JOU KUNST? IS KUNST WAARDEVOL? HEEFT IEDEREEN RECHT OP KUNST? MOET IEDEREEN VAN KUNST HOUDEN? KEN JIJ EEN KUNSTENAAR? BEN JIJ EEN KUNSTENAAR? IS KUNST EEN KOMPAS? IS KUNST MOEILIJK? IS KUNST OVERAL? HEB JE ZELF AL EEN KUNSTWERK GEMAAKT?

CONTOUR 2011 5DE BIËNNALE VOOR BEWEGEND BEELD

EDUCATIEVE MAP VOOR LEERKRACHTEN

INHOUD

0. Contour 2011: vraagtekens als kompas

1

1. Introductie op de educatieve map voor Contour 2011 2. Contour 3. Contour 2011, 5de Biënnale voor Bewegend Beeld 4. Het thema: ‘Sound and Vision: Beyond Reason’ 5. De pers over Contour 2011 6. Kunstenaars en kunstwerken per locatie 7. Bewegend beeld? 8. Muziek en bewegend beeld 9. Bewegend beeld in een maatschappij in beweging 10. Publieke kunst in de publieke ruimte 11. Voorbereiding op een bezoek aan Contour 2011 12. Tijdens een bezoek aan Contour 2011 13. Verwerking na een bezoek aan Contour 2011 14. Vakoverschrijdende eindtermen- en ontwikkelingsdoelen 15. Praktisch 16. Contact

4 6 7 10 12 14 27 29 30 31 33 35 36 37 43 45

BIJLAGE 1: persknipsels BIJLAGE 2: achtergrond – artikel over Publieke kunst in de publieke ruimte BIJLAGE 3: Fotomateriaal voor klasgesprek: is dit kunst?

 

3  

1. Introductie op de educatieve map voor Contour 2011 Contour vertrekt altijd vanuit een open houding tegenover kunst. Kunst, en meer specifiek bewegend beeld, hoeft niet hermetisch te zijn. Het hoeft niet omschreven te worden met moeilijke woorden, het hoeft niet in een duf museum gepresenteerd te worden. Kunst kan overal zijn: in een stad, in een school, op een televisiescherm. Tijdens Contour 2011 ligt de nadruk vooral op het ervaren van kunst: deze biënnale doet een beroep op je zintuigen. We hopen dan ook dat deze biënnale zowel voor jou als voor jouw leerlingen een boeiende en een bijzondere ervaring wordt. Er zijn twee verschillende mogelijkheden om Contour 2011 te bezoeken: - Enerzijds bieden we scholen een gegidste wandeling aan langsheen de hoogtepunten van Contour. De wandeling vertrekt vanuit het startpunt, locatie nummer 1 op het plannetje op de achterzijde van jullie bezoekersgids, het stationsgebouw van Mechelen-Nekkerspoel. Als je met de trein afstapt in Nekkerspoel, kan je dus meteen daar starten. Een gegidste wandeling duurt 1,5 à 2 uur. Er kunnen maximum twintig tot vijfentwintig leerlingen mee per gids. - Anderzijds kan je met je klas op eigen houtje het parcours afleggen, met behulp van deze educatieve map. Bekijk zeker ook eventjes de rest van de website en ontdek de filmpjes waarin Anthony Kiendl, de curator van de biënnale, bij elke kunstwerk een korte introductie geeft. Op elke locatie van Contour 2011 vind je bovendien een i-padscherm, waarop info over de kunstwerken, kunstenaars en de bewuste locatie te vinden is plus de introfilmpjes die op de website staan. Voor wie en met welk doel is de educatieve map gemaakt? Belangrijk om weten is dat dit in de eerste plaats géén werkinstrument is voor leerlingen, maar een werkinstrument voor leerkrachten, bedoeld om een schoolbezoek aan Contour 2011 voor te bereiden. De map is gemaakt voor leerkrachten die lesgeven aan leerlingen vanaf de tweede graad secundair onderwijs, maar uiteraard kunnen ook andere doelgroepen de biënnale bezoeken. Deze map bevat een ruim aanbod aan achtergrondinfo over de kunstenaars, kunstwerken en locaties, over het thema van de biënnale, algemene info over bewegend beeld (video, film en installaties), over kunst in de publieke ruimte aangezien de presentatie van kunst in de vorm van een wandelparcours van essentieel belang is voor Contour -, over bewegend beeld in onze maatschappij, .... Uiteraard bevat deze map ook heel wat vragen en opdrachten ter voorbereiding op een bezoek aan Contour 2011, voor tijdens het bezoek aan de biënnale en een aantal mogelijke verwerkingsopdrachten voor achteraf. Tot slot bevat deze map een korte opsomming van vakoverschrijdende eindtermenen ontwikkelingsdoelen die je kan behalen door een bezoekje aan de biënnale te brengen.  

4  

Deze map is opgevat als een open werkinstrument, als een uitnodiging tot het stellen van vragen en het nadenken over kunst en vooral tot het ERVAREN van kunst met een open geest en heel veel plezier. Ik droom van leerlingen die nog natintelend van een unieke, zintuiglijke ervaring met een hoofd vol vragen terug naar huis gaan na een bezoek aan Contour 2011. Daarom hoop ik dat je de vragen aan het begin van deze map, als een kompas meegeeft aan jouw leerlingen. Hopelijk leiden deze vragen jullie samen doorheen het parcours. Natalie Gielen Coördinator educatieve werking Contour

 

5  

2. Contour Contour is een kunstorganisatie in Mechelen. Sinds 2003 organiseert Contour de Biënnale voor Bewegend Beeld. De term ‘biënnale’ verwijst naar de regelmaat waarmee de tentoonstelling georganiseerd wordt; om de twee jaar. ‘Bewegend beeld’ verwijst naar film, video en installaties. De biënnale is een kunstparcours doorheen de stad Mechelen, waarbij de link tussen oude of oudere gebouwen en hedendaage kunst wordt gelegd: heden, verleden, kunst en architectuur komen op die manier samen. Al wandelend kan je bijzondere gebouwen én een vorm van hedendaagse, beeldende kunst – bewegend beeld - ontdekken. In de jaren tussen de biennales presenteert Contour ook kunst in de publieke ruimte, zowel in de stad Mechelen zelf, als daarbuiten. Contour heeft geen eigen tentoonstellingsruimte, maar werkt bewust steeds op locatie, buiten de muren van een museum.

 

6  

3. Contour 2011, 5de Biënnale voor Bewegend Beeld Contour 2011 is de 5de editie van de Biënnale voor Bewegend Beeld. Voor elke editie wordt een nieuw artistiek team aangesteld. Het artistieke team bestaat onder andere uit een curator, een tentoonstellingsarchitect en een grafisch vormgever. De vormgever ontwerpt onder andere de affiches en zorgt voor het visuele aspect, de ‘look & feel’ van de tentoonstelling. De architect ontwerpt de tentoonstellingsarchitectuur, want net zoals voor een huis, moeten er voor tentoonstellingen muren en andere constructies worden gebouwd. De curator speelt een centrale rol binnen een tentoonstelling: hij of zij bepaalt het thema van de tentoonstelling en selecteert de kunstenaars en de kunstwerken die getoond worden. Tijdens de vorige editie van Contour, de 4de Biënnale voor Bewegend Beeld, was de curator Katerina Gregos, een Griekse die al jaren in Brussel woont. Dit keer was het voor de 5de Biënnale voor Bewegend Beeld de beurt aan een Canadese curator, Anthony Kiendl. Anthony is directeur van een kunstencentrum in Winnipeg, een nogal geïsoleerde, grote stad in Canada. Het is een stad met een bloeiend artistiek leven. Volgens sommigen is Winnipeg één van de koudste steden ter wereld. Misschien dat er daarom zoveel kunstenaars wonen? Tijdens de lange, koude winters wordt er in Winnipeg in heel wat ateliers hard gewerkt aan nieuwe kunstwerken.

Anthony Kiendl bij -28 graden Celcius in Winnipeg, Canada. Voor Contour 2011 selecteerde Anthony Kiendl een zestiental kunstenaars uit binnen- en buitenland: -­‐ -­‐  

de Amerikaanse kunstenaar Cory Arcangel de Franse kunstenaar Pierre Bismuth (Pierre woont al jaren in Brussel) 7  

-­‐ -­‐ -­‐ -­‐ -­‐ -­‐ -­‐ -­‐ -­‐ -­‐ -­‐ -­‐ -­‐

het kunstenaarscollectief Chicks on Speed (AUS/DEU/USA) de Belgische kunstenares Edith Dekyndt (Edith woont in Doornik) de Ijslandse kunstenares Gabriela Fridriksdottir, in samenwerking met het Ijslandse collectief Lazyblood de Canadese kunstenaars Noam Gonick en Luis Jacob de Amerikaanse kunstenaar Dan Graham de overleden Britse kunstenaar Brion Gysin, die samenwerkte met de overleden Britse wetenschapper Ian Sommerville de Deense kunstenaar Joachim Koester de Amerikaanse kunstenaar Adam Pendleton het Amerikaanse kunstenaarscollectief Postcommodity de Amerikaanse muzikant Lee Ranaldo en zijn vrouw, de Canadese kunstenares Leah Singer de Belgische kunstenaar Dennis Tyfus (Dennis woont in Antwerpen) de Belgische kunstenares Anne-Mie Van Kerckhoven, ook wel AMVK genoemd (zij woont ook in Antwerpen) de Amerikaanse kunstenares Jennifer West

Het thema van de tentoonstelling is ‘Sound and Vision: Beyond Reason’ (‘Geluid en Beeld: Voorbij de Rede’). Anthony Kiendl koos ervoor om te werken rond geluid en bewegend beeld. Daarbij speelt muziek een belangrijke rol. Bovendien legt hij verbanden tussen muziek en de maatschappij. De werken bevatten dus ook vaak een verwijzing naar politieke en maatschappelijke thema’s of ontwikkelingen. Het parcours van Contour 2011 start aan het voormalige stationsgebouw van Mechelen-Nekkerspoel. Je kan dus de trein nemen naar Nekkerspoel, en meteen in de biënnale duiken. Op die manier hoopt Contour ook een steentje bij te dragen aan het milieu. In het station is er zelfs al een kunstwerk (van Dennis Tyfus) te zien (en te horen). In het stationsgebouw kan je ticketjes kopen voor Contour en twee kunstwerken bewonderen. Van het stationsgebouw loopt het parcours verder naar de binnenstad van Mechelen, waar het eindigt in het Cultuurcentrum Mechelen, vlakbij de Grote Markt en de Sint-Romboutstoren. (Contourbezoekers krijgen trouwens korting bij een bezoek aan de toren). Een greep uit de locaties: een barokke kerk, een oude stadsfeestzaal, een voormalige garage, … Als je alle locaties bezoekt, ben je ongeveer drie uur onderweg. Heb je minder tijd? Op anderhalf uur kan je al een goed overzicht krijgen van de biënnale. Contour 2011 kort samengevat: Hedendaagse kunst van internationaal niveau, bewegend beeld in verschillende vormen, een intense zintuiglijke ervaring en een ongewone stadswandeling. Dat is de essentie van Contour 2011. Contour is een even spannende als ontspannende manier om hedendaagse beeldende kunst van internationaal niveau te ontdekken. Deze tweejaarlijkse expo presenteert kunstenaars die werken met film, video en installaties op aparte locaties in de historische binnenstad van Mechelen. De vijfde editie van Contour draagt de stempel van de Canadese curator Anthony

 

8  

Kiendl. Onder de titel ‘Sound and Vision: Beyond Reason’ legt de tentoonstelling verbanden tussen muziek, bewegend beeld en de maatschappij. Een meeslepend concert of een goed nummer kan ons in vervoering brengen. Muziek helpt ons om de grenzen van ons voorstellingsvermogen, onze taal en onze zelfbeheersing te overschrijden. Kiendl: “Rockmuziek is bijvoorbeeld altijd al heel lichamelijk geweest: ‘rock-‘n’-rollen’ was een eufemisme voor ‘seks hebben’. De lokroep van de rockmuziek is die van vrijheid en verzet.” ‘Sound and Vision: Beyond Reason’ onderzoekt de raakvlakken tussen geluid en hedendaagse beeldende kunst. De tentoonstelling presenteert werken die vooral een beroep doen op de zintuigen. De lichamelijke ervaring primeert op de rede. Contour 2011 is beleven en bewegen, een artistieke stadstocht uniek in Europa.

 

9  

4. Het thema: ‘Sound and Vision: Beyond Reason’ De curator, Anthony Kiendl, werd geïnspireerd door rockmuziek. Rockmuziek was – vooral vroeger, in de jaren ’60 en ’70 – een muziekvorm die heel wat teweeg bracht in de maatschappij. Rockmuzikanten werden door hun fans als goden vereerd, en hadden daardoor ook een belangrijke muzikale impact. Life is music. Of: muziek is machtig. Ook vandaag nog is muziek iets heel krachtig. Ongetwijfeld is muziek voor heel wat leerlingen belangrijk. Rockmuziek is misschien minder populair onder leerlingen van vandaag, maar er zijn heel wat muziekgenres die ze wel fijn vinden en die misschien zelfs een deel van hun leven bepalen: hoe ze zich kleden, naar welke feestjes ze gaan, welke vrienden ze maken, wat ze cool vinden, hoe ze tegenover de maatschappij staan (als outsider, of net geëngageerd), … Muziek is dus meer dan zomaar een leuk liedje op de radio. Rock en geschiedenis Rockmuziek werd vroeger geassocieerd met rebellie, (seksuele) vrijheid, een soort anti-beweging, … Rock was een levensstijl- en houding, een filosofie bijna. Rockmuzikanten hadden dan ook macht. Ze konden hun fans van hun boodschap overtuigen, zelfs als dat een politieke boodschap was. Politiek - of anti-politiek - en muziek staan dus helemaal niet zo ver van elkaar af. Heel wat van de werken die getoond worden tijdens Contour 2011 bevatten historische verwijzigingen: naar emancipatiebewegingen van Amerikanen van Afrikaanse afkomst, naar de hippiebeweging, naar de tegenculturen van de jaren ’60 en ’70, … Muzikanten vertellen een verhaal: voorbij de rede Jongeren imiteren vaak de kledij en het woordgebruik van hun muzikale helden. Ze bekijken aandachtig hoe hun idool zich kleedt, beweegt, zingt, praat, … Eigenlijk kunnen pop- of rocksterren op die manier een verhaal vertellen zonder iets te zeggen. Enkel door de manier waarop ze op een podium staan, enkel hun aanwezigheid, is al betekenisvol voor hun publiek. Denk maar aan de statements die Lady Gaga maakt met haar kledij, de hetze om de huidskleur van Michael Jackson, de je m’en fou-houding van bepaalde sterren, de transformaties van Madonna (van vamp tot zakenvrouw tot …?). Muzieksterren communiceren op die manier op een visuele en muzikale manier, zonder taal, voorbij de rede. ‘Voorbij de Rede’ verwijst naar een andere manier om een boodschap te brengen, naar een alternatief voor de rationele, talige manier waarop we normaal gezien communiceren. De meeste kunstwerken die tijdens Contour 2011 te zien zijn, bevatten weing gesproken taal. Het zijn kunstwerken die je moet ervaren, die je moet ondergaan. Ze communiceren op een erg directe, zintuiglijke manier. Zo is er een werk dat je (heel sterk) kan ruiken, een werk waarop gefietst kan worden, een werk dat je met

 

10  

gesloten ogen moet bekijken, twee werken waarin je jezelf weerspiegeld ziet, en vooral heel veel geluid, muziek en soms stilte. Het ervaringsgerichte aspect van deze tentoonstelling uit zich ook in de vele verwijzingen in kunstwerken naar de hallucinaties, alternatieve bewegingen, tegenculturen en het drugsgebruik die tijdens de jaren ’60 en ’70 volop geassocieerd werden met de rockcultuur. De curator over ‘Sound and Vision: Beyond Reason’ “ Ik interesseer me in de manier waarop informatie kan doorgegeven worden via het lichaam. Rockmuziek lijkt me een middel om dit te doen.” “Ik ben geïnteresseerd in de manier waarop een bezoeker naar kunst kijkt. Via (pop)muziek delen we sommige van onze meest belangrijke ervaringen.” “Kunst en muziek kunnen een revolutionaire rol spelen in een maatschappij.”

 

11  

5. De pers over Contour 2011 WWW.COBRA.BE http://www.cobra.be/cm/cobra/expo/110826-sa-contour-chicks HET JOURNAAL, 25 augustus 2011 http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/mediatheek/programmas/journaal/2.17169/2. 17170/1.1094970 DE TIJD, Marc Holthof, 30 augustus 2011, ‘Psychedelica in een katholieke stad’.

Het tweejaarlijkse festival Contour bestaat sinds 2003. De curator dit jaar is Anthony Kiendl, een Canadees uit Winnipeg. Hij leidt er het Plug Institute voor hedendaagse kunst en doceert architectuur aan de Universiteit van Manitoba. Kiendl kiest onomwonden voor een utopisch uitgangspunt. Voor hem kan kunst wel degelijk de wereld redden of toch een beetje iemands ogen openen. Ook de betere pop- en rockmuziek ziet hij als een bevrijdende sociale factor. Dus koos hij voor het thema 'Sound and vision: beyond reason' en voor werken waarin muziek en hedendaagse kunst elkaar ontmoeten. Niet toevallig wordt vaak de sfeer van de jaren 60 en zelfs de hippieperiode opgeroepen. DE MORGEN, Jozefien Van Beek, 26 augustus 2011, ‘Hallucineren met het gezin’. Vijfde editie van Biënnale voor Bewegend Beeld in Mechelen focust op muziek Mechelen l Death Metal, The Rolling Stones en Guitar Hero, het zijn niet meteen namen die je verwacht in een tentoonstelling met hedendaagse videokunst. Voor de vijfde editie van Contour, die vanavond opent, nodigde curator Anthony Kiendl kunstenaars uit om iets te doen rond beeldende kunst en muziek. Kiendl: 'Rockmuziek was een eufemisme voor seks. De lokroep van rock is die van vrijheid en verzet.' … Een rode draad in de tentoonstelling lijkt wel de hallucinatie. Veel kunstenaars laten zich inspireren door de sixties. Canadezen Luis Jacob en Noam Gonick brengen met hun installatie 'Wildflowers of Manitoba' via psychedelische beelden een ode aan de vrije liefde en de natuur. Met 'Sound and Vision: Beyond Reason' onderzoekt Anthony Kiendl de raakvlakken tussen geluid en hedendaagse beeldende kunst en daarbij  

12  

primeert steeds de lichamelijke ervaring op de rede. DE STANDAARD, Jan Van Hove, 26 augustus 2011, ‘In beelden zit muziek’. De meeste werken leggen de link tussen beeld en rockmuziek. Kiendl maakt er geen geheim van dat hij via de muziek een nieuw publiek hoopt te bereiken voor actuele kunst, waar het anders aan zou voorbijgaan. … Luidruchtig, afwisselend en boordevol sixtiesnostalgie: zo is Contour 2011.

KNACK, Jan Braet, 7 september 2011, ‘Een verdraaid utopia’. … kunstenaars die opnieuw (of nog altijd, zoals AMVK in de kelders van station Mechelen Nekkerspoel) aansluiten bij een tegencultuur - trots van de jaren zestig en zeventig, en aan een bescheiden heropleving bezig. Zachtzinnig, zoals Edith Dekyndt, die de muziek van bloemen opspoort. Of gewelddadig, bij Postcommodity, het collectief dat industrieel geproduceerde cultuuridylles van het Westen te lijf gaat met auditieve terreurtechnieken. METROPOLIS M, Xander Karskens, nummer 4 (augustus/september 2011), ‘Openbare belijdenissen’. Door de strategieën te hanteren die de ratio pootje lichten… poogt de kunst zich op verschillende manieren uit deze wurggreep lost te wurmen, om zich te herbezinnen op haar unieke potentieel een waarachtige ervaring te creëren. Is de beeldende kunst daarom wellicht jaloers op haar artistieke broer, de (pop)muziek, vanwege haar intrinsieke capacitieti om op een directe manier te communiceren, ‘voorbij de rede’? ART, Pieter Van Bogaert, 8 september 2011, ‘Kunst gaat pop’. ‘Sound and Vision: Beyond Reason’ is de titel van deze tentoonstelling. Kiendl gaat terug naar de basis: naar het beeld en het geluid, die samen zorgen voor de illusie van beweging. … Zo gaat het in deze tentoonstelling. Krassen, graffiti en tegencultuur uit een niet te ver verleden verwijzen naar zoete dromen en doen spontaan verlangen naar een niet te verre toekomst. (zie bijlage1 : pers over Contour 2011 in het Nederlands, Frans en Engels)

 

13  

6. Kunstenaars en kunstwerken per locatie Op www.contour2011.be kan je bij elke kunstenaar een filmpje vinden waarin de curator een introductie geeft op de kunstwerken. Deze filmpjes zijn ook op de locaties zelf te zien op een i-padscherm. Bekijk ook zeker de Facebook-pagina van Contour 2011. Hierop kan je filmpjes, weetjes en foto’s terugvinden. Als jij of je leerlingen foto’s nemen tijdens jullie bezoek, mogen jullie die ook op de Facebookpagina posten!

0. STATION MECHELEN-NEKKERSPOEL ONTVOERINGSPLEIN In de loop van de 20ste eeuw werden de spoorlijnen hier over de hele lengte verhoogd. Dat maakte een veilige doorsteek mogelijk naar de groeiende buitenwijk Nekkerspoel. Er is een voetgangers-tunnel die zowel naar de perrons als naar Nekkerspoel leidt.

‘GARGLES FROM IPANEMA’ (2011) Dennis Tyfus maakt een 60 minuten durende versie van ‘The Girl from Ipanema’, een bossanovahit uit de jaren ’60. http://www.youtube.com/watch?v=UJkxFhFRFDA Door de constante herhaling van het nummer door de luidsprekers van het station ontstaat een soort ‘muzak’; achtergrondmuziek zoals in winkelcentra en openbare ruimtes. Op verschillende schermen in het station zie je beelden van exotische dansers en psychedelische tekeningen. Het werk treedt in dialoog met het repetitieve patroon van de tegels in de stationsgang, dat gelijkenissen vertoont met de psychedelische kunst van de jaren ’80. Weetje: eigenlijk hangen er in het station Mechelen-Nekkerspoel normaal gezien geen digitale infoschermen. Contour zorgde voor deze schermen, maar veel mensen denken dat NMBS voor de schermen zorgde of dat ze er al hingen.

DENNIS TYFUS (BEL) °1979 Tyfus gebruikt verschillende media door elkaar: van collages over performances tot platen en tijdschriften. In ‘Gargles from Ipanema’ toont hij beelden die eruit zien alsof ze door de computer zijn gegenereerd. In feite gaat het om handgemaakte tekeningen. Ook de geluiden in de video’s komen van zijn eigen stem. Weetje: de dame die danst in ‘Gargles from Ipanema’ is een goede kennis van de kunstenaar.

1. STATIONSGEBOUW MECHELEN-NEKKERSPOEL  

14  

ONTVOERINGSPLEIN 12 Dit tweede station van Mechelen werd gebouwd in 1912 om de treinreizigers van toen – de gegoede burgerij – dichter bij het centrum te brengen. De Vlaamse neorenaissancestijl verwijst naar de 16de eeuw, een periode van welvaart voor de stad. Het communicatie- bureau Lu’s Paragraph bevindt zich momenteel in het gebouw. Binnenkort zal het pand waarschijnlijk terug als stationsgebouw gebruikt worden. Weetje: het stationsgebouw bevindt zich op het Ontvoeringsplein. Dat plein heet zo omdat er tijdens de Eerste Wereldoorlog vanuit dit station, oorspronkelijk een goederenstation, arbeiders weren afgevoerd (vandaar de naam) om in Duitsland te gaan werken. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden van hieruit duizenden joden gedeporteerd naar concentratiekampen. Het Ontvoeringsplein is dus een beladen plek met een trieste geschiedenis.

Gelijkvloers: ‘DRUMMED ROCK FILM’ (2011) Op de openingsavond van Contour 2011 registreerde Jennifer West een liveoptreden van de Belgische kunstenares en drumster Lara Dhondt en haar band De Bossen (in samenwerking met kc nOna). Tijdens een solo drumde Dhondt op stroken filmrol (vastgekleefd op het drumstel), die West met allerlei producten had bewerkt. De beschadigde film werd die nacht zelf nog door de kunstenares aan elkaar vastgezet op een filmspoel, en de dag erna reeds vertoond. Dat resulteert in hypnotiserende, abstracte beelden. Samen met de film wordt de videoregisratie van de performance getoond. Het geluid van de drums vermengt zich met het geratel van de projector. Geluid en beeld vormen op die manier één geheel.

JENNIFER WEST (USA) °1966 Jennifer West experimenteert graag rechtstreeks op film. Dat is de voortzetting van een praktijk die – zeker in de USA – al sinds de jaren ’30 aan de gang is. Ze drenkt filmnegatief in bijtende producten en stelt de emulsie bloot aan allerlei lichtbronnen. Vaak bewerkt ze de filmrolletjes nog tijdens live performances. Ander werk van Jennifer West, waarin ze filmrollen laat stuk skaten: http://www.youtube.com/watch?v=q9aXOVzOeIA Een voorbeeld van hoe zo’n stukgemaakte film eruit ziet: http://www.youtube.com/watch?v=qr4rR292yBQ

Kelder: ‘BODIES’ (2011) In de beklemmende kelderruimtes van het stationsgebouw werd onlangs een performance van Club Moral gefilmd. De Antwerpse band van Anne-Mie Van  

15  

Kerckhoven bracht het nummer ‘Bodies’. De videobeelden van het optreden worden vertoond op de plek waar ze zijn opgenomen. Wie afdaalt in de duistere kelders, wordt omvergeblazen door het geluid van de muziek. Club Moral toont zich de reputatie van noiseband meer dan waardig. ‘Bodies’ is een intense ervaring. Geluid, architectuur en publiek worden één. Bekijk beelden van de performance in de kelder en beluister het nummer ‘Bodies’: http://www.youtube.com/watch?v=YdYj1JYrlSg Weetje: omdat de ruimte erg klein was en de muziek erg luid, was de performance nogal claustrofobisch voor het aanwezige publiek. Je kan hen observeren, maar ook jezelf zien in een grote spiegel in de kelderruimte waar het werk wordt getoond. Wat zie jij en wie ziet jou? Veel werken die tijdens Contour 2011 getoond worden spelen een spel met de perceptie van de bezoeker/kijker/luisteraar. Dat komt omdat deze biënnale een beroep wil doen op al je zintuigen: hoe ervaar jij kunst, hoe kijk jij naar kunst, hoe verhoudt je je tegenover kunst, hoe hoor jij kunst, hoe voel jij kunst?

ANNE-MIE VAN KERCKHOVEN (BEL) °1951 Van Kerckhoven werkt met tekeningen, computergraphics, video’s en performances. Muziek speelt een belangrijke rol. In 1981 richtte ze Club Moral op met haar partner Danny Devos. ‘Bodies’ werd gebracht door Van Kerckhoven (elektronica), Devos (zang), dEUS-lid Mauro Pawlowski (drums) en Aldo Struyf (bas). Recent werk van Anne-Mie Van Kerckhoven in het MAS in Antwerpen: http://www.youtube.com/watch?v=ofUvUcYGon4

2. SPEELGOEDMUSEUM NEKKERSPOELSTRAAT 21 Toen Mechelen nog bekend stond als ‘meubelstad’ was de meubelzaak Nova een begrip. Ze had een imposante toren en een kunstgalerie op de benevenverdieping. Klanten van deze bloeiende zaak konden dus meubelen kopen in de winkel en kunst - voor in hun pas gekochte salon – in de galerie. Toen het bergaf ging met de Mechelse meubelindustrie, werd de toren gedeeltelijk afgebroken. In de resterende verdiepingen bevindt zich ondertussen al jaren het Speelgoedmuseum.

‘PROMOTING A MORE JUST, VERDANT AND HARMONIOUS RESOLUTION’ (2011) (‘Voor een meer rechtvaardige, groene en harmonieuze resolutie’) Dit interactieve werk is een creatie voor Contour 2011. Postcommodity, een kunstenaarscollectief uit het zuidwesten van de VS, demonstreert de gewelddadige kracht van muziek. Wie door de ruimte wandelt, stapt op sensoren in de vloer. De interactie tussen de bezoeker en de ruimte veroorzaakt een klankexplosie. De geluidsflarden bestaan uit fragmenten van pop, heavy metal, punk en rock. Kan  

16  

muziek functioneren als een wapen? De toeschouwer wordt als het ware ondergedompeld in een oorlogssituatie. (Opgelet: je zal schrikken van de harde knal.)

POSTCOMMODITY (USA) Postcommodity is een interdisciplinair (dat betekent dat ze met verschillende kunstvormen- of disciplines werken) collectief van Native Americans (Native Americans zijn eigenlijk indianen. Deze term wordt gebruikt omdat ze oorspronkelijk in (Noord-)Amerika woonden en omdat de term ‘indianen’ niet erg respectvol is): Raven Chacon, Cristóbal Martínez, Kade L. Twist, Steven Yazzie en Nathan Young. Ze komen op voor de rechten en waarden van oorspronkelijke bevolkingsgroepen. Weetje: Poscommodity haalde voor dit werk inspiratie uit de nabijheid van de NATO in Brussel. http://www.nato.int/cps/en/SID-CA372456-B9E937C3/natolive/what_is_nato.htm Dit bracht hen op het idee om een werk te maken rond muziek en oorlogsvoering en geweld. Lees hier het educatieve statement van de kunstenaars. In deze tekst, door henzelf geschreven, leggen ze een link tussen geweld, oorlogsvoering en kapitalisme. Ze klagen de volgens hen agressieve, neoliberale, westerse maatschappij aan waarin oorspronkelijke bevolkingsgroepen het onderspit delven. Muziek en oorlog zijn altijd cultureel met elkaar verbonden geweest, psychologisch en strategisch. Maar sinds de jaren 1980 is deze verbinding steeds ingewikkelder en intenser geworden. De verspreiding van digitale technologieën, goedkope productiemiddelen en een verspreide distributie van mechanismen voor de populaire en alternatieve muziek zijn sterk verbeterd dankzij het aanbod van “culturele wapens”, die gebruikt worden in de strijd om een wereldbeeld dat zowel de culturele markten als de oorlogsindustrie bepaalt. Het resultaat is een steeds groter wordend, gedecentraliseerd slagveld. Afwezigheid is een tactiek die gebruikt wordt op dat slagveld: terwijl men onzichtbaar is, zijn er wel hoorbare en voelbare fysische en psychologische sporen van aanwezigheid. Muziek en muziekflarden worden in dit digitale tijdperk bijvoorbeeld constant geremixed en “herbruikt”. Ze kunnen beschouwd worden als een soort geïmproviseerde explosieven, wapens die een gewelddadig wereldbeeld verdedigen. Ze kunnen doelbewust gebruikt worden voor consumptie, of passief ontvangen worden. De directe en indirecte impact van de steeds groter wordende markten brengt oorspronkelijke culturen en gemeenschappen uit balans. Ze worden beroofd van hun schaarse, natuurlijke rijkdommen. Het is frappant dat de gevolgen van deze feiten vaak door de maatschappij worden weggewuifd als een gevolg van democratie en politieke legitimiteit.

3. MALTERIE PLETSERS BERTHOUDERSPLEIN 51 Malterie Pletsers is een voormalige mouterij. Graan werd er omgezet in alcohol voor  

17  

bijvoorbeeld jenever, bier of whisky. Het gebouw werd in de jaren dertig van de vorige eeuw ontworpen door de Mechelse architect Jos Chabot. De ronde ramen verwijzen naar de zogenaamde Pakketbootstijl uit het interbellum.

Benedenverdieping: ‘BLOODY CREPUSCULAR MONSTROUS RAYS’ (2011) (‘Bloederinge schemerige monsterlijke stralen’) In deze nieuwe video, gemaakt in opdracht van Contour 2011, dwaalt een koppel (gespeeld door leden van de groep Lazyblood) over oude wegen en door een kaal landschap. Ze zwerven rond als in een droom en ontmoeten onderweg vreemdelingen. Plots neemt het verhaal een absurde wending. Fridriksdottir en Lazyblood werken regelmatig samen aan diverse projecten met dans, performance en muziek. Ze halen hun inspiratie uit death metalmuziek, rookmachines, bloedfonteinen, spaghettiwesterns en wouden. Je zal merken dat dit werk een beroep doet op je geurzin! De vele, gedroogde stokvissen in deze installatie ruiken namelijk nogal sterk…

GABRIELA FRIDRIKSDOTTIR & LAZYBLOOD (ISL) Gabriela Fridriksdottir tekent, schildert, doet performances en maakt installaties, video’s en films. Ze werkt vaak samen met muzikanten onder wie Björk. De band Lazyblood werd opgericht door muzikant Valdimar Johannsson en performer Erna Omarsdottir, die zowel in Ijsland als in Brussel verblijven. Filmpjes van een performance van Lazyblood tijdens het Kunstenfestivaldesarts in Brussel afgelopen lente: http://www.youtube.com/watch?v=qWa36_q-K0Y&feature=player_embedded http://www.youtube.com/watch?v=qO2LCEuJEgk&feature=youtu.be

Eerste verdieping: 'COMPOSITION #7’ (2009) Cory Arcangel bewerkt de populaire videogame Frets on Fire (Vurige Snaren), op zijn beurt afgeleid van Guitar Hero. Op een plastic gitaarconsole kan je de noten op een scherm naspelen. Arcangel vervangt de rockmelodie van de game door de minimalistische ‘Composition 1960 #7’, in 1960 gecreëerd door de Amerikaan La Monte Young. De speler kan maar twee noten aanslaan die minutenlang aanhouden. Je kan een topscore halen zonder veel moeite. Iedereen met vingers en geduld kan een gitaarheld worden dankzij ‘Composition #7’.

CORY ARCANGEL (USA) °1978 Arcangel is een kunstenaar, componist en performer. Hij maakt creaties aan de hand van digitale en technologische media. Arcangel is een vaardige hacker. Hij is gekend om zijn bewerkingen van YouTube-filmpjes, computerprogramma’s en videogames.

 

18  

Wat inspireert Cory Arcangel tot het maken van kunst? De kunstenaar stuurde het volgende filmpje door naar het Contourteam… http://www.youtube.com/watch?v=O5V-FlgqHjI&feature=share

4. BLEEKSTRAAT 7 Bleekstraat 7 is een statig herenhuis uit 1648 met karakteristieke trapgevels en getrapte dakkapellen. Het gebouw is momenteel eigendom van een arts en huisvest de Vlaamse Reumaliga.

Benedenverdieping: ‘TARANTISM’ (2007) Tarantisme is volgens Zuid-Italiaanse volkslegendes een ziekte die wordt veroorzaakt door een beet van de wolfsspin of tarantula. De zieken ijlen, vertonen stuiptrekkingen en voelen zich misselijk. Eeuwenlang geloofde men dat de symptomen verholpen konden worden door uitzinnig te dansen. Daaruit is de Tarantella voortgekomen, een wilde dans. Koester liet zich inspireren door deze onbeheerste bewegingen. Hij filmde een groep professionele dansers terwijl ze de grenzen van hun lichaam verkennen. De film is opgebouwd rond verschillende choreografieën, elk met hun eigen spelregels. Een documentaire over tarantisme: http://www.youtube.com/watch?v=E6fB4oInT7A Een Italiaanse huwelijkstarantella uit ‘The Godfather’: http://www.youtube.com/watch?v=u2dQeAaoSaI

JOACHIM KOESTER (DNK) °1962 Koester toont de verhalende kracht van cultuur. Vaak lokt hij de kijker met mooie beelden. Hij interesseert zich voor de manier waarop een cultureel fenomeen in de loop van de tijd verandert, en zich aanpast aan nieuwe noden en betekenissen.

Eerste verdieping: ‘MYODESOPSIES, [BEFORE LIFE], SONGS BASED ON THE LYRICS OF MYODESOPSIES’ (2001-2011) Myodesopsie is een medische term die verwijst naar een optische illusie. Het gaat om vlekjes die voor onze ogen lijken te zweven. In werkelijkheid zijn het schaduwen op ons netvlies, veroorzaakt door een afwijking in het oog (de afwijking bestaat uit een overblijfseltje van je embryonale fase in je oog. De kunstenares verwijst hiernaar in de titel van het werk: ‘before life’).

 

19  

Dekyndt bootst dit fenomeen na met behulp van een lichtscherm. Hoe langer je in het witte licht kijkt, hoe meer dansende sliertjes en stipjes tevoorschijn komen. Al kijkend creëer je zelf je bewegend beeld. De kunstenares is meer geïnteresseerd in de klanken van de taal dan in de exacte betekenis van woorden. Ze beschrijft het medische begrip ‘myodesopsie’ in een poëtische tekst die in verschillende muziekgenres wordt uitgevoerd. Op de muren van de ruimtes kleven teksten met uitleg over het fenomeen ‘Myodesposies’: enerzijds een wetenschappelijke tekst, anderzijds een poëtische interpretatie van het fenomeen door de kunstenares. UIt verschillende cd-spelers weerklinkt muziek: de kunstenares vroeg aan verschillende muzikanten om de – poëtische – tekst op muziek te zetten. Je hoort de tekst in allerlei verschillende uitvoeringen en muziekgenres.

EDITH DEKYNDT (BEL) °1960 Van deze kunstenares is (als enige in het rijtje kunstenaars van Contour 2011) een tweede werk te zien op locatie 8. Edith Dekyndt stelt de manier waarop we dingen waarnemen in vraag. Ze benadert voorwerpen en ruimtes vanuit een bijzonder perspectief. Met behulp van verschillende media creëert ze een unieke kijk- en luisterervaring. Een constante in het werk van Dekyndt zijn de verwijzingen naar wetenschap, technologie, optica en taal. Hoewel ze een grote interesse heeft voor deze onderzoeksvelden, is ze vooral begaan met de limieten van het rationele, wetenschappelijke denken. Haar – vaak poëtische – creaties getuigen van een rijke fantasie.

5. BIMSEM Deze school met internaat ontstond uit een fusie van het Berthoutinstituut en het Klein Seminarie. Ze omvat delen van vroegere stadspaleizen van rijke adel, zoals het Hof van Coloma. De kapel dateert uit 1830. Ze werd jarenlang gebruikt als studiezaal. Haar gewelven zaten verborgen onder valse plafonds. Onlangs werd ze ‘herontdekt’.

‘ROTARY PSYCHO-OPTICON’ (2008) Dit werk is gebaseerd op een podiumrekwisiet, gemaakt voor de Britse heavy metalband Black Sabbath. Je kon de groep zien optreden tegen een dergelijke achtergrond, toen ze in de jaren ’70 het nummer ‘Paranoid’ zongen in een televisieprogramma van de RTBF: http://www.youtube.com/watch?v=kz_6jagv_D4 (Herken je Ozzy Osbourne in het filmpje?) Graham creëerde een kinetische sculptuur. De installatie doet denken aan de ronddraaiende optische schijven van Marcel Duchamp en aan psychedelische beelden. Ze wordt in beweging gebracht door op een fiets te trappen die ermee verbonden is.

RODNEY GRAHAM (CAN) °1949  

20  

Rodney Graham staat bekend om zijn compromisloze intellectuele kunst. Hij bespeelt een breed gamma van media: fotografie, film, video, muziek, installaties, sculpturen, schilderijen en boeken. In vele werken is er een historische verwijzing. Hij brengt bijvoorbeeld rockmuziek uit de jaren ’70 in relatie met beeldende kunst.

‘BAND’ (2009) Pendleton herwerkt zowel de vorm als de inhoud van Jean-Luc Godard’s documentaire ‘Sympathy for the Devil’ uit 1968: http://www.youtube.com/watch?v=D8K6SUFt9Vs Godard toonde lange flarden van repetities en opnames van The Rolling Stones, de supersterren van die tijd. Pendleton doet hetzelfde met de alternatieve postpunkband Deerhoof. Ook hij toont beelden van protestbewegingen zoals de Black Panthers (een beweging die opkwam voor de rechten van Afro-Amerikanen) en van de politieke chaos na de moorden op de Kennedy’s. Pendleton belicht de culturele verschuivingen tussen de jaren ’60 van Godard en het heden. Hij gebruikt de taal van de avant-gardefilm, maar werpt vragen op over de huidige experimentele kunst. HIj toont hoe het verleden nog actueel kan zijn, maar interpreteert het op zijn geheel eigen manier. Beluister het nummer dat de Canadese band Deerhoof in het filmpje maakt: http://soundcloud.com/polyvinyl-records/11-deerhoof-i-did-crimes-for-you

ADAM PENDLETON (USA) ° 1984 Adam Pendleton is een nog erg jonge kunstenaar. Hij haalt vaak zijn inspiratie uit bestaande kunstwerken. Hij eigent zich brokstukken van de visuele cultuur toe en herdenkt ze op zijn manier. De kunstenaar voelt zich duidelijk aangetrokken tot de experimentele films van Jean-Luc Godard. Hij verwijst bijvoorbeeld in zijn fotowerken naar diens ‘A Bout de Souffle’.

6. SINT-PIETER-EN-PAULKERK KEIZERSTRAAT 1 Een barokkerk, door de jezuïeten gebouwd in de jaren 1670-77. Het interieur bevat talrijke verwijzingen naar Sint-Franciscus Xaverius, één van de eerste jezuïeten die als missionaris naar verre streken ging. De preekstoel (ca.1700) toont de verspreiding van het christelijke geloof over vier werelddelen (toen dacht men dat er maar vier werelddelen bestonden).

‘DREAMACHINE’ (1960) De ‘Dreamachine’ is een uitvinding van Brion Gysin en Ian Sommerville uit 1960. Ze lieten zich inspireren door onderzoek van het zenuwstelsel. Hun toestel bestaat uit een cilinder met uitsnijdingen en daarin een lamp, gemonteerd op een platenspeler. Terwijl de cilinder ronddraait, valt het licht van de lamp door de spleten met een snelheid van 8 tot 13 flitsen per seconde. Deze flitsen stimuleren de alfagolven in het brein, wat een hallucinante visuele ervaring kan veroorzaken. De ‘Dreamachine’

 

21  

wordt bestempeld als het eerste kunstwerk dat je met gesloten ogen kan ‘bekijken’. Op die manier ervaar je het effect van het flikkerende licht het best. Tip: Neem je tijd om rustig voor een ‘Dreamachine’ te zitten. Wat zie je? (Opgelet: niet geschikt voor mensen met epilepsie.) Weetjes: -­‐

Brion Gysin zou op het idee voor het maken van de ‘Dreamachine’ zijn gekomen toen hij met gesloten ogen op een trein zat en het licht van de zon zag flikkeren achter zijn gesloten oogleden.

-­‐

Gysin droomde ervan dat elk gezin zijn televisie zou vervangen door een ‘Dreamachine’ en ‘s avonds samen gezellig in een roes rond de machine zou zitten. Daarom zorgde hij ervoor dat het kunstwerk rechtenvrij is en maakte hij de instructies voor het maken van de ‘Dreamachine’ openbaar, zodat iedereen er eentje kan maken.

VIA DEZE LINK KAN JE INSTRUCTIES VINDEN OM ZELF MET JE LEERLINGEN EEN ‘DREAMACHINE’ TE MAKEN: http://www.10111.org/0.php?wakka=DreamachinePlans

BRION GYSIN (GBR/CAN, °1916 – †1986) IAN SOMMERVILLE (GBR, °1940 – †1976) Gysin was schilder, schrijver en performancekunstenaar. Sommerville was elektronicaspecialist. Ze ontmoetten elkaar in het Parijs van de jaren ’50. Beide mannen waren betrokken bij de Beat Generation rond de Amerikaanse auteur William S. Burroughs. Dat waren rebelse schrijvers en creatievelingen die de toon zetten voor de hippiecultuur in de jaren ’60. Ze waren tevens berucht om hun wilde levensstijl en drugsgebruik. Meer info over de Beat Generation: http://nl.wikipedia.org/wiki/Beat_Generation

7. SINT-ROMBOUTSCOLLEGE LANGE HEERGRACHT 20 Het Sint-Romboutscollege is sinds 1863 gevestigd tussen de Veemarkt en de Lange Heergracht. Het kerndeel van de voorgevel is het 17de-eeuwse Hof van Prant. De school werd stelselmatig uitgebreid in diverse bouwstijlen. De feestzaal werd ingewijd in 1932 onder de naam ‘Kardinaal Mercierzaal’. Er werden ook vaak films vertoond. Sommigen zeggen dat er vroeger “stichtelijke films” voor de leerlingen werden getoond, als alternatief voor de films in de bioscopen.

‘FOLLOWING ELVIS PRESLEY'S HANDS IN JAILHOUSE ROCK’ (2011) Pierre Bismuth werkt aan een serie ‘Following the…hand…’. Hij projecteert een film op een wand van plexiglas. Ondertussen volgt hij met een zwarte pen nauwgezet de

 

22  

bewegingen die een centrale figuur met één of twee handen maakt. De abstracte tekeningen die daaruit voortkomen zet hij voor dit werk om in 16mm-film. Die projecteert hij als een tekenfilm, in de letterlijke betekenis van het woord. Bismuth volgt de beide handen van Elvis Presley terwijl de zanger in een film het nummer ‘Jailhouse Rock’ brengt (1957). Zo ontstaat een visueel spoor van het fysieke optreden van Elvis. De kunstenaar toont hoe het lichaam van Elvis als communicatiemiddel fungeert. ‘Jailhouse Rock’: http://www.youtube.com/watch?v=tpzV_0l5ILI

PIERRE BISMUTH (FRA) °1963 Bismuth formuleert zijn kunstenaarschap als volgt : “Ieder van ons creëert onophoudelijk, door zijn manier van leven en beleven van de werkelijkheid. De enige kwaliteit van de kunstenaar is dat hij zich ervan bewust is en het duidelijk maakt in de context van kunst en met eerbied voor de artistieke conventies die hij onderschrijft”. Weetje: Pierre Bismuth schreef mee aan het scenario van de film ‘Eternal Sunshine of the Spotless Mind’ (met Kate Winslet en Jim Carrey) en won er en samen met de andere scenarioschrijvers een Academy Award voor in 2005.

8. OUDE STADSFEESTZAAL FREDERIK DE MERODESTRAAT 28 Deze zaal – oorspronkelijk van een middelbare meisjesschool – werd gebouwd aan het eind van de 19de eeuw. De architect sprong vrij om met stijlkenmerken. Net zoals in de Italiaanse renaissance liet hij Dorische zuilen op de benedenverdieping plaatsen en Ionische op de galerij. In de gevel zitten dan weer verwijzingen naar het classicisme.

‘THE PAINTER’S ENEMY’ (2011) (‘De vijand van de schilder’) Dit nieuwe werk legt verbanden tussen muziek en biologie. In een verhaal uit 1956 beschrijft de Engelse auteur J.G. Ballard (http://nl.wikipedia.org/wiki/J.G._Ballard) een toekomst waarin mensen melodieën kunnen horen die planten uitzenden. In 1990 ontdekt de wetenschapper (en musicus) Joel Sternheimer hoe muziek het leven van planten kan stimuleren. Bovendien kunnen planten zelf ‘muziek maken’ als de patronen van plantenmoleculen worden omgezet in een frequentie die mensen kunnen horen. Dekyndt heeft dergelijke geluidsgolven samen met een componist vertaald in muziek voor de theremin, een vreemdsoortig elektronisch instrument dat je vanop een afstand bespeelt. Hoe bespeel je een theremin? http://www.youtube.com/watch?v=cd4jvtAr8JM ‘The Painter’s Enemy’ toont een boeket rozen in een prachtige, verduisterde feestzaal. In de ruimte hoor je “de muziek van de rozen”, met andere woorden: de genetische code van de rozen, omgezet naar muziek, gespeeld op een theremin. Het “geluid van de rozen” wordt begeleid door kleuren, die bij de klanken horen. Hiervoor liet de kunstenares zich inspireren door het fenomeen synesthesie. Synesthesie

 

23  

komt voor bij sommige mensen. Het betekent dat wanneer een zintuig wordt geprikkeld (bijvoorbeeld het gehoor), men ook gewaarwordingen van een ander zintuig ervaart (men ziet bijvoorbeeld een kleur). Eigenlijk komt het erop neer dat mensen bijvoorbeeld muziek horen, en daarbij kleuren zien; ze “horen dus kleuren”. Meer info over synesthie op: http://www.synesthesie.nl/nlsynpag.htm#Wat%20is Verder horen er audioguides bij het kunstwerk, die uitleg geven bij de tekeningen en foto’s die in de ruimte te zien zijn en achtergrondinformatie verschaffen over ‘The Painter’s Enemy’.

EDITH DEKYNDT (BEL) °1960 Van deze kunstenares is (als enige in het rijtje kunstenaars van Contour 2011) een tweede werk te zien op locatie 4. Edith Dekyndt stelt de manier waarop we dingen waarnemen in vraag. Ze benadert voorwerpen en ruimtes vanuit een bijzonder perspectief. Met behulp van verschillende media creëert ze een unieke kijk- en luisterervaring. Een constante in het werk van Dekyndt zijn de verwijzingen naar wetenschap, technologie, optica en taal. Hoewel ze een grote interesse heeft voor deze onderzoeksvelden, is ze vooral begaan met de limieten van het rationele, wetenschappelijke denken. Haar – vaak poëtische – creaties getuigen van een rijke fantasie.

9. DE GARAGE ONDER-DEN-TOREN 12 De Garage is de Ruimte voor Actuele Kunst die behoort tot het Cultuurcentrum Mechelen. De oorspronkelijke U-vorm van de garage is er nog in te herkennen. In het afgelopen jaar zijn er individuele tentoonstellingen geweest van onder meer schilder Joris Ghekiere (BEL) en thematentoonstellingen zoals ‘Multiple Solitude’.

‘ENDLESS SONG’ (2011) Een readymade is een kunstwerk dat bestaat uit bestaande of gevonden voorwerpen. Dit kunstwerk bestaat uit zelfgemaakte objecten plus een aantal bestaande of gevonden voorwerpen, het is dus deels readymade. In ‘Endless Song’ probeert het collectief Chicks on Speed (COS) je op een andere manier te laten kijken naar dagelijkse voorwerpen in het licht van kunst, muziek en mode. COS creëert voor de opening van de biënnale een werkplaats in De Garage. Ze maken ter plekke een installatie waarin ze een recente uitvinding verwerken: de E-shoe, een damespump met gitaarsnaren: http://www.chicksonspeed.com/e-shoe/ De installatie fungeert als een soort getuige van de performance die Chicks on Speed in De Garage bracht op de openingsavond van Contour 2011: filmpjes, technisch materiaal, muziek, notities, … zijn getuigen van de aanwezigheid van de dames in Mechelen in augustus.

 

24  

Het werk van Chicks on Speed heeft een feministische inslag. De curator wou hen daarom graag aan bod laten komen, als alternatief voor de overwegend mannelijke rockwereld. De Chicks spelen met rolpatronen rond vrouwen en mannen in onze maatschappij (ze hebben bijvoorbeeld de gitaar, een mannelijk “fetisjobject” en de schoen, een vrouwelijk “fetisjobject” in één object verenigd; de e-shoe). In een reportage van cobra.be geven de dames meer uitleg over hun installatie (vanaf minuut 2’22”): http://www.cobra.be/cm/cobra/expo/110826-sa-contour-chicks

CHICKS ON SPEED (AUS/DEU/ESP/USA) COS werd in 1997 opgestart door onder meer Alex Murray-Leslie (AUS) en Melissa Logan (USA). Het is een multidisciplinaire kunstgroep met de doe-het-zelf-attitude van echte punkers. Ze ontwerpen hun eigen kleren en hun beeldend werk fungeert vaak als rekwisiet tijdens hun muzikale performances. Ze proberen de grenzen tussen kunst, mode, en muziek met technologie te doen wegvallen. Weetje: De dames van Chicks on Speed traden al twee keer op Pukkelpop op. ‘We don’t play guitars’, een hit van Chicks on Speed: http://www.youtube.com/watch?v=sK9XQLSpFBA&ob=av2e

10. CULTUURCENTRUM MECHELEN MINDERBROEDERSGANG 5 Ooit stond hier een Minderbroedersklooster met binnenhof, gastenverblijven en ziekenvertrekken. De kerk, het enige wat er nog van overblijft, dateert van begin 17de eeuw. In 1796 werd de orde verjaagd. Vandaag wordt de plek gedeeld door het Cultuurcentrum, de Academie voor Beeldende Kunsten en het Conservatorium.

Buiten op het plein: 'PERFORMANCE PAVILION FOR A CATHOLIC CITY' (2011) Dan Graham creëert een structuur die bedoeld is als ruimte voor performances en ontmoetingen. Het paviljoen is opgevat als een soort podium. Je ziet jezelf weerspiegeld in het glanzende oppervlak. De kunstenaar wil je doen nadenken over de relatie tussen performer en publiek. Het spiegelglas en staal veroorzaken een optisch effect: door de gaatjes in het staal ontstaat een gevlamd patroon. Het doet denken aan lichtshows van rockconcerten en aan de psychedelische ervaringen die we met de rockcultuur associëren. Het paviljoen wil zijn bezoekers verleiden tot interactie, zowel op grote als op meer intieme schaal. Weetje: net zoals heel wat andere kunstwerken die deel uitmaken van Contour 2011, doet dit werk je nadenken over hoe je jezelf verhoudt tot kunst. Waar bevind jij je in de ruimte? Waar bevindt het kunstwerk zich in de ruimte? Hoe verhoud je je tot het kunstwerk? Wat zie je? Zie je jezelf? Kan je het kunstwerk aanraken? Kan je deel uitmaken van het kunstwerk?

 

25  

Denk maar aan de werken van Edith Dekyndt: zij speelt ook een spel met je zintuigen en zet je vaak op het verkeerde been: Wat zie je of hoor je? Wat is er echt en wat niet? Kan je nog verbanden leggen met andere kunstwerken? MEER INFO OVER HET PAVILJOEN KAN JE VINDEN ONDER HET TITELTJE: PUBLIEKE KUNST IN DE PUBLIEKE RUIMTE

DAN GRAHAM (USA) °1942 Dan Graham is een uiterst veelzijdig kunstenaar, kunst- en architectuurcriticus en auteur. Hij treedt bewust buiten de grenzen van de traditionele exporuimte met de paviljoenen die hij ontwikkelt vanaf de jaren ’70. Zowel architectuur als rockmuziek inspireren hem. Zo maakte hij een sterke documentaire over de impact van de muziek van zijn jeugd: ‘Rock My Religion’. ‘Rock My Religion’: http://www.youtube.com/watch?v=h0ERMLF9pkc Graham werkt vaak rond de relatie tussen ruimte en toeschouwer. Hij onderzoekt wat er gebeurt met het publiek wanneer hij experimenteert met de grenzen tussen private en publieke ruimtes. Zijn werk bevindt zich op het snijpunt tussen beeldende kunst en architectuur. De blik van de toeschouwer speelt daarbij een essentiële rol.

Exporuimte op de eerste verdieping van het Cultuurcentrum: ‘WILDFLOWERS OF MANITOBA’ (2007) Een groepje jongens leeft zich uit te midden van de schoonheid van de Canadese prairies. Het werk toont een utopische terugkeer naar de natuur: zalig en sensueel. Deze prikkelende, niet-verhalende beelden zijn een echo van de alternatieve cultuur van eind jaren ’60, met experimenten in collectief wonen, milieu-activisme en seksuele bevrijding. Het was een tijd van feminisme en homoseksuele outing. De idyllische muziek dateert van iets later en is van Harmonium uit Québec (CAN), een band die een separatistische boodschap uitdroeg. De halve bolvorm van de installatie verwijst naar de futuristische vormgeving van de jaren ’60 en ’70 en is geïnspireerd op de ontwerpen van Buckminster Fuller (http://www.bfi.org/aboutbucky). Harmonium, ‘Histoire sans Paroles’: http://www.youtube.com/watch?v=aQFp67VoiDA&feature=related

LUIS JACOB & NOAM GONICK (CAN) Luis Jacob (°1971) creëert video’s, installaties, schilderijen, tekeningen, collages, foto’s en objecten. Hij is ook bekend als curator en kunsttheoreticus. Noam Gonick (°1973) is filmmaker en scenarist. Interview (in het Engels) met de kunstenaars over het werk: http://video.google.com/videoplay?docid=-696751155882417666

 

26  

7. Bewegend beeld? De term ‘bewegend beeld’ verwijst naar films, video’s en installaties. Het zijn letterlijk “beelden die bewegen”. Vroeger heette Contour de “biënnale voor videokunst”, maar bewegend beeld dekt de lading beter. Er is namelijk zoveel meer kunst waarbij beelden bewegen dan enkel video’s. Denk maar aan films, of aan een installatie zoals de ‘Rotary Psycho-Opticon’, waarbij beelden in beweging worden gebracht door een fiets. ‘Moving image’ en ‘images en mouvement’ zijn gevestigde termen in het Engels en in het Frans. In het Nederlands spreken we over ‘bewegend beeld’. Kunstenaars die met bewegend beeld werken, betrekken daarbij ook vaak andere media en kunstvormen, zoals fotografie, teken- schilderkunst, performance (denk maar aan Chicks on Speed, Anne-Mie Van Kerckhoven en Jennifer West), dans (denk maar aan Joachim Koester), muziek en geluid in het algemeen (daarvan is Contour 2011 een goed voorbeeld), digitale kunst (animaties, videogames, internetkunst; denk maar aan Cory Arcangel). Binnen het domein van de beeldende kunsten (beeldhouwkunst, schilderkunst, …) wint bewegend beeld steeds meer aan terrein. Het is bijna niet meer weg te denken uit musea en tentoonstellingen van hedendaagse beeldende kunst. Videokunst ontstond in de jaren ’60, het was een nieuw – digitaal – medium en was erg experimenteel binnen de kunstwereld in die tijd. Ondertussen is het een geaccepteerde kunstvorm en maken kunstenaars vaak gebruik van video. In de jaren ’70 probeerden videokunstenaars zich af te zetten tegen televisie. Televisie was, net zoals video, met een videocamera gefilmd en ook op een klein scherm te zien. Toch probeerden de kunstenaars duidelijk te maken dat video iets heel anders is dan televisie. Ze deden dat door videokunst op een erg persoonlijke, lichamelijke manier te gebruiken, waarbij ze vaak hun eigen lichaam (en hun eigen performances) filmden. Ze toonden ook hoe televisie de waarheid verdraait door de montagetechnieken (knippen, plakken) duidelijk te tonen en te “ontmaskeren” in hun video’s. Anderzijds speelden ze ook met de technische mogelijkheden van videocamera’s die de televisie net niet ten volle kon benutten: special effects, versnelde en vertraagde beelden, vervaagde en onherkenbaar gemaakte beelden,… Videokunstenaars zetten zich niet alleen af tegen de televisie, maar ook tegen film. Video werd vaak als een minderwaardige, onvolmaakte versie van film bekeken. De videokunstenaars probeerden te tonen dat video een ander medium is dan film, met zijn eigen sterktes en zwaktes. Ze zetten zich af tegen film door vaak niet verhalend te werken, in tegenstelling tot films (die een – meestal chronologisch - verhaal vertellen). Videokunstenaars voerden dus eigenlijk een soort strijd voor de (h)erkenning van videokunst als een kunstvorm op zich, autonoom van film of televisie. Eind jaren ’80, begin jaren ’90 veranderde er iets: geleidelijk aan ontstond er een vervaging tussen de verschillende media. Schilders gebruikten nu bijvoorbeeld ook video, videokunstenaars maakten animaties van tekeningen, filmmakers  

27  

maakten video’s, en videokunstenaars maakten films en documentaires, dansers werkten met video, videokunstenaars begonnen een ruimte in te nemen door middel van installaties met daarin (bewegende) beelden. Zelfs theatermakers begonnen met film en video te werken. Misschien is dit fenomeen, interdisciplinaire kunst (kunst die gebruikt maakt van verschillende media en disciplines), een onderdeel van het postmoderne verschijnsel van het verdwijnen van de Grote Verhalen: alle zekerheden verdwenen, het bestaan van De Waarheid werd in vraag gesteld en in de kunst vervaagde de grens tussen Hoge Cultuur (schilderkunst, beeldhouwkunst,…) en Lage Cultuur (televisie, video,…). Dankzij de technologische vooruitgang (lichtere en meer nauwkeurige camera’s, geavanceerde montageprogramma’s op de computer, projectie op flatscreens en op grotere schermen, gebruik in interactieve installaties) is videokunst sterk geëvolueerd. Sommige videokunstenaars grijpen terug naar film, omdat ze in dit digitale tijdperk opnieuw verlangen naar het vakmanschap van film en naar zoemende projectoren. (In Contour 2011 wordt er door Joachim Koester en Jennifer West gebruik gemaakt van een 16 mm filmprojector. Uitleg over16 mm film: http://nl.wikipedia.org/wiki/16mm-film) Omdat bewegend beeld zo aanwezig is in onze maatschappij (in supermarkten, winkels, in de muziekwereld, …) werd het voor de kunstenaars enerzijds moeilijker om zichzelf te onderscheiden en de aandacht van mensen te trekken. Bewegend beeld is overal: op school, op straat, op Facebook, op YouTube, … Anderzijds werd de kunstenaar actief op een breder gebied, omdat er meer mogelijkheden zijn. Video-kunst is een voorbijgestreefde, te eng geworden term. Daarom spreekt men nu liever over bewegend beeld. Extra informatie over videokunst (bewegend beeld wordt hier nog videokunst genoemd) op wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Videokunst.

 

28  

8. Muziek en bewegend beeld Muziek en bewegend beeld, een vreemde combinatie? Denk dan maar eens aan: - videoclips, MTV, TMF - YouTubefilmpjes - filmmuziek - stomme films die begeleid werden door een live orkest - documentaires over muzikanten - muzikanten die ook kunstenaar zijn - kunstenaars die muziek maken Geluid en beeld gaan vaak hand in hand. Contour 2011 doet niet alleen een beroep op het kijken, maar maakt je ook bewust van de andere zintuigen die je gebruikt bij het ervaren van bewegend beeld in het bijzonder en kunst in het algemeen.

 

29  

9. Bewegend beeld in een maatschappij in beweging De tijd dat beelden enkel in de bioscoop en op jouw televisiescherm bewogen is al lang voorbij. Tegenwoordig bekijk je series en films op de computer of via internet, op YouTube, maak je zelf filmpjes met je gsm, plaats je zelf bewegend beeld op Facebook op op YouTube, bekijk je reclamefilmpjes op panelen op straat en in de supermarkt en bekijk je zelfs filmpjes op school (op internet of in de klas). Bewegend beeld is… overal. Hoe ga je om met een maatschappij in beweging? Besef je wel door hoeveel beelden je omgeven wordt? En waar komen die beelden vandaan? Wie heeft ze gemaakt? En waarvoor zijn ze bedoeld? En wat gebeurt er met de beelden die jij zelf verspreidt? Verdrinken we in de huidige gemediatiseerde maatschappij, drijven we er willoos op mee, zwemmen we tegen de mediastroom in, of vinden we er vlotjes onze weg in? Media-educatie en een bewuste omgang met media kan een kompas vormen voor leerlingen en hen doen nadenken over de beelden waarmee ze dagelijks bewust – en vaak onbewust – geconfronteerd worden, of die ze zelf creëren. Contour 2011 kan een alternatieve manier zijn om na te denken over de rol die beelden kunnen spelen en over de evidentie (of net over het niet-evidente) van bewegend beeld. Heel wat info over mediawijsheid kan je vinden op: http://www.platformrondmediawijsheid.be/ Zie ook: Voorbereiding op een bezoek aan Contour 2011. In dit onderdeel kan je vragen vinden die ingaan op mediawijsheid en die een insteek voor Contour 2011 kunnen vormen.

 

30  

10.

Publieke kunst in de publieke ruimte

Wat is de publieke ruimte? De publieke ruimte kan zich zowel binnen als buiten bevinden: in gebouwen, in de open lucht, op zichtbare plaatsen in een stad. De publieke ruimte kan een voormalig stationsgebouw zijn, een kerk, een bioscoop, een park, een plein, een meer, … Wat is publieke kunst? Publieke kunst is kunst die doorgaans buiten de context van een museum of een traditionele tentoonstellingsruimte (zoals een galerie) wordt getoond, ook al kan een museum of galerie wel degelijk gebruikt worden om er publieke kunst te tonen. Publieke kunst omvat zowel tijdelijke als permanente kunstwerken, interactieve kunst, sociaal georiënteerde kunst, locatiegebonden kunst, procesmatige kunstprojecten, … Duidelijke voorbeelden van publieke kunst in de publieke ruimte zijn ‘Gargles from Ipanema’ van Dennis Tyfus in het station Mechelen-Nekkerspoel en ‘Performance Pavilion for a Catholic City’ van Dan Graham op het plein voor het Cultuurcentrum Mechelen, maar ook de ‘Dreamachine’ van Gysin & Sommerville in de Sint-Pieter-enPaulkerk (een kerk is een publieke ruimte) is een publiek kunstwerk in een publieke ruimte. De paviljoenen van Dan Graham

Dan Graham, ‘Star of David Pavilion for Schloss Buchberg’ (1989-96) Twee-zijdig spiegelglas, staal, waterbassin. Collectie: Schloss Buchberg, Gars am Kamp, Oostenrijk.

De paviljoenen van Dan Graham zijn constructies, uit staal en glas gemaakt. Ze bevinden zich op het snijpunt tussen kunst en architectuur. De paviljoenen creëren een ruimte die de kijker desoriënteert. Graham zorgt er zo voor dat zijn publiek op een andere manier met zijn ruimtelijke omgeving moet omgaan en een dialoog moet aangaan met de ruimte waarin hij zich bevindt.

 

31  

Binnen de context van de Biënnale voor Bewegend Beeld, waarin de dialoog tussen bewegend beeld en architectuur centraal staat, past een paviljoen van Graham uiteraard perfect. Muziek, architectuur en bewegend beeld komen samen in een artistieke constructie van glas en staal, speciaal voor de biënnale door de kunstenaar ontworpen. Het paviljoen is door de stad Mechelen aangekocht en zal in de publieke ruimte blijven staan. Het multifunctionele paviljoen kan gebruikt worden als soort podium waarop muzikanten kunnen optreden. Maar je kan er net zo goed: -­‐ je boterhammen in opeten in de herfstzon -­‐ in nakijken of je kapsel wel goed zit -­‐ in filosoferen -­‐ muziek in beluisteren -­‐ een boekje in lezen -­‐ met vrienden in zitten of liggen praten Om over na te denken: -­‐ Is een gebouw kunst? -­‐ Is een piramide vandaag publieke kunst in de publieke ruimte? -­‐ Was een piramide in de tijd van het Oude Egypte publieke kunst in de publieke ruimte? -­‐ Is graffiti publieke kunst in de publieke ruimte? -­‐ Waarom hangen de schilderijen van Rubens in musea? Achtergrondinformatie in BIJLAGE 2: Artikel: ‘Videokunst in de openbare ruimte’ door Joost Zonneveld (Archined.nl, 2 augustus 2010).

 

32  

11.

Voorbereiding op een bezoek aan Contour 2011

•

De vragen aan het begin van deze map kunnen steeds als basis gebruikt worden voor, tijdens en na het bezoek aan Contour 2011. Ze kunnen de aanleiding vormen tot een voorbereidend groepsgesprek (de leerlingen kunnen eventueel eerst individueel over één of meerdere vragen nadenken). De vragen kunnen klassikaal of in groepjes besproken worden.

•

Opdracht plus klas- of groepsgesprek (van tevoren de opdracht aan de leerlingen geven): Toon een filmpje dat je zelf hebt gemaakt met je gsm of een filmpje dat op je Facebook staat of dat je op YouTube hebt gezocht: vertel waarom je het leuk vindt en wie het filmpje heeft gemaakt. Aan de hand hiervan kan je met leerlingen bespreken waar beelden vandaan komen, wie ze gemaakt heeft en waar en binnen welke context je ze kan kan bekijken. (mediawijsheid, zie onderdeeltje BEWEGEND BEELD IN EEN MAATSCHAPPIJ IN BEWEGING)

•

Klas- of groepsgesprek (kunst, bewegend beeld, zie ook BEWEGEND BEELD?) Vertel over je lievelingsfilm: is dat kunst? En wat is kunst eigenlijk? Heb je die film in de cinema gezien of op tv op of de computer? Maakt dat een verschil waar je filmpjes bekijkt? Bv op de computer versus in de cinema? Hoe bekijk je ze het liefst?

•

Klas- of groepsgesprek (muziek, kunst, bewegend beeld, zie ook MUZIEK EN BEWEGEND BEELD) Vertel over je lievelingsmuziek: is dat kunst? En wat is kunst eigenlijk? Beluister je muziek via de radio, of via muziekzenders, op of de computer? Maakt dat een verschil, hoe je muziek beluistert? En waar?

•

Klas- of groepsgesprek (kunst, bewegend beeld, zie ook BEWEGEND BEELD? en PUBLIEKE KUNST IN DE PUBLIEKE RUIMTE) Ga je soms naar musea? Heb je ooit al filmpjes of video’s gezien in musea? Vind je dat filmpjes of video’s thuishoren in een museum? Waarom, of waarom niet?

•

Opdracht plus klas- of groepsgesprek (van tevoren de opdracht aan de leerlingen geven). (kunst, bewegend beeld, zie ook BEWEGEND BEELD? en PUBLIEKE KUNST IN DE PUBLIEKE RUIMTE) Neem een foto of een voorwerp mee dat volgens jou kunst is.

 

33  

Discussie: wat is kunst? In welke vormen kan kunst bestaan? Hoe wordt kunst getoond? Enkel in een museum? •

Opdracht plus klas- of groepsgesprek (van tevoren de opdracht aan de leerlingen geven). (kunst, bewegend beeld, zie ook BEWEGEND BEELD? en PUBLIEKE KUNST IN DE PUBLIEKE RUIMTE) Neem een foto of een voorwerp mee dat volgens jou kunst is. Hoe zou je het tonen (in een vitrinekast, op de grond, onder een spot, mogen mensen het aanraken, toon je het buiten of binnen) aan mensen? Als er tijd is, kunnen de leerlingen het voorwerp ook effectief tonen op school zoals zij vinden dat het getoond moet worden. Discussie: wat is kunst, verschillende manieren om kunst te tonen?

•

Klas- of groepsgesprek (kunst, bewegend beeld, zie ook PUBLIEKE KUNST IN DE PUBLIEKE RUIMTE) Heb je ooit al een museum bezocht dat je heel leuk vond? Of een tentoonstelling (een tentoonstelling hoeft natuurlijk niet in een museum te zijn) die je leuk vond? Waarom? Hoe zag de tentoonstelling of het museum eruit? Hoe zou je het nog beter maken? Of omgekeerd: heb je nog nooit een museum bezocht dat je leuk vond? Hoe zou je er dan als museumdirecteur voor zorgen dat het wel fijn wordt?

•

Klas- of groepsgesprek (kunst, zie ook PUBLIEKE KUNST IN DE PUBLIEKE RUIMTE) Is grafitti kunst? Ter info: http://nl.wikipedia.org/wiki/Graffiti

•

Klas- of groepsgesprek (kunst, zie ook PUBLIEKE KUNST IN DE PUBLIEKE RUIMTE, BEWEGEND BEELD? en BEWEGEND BEELD IN EEN BEWEGENDE MAATSCHAPPIJ) Foto’s tonen (zie BIJLAGE 3): is dit kunst?

•

Klas- of groepsgesprek (kunst, zie ook PUBLIEKE KUNST IN DE PUBLIEKE RUIMTE en BEWEGEND BEELD IN EEN BEWEGENDE MAATSCHAPPIJ) Toon de volgende filmpjes: http://www.youtube.com/watch?v=CduA0TULnow&ob=av2e http://www.youtube.com/watch?v=r0E-0ntoNWo

 

34  

http://www.youtube.com/watch?v=O5V-FlgqHjI&feature=share Ter info: dit (bovenstaande) filmpje inspireerde kunstenaar Cory Arcangel tot het maken van kunstwerken. http://www.youtube.com/watch?v=_2P9n5kLgRE Ter info: dit bovenstaande filmpje is de trailer voor het kunstwerk ‘Band’ van Adam Pendleton (zie: KUNSTENAARS EN KUNSTWERKEN PER LOCATIE, LOCATIE 5.) http://www.youtube.com/watch?v=f34oYgz6bGs Ter info: dit bovenstaande filmpje is de trailer van ‘Eternal Sunshine of the Spotless Mind’. Deze film liep in de bioscoop en werd door een breed publiek gesmaakt. Kunstenaar Pierre Bismuth (zie KUNSTENAARS EN KUNSTWERKEN PER LOCATIE, LOCATIE 8.) werkte mee aan het scenario van deze film. Is dit kunst? •

Klas- of groepsgesprek als voorbereiding op een knutselopdracht na het bezoek aan Contour 2011. (kunst, bewegend beeld, zie ook BEWEGEND BEELD? en PUBLIEKE KUNST IN DE PUBLIEKE RUIMTE) Kan je zelf kunst maken? Achteraf kan je met je klas zelf een dreammachine maken (zie KUNSTENAARS EN KUNSTWERKEN PER LOCATIE, LOCATIE 6.) Instructies voor het maken van een dreammachine: http://www.10111.org/0.php?wakka=DreamachinePlans

12. •

 

Tijdens een bezoek aan Contour 2011 De vragen aan het begin van deze map kunnen steeds als basis gebruikt worden voor, tijdens en na het bezoek aan Contour 2011. Ze kunnen dienen als kompas tijdens de kunstwandeling. De leerlingen kunnen per leerling of per groepje één of meerdere vragen kiezen en toepassen op alle kunstwerken, op een kunstwerk naar keuze of op een aantal kunstwerken. De vragen kunnen ook de aanleiding vormen tot een klasgesprek of groepsgesprek aan het einde van de wandeling.

35  

•

Individuele opdracht: Kies je favoriete kunstwerk. Waarom is dit jouw favoriete kunstwerk? Hoe zou jij dit op school tonen? Waar? Hoe zou je het presenteren? Waarom?

•

Individuele opdracht: Kies je favoriete kunstwerk. Waarom is dit jouw favoriete kunstwerk? Hoe zou jij dit in jouw stad tonen? Waar? Hoe zou je het presenteren? Waarom?

•

Kies je minst favoriete kunstwerk en kies je favoriete kunstwerk. Leg uit waarom het ene kunstwerk je aanspreekt en waarom het andere je niet aanspreekt? Is dit wel kunst? En waarom?

•

Kies een kunstwerk uit van hetwelke je vindt: dit is eigenlijk geen kunst. Leg uit waarom.

13.

 

Verwerking na een bezoek aan Contour 2011

•

De vragen aan het begin van deze map kunnen steeds als basis gebruikt worden voor, tijdens en na het bezoek aan Contour 2011. De vragen kunnen ook de aanleiding vormen tot een klasgesprek na het bezoek. Het kan boeiend zijn om de vragen die voor het bezoek aan Contour 2011 gesteld werden, opnieuw te bespreken. Denken de leerlingen er nu anders over? Hebben ze nog meer vragen?

•

Opdracht: het maken van een ‘Dreamachine’: http://www.10111.org/0.php?wakka=DreamachinePlans

•

Hebben je leerlingen nog vragen voor de kunstenaars, de curator of de organisatie: mail ze (gebundeld) naar [email protected]. Het Contourteam probeert je een antwoord op de vragen te bezorgen.

•

Word Facebookfan van Contour 2011 en ontdek achtergrondinfo, filmpjes en foto’s over de biënnale. Leuke foto’s van de klas (of misschien zelfs jullie zelfgemaakte ‘Dreamachine’) mogen altijd gepost worden op de Facebookfanpage van Contour 2011.

36  

14. Vakoverschrijdende eindtermen- en ontwikkelingsdoelen Hieronder volgt een selectie van de verschillende VOET’en (vakoverschrijdende eindtermen- en ontwikkelingsdoelen) waaraan gewerkt kan worden tijdens een bezoek aan Contour 2011. ALGEMEEN: SECUNDAIR ONDERWIJS Vakoverschrijdende eindtermen- en ontwikkelingsdoelen communicatief vermogen creativiteit doorzettingsvermogen empathie esthetische bekwaamheid exploreren flexibiliteit initiatief kritisch denken mediawijsheid open en constructieve houding respect samenwerken verantwoordelijkheid zelfbeeld zelfredzaamheid zorgvuldigheid zorgzaamheid * Met betrekking tot de sociorelationele ontwikkeling: 1. Leerlingen erkennen het bestaan van gezagsverhoudingen en het belang van gelijkwaardigheid, afspraken en regels in relaties; 2. accepteren verschillen en hechten belang aan respect en zorgzaamheid binnen een relatie; 3. kunnen ongelijk toegeven en zich verontschuldigen; 4. handelen discreet in situaties die dat vereisen; 5. doorprikken vooroordelen, stereotypering, ongepaste beïnvloeding en machtsmisbruik; 6. bespreken opvattingen over medische, psychische en sociale aspecten van samenlevingsvormen, 7. uiten onbevangen en constructief hun wensen en gevoelens binnen relaties en stellen en aanvaarden hierin grenzen; 8. beargumenteren, in dialoog met anderen, 9. gebruiken cultuur- en kunstuitingen om begrip op te brengen voor de leefwereld van anderen.

 

37  

* Met betrekking tot de socioculturele samenleving: 1. beschrijven de dynamiek in leef- en omgangsgewoonten, opinies, waarden en normen in eigen en andere sociale en culturele groepen; 2. gaan constructief om met verschillen tussen mensen en levensopvattingen; 3. trekken lessen uit historische en actuele voorbeelden van onverdraagzaamheid, racisme en xenofobie; 4. gaan actief om met de cultuur en kunst die hen omringen; 5. illustreren de wederzijdse beïnvloeding van kunst, cultuur en techniek, politiek, economie, wetenschappen en levensbeschouwing TWEEDE GRAAD SECUNDAIR ONDERWIJS Vakoverschrijdende eindtermen- en ontwikkelingsdoelen ASO / Humane Wetenschappen * Met betrekking tot Identiteit De leerlingen kunnen… 1. uitleggen hoe persoonlijke identiteit en groepsidentiteit tot stand komen en veranderen; 2. aantonen dat de perceptie van persoonlijke identiteit en groepsidentiteit afhankelijk is van een aantal factoren en het persoonlijk en groepsgedrag beïnvloedt; 3. opvattingen over de mens en over de gelijkwaardigheid van mensen in historisch en cultureel perspectief plaatsen en deze opvattingen met actuele wereldbeelden verbinden; 4. met voorbeelden toelichten hoe culturele identiteit ontstaat en evolueert. * Met betrekking tot Expressie De leerlingen kunnen… 1. illustreren dat opvattingen over lichaam en lichamelijkheid de relatie tussen mensen beïnvloeden en deze opvattingen in tijd en ruimte plaatsen; 2. de rol en de maatschappelijke betekenis van artistieke uitingen voor de samenleving illustreren en analyseren; 3. artistieke uitingen vanuit kunstkritische, historische en culturele invalshoek analyseren. * Met betrekking tot Waarden en normen

 

38  

De leerlingen kunnen… 1. waarden herkennen in eigen opvattingen en in die van anderen en hiertegenover een genuanceerd standpunt innemen. BSO / Algemene vakken * Met betrekking tot Functionele Taalvaardigheid De leerlingen… 1. kunnen informatief luisteren en lezen. 2. kunnen luisteren in interactie met anderen. 3. zijn mondeling assertief: ze kunnen informatie inwinnen, samenvatten en meedelen. 4. hanteren gepaste taal en omgangsvormen. * Met betrekking tot Functionele informatieverwerving- en verwerking De leerlingen kunnen… 1. onder begeleiding relevante en voor hen toegankelijke informatie in herkenbare concrete situaties vinden, selecteren en gebruiken. 2. Informatie uit uiteenlopend voor hen bestemd tekst- en/of beeldmateriaal begrijpen en gebruiken. 3. onder begeleiding gebruik maken van informatie- en communicatietechnologie. * Met betrekking tot tijd- en ruimtebewustzijn De leerlingen… 1. kunnen op grond van de actualiteit en de eigen ervaringen illustreren dat hun leven ingebed ligt tussen verleden en toekomst. 2. Kunnen onder begeleiding aspecten van het dagelijks leven van mensen in een andere tijd of op een andere plaats met hun eigen leven vergelijken. 3. Kunnen zich situeren, orienteren en verplaatsen door het gebruik van gepaste informatie. 4. Respecteren het historisch-cultureel erfgoed. ASO / KSO / TSO / BSO * Met betrekking tot muzisch-creatieve vorming De leerlingen… 1. exploreren muzisch-creatieve uitingen zoals muziek, toneel, literatuur, dans, schilder- en bouwkunst, design, interieurs, mode en kleding, gebruiksvoorwerpen enz. als elementen die het cultuurbeeld van een

 

39  

maatschappij mee bepalen: als statussymbool, als uiting van een persoonlijke esthetische smaak of als functioneel element. 2. ervaren dat muzisch-creatieve uitingen een mondiaal verschijnsel zijn en voorkomen op veel verschillende plaatsen, zoals musea, galerijen, publieke plaatsen (metro, stations ), openbare gebouwen, fabrieken, kantoren, religieuze plaatsen, private huizen, tuinen en parken,… 3. erkennen de mogelijkheden van het gebruik van nieuwe technologieën (zoals ict) en nieuwe media in en de impact van nieuwe materialen op verschillende muzisch-creatieve uitingen. * Met betrekking tot sociale vaardigheden - interactief competenter worden De leerlingen… 1. oefenen zich in relatievormen die ze minder goed beheersen, bijvoorbeeld: kritiek uiten en zich verdedigen, neen zeggen;discreet en terughoudend zijn;ongelijk of onmacht toegeven. 2. uiten hun zelfwaardegevoel en opvattingen. 3. worden zich bewust van en houden rekening met (on)gewenste effecten in een interactie. - communicatieve vlotheid verwerven De leerlingen… 1. herkennen functie en belang van een aantal elementen van goede communicatie en geven aan welke van deze elementen zij al beheersen. 2. oefenen zich in elementen van het communicatieve proces die ze minder goed beheersen, bijvoorbeeld: actief luisteren; beslissen over een mogelijke eigen reactie; zich helder uitdrukken in ik-termen. 3. zijn bereid om de inbreng van de gesprekspartner ernstig te nemen. - in groep probleemoplossend samenwerken De leerlingen… 1. passen belangrijke elementen van overleg en gezamenlijke probleemoplossing toe bijvoorbeeld: zoeken en aanbrengen van argumenten voor en tegen; voortbouwen op andermans inbreng; gezamenlijk zoeken naar een probleemoplossingswijze en ze toepassen; meewerken aan het proces van besluitvorming; de wijze van samenwerking evalueren. 2. zijn bereid om samen te denken, te argumenteren en te discussiëren om met anderen een situatie te verbeteren of een probleem op te lossen.

 

40  

DERDE GRAAD SECUNDAIR ONDERWIJS Hieronder volgt een selectie van de verschillende VOETen (vakoverschrijdende eindtermen) en eindtermen waar aan gewerkt kan worden tijdens een bezoek aan Contour 2011. Vakoverschrijdende eindtermen- en ontwikkelingsdoelen ASO * Met betrekking tot techniek Leerlingen kunnen… 1. effecten van techniek op mens en samenleving illustreren en in historisch perspectief plaatsen (zoals comfort, design, milieu, consumentisme …). 2. ontwikkelen een constructief kritische houding ten aanzien van techniek. ASO / BSO / KSO / TSO * Met betrekking tot informatie verwerven en verwerken Leerlingen kunnen… 1. De leerlingen kunnen diverse informatiebronnen en -kanalen kritisch kiezen en raadplegen met het oog op te bereiken doelen. 2. informatie kritisch analyseren en samenvatten. * Met betrekking tot het streven naar duidelijke communicatie Leerlingen… 1. communiceren doelgericht, bijvoorbeeld; toetsen elkaars interpretatie en stemmen die zo nodig op elkaar af; brengen de eigen gevoelens en gedachten tot uiting; 2. hebben er oog voor dat ze wensen en situaties benaderen vanuit eigen en andermans authenticiteit en expressie. * Met betrekking tot muzisch-creatieve vorming Leerlingen… 1. staan open voor diverse muzisch-creatieve uitingen, zoals dans, design, muziek, architectuur,… 2. ervaren muzisch-creatieve uitingen als een verrijkende inspiratie om te functioneren in de eigen leefwereld en om zich te kunnen inleven in die van anderen. 3. kunnen bij eigen muzisch-creatieve uitingen waarden en gevoelens betrekken, er vorm aan geven en dit als verrijkend ervaren.

 

41  

4. zien in dat ten gevolge van nieuwe technieken en materialen de kunsten, de techniek en de wetenschappen meer en meer integreren.

 

42  

15.

Praktisch

OPEN De biënnale is open tot en met 30 oktober 2011. Op donderdag, vrijdag en zondag van 10:00 tot 18:00, op zaterdag van 10:00 tot 22:00. TICKETS €2 lerarenkaart | leerlingen- en studentenkaart TICKETVERKOOP Tickets voor groepen of individuen: Stationsgebouw Mechelen-Nekkerspoel (startpunt) Ontvoeringsplein 12, Mechelen Tickets voor gegidste rondleidingen moeten van tevoren gereserveerd worden, dit kan enkel bij: UiT in Mechelen Hallestraat 2 – 6 +32 (0)70 22 28 00 [email protected] www.uitinmechelen.be Tickets voor groepen of individuen kunnen hier ook worden gekocht. BEREIKBAARHEID Met de trein reis je milieubewust en voordelig naar Mechelen-Nekkerspoel. Het parcours van Contour 2011 start in het stationsgebouw MechelenNekkerspoel. Je kan dus van de trein stappen en meteen Contour induiken. Contour 2011 is een B-dagtrip van NMBS (combiticket trein plus toegang biënnale). De B-dagtrip is te koop in elk NMBS-station. Info op www.nmbs.be. WANDELINGEN MET GIDS Duur: twee uur langs de hoogtepunten van Contour 2011 Taal: NL/FR/EN Aantal: 10 tot 20 mensen per gids Prijs: €60 (toegangstickets niet inbegrepen) KORTINGEN Contour + boottocht op de Dijle: €1 korting op vertoon van je Contourticket Contour + Speelgoedmuseum: €1 korting op vertoon van je Contourticket Contour + bezoek Sint-Romboutstoren : €2 korting op vertoon van je Contourticket

 

43  

Reservaties boottocht en Sint-Romboutstoren mogelijk via: UiT in Mechelen www.uitinmechelen.be

 

44  

16.

Contact

www.contour2011.be Op de website van Contour 2011 staat heel wat informatie over de kunstenaars, kunstwerken en locaties plus beeldmateriaal en filmpjes waarin de curator een introductie geeft op de kunstwerken.

Facebook: Fanpage Contour 2011 Word fan van Contour 2011 op Facebook en blijf op de hoogte! Op de fanpage ontdek je leuke filmpjes, achtergrondinfo, foto’s. En je kan je eigen foto’s van de biënnale er uiteraard ook op delen!

Nieuwsbrief Op de website van Contour 2011 kan je je inschrijven op de nieuwsbrief van Contour en op de hoogte blijven van alle Contouractiviteiten.

Contact Voor vragen over de educatie: Natalie Gielen Educatief medewerkster Contour [email protected] Voor algemene vragen: [email protected] Algemene info over de organisatie, Contour Mechelen vzw: www.contourmechelen.be

 

45  

BIJLAGE 1: persknipsels DE TIJD, Marc Holthof, 30 augustus 2011, ‘Psychedelica in een katholieke stad’.

Voor curator Anthony Kiendl kan kunst wel degelijk de wereld redden. Het tweejaarlijkse festival Contour bestaat sinds 2003. De curator dit jaar is Anthony Kiendl, een Canadees uit Winnipeg. Hij leidt er het Plug Institute voor hedendaagse kunst en doceert architectuur aan de Universiteit van Manitoba. Kiendl kiest onomwonden voor een utopisch uitgangspunt. Voor hem kan kunst wel degelijk de wereld redden of toch een beetje iemands ogen openen. Ook de betere pop- en rockmuziek ziet hij als een bevrijdende sociale factor. Dus koos hij voor het thema 'Sound and vision: beyond reason' en voor werken waarin muziek en hedendaagse kunst elkaar ontmoeten. Niet toevallig wordt vaak de sfeer van de jaren 60 en zelfs de hippieperiode opgeroepen. Het meest typerende en letterlijk geestverruimende werkje is de 'Dreammachine' uit 1960 van Brion Gysin: een cilinder die draait op een platenspeler met erin een lamp. Door de uitsnijdingen in de cilinder ontstaat een stroboscopisch effect dat de alfagolven van het brein moet stimuleren. Het geheel is bedoeld om met de ogen dicht te bekijken! Dit stukje psychedelische nostalgia krijgt, zoals het opgesteld staat in de barokke Sint-Pieter-enPaulkerk, opnieuw ten volle zijn utopische betekenis. Gysin, die in 1986 overleed, was betrokken bij de Amerikaanse Beat Generation en een bekende van 'Naked Lunch'-schrijver William Burroughs. Er is ook nieuwe psychedelica te bekijken, zoals de 'Rotary Psycho-Opticon' uit 2008 van de Canadees Rodney Graham. Hij reconstrueerde een rekwisiet van de heavymetalband Black Sabbath uit een televisieprogramma van de RTBF in de jaren 70. Het is een soort bewegende kinetische sculptuur, aangedreven door een achter het decor verborgen fiets. In dezelfde ruimte, de mooie kapel uit 1830 van het vroegere Klein Seminarie (nu prozaïsch Bimsem geheten), loopt een projectie op drie hogedefinitieschermen van de video 'Band' van de jonge Amerikaan Adam Pendleton. Hij inspireerde zich op de film 'Sympathy for the Devil' (1968) waarin Jean-Luc Godard repetities filmde van de Rolling Stones in de Abbey Road Studio. Pendleton doet hetzelfde, heel stijlvol, met de postpunkband Deerhoof. Voor het Cultuurcentrum Mechelen, vlakbij Sint-Rombouts, trok de bekende Amerikaanse kunstenaar Dan Graham zijn 'Performance Pavilion for a Catholic City' op, een speciaal voor Mechelen gemaakt paviljoen dat als een soort vrij podium dienst kan doen. In het Cultuurcentrum tonen twee Canadese kunstenaars, Luis Jacob en Noam Gonich, hun 'Wildflowers of Manitoba'. In een koepelstructuur, geïnspireerd door de jaren 60-architectuur van de goeroe Buckmister Fuller, creëren ze een utopische jongerenwereld, vol natuur, liefde en utopie. Kortom de wereld van de jaren 60, maar dan in de versie van  

1  

kunstenaars die beiden begin jaren 70 geboren zijn. Het Speelgoedmuseum is gehuisvest in de vroegere meubel- fabriek Nova. Daarin was indertijd de gelijknamige kunstgalerie gevestigd. Een collectief van Amerikaanse indianen creëerde er een interactieve installatie die de gewelddadige kracht van muziek demonstreert. Wie door de ruimte stapt, veroorzaakt bij elke stap een behoorlijk agressieve klankexplosie. In het naburige Nekkerspoelstation is in de kelder 'Bodies' te bekijken, een videoreconstructie van een 'noise'-concert door onder anderen Anne-Mie Van Kerck- hoven, Danny Devos en Mauro Pawlowski. Station Een andere Belgische kunstenaar, Dennis Tyfus, tekende voor het zichtbaarste werkje van deze editie van Contour. In het station heeft hij videoschermen opgehangen. Daarop zijn niet de uren van de treinen te bekijken, wel een videoclip waarvan de klank de perrons vult. Tyfus vervaardigde zijn eigen elektronische versie van Antonio Carlos Jobims beroemde 'The Girl from Ipanema'. Op de video zijn aangepaste paradijselijke beelden te zien. Zij het met een weerhaakje, want de 'girl' in kwestie is niet bepaald Braziliaans en niet bepaald jong te noemen. En de muziek van Jobim verwordt tot een soort discodreun. In elke andere context zou dat als een parodie overkomen. Maar het station Nekkerspoel is zo'n desolate, godvergeten plek dat zelfs deze parodie op de jaren zestig er een utopisch karakter krijgt. De pendelaars lijken blij dat er tenminste iets te horen en te zien is, terwijl ze op de trein zitten te wachten. DE MORGEN, Jozefien Van Beek, 26 augustus 2011, ‘Hallucineren met het gezin’. Vijfde editie van Biënnale voor Bewegend Beeld in Mechelen focust op muziek Hallucineren met het gezin Mechelen l Death Metal, The Rolling Stones en Guitar Hero, het zijn niet meteen namen die je verwacht in een tentoonstelling met hedendaagse videokunst. Voor de vijfde editie van Contour, die vanavond opent, nodigde curator Anthony Kiendl kunstenaars uit om iets te doen rond beeldende kunst en muziek. Kiendl: 'Rockmuziek was een eufemisme voor seks. De lokroep van rock is die van vrijheid en verzet.' DOOR JOZEFIEN VAN BEEK Contour, de Biënnale voor Bewegend Beeld, viert zijn vijfde verjaardag met een stevige portie rock-'n-roll onder de titel 'Sound and Vision: Beyond

 

2  

Reason'. Elke editie van Contour is totaal verschillend twee jaar geleden bracht curator Katerina Gregos het collectieve geheugen naar de oppervlakte met pakkend videowerk maar de basisingrediënten blijven dezelfde. "De focus ligt uiteraard altijd op bewegend beeld", zegt Etienne Van den Bergh, voorzitter van Contour. "Maar we rekken wel de grenzen van het begrip. Het kan gaan om film, maar even goed om installaties of interactieve dingen. Bovendien worden de werken altijd geïntegreerd op een bijzondere locatie." Het startpunt van het parcours is dit jaar het voormalige stationsgebouw in neorenaissancestijl van Mechelen Nekkerspoel. Maar eigenlijk begint de expo al als je met de trein aankomt op het perron. Daar vang je muziek op die vaag bekend in de oren klinkt. Het is een zestig minuten durende bewerking van de bossanovahit uit de jaren zestig 'The Girl from Ipanema'. Dennis Tyfus maakte er muzak van die in een loop in het hele station weerklinkt. Tyfus integreerde zijn installatie 'Gargles from Ipanema' perfect in het wat verloederde nmbs-gebouw. In de gang, die bekleed is met tegeltjes in primaire kleuren, hing hij tv-schermen waarop te zien is hoe een oudere vrouw verleidelijk en extatisch danst. Op het ene scherm staat ze op een tropisch eiland met zonsondergang, op het andere danst ze tegen de achtergrond van een psychedelisch lijnenspel. Guitar Hero Even grappig en ironisch is het werk 'Composition #7' van Cory Arcangel. De Amerikaanse kunstenaar maakte een bewerking van de videogame 'Frets on Fire', een spel dat gebaseerd is op 'Guitar Hero'. Op een plastic gitaarconsole kun je de noten vanop een scherm naspelen. Maar Arcangel vervangt de rockmelodie van de game door het minimalistische 'Composition 1960 #7' uit 1960 van de Amerikaan La Monte Young. Het stuk is zo minimaal dat de speler maar twee noten kan aanslaan en die minutenlang moet aanhouden. Een rode draad in de tentoonstelling lijkt wel de hallucinatie. Veel kunstenaars laten zich inspireren door de sixties. Canadezen Luis Jacob en Noam Gonick brengen met hun installatie 'Wildflowers of Manitoba' via psychedelische beelden een ode aan de vrije liefde en de natuur. In de Sint-Pieter-en-Paulkerk staat dan weer een replica van 'Dreamachine', een werk uit 1960. Brian Gysin en Ian Sommerville, die zich ophielden in de kringen van de Beat Poets, ontwierpen een kunstwerk dat je het best kunt ervaren met je ogen dicht. Lichtflitsen stimuleren de alfagolven in het brein van de toeschouwer, wat voor hallucinogene effecten zorgt. De kunstenaars maakten het werk met de bedoeling de televisie te vervangen. Met de 'Dreamachine' kon je 's avonds lekker hallucineren met het hele gezin in plaats van naar tv te kijken.

 

3  

Deze editie van Contour toont zeer uiteenlopend werk, van de prachtige, ingetogen wetenschappelijke installatie van Edith Dekyndt tot een grappige video waarin Pierre Bismuth de handen van Elvis Presley volgt in 'Jailhouse Rock'. Met 'Sound and Vision: Beyond Reason' onderzoekt Anthony Kiendl de raakvlakken tussen geluid en hedendaagse beeldende kunst en daarbij primeert steeds de lichamelijke ervaring op de rede. Contour, nog tot 30 oktober op verschillende locaties in Mechelen. Meer info: www.contour2011.be DE STANDAARD, Jan Van Hove, 26 augustus 2011, ‘In beelden zit muziek’.

Videobiennale Contour biedt avontuurlijke wandeling door Mechelen Contour wil via de muziek een nieuw publiek bereiken voor hedendaagse kunst Op Contour, de biënnale voor het bewegende beeld in Mechelen, valt dit jaar een stevige portie rockmuziek te beluisteren. Beeld en klank gaan er verrassende combinaties aan. Van onze redacteur Er hangt een geur van wiet in het cultuurcentrum van Mechelen. Dat komt door de video-installatie Wildflowers of Manitoba van de Canadese kunstenaars Luis Jacob en Noam Gonick. Onder een geodetische koepel ligt een man op de grond van zijn roes te genieten. In de koepel worden sensuele beelden geprojecteerd van jongeren die op kamp zijn in een bos. Een scheut popmuziek maakt de 'vrijheid blijheid'-sfeer van de jaren 1960 compleet. Het werk maakt deel uit van Contour, een stadstentoonstelling in Mechelen die voor haar vijfde editie de Canadese curator Anthony Kiendl uitnodigde. Hij bracht op tien locaties zestien werken bijeen onder het motto Sound and vision - Beyond reason. De meeste werken leggen de link tussen beeld en rockmuziek. Kiendl maakt er geen geheim van dat hij via de muziek een nieuw publiek hoopt te bereiken voor actuele kunst, waar het anders aan zou voorbijgaan. Hij bracht ook werk van verscheidene landgenoten mee. Het aardige van Contour is dat je er behalve de kunstwerken ook altijd interessante gebouwen kunt ontdekken. Mechelen heeft een schat aan historische kerken, herenhuizen, colleges en openbare gebouwen, en vele daarvan worden de jongste jaren mooi opgeknapt. De tentoonstelling is een

 

4  

middel om de charmes van de stad te verkennen. Ook de wisselwerking tussen de gebouwen en de kunst van vandaag is vaak geslaagd. Zo vind je in de barokke Sint-Pieter-en-Paulkerk, een oude jezuïetenkerk met een machtige gevel en virtuoos houtsnijwerk in de preekstoel, de Dreammachine van Brion Gyson en Ian Sommerville. 'Het eerste kunstwerk dat je met gesloten ogen moet bekijken', zegt curator Anthony Kiendl. Dreammachine is een uitvinding uit 1960. Het is een toestel in de vorm van een ronddraaiende cilinder met verschillende uitsnijdingen. In de cilinder brandt een lamp. De toeschouwer die met gesloten ogen voor het toestel gaat zitten, krijgt door het licht dat door de uitsnijdingen van de cilinder flitst, een hallucinerende visuele ervaring. De opstelling van dit toestel in de middenbeuk van een barokke kerk is een botsing van twee werelden. Fiets Het werk van Gyson en Sommerville, dat op grote schaal verspreid werd, illustreert dat deze editie van Contour niet uitsluitend een zaak van video's is. Liefhebbers van verhalende of documentaire video's, die twee jaar geleden aan hun trekken kwamen toen het thema 'geschiedenis' was, zullen merken dat deze editie experimenteler is. Naast video's omvat ze ook verschillende andere vormen van 'bewegend beeld'. Een blikvanger op dit gebied is het werk van Rodney Graham, een kunstenaar uit Vancouver die op alle internationale biënnales en kunstbeurzen te gast was. Hij toont in Mechelen zijn Rotary Psycho-Opticon, een kinetische sculptuur die gebaseerd is op een decorstuk dat als achtergrond diende bij een optreden van de metalband Black Sabbath in de jaren 1970. In de sculptuur zitten vier schijven met psychedelische motieven. Je kunt de schijven laten ronddraaien door op de fiets te rijden die achter het beeld staat opgesteld. Verrassend is de grote variatie die het thema Sound and vision blijkt op te leveren. Zo is er een Belgische kunstenares, Edith Dekyndt, die de energie van planten omzet in de ijle klanken van een theremin. Haar Franse collega Pierre Bismuth toont een animatiefilm waarin de bewegingen van Elvis Presley bij het zingen van 'Jailhouse rock' vertaald worden in abstracte tekeningen. Niet al deze pogingen om beeld en geluid bij elkaar te brengen zijn overtuigend. Het uitgangspunt is vaak boeiender dan het visuele resultaat. Maar het kan ook goed werken, zoals bij Dennis Tyfus, die in het station Mechelen-Nekkerspoel een video-installatie opstelde die de draak steekt met de geestdodende muzak die je in openbare gebouwen of koopparadijzen vaak te horen krijgt.

 

5  

De topper van deze Contour is echter de film Band van de Amerikaan Adam Pendleton. Op drie schermen projecteert hij zijn interpretatie van een documentaire van Jean-Luc Godard over de Rolling Stones. In plaats van de Stones werkte Pendleton met een alternatieve postpunkband en hij mixte door zijn film ook beelden van protestbewegingen uit de jaren 1960 en van de moord op Kennedy. In verbluffende zwart-witbeelden vat Pendleton de magie van de muziek. Luidruchtig, afwisselend en boordevol sixtiesnostalgie: zo is Contour 2011. Contour begint vanavond en loopt tot 30 oktober. Startpunt en tickets in het stationsgebouw Mechelen-Nekkerspoel, Ontvoeringsplein 12. KNACK, Jan Braet, 7 september 2011, ‘Een verdraaid utopia’ Nostalgie van de tegencultuur op de biënnale 'Contour 2011'. Een barokkerk die voor onze tijd te groot en te hoog is - allicht te weinig bezocht ook - om nog goed te worden onderhouden. Twee oude feestzalen, een vroegere mouterij, een vunzige catacombe onder een treinstation, een leegstaand zeventiende-eeuws herenhuis. Hoe komt het dat historische locaties die aan hun lot zijn overgelaten vaak een schaduw van hun glans en leven terugvinden wanneer hedendaagse kunstenaars er een werk installeren? Dat ze na eeuwen van verwaarlozing een tijdje opnieuw ergens toe dienen, gunt gebouwen nog een kans om niet bij de eerste de beste gelegenheid tegen de grond te worden gegooid. De littekens van hun geschiedenis blijven pijnlijk zichtbaar, al vormen ze ook hun rijkdom. Dat de kunstbiënnale Contour in Mechelen zo veel gehavend erfgoed dankbaar in gebruik neemt, is een verdienste. Op de ochtend van de vooropening kreeg Contour - in ernst of bij wijze van zieke grap - een vers opgedolven schedel uit het Sint-Romboutskerkhof aangeboden. (De voormalige begraafplaats achter de kathedraal wordt diep uitgegraven voor de bouw van een parkeergarage en levert talrijke menselijke skeletten op. Waarheen ermee?) Het doodshoofd dat nu, honderd meter verder in het Cultuurcentrum, deel uitmaakt van het kunstwerk Wildflowers of Manitoba , verraadt noch zijn materiële samenstelling noch zijn herkomst. Bovendien oogt het slechts als een onopvallend memento mori in een ironisch-nostalgische video-installatie die vooral het vrije leven in hippiestijl op de prairie fêteert. De videofilm wordt geprojecteerd op veelhoekige schermen van een geodetische koepel, zo'n stukje visionaire jarenvijftigarchitectuur uit de koker van de Amerikaan Richard Buckminster Fuller. Op een rustbank onder de koepel van Wildflowers of Manitoba ligt een jonge acteur languit een boek te lezen, naast een brandend wierookstokje dat ook de toeschouwer in een lichte bedwelming brengt. Alles wijst erop dat het geen speciale inspanning behoeft om, zoals toen, het bestaan van een hippie te

 

6  

gaan leiden en de maatschappij de pot op te wensen. Zo treffen Luis Jacob en Noam Gonick, makers van de installatie, precies de snaar die curator Anthony Kiendl voor Contour wilde aanslaan. ' A queer utopia ', zo noemt hij hun werk. Hij koos kunstenaars die opnieuw (of nog altijd, zoals AMVK in de kelders van station Mechelen Nekkerspoel) aansluiten bij een tegencultuur - trots van de jaren zestig en zeventig, en aan een bescheiden heropleving bezig. Zachtzinnig, zoals Edith Dekyndt, die de muziek van bloemen opspoort. Of gewelddadig, bij Postcommodity, het collectief dat industrieel geproduceerde cultuuridylles van het Westen te lijf gaat met auditieve terreurtechnieken. LE SOIR, Jean-Marie Wynants, 31 augustus 2011, ‘Contour Mechelen: hallucinations visuelles et sonores’. En descendant du train à la Mechelen Nekkerspoel, elle vous attend déjà. La fille d'Ipanema est là, tournant en boucle et faisant oublier la grisaille environnante. Dans les escaliers et le couloir menant aux voies, les écrans d'information montrent des couchers de soleil enchanteurs, des couleurs en mouvement, une plus toute jeune femme souriant d'un air malicieux ou se déhanchant de façon exotique. Bienvenue à Contour Mechelen, cinquième biennale de l'image mouvante. Avec cette installation de Dennis Tyfus, mêlant vidéo et musique, on découvre d'emblée la singularité de ce festival. Plutôt que de s'enfermer dans des lieux destinés à quelques privilégiés, l'art s'exprime ici dans l'espace public et dans une série d'endroits étranges que même les malinois redécouvrent à cette occasion. La deuxième halte se situe dans l'ancien bâtiment de la gare de MalinesNekkerspoel. On y découvre le côté rock'n'roll de cette cinquième biennale. Au rez-de-chaussée, un projeteur 16mm diffuse un petit film où l'on voit la proue d'un bateau en pleine mer. On est surtout frappé par les innombrables griffures abîmant l'image. L'explication est donnée par la vidéo projetée dans la salle adjacente. Le 26 août, Jennifer West a filmé la performance du groupe De Bossen dont fait partie l'artiste Lara Dhont. Celle-ci a couvert sa batterie de bandes de pellicules qu'elle a ensuite martelé consciencieusement au fil des chansons de son groupe, rayant le celluloïd en tous sens. les oreilles explosées Au sous-sol, on découvre un autre groupe d'artiste. Anne-Mie Van Kerckhoven a filmé le groupe Club Moral, dont elle fait partie, lors d'un concert donné à l'endroit même où la vidéo est projetée. Au bout d'un long couloir, une cave basse rappelle les concerts underground d'antan. Même seul dans l'espace, on s'y croirait grâce à un jeu de miroir et de projecteurs restituant instantanément l'ambiance de la soirée.

 

7  

A quelques pas de là, on croit pouvoir se reposer au Musée du jouet. Au bout d'un long couloir baignant dans une lumière verte, on aperçoit une salle où des images romantiques et bucoliques sont projetées sur quatre écrans. Ici, tout est calme et bonheur. Jusqu'au moment où l'on met un pied dans la salle. Par un système de capteurs fixés sous les dalles du sol, on déclenche alors un véritable déluge de sons composé de fragments de musique pop, heavy metal et punk. Une création des Américains de Postcommodity dont on sort chancelant et les oreilles explosées. Des lieux mis en scène On voyage ainsi d'un lieu à l'autre, découvrant la ville tout autant que les univers fascinants des artistes invités. A l'église Saint-Pierre et Saint-Paul, trois étranges cabanes sont placées parmi les sièges des fidèles. A l'intérieur, la Dreamachine, une installation multimédia des années 60 de Brion Gysin et Ian Sommerville dans laquelle un cylindre percé de fentes tourne sur une platine autour d'une unique ampoule. L'ensemble produit une succession de flashs étourdissants qui trouvent parfaitement leur place dans ce lieu, à quelques mètres des cierges qui se consument lentement. A chaque nouvelle halte, on est frappé par l'adéquation parfaite entre le lieu (souvent des salles anciennes abandonnées, remarquablement mises en scène par les artistes) et les ouvres : le film dessiné de Pierre Bismuth dans la pénombre d'une grande salle de spectacle défraîchie, l'installation Band d'Adam Pendleton et le Rotary Psycho-Opticon de Rodney Graham dans l'ancienne salle d'étude de l'ancien Petit séminaire. Mais le plus beau reste sans doute l'intervention d'Edith Dekyndt à l'ancienne salle des fêtes municipale. Le lieu est entièrement plongé dans le noir. Sur la scène, un unique bouquet de fleurs rouges et une musique répétitive, traduction en ondes sonores, des modèles de molécules végétales. On fait ensuite le tour de l'espace muni d'un audioguide en suivant des numéros sur le sol. Nos pas déclenchent l'allumage de spots fixés en hauteur et permettant de découvrir durant quelques secondes des dessins de l'artiste à même les murs. Et tandis que la voix de l'audio guide nous parle de recherches scientifiques, de Duke Ellington, des rapports entre Hildegarde Von Bingen et Brian Wilson, de l'invention du téléphone ou même de certains types de Pokemon, on découvre tout un univers où Edith Dekyndt parvient une nouvelle fois à mêler de manière fascinante l'art et la science, faisant surgir la poésie là où on l'attend le moins. FLANDERS TODAY, Lisa Bradshaw, 6 september 2011, ‘Melody of the body’ Music, movement and movies meet at the fifth anniversary of Contour

 

8  

Two weeks ago, international visual artists arrived in Mechelen to set up their installations for Contour, the city’s biennale of “art of the moving image”. Staged in abandoned breweries, former schoolhouses and other intriguing historical locations, Contour is a quirky, inspiring celebration of film and video. But it’s also a little spooky. There is a reason we tend not to wander into dark, empty, unmarked buildings in urban areas – or, frankly, anywhere else. Even if we’re intrinsically drawn to what is just beyond our reach, we’re more convinced of the benefits of remaining safe and secure – and in the light of day. So when the Contour map leads you down an out-of-the-way street into the ground-floor room of a 17thcentury house, in which you cannot see your hand in front of your face, you might feel the slightest bit hesitant. But just follow the light. Art of the moving image always features light, whether dim or flickering or brightly white. Follow the light and keep your eyes open. No one would deny that Mechelen is one of Flanders’ most beautiful cities, with more Unesco-protected architecture than anywhere else in the country. Its cathedral is suitably majestic, its square a dreamy wonder of mixed architecture. But it was a hole in the ground that drew the attention of visual artists from Canada and the US. Also known for its archaeological findings, particularly in Sint- Rombout’s cathedral, the researchers of Mechelen are now working on the square outside the city’s cultural centre. Two skeletons had been half unearthed, their empty eye sockets staring at you through the chain-link fence. Considering the sometimes unnerving atmosphere of Contour on any a normal day, this was that beloved Belgian surrealism we take in stride, but which proved over the top for artists not used to seeing something like this in the middle of New York. Which isn’t to say they weren’t delighted – they were, treating the archaeological dig with the same combination of joy and reverence normally reserved for each other’s installations. The sight was particularly relevant for Canadians Luis Jacob and Noam Gonick, whose installation “Wildflowers of Manitoba” (pictured on cover) was located not 100 metres away inside a small room on the top floor of the cultural centre. They utilise a human skull in the 2007 installation, but it was always a fake. Not in Mechelen. The Contour folk found them a real skull dug up in decades past, and it sits proudly under the steel grid dome that encompasses the installation. The skull connects “Wildflowers of Manitoba” to Flanders, but so does the live actor – the only one at this Contour. He lies across a mattress, reading or daydreaming, listening to a record on the turntable, burning incense, “mellowing out”, as they would have said in the 1970s. It’s a decade evoked in both the objects and the dream-like images onscreen above, which is footage of the artists and their friends frolicking communelike in the Canadian wilds. It’s like a view into a room made of idealism and peace. Soul train Contour is a parcours, and you’re confronted with it even before you buy your ticket, in the Nekkerspoel train station. Nekkerspoel was originally built  

9  

to get the upper-class into the centre of town with as little walking as possible. Although it’s twice as close to the city’s centre, most people get off at the much larger Mechelen station, making Nekkerspoel a bit of a forgotten place. It’s a memorable and unexpected location for Renaissance man Dennis Tyfus, an Antwerpenaar who dabbles in video art, photography, music, publishing and radio. The multiple screens of his “Gargles from Ipanema” look at you as you make your way down the stairs and down the hallway to the outside. A woman dances in a tropical paradise to the song of the title, while Tyfus’ psychedelic patterns make up her background. Its elevator music suggests how we are subliminally affected by sound, and its exotic vision is one far, far away from urban Flanders. Beyond reason Music is central this year to Contour, which sports the title Sound and Vision: Beyond Reason. “I’m interested in the way information can be communicated through the body. It seems to me that rock music is a field in which one can readily see that happen,” says Contour curator Anthony Kiendl. The Canadian is the director of the Plug In Institute for Contemporary Art in Winnipeg and teaches architecture at the University of Manitoba. He’s also very interested, he says, “in the viewer’s experience. Through popular music, we have some of our most important shared experiences.” He stresses that just because pop and rock music is a thread throughout the works it doesn’t “make them flippant or unimportant. Art has a potentially revolutionary role in society – opening up possibilities socially and experientially. People can have a moment of experience where it changes how they see the world.” This experience, he describes as “intuitive”, as “beyond reason”.

Art and your body Contour has been scaled back this year to 10 locations in a compact route. Two years ago, it took all day to see everything at Contour; this year it’s three leisurely hours. Brussels-based curator Katerina Gregos raised the bar in 2009 in terms of quality, and Kiendl has risen to that challenge for this fifth edition of Contour, pulling in some of the West’s most interesting video artists. In a space down a long alley behind Mechelen’s famous Toy Museum, is a stage holding “Promoting a More Just, Verdant and Harmonious Resolution” by American artist collective Postcommodity. Watch where you step as you view the idyllic images of happy families and fields of flowers because land mines blast loud rock music into your ears, a reflection of the US military’s use of the music to make soldiers more aggressive. Over in the theatre of Sint-Rombout’s College, you’ll immediately recognise Elvis Presley’s “Jailhouse Rock”. Sit down to watch a drawing happen before your eyes of a pen following the precise movements of Elvis’ hands during a live performance of the song. French artist Pierre Bismuth, whose invisible hand is drawing the pattern, shows us an image created by the movement of the body. Later, as you enter the 19th-century Festival Hall, originally part of a girls’ school, you’re given a device to listen to (in Dutch, English or French). Step inside a dark  

10  

ballroom and take your place at various stations to learn how closely related humans and plants really are and how plants are affected by – and in fact make – music. Biology is again broached by Flemish artist Edith Dekyndt – who has the enviable status of being staged in two locations – in “Myodesopsies”. Climb the stairs to the first floor of the house from 1648 that is now home to the Flemish Rheumatism Association to see…a completely blank screen. But if you keep staring, you’ll eventually get those spots that float before your eyes – generally when your eyes are closed. Those are myodesopsies, and the theory is that you develop them on your retinas while still in the womb. “It’s your history,” Dekyndt says. Dekyndt brings out one of Contour’s most fascinating ideas: Your own body creates the images that you see. For Kiendl, one of Contour’s most profound moments is in the Church of Saint Peter and Saint Paul. Here is the only older work in the show: Brion Gysin and Ian Sommerville’s “Dreamachine” from 1960s Britain. A cylinder with holes cut in it rotates on a turntable, flashing light like a strobe. Enter a wooden cage and sit in front of it with your eyes closed. “The invention of the Dreamachine happened when Gysin was riding a tram, and it was going past a row of trees, and the light was flashing really quickly, and he closed his eyes and still saw it,” explains Kiendl. Gysin and Sommerville were friends with beat generation writer William Burroughs, and together they explored the worlds of hallucinogenics and the possibilities of future technologies. “It was very important to me that the piece was in the chapel because it indicates this kind of transcendence or out-of-body experience, notes Kiendl. Before Contour, Kiendl had never visited Belgium, but he began two years ago to scout locations with the Contour staff. A prolific curator, he has seen art parcours in varying locations but “loves the extent to which architecture is part of their vision in Mechelen,” he says. “What’s unique here are the kinds of buildings that are available and their proximity to each other. It’s very special.”

 

11  

BIJLAGE 2: achtergrond – artikel over Publieke kunst in de publieke ruimte Archined.nl, Joost Zonneveld, 2 augustus 2010, ‘Videokunst in de openbare ruimte’ De lippen van kunstenares Pipilotti Rist die zich levensgroot aan het winkelend publiek opdringen, of een man die midden op Schiphol gelaten onder de douche staat. Het zijn enkele aansprekende voorbeelden die besproken worden in Pixels en Plaatsen, waarin kunsthistorica Catrien Schreuder de opkomst van videokunst in de openbare ruimte beschrijft.

Monika Pirch, Welcome! (2003, 1 min.) was onder meer te zien tijdens het International Media Art Festival Transmediale in Berlijn editie 2004. Een moment van reflectie, van verwondering of simpelweg een kijkje achter de façade van een gebouw, videokunst in de openbare ruimte heeft de ambitie om de sleur van het gehaaste en anonieme dagelijkse stadsleven te doorbreken. Toch kwam de noodzaak om de straat op te gaan voort uit de onvrede van videokunstenaars die zich niet langer wilden laten beperken door het keurslijf van modernistische afgesloten kunstinstellingen. De videokunst toont zich daarmee een kind van de avant-gardistische jaren zestig. Maar de beweging naar buiten heeft wel zijn prijs. In de afgelopen tien jaar is gezocht naar een beeldtaal die past bij de veel vluchtiger omgeving waarin het videowerk ervaren wordt. Het bereiken van een breder publiek en onderdeel uitmaken van het stedelijke leven blijkt niet vanzelfsprekend. 'Videokunstenaars en curatoren kregen te maken met een ander soort concentratie van de kijker, het geluid kan geen sleutelrol spelen, voor een verhalende inhoud is meestal geen plaats en de beelden moeten bovendien concurreren met de beelden die al in het  

1  

straatbeeld te zien zijn.' Toch is Schreuder hoopvol: 'De contouren van een beeldtaal voor videokunst in de openbare ruimte lijkt zich te gaan aftekenen. Een mengvorm tussen beeldtalen van de massamedia, waaronder reclame en film, en beeldende kunst blijkt succesvol.' Waar dat succes op gebaseerd is en waar we dat aan moeten afmeten, is overigens de vraag. Zo vormt een intrigerende passage in het boek de vraag in hoeverre passanten de beelden op videoschermen in het publieke domein opmerken. In het geval van het videoscherm aan de Zuidas, tussen het WTC en het station Zuid, dat dagelijks 18 uur lang alleen kunst vertoont, bleek dat de ondervraagden het scherm wel kenden maar 'niks voor henzelf vonden'. Pas na doorvragen, zo merkt Schreuder fijntjes op, wist een flink deel van hen toch maar mooi minimaal een werk tot in detail te kunnen beschrijven. In Rotterdam konden mensen dat niet, daar vonden zij het veelal genoeg dat alleen al de aanwezigheid van tijdelijke videowerken op het Schouwburgplein een positieve bijdrage aan de omgeving leverden. De vraag dringt zich op wat precies het effect is van videowerken in de openbare ruimte, en tegelijkertijd wat het succes ervan zou moeten zijn. Schreuder onderscheidt drie soorten videowerken als het gaat om de relatie met de stedelijke omgeving. De museale variant gebruikt de straat als podium maar maakt tegelijkertijd gebruik van de gangbare museale setting, zoals een apart tijdelijk paviljoen. In de tweede categorie is het videowerk een directe kritische noot in het hol van de leeuw: 'een injectie van creativiteit in een omgeving die door commercie of politieke machtsstructuren wordt gedomineerd'. En de derde is die waarbij het videowerk gelijkwaardig onderdeel wordt van de architectuur en stedelijke omgeving. Om welke soort het ook gaat, stelt Schreuder, ieder videokunstwerk lijkt een uiting van de zorg over de stedelijke conditie te zijn die wordt beheerst door angst, een verdergaande individualisering en terugtrekking in virtuele werelden en de commercialisering van de openbare ruimte. Zo probeert de museale variant een alternatief te bieden buiten politiek of commercie, terwijl activistische videowerken iedere vorm van regulering doelgericht aanvallen. De designteam-optie zoekt juist een verregaande samenwerking met alle partijen die invloed hebben op de gebouwde omgeving, van multinationals tot architecten. Om tot de slotsom te komen: "De kunst last ruimte in voor diversiteit, creëert collectieve momenten en zoekt manieren om het individu te betrekken bij zijn alledaagse omgeving en de mensen met wie hij de straat deelt." Het zijn nobele intenties, maar het is de vraag of het creëren van collectieve momenten ook daadwerkelijk tot iets gemeenschappelijks leidt. Want wanneer is een artistieke video in de openbare ruimte nu aanleiding tot een gesprek tussen wildvreemden? Is videokunst wel de beste manier om dat tot stand te brengen? Doen de videowerken niet net zo hard mee aan het creëren van virtuele werelden? Daar krijgen we geen antwoord op terwijl juist het bereiken van een breder publiek en het nadrukkelijk deel uitmaken van de stedelijke omgeving een belangrijke reden voor videokunst in de straat is geweest. Duidelijk is wel dat een (video)kunstwerk invloed kan hebben op de ervaring van de openbare ruimte, zoals de geënquêteerden in Rotterdam ook al hadden opgemerkt. Zij voelden zich met videokunst prettiger op een plein waar ze zich anders altijd onveilig voelden. Terwijl voor de kunstenaar van belang is dat hij invloed op kan

 

2  

eisen in de stedelijke omgeving en een alternatief kan bieden, lijkt voor de gemiddelde passant simpelweg de aanwezigheid van een kunstwerk te volstaan. Het succes van videokunst in de openbare ruimte wordt ook beperkt doordat het nooit de kunstenaars zijn die de speelruimte bepalen. Wellicht is dat ook een reden dat bijvoorbeeld de integratie van videokunst en architectuur (wat meer is dan het plaatsen van een scherm aan een gebouw) nog maar mondjesmaat van de grond komt. En veelzeggend is dat tussen alle commerciële videoboodschappen op Times Square in New York door, ieder uur slechts één minuut voor kunst is ingeruimd. Dat videokunstenaars steeds vaker de openbare ruimte opzoeken, zoals Schreuder stelt, is duidelijk. Ruim tachtig videokunstwerken worden in haar boek besproken. Dat lijkt indrukwekkend veel, maar wie even stilstaat bij de realiteit, weet dat de videokunst de stad nog niet veroverd heeft. Zo doet Nederland het in internationaal opzicht best goed, maar is het aantal schermen of projecties op gebouwen waar op vaste tijden kunst wordt getoond, op een hand te tellen. Videokunst is (nog) niet definitief doorgebroken. Laten we het succes van de videokunst in de openbare ruimte daarom niet al te snel vieren. Maar misschien moeten we het succes ervan helemaal niet afmeten aan de frequentie en de vraag of iedere willekeurige passant die kan navertellen. Videowerken kunnen een vervreemdend effect hebben op de stedelijke maalstroom, bijvoorbeeld door te verrassen met lichamelijke of kwetsbare beelden. Zoals in het werk van Marijke van Warmerdam op Schiphol, waar een man op een levensgroot videoscherm staat te douchen - je kan er niet omheen. In die lichte, maar onontkoombare ontregeling ligt de kracht van videokunst in het publieke domein en daar zou het gesprek over moeten gaan http://www.archined.nl/recensies/2010/augustus/videokunst-in-de-openbare-ruimte/

 

3  

BIJLAGE 3: Fotomateriaal voor klasgesprek: is dit kunst? 1.

Franse boot: de Gloire Ter info: http://artcollc.blogspot.com/2009/01/razzle-dazzle.html

 

1  

2. Ter info: Dit is het ‘Nordscape Pavilion’ (1996) van de kunstenaar Dan Graham, gemaakt uit tweezijdig spiegelglas en staal. Het maakt deel uit van de Vagan County collectie in Noorwegen. Meer info over de paviljoenen van Dan Graham: zie DAN GRAHAM en ‘PAVILION FOR A CATHOLIC CITY’ (onderdeeltje KUNSTENAARS EN KUNSTWERKEN PER LOCATIE, LOCATIE 10.) en PUBLIEKE KUNST IN DE PUBLIEKE RUIMTE

 

2  

3. Zie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Zonnebloemen_(Van_Gogh) Toon vervolgens dit:

 

3  

4.

Zie: ‘COMPOSITION #7’ en CORY ARCANGEL (onderdeeltje KUNSTENAARS EN KUNSTWERKEN PER LOCATIE, LOCATIE 3.). Zie ook: BEWEGEND BEELD? en BEWEGEND BEELD IN EEN MAATSCHAPPIJ IN BEWEGING.

 

4  

KAN JE KUNST BEKIJKEN MET GESLOTEN OGEN? KAN JOUW SCHOOL EEN MUSEUM ZIJN? MOET KUNST MOOI ZIJN? MOET KUNST ÜBERHAUPT IETS? IS YOUTUBE KUNST? MAG JE EEN AFKEER HEBBEN VAN KUNST? IS MUZIEK KUNST? IS JE FAVORIETE FILM KUNST? OF JE FAVORIETE MUZIEK? MAG JE KUNST AANRAKEN? WIL JE KUNST AANRAKEN? MAG KUNST JE RAKEN? IS ER KUNST OP STRAAT? IS ER KUNST IN JOUW HUIS? IS EEN VIDEOGAME KUNST? WAT IS BEWEGEND BEELD? ALS HET BEELD BEWEEGT, STA JIJ DAN STIL? IS KUNST EEN ONTDEKKINGSTOCHT? KAN JE VERDWALEN IN KUNST? KAN JE JE WEG VINDEN IN KUNST? IS EEN GEBOUW KUNST? IS LUISTEREN EEN KUNST? WAT ZEGT KUNST OVER JOU? WAT WIL JIJ OVER KUNST ZEGGEN? KAN KUNST GEVAARLIJK ZIJN? KAN KUNST INTERESSANT ZIJN? HOEFT KUNST INTERESSANT TE ZIJN? KAN KUNST EEN VERHAAL VERTELLEN? KAN KUNST PIJN DOEN? IS KUNST STILTE? MAAKT KUNST LAWAAI? MAAKT KUNST DEEL UIT VAN DE MAATSCHAPPIJ? MAAKT KUNST DEEL UIT VAN JOUW WERELD? ZIT ER KUNST IN JE HOOFD? ZIT ER MUZIEK IN JE HOOFD? WAT IS VOOR JOU KUNST? IS KUNST WAARDEVOL? HEEFT IEDEREEN RECHT OP KUNST? MOET IEDEREEN VAN KUNST HOUDEN? KEN JIJ EEN KUNSTENAAR? BEN JIJ EEN KUNSTENAAR? IS KUNST EEN KOMPAS? IS KUNST MOEILIJK? IS KUNST OVERAL? HEB JE ZELF AL EEN KUNSTWERK GEMAAKT?